Morgunblaðið - 11.05.1990, Side 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 11. MAÍ 1990
Minning:
Sverrir Júlíusson
fyrrv. forstjóri
Fæddur 12. október 1912
Dáinn 30. apríl 1990
Haustvindur hásum rómi
hvíslaði í eyra mér:
Bliknaður sumarblómi
biður að heilsa þér.
Hvíslaði ’ann hásum rómi:
Ég er einnig á förum
að elta visið blað.
Kyssti svo köldum vörum
kinn mér og þaut af stað.
Alltaf er einhver á fórum.
Dagsljós dvínar á skari,
dimmir um vog og nes.
Hljóður stend eg og stari,
stjarnanna rúnir les.
Dvínar á dagsins skari.
Þetta ljóð Bjarna Ásgeirssonar
frá Reykjum, föður Jowa, lýsir vel
hvernig haustaði í hugum okkar
þrátt fyrir vorið, þegar við fregnuð-
um skyndilegt fráfall hans. Það
hvarflaði ekki að nokkrum manni,
að þegar laugardagurinn 5. maí
væri að kveldi, yrðu ævidagar Jovva
föðurbróður míns á enda.
Hann, sem var alltaf svo hress,
kátur og heilbrigður, og hafði aldr-
ei legið á sjúkrahúsi um ævina.
Jón Vigfús Bjarnason, eins og
hann hét fullu nafni, fæddist á
Reykjum í Mosfellssveit 23. mars
1927, og var því aðeins 63 ára þeg-
ar hann lést.
Hann átti hamingjuríka ævi.
Hann var yngsta barn afa og ömmu,
þeirra Bjarna Ásgeirssonar bónda
og alþingismanns á Reykjum í Mos-
fellssveit og Ástu Jónsdóttur, sem
stofnaði og rak verslunina Blóm og
ávexti í Reykjavík. Elstur systkin-
anna var Ásgeir, bóndi á Reykjum,
d. 1982, næstur var Jóhannes verk-
fræðingur, þá Guðný húsmóðir í
Reykjavík, svo Ragnheiður, sem
lést barn að aldri af slysförum, og
Jón Vigfús yngstur. Á heimilinu
ólust einnig_ upp frænka þeirra,
Ragnheiður Ásgeirs, og Hrafnhild-
ur Harðardóttir, fósturdóttir ömmu
og afa.
Jovvi gekk í Menntaskólann í
Reykjavík og seinna fór hann tii
garðyrkjunáms í Bandaríkjunum.
Skólasystur hans úr MR hafa sagt
mér að hann hafi verið skemmtileg-
ur skólafélagi og mikið kvennagull.
Hann kvæntist frænku sinni,
Hansínu Margréti Bjarnadóttur frá
Húsavík, dóttur Bjarna Benedikts-
sonar, póstafgreiðslumanns á
Husavík, og Þórdísar Ásgeirsdótt-
ur, systur Bjarna afa míns. Það var
gæfuspor. Þau Jovyi og Haddý voru
ákaflega samrýnd og samstíga í
öllu sem þau tóku sér fyrir hendur.
Þegar Jovvi tók við rekstri gróðr-
arstöðvarinnar á Reykjum, þar sem
Bjarni faðir hans hafði reisffyrsta
gróðurhús á íslandi 1923, unnu þau
hjónin saman sem einn maður, og
einnig seinna á kjúklingabúinu
Reykjagarði, sem þau ráku ásamt
fjölskyldu sinni.
Jowi og Haddý áttu barnaláni
að fagna. Þau eignuðust fjögur
mannvænleg börn, þau Ástu hjúkr-
unarfræðing, Bjarna Ásgeir kjúkl-
ingabónda, Kristján Inga blóma-
skreytingamann og Baldur. Barna-
börnin voru Jovva mikil gleði, en
þau eru nú orðin tíu.
Það er óhætt að segja, að Jowi
hafi verið þeirrar hamingju aðnjót-
andi að fá að lifa og starfa með
sínum nánustu alla ævi, bæði í garð-
yrkjunni og búskapnum á Reykjum.
Hann var sá klettur, sem fjölskylda
hans gat alltaf reitt sig á. Annað
ljóð Bjarna afa míns, Söngur sáð-
mannsins, lýsir vel hugarfari og
afstöðu Jowa til landsins og sveit-
arinnar:
Ef ég mætti yrkja,
yrkja vildi eg jörð.
Sveit er sáðmanns kirkja,
sáning bænagjörð.
Vorsins söngvaseiður
sálmalögin hans.
Blómgar akurbreiður
blessun skaparans.
