Morgunblaðið - 15.11.1990, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ -KIMMTUDAGUR 15. NÓVEMBER 1990

Nýja BAMBO baby-soft buxnableyjan er meira samanþjöppuð
og tekur þess vegna minna pláss í hillunum.
Fjórar mismunandi stærðir, sem spanna allt bleyjutfmabil
barnanna eru til. MAXI staerðin er síðan sérhönnuð í tvær
gerðir: Ein fyrir stelpur og ein fyrir stráka.
Þakstál með stíl
Plannja iiUþakstál
Aðrir helstu sölu- og
þjónustuaðilar:
Blikksmiðjan Funi sf, Kópavogi,
sími 78733.
Blikkrás hf, Akureyri,
sími 96-26524.
Vélaveriœlæði Bjöms og Kristjáns,
Reyðarfirði, sími 97-41271.
Vélaverkstaeðiö Þór,
Vestmannaeyjum, simi 98-12111
Hjá okkur faerðii allar
nýjustu gerðir hins vinsæla
og vandaða þakstáls
frá Plannja. Urval lita
og mynstra, m.a. Rannja
jjakstál með matlri litaáferð,
svartri eða tígulrauðri.
ÍSVÖR HF.
Dalvegur 20. 200 Kópavogur.
Póstbox. 435,-202 Kópavogur.
S:91-64 1255. Fax:64 1266.
Hollustuvernd ríkisins:
ER ALLT í RUSLI?
Með meiri velmegun, hér á landi
sem víðast annars staðar, hafa
vandamál vegna eyðingar úrgangs
aukist. Lengi hefur það tíðkast, og
jafnvel þótt sjálfsagt, að aka sorpi
á afvikinn stað og kveikja í því eða
urða. Á sama hátt hefur frárennsli
víða verið leitt í næsta læk eða nið-
ur í fjöru. Slíkar aðferðir valda
ýmsum umhverfisspjöllum, skaða
lífríkið og heilsu manna. Eftir því
sem þekking eykst á afieiðingum
slíkrar meðferðar og áhættunni sem
tekin er eykst vilji til úrbóta. Það
er ekki nóg að lofa hreinleika lofts,
lands og sjávar í orði, en sýna svo
allt annað í verki. Sveitarfélögin í
landinu vinna flest jafnt og þétt að
úrbótum á frárennslis- og úrgangs-
málum, sum eru komin vel af stað,
en önnur undirbúa aðgerðir.
Sorphirðu er ábótavant í dag
Helstu aðferðir við eyðingu úr-
gangs hér á landi í dag eru urðun
og brennsla, en einnig hefur endur-
vinnsla farið vaxandi. Urðun felst
í því að sorþi er ekið á afmarkaðan
stað, það þjappað og mold eða sandi
ekið yfir. Velja þarf góða staði fyr-
ir urðun, þannig að ekki sé hætta
á mengun grunnvatns. Þá þarf
bæði að gera sérstakar ráðstafanir
til að hindra fok og koma í veg
fyrir að vargfuglar og meindýr geti
sótt hingað æti. Takist þetta ekki
er hætta á að umhverfi spillist og
smit geti borist í dýr og til manna.
Hérlendis eru notaðar þijár aðferð-
ir við sorpbrennslu: opin brennsla,
brennsla í þróm og brennsla í sorp-
eyðingarstöðvum. Mengunarvörn-
um við sorpbrennslu er verulega
„Þótt ástandið í um-
hverfismálum í Skaga-
firði sé ekki eins og-
æskilegt væri, er það í
heildina lítið eða ekkert
frábrugðið því sem er
víða annars staðar.“
áfátt hér á landi. Hætta er á að
jarðvegur mengist, auk þess sem
brennsla sorps við lágt hitastig
myndar ýmis eiturefni eins og
díoxín. Stór hluti af úrgangi sem
til fellur er endurvinnanlegur, t.d.
sem orkugjafi eða sem nauðsynja-
vörur. Minniháttar endurvinnsla
hefur verið stunduð hérlendis um
árabil og hefur bæði áhugi og
möguleikar á þessu farið vaxandi.
Sem dæmi má nefna endurvinnslu
á brotamálmum, gúmmíi, pappír og
á plasti. Víða erlendis er úrgangur
svo til allur endurunninn, einungis
10-12% fara á haugana. Við endur-
vinnslu þarf éinnig að hafa í huga
að umhverfið mengist sem minnst.
