Morgunblaðið - 13.12.1989, Blaðsíða 40

40
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 13. DESEMBER 1989
Æviminningar
Hermanns Vilhjálmssonar
Vilhjálmur Hjálmarsson
ÆVISAGA
HERMANNS
VILHJÁLMS-
SONAR FRÁ
MJÓAFIRÐI.
Skráð af Vilhjálmi Hjálmarssyni
fyrrverandi ráðherra.
Reykvíkingar þekktu Hermann undir
nafninu Hemmi, oft með viðumefni dregið
af því að hann togaðist stundum á við
stráka um túkall eða krónu.
Vilhjálmur Hjálmarsson segir sögur
föðurbróður síns á gamansaman og
hugþekkan hátt. Þess vegna er unum að
því að lesa um hana þó aö hún fjalli um
| óvenjulegt I ífshlaup manns er aldrei fékk
1 notið hæfileika sinna.
1
I FRÆNDIKONRÁÐS-
| FÖÐURBRÓÐIR MINN er bók fyrir þá
í sem vilja ÖÐRUVÍSI ævisögu sagða af
£ hreinni snilld.
Haltur ríður
höltu hrossi
eftir Jóhann
Guðmundsson
Á þessu hausti voru endursýndir
í ríkissjónvarpinu þættir um fatlaða
er gerðir voru í samráði við hags-
munasamtök fatlaðra og nefndust
þeir „Haltur ríður hrossi“.
Þar gafst alþjóð tækifæri að sjá
hvað hægt er að ná langt með fatl-
aða, ef þeir fá næga þjónustu, þjálf-
un og menntun. Sannarlega vert
að gleðjast yfir og þakka má það
þrotlausri baráttu til jafnréttis fatl-
aðra að ná svo góðum árangri. Sú
barátta varð til þess að lög fyrir
fatlaða voru sett. Lögin stuðluðu
að því að mun meira af smáhjálp-
inni var veitt til þessa málaflokks
á þessum áratug.
Fólkið í landinu, sem ekki þekkir
þessi mál gjörla, telur áreiðanlega
eftir sýningu þessara þátta senni-
legt að þannig fyrirmyndaraðbún-
aður og tækifæri gildi um alla fatl-
aða.
Það er rétt að mikið hefur verið
gert þennan áratug, en það er því
miður önnur og skuggalegri hlið á
þessu máli, og til eru hópar fatl-
aðra sem ekki hafa enn fengið not-
ið þannig þjónustu, þjálfunar og
menntunar sem þeir svo nauðsyn-
lega þurfa. Þennan hóp fatlaðra
mætti nefna „halta sem ríða höltu
hrossi", en það eru þeir fatlaðir, sem
mest eru fatlaðir andlega. Ef þeir
fengju svipaða þjónustu og lýst var
í fyrrgreindum þáttum, væri einnig
hægt að þjálfa þá til meiri sjálfs-
bjargar og þar með til ánægjulegra
og fyllra lífs. Þessa hafa þeir því
miður ennþá ekki orðið aðnjótandi.
Við höfum barist fyrir jafnrétti fatl-
aðra gagnvart öðrum. Hvað um
jafnréttið innan hóps hinna fötluðu?
Er jafnrétti meðal hinna fötluðu?
Er það svo þegar þeir sem mest eru
andlega fatlaðir hafa ekki enn feng-
ið þjónustu, þjálfun og menntun við
sitt hæfi? Því sjá ekki ráðamenn
málefna fatlaðra til þess að þessi
hópur fatlaðra fái notið réttinda
sinna eins og aðrir fatlaðir?
Að eiga 22ja ára gamla dóttur,
sem er í þessum hóp fatlaðra og
minnast örfárra atvika sem sýna
hvað hún fyrst og fremst og við
foreldrarnir hafa orðið að þola og
hvernig góð markmið laga ná ekki
til þeirra. Þegar hún var 7 ára
hringdi skóli hinna ófötluðu barna
og spurði af hveiju hún kæmi ekki
I skólann. Þegar þeim var tjáð hver
fötlun hennar væri, var beðist af-
sökunar á því að þeir skyldu
hringja. Ekki var boðið upp á neinn
annan skóla fyrir hana. 12 ára göm-
ul fær hún fyrst þjálfun og kennslu
við afar ófullkomnar og fátæklegar
aðstæður og aðeins 1-2 klst. á dag.
Þegar Safamýrarskólinn, skóli fyrir
andlega fatlaða, tekur til starfa fær
hún sína fyrstu reglulegu skóla-
göngu, þá orðin táningur. Þá skóla-
göngu var hægt að framlengja tvö
ár vegna forsögunnar. Forráða-
menn þess skóla gerðu sér grein
fyrir því, að hún þyrfti mun lengri
tíma til þjálfunar og kennslu og
þyrfti að byggja upp þjálfunarskrá
og þjálfunarkerfi fyrir hana og aðra
á hennar getustigi, sem höfðu farið
á mis við skólagöngu á lögbundnum
skólaaldri. Verkefni sem hægt væri
að halda áfram með af starfsfólki
sólarhringsheimilis sem hún býr á.