(Bjami Ásgeirsson.)
Reyndar á þetta Ijóð vel við þá
föðurbræður mína báða, sem
bjuggu á Reykjum, þá Ásgeir og
Jowa, sem nú eru látnir um aldur
fram.
Jowi var ákaflega vinnusamur
maður og man ég varla eftir honum
öðru vísi en vinnandi, þegar ég kom
að Reykjum. Hann var líka mjög
músíkalskur og söngmaður góður
og var söngurinn helsta áhugamál
hans. Ég man að ég heyrði í fyrsta
sinn djass spilaðan hjá þeim Jowa
og Haddý. Þau gáfu sér líka tíma
til ferðalaga og í einni af ferðum
sínum komu þau til Portúgals, þeg-
ar við Einar vorum þar við störf,
og var einstaklega skemmtilegt að
vera þar með þeim.
Undanfarið eitt og hálft ár hefur
samgangur fjölskyldna okkar verið
meiri en áður, því að Jovvi sýndi
föður mínum einstaka umhyggju
og ræktarsemi í veikindum þeim
sem hann hefur átt í. Hana fáum
við seint þakkað.
Það er erfitt fyrir föður minn að
sjá á bak yngsta bróður sínum,
þessum ljúfa og elskulega manni,
en með þeim var mjög kært. Við
kveðjum Jovva með söknuði og
trega og biðjum ástvinum hans
guðs blessunar á sorgarstundu.
Ásta R. Jóhannesdóttir
Sverrir var fæddur í Keflavík,
sonur hjónanna Júlíusar Björnsson-
ar, sjómanns, og konu hans Sigríðar
Sverrínu Sveinsdóttur. Sigríður var
seinni kona Júlíusar. Þau bjuggu
allan sinn búskap í Keflavík og
nefndu bæinn sinn Hábæ. Þau áttu
6 börn, einnig ólst ugp hjá þeim
María, dóttir Júlíusar. Áður átti Jú-
líus 4 syni. Af systkinahópnum eru
á lífi Lára, gift Helga Jónssyni og
María gift Guðmundi I. Ólafssyni,
báðar búsettar í Keflavík.
Börn Sverris eru 11 þar af eru 2
synir látnir. Fyrri kona Sverris var
Ágústa Kristín Ágústsdóttir, búsett
í Keflavík, þau slitu samvistir. Síðari
kona Sverris var Ingibjörg Þorvalds-
dóttir og lifir hún mann sinn.
Minningabrot frá Keflavík. Á
aldrinum 6-18 ára stundar Sverrir
nám í Keflavík, fyrst hjá Jónu Guð-
jónsdóttur síðan Guðmundi Guð-
mundssyni, síðar sparisjóðsstjóra,
Guðlaugu Guðjónsdóttur _ og séra
Eiríki Bi-ynjólfssyni á Útskálum.
Snemma byijaði hann að stunda
ýmis störf. Fjárhagur heimilisins var
þröngur og varð því að nota hveija
stund sem gafst til vinnu. Á sumrin
var unnið við fískbreiðslu, en 10 ára
gamall varð hann sendill hjá Axel
Möller, símstöðvarstjóra. Síðustu ár
Axels í starfi símstöðvarstjóra átti
Axel við vanheilsu að stríða og var
þá Sverrir staðgengill hans.
1928 var starf símstöðvarstjóra
auglýst laust til umsóknar. Auk
Sverris sóttu 4 um starfið. Allt hið
ágætasta fólk. 1. október sama ár
var Sverrir ráðinn símstöðvarstjóri
og fékk einróma meðmæli allra
sveitarstjórnarmanna. Sverrir var
þá aðeins 16 ára gamall, ófjárráða
unglingur og varð hann því að fá
ábyrgðarmann fyrir sig.
Starfi símstöðvarstjóra gegndi
hann tíl ársins 1940 eða í tæp 12
ár. Störf Sverris við símann voru
ekki einu kynni hans af atvinnulífinu
á þessum árum. Eins og áður segir
var faðir hans sjómaður og langt
innan við fermingu var Sverrir feng-
inn til að halda bókhald um fiskiríið
á bát þeim er faðir hans réri á, og
á grundvelli þess var skipt milli
áhafnarinnar.
18 ára tekur hann að sér bókhald
fyrir 2 báta sem byggðir voru fyrir
Keflvíkinga í Noregi, þá Úðafoss og
Skalla-Grím, síðar annaðist hann
bókhald fyrir fleiri aðila í Keflavík.
4 árum síðar kaupir Sverrir fyrsta
bátinn og þá með elsta bróður sínum,
Elentínusi.