Vilji til staðar
en peninga vantar
Starfsmenn Hollustuverndar
ríkisins verða varir við mikinn
áhuga á því að sorphirða og sorp-
eyðing verði bætt, enda hefur margt
áunnist. Sveitarstjómarmenn og
starfsmenn þeirra, þ.m.t. heilbrigð-
isfulltrúar, eru á flestum stöðúm á
landinu að skoða hvaða úrbætur
hægt er að gera. Áhugi almennings
fyrir úrbótum er mikill. Nefnd um-
hverfisráðherra, sem fjallað hefur
um úrbætur í sorphirðu- og endur-
vinnslumálum, mun á næstunni
skila tillögum um aðgerðir. Einnig
hafa ýmis fyrirtæki beitt sér fyrir
úrbótum. Má í því sambandi nefna
að Sorpeyðing höfuðborgarsvæðis-
ins hóf sl. vor söfnun á umhverfis-
hættulegum efnum. Efnunum er
pakkað og þau flutt til eyðingar
þannig að umhverfinu stafi ekki
hætta af þeim. Einnig hefur átak
verið gert í söfnun á PCB-efnum,
sem flutt eru utan til eyðingar.
Söfnun á notuðum umhverfisskað-
legum rafhlöðum, sem m.a. heil-
brigðisfulltrúar hafa tekið þátt í,
hefur nú staðið yfir í rúmt ár. Þá
hefur söfnun efna til endurvinnslu
aukist umtalsvert og má þar nefna
brotamálma, plastefni og áldósir.
Úrbætur í sorphirðu- og endur-
vinnslumálum þyrftu að ganga
hraðar fyrir sig, en ástæðan fyrir
töfum er sú að þær eru dýrar. Laus-
lega er áætlað að það kosti allt að
tvo milljarða að byggja upp full-
nægjandi aðstöðu og að árlegur
rekstrarkostnaður aukist verulega.
Það gefur því auga leið að varanleg-
um úrbótum verður ekki komið á í
einni svipan. Finna verður leiðir til
að fjármagna þessar úrbætur. Gjald
á vörutegundir sem fyrirsjáanlega
geta valdið umhverfisskaða við
notkun og förgun hefur verið nefnt
í þessu sambandi. Menn mega samt
ekki láta hendur fallast og bíða
eftir að vandamálin verði leyst af
öðrum. Stærri sveitarfélög ættu að
Þjóðin vill einsetinn skóla o g
lengri skóladag yngstu bamanna
eftir Guðrúnu
Ágústsdóttur
Heildarútgjöld til grunnskóla
1990 eru 6.697.000.000 kr. Hlutur
ríkisins er 5.087.000 og sveitarfé-
laga (áætlun) 1.611.000.000.
Grunnskólafrumvarpið
í frumvarpi til laga um grunn-
skóla, sem lagt verður fram á Al-
þingi nú á næstu dögum, er lagt
til að grunnskólinn verði einsetinn
og að jafnt og þétt verði aukið við
kennslutíma grunnskólanemenda
þannig að eftir 10 ár verði miðað
við að vikulegur stundafjöldi allra
nemenda verði 35 kennslustundir
og skóladagur samfelldur og í ein-
setnum skóla, þar sem börnin dvelja
stóran hluta dagsins, er auðvitað
þörf á skólamáltíðum. Haustið 1990
varð heildarstundafjöldi allra 6 ára
barna 23 viðmiðunarstundir á viku
og einni stund var bætt við stunda-
fjölda 7 og 8 ára barna, þannig að
þessir þrír aldurshópar fá nú 23
kennslustundir.
Einsetinn 35 stunda grunnskóli
kostar 435 millj. kr. til viðbótar.
Það eru miklir peningar en spyija
má hvað það kostar þjóðfélagið að
búa ekki nægilega vel að börnunum.
Skv. jafnréttiskönnun sem Félags-
vísindastofnun gerði fyrir
Reykjavíkurborg fyrir nokkrum
árum er stór hluti grunnskólabarna
á eigin vegum þann hluta dagsins
sem enginn skóli er og foreldrar
eru í vinnu utan heimilis.