Til þessa verkefnis veitti mennta-
málaráðuneytið fé í 2 vetur fyrir 5
einstaklinga. Það var einróma álit
kennaranna, starfsfólksins og okk-
ar foreldranna, sem einhuga unnu
að þessu verkefni, að miklar fram-
farir væru sýnilegar og greinilegt
að þeim leið öllum betur og voru
ánægðari með sýnilega vaxandi
getu í fyrsta sinn á ævinni. Til að
halda þessu þjálfunarverkefni
áfram taldist forráðamönnum
skólans og heimilisins að þyrfti að
bæta við hálfri stöðueiningu í heim-
iliseiningu þeirra. Það var talið al-
gjört skilyrði þess að áfram tækist
að halda við þessum ánægjulega
árangri og bæta hann.
Hálft stöðugildi á sólarhrings-
heimili er ekki stórt fjárframlag,
því starfsfólk þar er láglaunafólk.
Þrátt fyrir það töldu yfirvöld mál-
efna fatlaðra í Reykjanesumdæmi
og ráðuneyti félagsmála sig ekki
geta orðið við þessari beiðni. Var
þá skrifað til ráðherra félagsmála.
Þegar engin svör bárust þaðan eft-
ir þijú bréf var farið á fund henn-
ar. Að ekki barst svar þaðan var
okkur tjáð vera vegna þess að emb-
ættismaður, sem falið var þetta
erindi til athugunar, gerði ekkert í
málinu eða með öðrum orðum stakk
erindinu undir stól. Ráðherra lofaði
að athuga málið og reyna að leysa
það á einhvern hátt. Síðan eru liðn-
ir um 10 mánuðir og ekkert heyrst
um þetta mál og því engin úrlausn
fengist. Fyrir 1 'A ári var talið nauð-
synlegt að fá þessa hálfu viðbótar-
stöðu en enn engin lausn fengin.
Afleiðing hefur orðið sú, að sá góði
árangur sem náðist með samhentri
og góðri vinnu er að mestu runninn
út í sandinn. Því miður er þetta
heldur ekki í fyrsta sinn sem borið
er við fjárskorti af hálfu yfirvalda
er beðið er um aukin stöðugildi fyr-
ir þetta fólk svo það fái eðlilega
þjónustu og þjálfun. Með þeim 40%
sparnaði sem ríkisstjórnin fyrirskip-
aði fyrr á þessu ári geta þessir ein-
staklingar og allir þeir um allt land
sem svipað er ástatt um ekki leng-
ur fengið leiðsögn á skemmtanir
fatlaðra eða að heimsækja foreldra
sína, jafnvel um jólin, allt vegna
mannfæðar.
Jóhann Guðmundsson
„Réttaröryggi fatlaðra
í þessu landi er ákaf-
lega illa tryggt, en sá
hópur sem hér hefur
verið fjallað um er verst
tryggður og réttinda-
gæslan mjög erfið.“
Þannig er haldið áfram að traðka
á mannréttindum þessa fólks og
fjötra og langt frá því að hilli und-
ir orðið jafnrétti.
Nær áratugur er liðinn síðan lög
um málefni þorskaheftra voru sett,
þar sem markmiðið var að tryggja
þeim jafnrétti og sambærileg
lífskjör við aðra og skapa þeim skil-
yrði að lifa eðlilegu lífi þar sem
þeim vegnaði best. Ekkert af þess-
um fyrirheitum hefur þessi hópur
öðlast á þessum áratug nema betra
húsnæði. Þetta er því hópur fatl-
aðra sem ríður höltu hrossi og er
sannarlega tími til kominn að þeir
fái tækifæri til að ná þeim mark-
miðum sem lögin segja til um, en
þá verða þeir að fá þjónustu, þjálf-
un og kennslu við sitt hæfi. Þá
fyrst má segja að þeir ríði óhöitu
hrossi eins og þeir fatlaðir sem
þessu markmiði hafa þegar náð.
Forgangsverkefni stjórnvalda
málefna fatlaðra verður að vera það
að virða mannréttindi þessa hóps
eins og annarra, tryggja þeim jafn-
rétti og sambærileg lífskjör við aðra
og skapa þeim skilyrði að lifa eðli-
legu lífi þar sem þeim vegnar best.
Fyrirheit sem þau hafa séð í hilling-
um en aldrei öðlast. Þessi fyrirheit
verður nú að uppfylla. Réttaröryggi
fatlaðra í þessu landi er ákaflega
illa tryggt, en sá hópur sem hér
hefur verið fjallað um er verst
tryggður og réttindagæslan mjög
erfið eins og sýnt hefur verið fram
á. Á þessu verða nú allir sem vinna
að málefnum fatlaðra að taka hönd-
um saman um að gera hið snarasta
bragarbót á.
Höfundur er læknir.