1936 var stofnað vélbátaábyrgð-
arfélag í Keflavík. Hér var um nokk-
uð stórt félag að ræða því þetta var
skyldufélag allra er áttu báta í
Keflavík. Sverrir var fyrsti fomiaður
þess og gegndi því starfi þar til
hann flutti frá Keflavík.
1940 er hann ráðinn fram-
kvæmdastjóri og gerist um leið lítill
hluthafi í Garði hf., fiskvinnslu og
útgerðarfyrirtæki í Sandgerði. Þá
þegar hafði Sverrir ásamt Geir Jóns-
syni frá Keflavík hafið innflutning
á útgerðarvörum og stofnaði fyrir-
tækið Jónsson og Júlíusson og stóð
samstarf þeirra yfir að nokkru til
ársins 1947.
Hann var tveimur árum síðar
stofnandi og framkvæmdastjóri
Hraðfrystistöðvar Keflavíkur sf.
Tildrög þess að Sverrir flytur til
Reykjavíkur, voru að Útvegsbænda-
félag Keflavíkur, sem var vettvang-
ur þeirra er stóðu að sjávarútvegi í
Keflavík, en Sverrir sat þá í stjórn
þess, voru ekki ánægðir með sinn
hlut innan LÍÚ. Þótti bátaútvegs-
mönnum hagsmunir togaraútgerð-
arinnar vera teknir fram yfir þeirra
og þeir ekki hafa nægileg áhrif inn-
an samtakanna. Það varð síðan eftir
þessar umræður innan samtakanna
að Sverrir er beðinn um að taka að
sér stjórnarformennsku í LÍÚ síðla
árs 1944. Hér verða þáttaskil í störf-
um Sverris, og verða störf hans ekki
frekar rakin hér. Hann flytur heim-
ili sitt til Reykjavíkur um vorið 194S.
Það er ekki hægt að rekja umsvif
hans í Keflavík á þessum árum án
þess að geta þeirra félagsstarfa, sem
hann starfaði að af lífi og sál á sama
t,ím_a.
Á sínum barnaskólaárum starfaði
hann í stúkunni Nýársstjörnunni og
hafði þar ýmis embættisstörf m.a.
æðsti templar. Þau störf leiddu síðan
til frekari starfa á því sviði, m.a. var
hann umboðsmaður góðteplararegl-
unnar í Keflavík.
Árið 1929, þá er Sverrir 17 ára,
var stofnað í Keflavík Ungmennafé-
lag UMFK. Sverrir var í stjórn þess
frá upphafi og formaður þess frá
1936-1942. Á þessum árum var
mikil gróska í UMFK. Félagið stóð
m.a. fyrir ýmsum fræðslufundum,
skemmtunum, uppsetningu leikrita
og lagði hönd á plóginn í ýmiss kon-
ar menningar- og íþróttastörfum.
UMFK stóð fyrir kennslu í sundi í
Grófinni. Sverrir var þá formaður
sundnefndar. Þar lærðu félagsmenn
og aðrir bæjarbúar að synda í köld-
um sjónum. í sjávarþorpi sem
Keflavík átti sundíþróttin hug
manna því hún gat skipt sköpum
um björgun sjómanna. íbúarnir voru
minnugir hins „svarta dags“, sem
svo var nefndur, er báturinn Baldur
fórst í Stokkavörinni í Keflavík, upp
við landsteina, en sá eini sem þar
bjargaðist var syndur. UMFK lét
ekki staðar numið við sundkennslu
í köldum sjónumí Grófinni eins og
síðar kemur fram.
Einn skugga bar á starfsemi fé-
lagsins á þessum árum, en það var
bruni í samkomuhúsi ungmennafé-
lagsins á jólatrésskemmtun 1935,
þegar níu manns fórust og 30 manns
skaðbrenndust er húsið brann. Brun-
inn hafði mikil áhrif á alla og ekki
síst félagana í stjórninni. Eftir þenn-
an atburð tók Sverrir við for-
mennsku í félaginu.
Árið 1936 ræðst UMFK bæði í
kaup á Norðfjörðshúsi fyrir sam-
komuhús í stað þess er brann og
byggingu útisundlaugar á Vatnsnes-
klettum. Sundlaugin var vígð 3 árum
síðar og var Sverrir gjaldkeri m.m.
við byggingu hennar. Áf Norðfjörðs-
húsinu er það að segja að þrátt fyr-
ir andstöðu ýmissa ráðamanna í
þjóðfélaginu vegna byggingar sam-
komuhúss tókst félaginu með sam-
hentu átaki íbúanna í bænum að
innrétta húsið og vígja það síðla
sama ár.