Allir stjórnmálaflokkar
sammála
Allir stjórnmálaflokkar sem full-
trúa eiga á Alþingi hafa sent frá
sér ályktanir um lengingu skóla-
tíma yngstu barnanna, einsetinn og
samfelldan skóla og í skólastefnu
Kennarasambands Islands er lögð
áhersla á að allir grunnskólar í
landinu verði einsetnir og að skóla-
dagur nemenda sé samfelldur og
lengri en nú er hjá yngstu nemend-
um. Menntamálaráðuneytið gerði
könnun á 10 forgangsverkefnum í
skólamálum árið 1989 og þar nefni
yfírgnæfandi meirihluti svarenda
einsetinn skóla, samfelldan skóla-
dag og/eða lengri skóladag yngstu
nemendanna. Það ríkir því víðtæk
samstaða um það í þjóðfélaginu að
lengri grunnskóli sé forgangsverk-
efni.
Hér er aðeins bent á einn þátt í
grunnskólafrumvarpinu en í því eru
fjöimargir þættir sem bæta munu
skólastarf og vil ég hvetja fólk,
ekki síst foreldra, til að kynna sér
frumvarpið og fylgjast með umræðu
um það á Alþingi.
Aukin áhersla á list- og
verkgreinar og íþróttir
En hver er aðalávinningur þess
að lengja skóladag yngstu barn-
anna annar en sá að samræma skól-
ann vinnudegi foreldra? Þegar
markmiðum um lengdan skóladag
hefur verið náð, skapast mun meiri
tími til að sinna ýmsum greinum
sem alls ekki hefur verið nægur
tími fyrir. Má þar nefna sem dæmi
listir, verkgreinar og líkamsrækt.
Markmiðið er að þriðjungi tíma
nemenda verið varið í íslensku og
stærðfræði, um þriðjungi í aðrar
greinar, þ.e. náttúrufræði, samfé-
lagsfræði, eriend mál og líkams-
rækt, og þriðjungi í listir og verk-
menntir. Þetta kemur fram í drög-
um að framkvæmdaáætlun
menntamálaráðuneytisins í skóla-
málum til ársins 2000 sem er nýút-
komin og samin er af starfsmönnum
ráðuneytisins. Þar eru færð svofelld
rök fyrir mikilvægi á aukningu
lista- og verkgreina. „Sköpunar-
gáfan er einn af mikilvægustu og
um leið viðkvæmustu hæfileikum
mannsins. Hún hefur margháttaða
þýðingu fyrir einstaklinginn, fíf
„Stefnumörkun sú sem
fram kemur í fram-
kvæmdaáætluninni hef-
ur að geyma fagleg rök
sem ætlað er að vera
vopn í baráttunni fyrir
auknum skilningi á
fjárþörf til þessa mála-
flokks.“
hans í samfélagi við annað fólk og
þróun þjóðfélagsins. Hana þarf því
að vekja og rækta á sem fjölbreytt-
astan hátt í öllu námi. Listir auðga
líf allra, bæði þeirra sem eru virkir
skapendur lista og hinna sem njóta,
hún glæðir með nemendum frum-
leika, fegurðarskyn og almennt
gildismat. Og þar segir enn fremur:
„Með aukningu á námi og þjálfun
í listum og verkgreinum er verið
að vinna gegn þeirri þróun í nútíma-
þjóðfélagi að einstaklingurinn verði
í æ ríkari mæli óvirkur þiggjandi
sem hefur lítið frumkvæði og í raun
litla möguleikatil að nýta sköpunar-
hæfileika sína og frumkvæði. Hæfni
til að iðka list- og verkgreinar og
njóta þeirra er því mótvægi við ein-
hæfni þeirrar sérhæfingar sem ríkir
í nútímasamfélagi.“ Nefnd sem
vinnur að „barnamenningarátaki
menntamálaráðuneytisins sem nú
stendur yfir og lýkur með Lista-
hátíð barna næsta vor, hefur m.a.
það híutverk að kanna á hvem hátt
hægt er að auka hlut verk- og list-
greina í skólum, þegar skólatíminn
hefur lengst.
„Til nýrrar aldar“
Áðurnefnd drög að fram-
kvæmdaáætlun til aldamóta sem
nefnd hefur verið „Til nýrrar aldar“