Morgunblaðið - 22.12.1989, Blaðsíða 21

21
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. DESEMBER 1989
TEXTI:ÁRNI JOIINSEN
MYNDIR: RAGNAR AXELSSON
Undarleg þögn
þegarísinn
bindur hafið
„Það er eins og hafísinn læðist aftan að
manni,“ segir Guðmundur í Munaðarnesi
„Það er kaldranalegt um að litast, það er víst óhætt um það,“ sagði
Guðmundur G. Jónsson bóndi og hreppstjóri í Munaðarnesi á Ströndum
við okkur Morgunblaðsmenn þegar við stóðum á hlaðinu hjá honum í
fyrradag og virtum fyrir okkur ísbreiðuna sem fyllti Ingólfsfjörð,
Ofeigsfjörð og Ófeigsfjarðarflóa svo langt sem augað eygði til hafs og
allt bendir til þess að ísinn haldist inni á fjörðunum til vors þótt hann
kunni að hörfa fyrir utan áður en langt um líður. í Munaðarnesi er
þríbýli og eru tvö íbúðarhúsanna hituð upp með eldivið úr reka að
mestu leyti.
Snævi þakin fjöll, éljagangur og
firðirnir fullir af ísjökum sem voru
samfrosnir gáfu ekki beint hlýlega
mynd af annars fögru svæði, en
þeim mun magnaðri urðu jólaljósin
í gluggum heimamanna við ysta
haf. Veður skipast skjótt í lofti á
þessum slóðum, en á aðeins tveimur
dögum fylltust firðirnir af hafís,
allt út fyrir Drangaskörð og Vetrar-
mýrarnes. Daginn sem við heim-
sóttum Munaðarnes voru börnin á
bæjunum á jólagleði i skólanum í
Árnesi, en. vegurinn hafði verið
ruddur fyrr um daginn. Þannig
gengur lífið fyrir sig við ysta haf
um þessar mundir. Aðalatriðið er
að halda hita i húsum og hafa að-
gang að helstu nauðsynjum og í
ljósi þess gengur mannlífið sinn
vanagang, hávaðalaust en jafnt og
þétt með flóði og fjöru eins og geng-
ur. Frávik eru ekki óalgeng og til
dæmis hefur ekki ennþá tekist að
halda þorrablótið sem átti að halda
í vetur.
„Mestu viðbrigðin við komu
hafíssins," sagði Guðmundur, „eru
þau að maður hættir að sjá sjóinn
og heyra í honum. Það er undarlegt
að búa allt í einu við þessa kyrrð
eftir endalaust brimsog og öldu-
gjálfur og nið.“ Það er ekki nýtt
að hafís þrengi að Strandamönnum
og ósjálfrátt verða menn varir um
sig, því enginn veit hvar ísbirnir
leynast þegar landsins forni fjandi
er kominn á annað borð. Síðast er
vitað um að ísbjörn hafi gengið á
land í Munaðarnesi árið 1914, en
hann var drepinn á bænum Eyri.
„Við kyndum nær eingöngu með
eldivið á okkar heimili og það gerir
pabbi líka, en bróðir minn notar
rafmagnið mest, því hann er i nýj-
asta húsinu,“ sagði Guðmundur í
Munaðarnesi, „það er mikil orka
sem liggur í rekaviðnum og hitinn
frá timbrinu er þægilegur og hefur
góð sálræn áhrif. Maður finnur það
best þegar staðið er við ofninn sem
kyndir húsið og bætir eldivið í hann.
En þrátt fyrir að við kyndum mest
með rekavið þá kyndum við fyrir
um 5.000 kr. á mánuði með raf-
magni.
Jú, það er ömurlegt að fá hafís-
inn svona í fangið, maður kemur
ekki bát á flot í fugl eða sel og það
er hugsanlegt að við fáum ekki
auðan sjó fyrr en í sumar. 1979
komumst við ekki á grálseppu fyrr
en í júní. í fyrravetur var alit á kafi
í snjó og það gerði manni vissulega
lífið leitt og nú virðist ísinn ætla
að fijósa saman. Það sem einu sinni
hefur gerst, getur víst gerst aftur.
Við erum alltaf á sama stað á jörð-
inni, svo þetta er það sem við meg-
um búast við. Annars segir máltæk-
ið að sjaldan hafi miðsvetrarís
meinað.
Á hinn bóginn er hætt við að það
verði lítið um rekavið eftir veturinn
ef ísinn helst og það_ verður þá
lengra að sækja hann. ísinn þreng-
ir ekki aðeins að okkur mönnunum,
sjófuglarnir sem eru fastur liður í
umhverfinu hér verða að flýja burtu
og hrafnarnir tveir sem hafa tekið
sér bólsetu hér bera sig hálfilla
greyin, en auðvitað amar ekkert að
kindunum 250 ,sem við erum með
í húsi. Reynslan hefur sýnt okkur
að samanfrosinn ísinn inni á fjörð-
unum haggast seint og það þarf
töluverða öldu til að bijóta hann
upp auk þess að skerin halda honum
eins og bindijárn. En þetta hefur
allt sinn gang og ekki erunt við að
æðrast.
Einu sinni fundum við pabbi mik-
inn rekadrumb í hafís sem rák að
ströndinni. Drumburinn sem var um
12 metra langur stóð lóðréttur í
ísjaka og ég man hve það var bros-
legt hve pabbi treysti illa hafísnum,
taldi að hann myndi ekki halda sér
ef hann gengi a
honum og tiplaði
um hann eins og
hann ætlaði að
losna við að tylla
nokkru sinni nið-
ur fótum. Ein-
hvernveginn
varð hann
hræddur og það
er ekki að furða,
ísinn er ógnvekj-
andi og sjálfur
hef ég orðið fyrir
því að fyllast ein-
hverskonar
hræðslu þar sem
ég var að vinna
við ströndina
sem hafísinn lá
að. Mér fannst
eins og einhver
væri að koma
aftan að mér og
þannig er það,
það er eins og
hafísinn komi
aftan að manni.“
- á.j.