Snemma tók Sverrir virkan þátt
í stjórnmálastarfi Sjálfstæðisflokks-
ins. Hann var í fyrstu stjórn Sjálf-
stæðisfélags Keflavíkur og formaður
þess 1942-1945. Þá var hann í rit-
nefnd Reykjaness, blaðs sjálfstæðis-
manna í Keflavík frá stofnun þess.
Einn af stofnendum Olíusamlags
Keflavíkur. Sat í fyrstu stjórn
Sjúkrasamlags Keflavíkur og var í
Málfundarfélaginu Faxa fyrstu ár
þess.
Ég hef nú rakið í stórum dráttum,
þó ekki sé um tæmandi upptalningu
að ræða, félags og starfsferill Sverr-
is, er hann átti í Keflavík, meðan
hann var búsettur þar ungur maður.
Þáu störf mat hann ekki minna en
önnur þau mikilsverðu störf sem
hann átti síðar eftir að starfa við.
Hér verða því ákveðin þáttaskil í
lífi Sverris. Starfsvettvangurinn er
ekki lengur bundinn íæðingarstað
hans einvörðungu, heldur hagsmun-
um sjávarútvegs í heild og fólkinu
í landinu öllu.
Það sem stendur þó upp úr minn-
ingunni um Sverri Júlíusson, er hinn
mikli mannkærleikur bjartsýni og
lífskraftur er hann bjó yfir. Hann
áttí gott með að kynnast fólki, rækt-
aði vina- og frændgarðinn vel. Var
alltaf heill í samskiptum. Hann var
fjölfróður um ættir núlifandi manna
og atvinnusögu, minnugur á liðna
atburði og nákvæmur í frásögn.
Ég hef margs að minnast í sam-
skiptum okkar sem hófust uppúr
1960 og af miklu er að taka. k
milli okkar ríkti alltaf einlæg vinátta
og aldrei bar þar skugga á. Hér
skal aðeins minnst á síðasta kvöldið
sem Sverrir dvaldi á heimili sínu.
Þá sátum við saman og ræddum
m.a. um ferð sonar míns með félög-
um sínum í Austurlöndum fjær, en
hugur Sverris hafði fylgt þeim hvert
sem þeir fóru. Eins og svo oft áður
lauk þessum samræðum okkar með
umræðum um Keflavík.
Guð blessi minningu hans.
Egill Jónsson
Sverrir Júlíusson fyrrverandi for-
stjóri Fiskveiðasjóðs íslands er lát-
inn.
Án efa munu margir minnast
Sverris í ræðu og riti, enda sjást
spor hans víða í íslenskri atvinnu-
sögu, einkum í sjávarútvegi. Hann
var líka mannbiendinn og vinmarg-
ur.
Þótt mér sé bæði ljúft og skylt
að minnast hans, læt ég öðrum eft-
ir að Ijalla um ættir, uppruna,
lífshlaup og margvísleg störf utan
Fiskveiðasjóðs íslands, þar sem
leiðir okkar lágu saman.
Sverrir var forstjóri Fiskveiða-
sjóðs í rúm 12 ár eða frá 1. desem-
ber 1970 til ársloka 1982. Allan
þann tíma áttum við miiil sam-
skipti, en nánast varð samstarf
okkar tveggja síðustu þijú árin af
þessum tólf. Þann tíma umgekkst
ég Sverri meira en nokkurn annan,
vandalausan. Við glímdum við mörg
vandamál saman og við áttum okk-
ar góðu stundir. Ég lærði mikið af
Sverri, ekki bara um sjávarútveg
og ljármál, enda margt hans starf-
ið og reynslan rík. Sverrir Júlíusson
er maður, sem mér þykir afar vænt
um að hafa kynnst.
Árin sem Sverrir stýrði Fisk-
veiðasjóði eru hin umsvifamestu í
sögu sjóðsins. Þá reið skuttogara-
aldan yfir og uppbygging vinnslu-
stöðva, sérstaklega frystihúsa, var
mikil. Hann ávann sér fljótt traust
og virðingu starfsfólks og stjórnaði
af festu og öryggi.
Frá mér, eiginkonu minni _og öllu
starfsfólki Fiskveiðasjóðs íslands
flyt ég frú Ingibjörgu, börnum og
öllum aðstandendum Sverris Júlíus-
sonar innilegar samúðarkveðjur.
Við erum þakklát fyrir að hafa
kynnst reisn hans og hlýju.
Svavar Ármannsson, að-
stoðarforstjóri Fiskveiða-
sjóðs Islands.
Kveðja frá
sjálfstæðismönnum
Sverrir Júlíusson, útgerðarmaður
og fyrrv. alþingismaður er látinn og
verður hann til moldar borinn í dag.
Genginn er mikill mannkosta- og
athafnamaður sem í meira en sex
áratugi setti svip sinn á samfélagið
og gegndi þýðingarmiklu forystu-
hlutverki í okkar fámenna þjóðfélagi.
Sverrir var fæddur í Keflavík 12.
okt. 1912 og voru foreldrar hans
Júlíus sjómaður þar Björnsson verka-
manns í Hafnarfirði Björnssonar og
kona hans Sigríður Sverrína Sveins-
dóttir sjómanns í Keflavík.
Athafnaþrá Sverris Júlíussonar og
vilji til forystu kom fljótt íljós. Að-
eins 16 ára gömlum var honum falin
forsjá símstöðvarinnar í Keflavík þar
sem hann hafði kornungur byijað
starfsferil sinn sem aðstoðarmaður.
Tryggingu varð að setja fyrir hann
vegna starfsins enda óffjárráða og
reyndist honum auðvelt að fá hana.
Þeir sem í ábyrgð gengu þurftu
aldrei að hafa áhyggjur.
Þegar starfsævi Sverris hófst
hafði hann kynnst ungum og upp-
rennandi stjórntnálamanni í Gull-
bringu- og Kjósarsýslu, Ólafi Thors
alþm., síðar forsætisráðherra og
formanni Sjálfstæðisflokksins. Með
þeim tókst náið samstarf og vinátta
sem báðum reyndist vel. Sverrir var
í hópi nánustu trúnaðarmanna Ólafs
alla hans starfsævi og gegndi sem
slíkur fjölda starfa í opinberum mál-
um. Síðast sátu þeir vinirnir saman
á Alþingi.
Lífsstarf Sverris Júlíussonar varð
á vettvangi sjávarútvegsins. Hann lét
af störfum símstjóra 1940 og hafði
þá þegar haslað sér völl sem útgerð-
armaður og að þeim málum starfaði
hann á meðan heilsa og líf leyfði.
í röðum útvegsmanna naut Sverr-
ir mikils trausts. Hann var kjörinn
formaður þeirra 1944 og gegndi
hann því þýðingarmikkla og erfiða
trúnaðarstarfi í 26 ár eða til ársins
1970 að hann baðst undan endur-
kosningu. Samhliða formennsku í
Landssambandi ísl. útvegsmanna
voru honum á vegum þess falinn
fjöldi trúnaðarstarfa. Trúi ég að eng-
inn einn maður úr hópi sjávarútvegs-
manna hafi haft þar meiri áhrif
fyrsta aldarfjórðung lýðveldisins en
Sverrir Júlíusson.
Stjórnmálin voru Sverri hugleikin.
Hann gekk ungur í raðir Sjálfstæðis-
manna, var síðan í forystu þeirra,
fyrst í Keflavík, síðan í framboði á
Áusturlandi og einn af alþingismönn-
um Sjálfstæðisflokksins í Reykjanes-
Til greinahöfunda
Minningarorð
Það eru eindregin tilmæli rit-
stjóra Morgunblaðsins til þeirra,
sem rita minningar- og afmælis-
greinar i blaðið, að reynt verði
að forðast endurtekningar eins og
kostur er, þegar tvær eða fleiri
greinar eru skrifaðar um sama
einstakling. Þá verða aðeins leyfð-
ar stuttar tilvitnanir í áður birt
ljóð inni í textanum. Ef mikill
fjöldi greina berst blaðinu um
sama einstakling mega höfundar
og aðstandendur eiga von á því
að greinar verði látnar bíða fram
á næsta daga eða næstu daga.
Að undanförnu hefur það færst
mjög í vöxt, að minningargreinar
berast til birtingar eftir útfarar-
dag og stundum löngu eftir jarð-
arför. Morgunblaðið áskilur sér
rétt til að birta ekki minningar-
greinar sem berast því eftir að
útför hefur farið fram.
Morgunblaðið hefur ekki birt
ný minningarkvæði um látið fólk,
en leyft tilvitnanir í gömul, áður
prentuð kvæði. Blaðið áskilur sér
rétt til að stytta þessar tilvitnanir
eða fella þær niður, ef þær eru
sífellt endurteknar í blaðinu. Þá
mun Morgunblaðið ekki birta heil
kvæði, áður birt, en stundum
fylgja óskir um það.
Ritstj.