Morguriblaðið/RAX
Guðmundur í Munaðarnesi.
Siglt um heimsins höf
Bókmenntir
ErlendurJónsson
Unnur Jökulsdóttir, Þorbjörn
Magnússon:
KJOLFAR KRÍUNNAR.
304 bls. Mál og menning.
Reykjavík, 1989.
Þetta er stór bók, fagiega hönn-
uð, með miklum texta og mörgum
myndum, og yfirhöfuð glæsileg á
að líta. Höfundarnir kynna sig ekki
heldur sem neitt hversdagsfólk.
Mikið er í stílinn borið. Þetta er
fyndið fólk og skemmtilegt. Eigin-
lega of fyndið og of skemmtilegt,
finnst manni í bytjun. Því fátt er
meira þreytandi þegar til lengdar
lætur en skemmtilegt fólk. En þeg-
ar fram í sækir verða höfundarnir
svo hugfangnir af upprifjun eigin
ævintýra og segja svo líflega frá
Selfoss:
Utsvar
næsta árs
verður 7,5%
Selfossi.
SELFOSSBÚAR munu greiða
7,5% útsvar á næsta ári. Tillaga
bæjarstjóra þess efnis var sam-
þykkt á bæjarstjórnarfundi 13.
desember. Útsvar þessa árs var
7,1%. Hækkunin er því 0,4%.
Útsvarsálagning næsta árs var
samþykkt með 6 atkvæðum gegn
þremur atkvæðum fulltrúa Fram-
sóknarflokks.
— Sig. Jóns.
að lesandinn gleymir að nema stað-
ar við stílbrögðin en tekur þess í
stað að fylgja fólkinu eftir um
heimsins höf, og það er reisa sem
segir sex.
Ferðalag þeirra er þó hvergi ein-
stakt. Fjöldi fólks siglir um höfin á
litlum skútum. Allt er það að safna
lífsreynslu. En margur er þar að
auki, eins og höfundar þessarar
bókar, að viða að sér efni í ferða-
sögu sem síðan er skráð og gefin
út. Hversu margar slíkar hafa kom-
ið út á íslensku (þýddar) veit ég
ekki en hygg að fjöldi þeirra muni
vera þónokkur þegar allt er talið.
Þetta sýnist mér höfundar Kjölfars
Kríunnar gera sér ljóst: að ferðalag
þeirra eitt saman muni ekki vekja
nægilega forvitni; bók, sem um það
sé skrifuð, verði að vera dálítið sér-
stök — eða spes eins og sagt er nú
á dögum — og rísa undir nafni sem
slík.
Hvers konar fólk leggur þá upp
í svona lagaða siglingu? Venjulegt
fólk? Ævintýramenn? Fífldjarfir
ferðalangar? Kannski blanda af
þessu þrennu. Víst er að minnsta
kosti að sá, sem ver peningum
sínum með þessum hætti, reisir
ekki steinveggi í Reykjavík fyrir
sömu fjármuni. Ferð eins og sú, sem
segir frá í Kjölfari Kríunnar, er og
verður ævintýraferð og alls ekki
allra að leggja í slíkan leiðangur.
Aldrei verður þetta heldur án
áhættu. Undir yfirborði heitu haf-
anna sveima grimmir fiskar. Og úti
fyrir sólgylltum ströndum lóna sjó-
ræningjaskip, tilbúin að hremma
eins og grimmu fiskarnir í sjónum.
Skútufólk, sem siglir yfir rúmsjó
og sér dularfullt skip koma í hum-
átt á eftir sér, kveikir ekki ljós þeg-
ar dimmir heldur sveigir af leið í
skjóli myrkurs til að hætta ekki á
neitt. Hafnarborgir í þriðja heims
löndum eru ekki heldur neinn
sunnudagaskóli og öruggara að
vera var um sig ef komið er við á
slíkum stöðum. Sá, sem ferðast eins
og Unnur og Þorbjörn, má síst af
öllu vera hræddur eða kvíðinn. Þá
verður lítið úr ferðagleðinni. Væn-
legra er að »vera alltaf órakaður,
með staf, speglagleraugu og vindil
og sem fúlmannlegastur á svipinn.«
Einhvern tíma var sagt að það
væri skrítið með þessa landkönn-
uði, þeir væru allir jafnframt svo
góðir rithöfundar. Ekki skal dæmt
um það hér og nú hvort sú stað-
hæfing muni eiga við rök að styðj-
ast. Svo mikið er þó víst að efnivið-
inn vantar þessa ferðalanga sjaldn-
ast. Vera má að það sé þungavigt
reynslunnar sem jafnframt leggi
þeim til kraftinn í frásögnina. Við
lestur þessarar fjörlegu sjóferða-
sögu kann manni að koma slíkt í
hug.
STfÖRNUKORT
Persónulýsing, framtíðarkort, samskiptakort.
Gunnlaugur Guðmundsson,
Stjörnuspekistöðin,
Miðbæjarmarkaðinum,
Aðalstræti 9, sími 10377.
Kaffivennt
Verð frá

Hárblásari, 1200 w.
Verð frá 1.159*
Nuddtœki.
Verð frá 2.775
Brauörist.
Verð frá 2.997*
RÖNNING
Við erum ekki bara hagstœðir... KRINGLAN ...við erum betri S: 68 5868
T
ta-
r