Morgunblaðið - 19.01.1991, Blaðsíða 23

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. JANÚAR 1991
T
fltrjpitilfrlnMí
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Árvakur, Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1100 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 100 kr. eintakið.
Irakar
ráðast á Israela
Saddam Hussein, einræðis-
herra í írak, tókst að
senda flugskeyti til ísraels,
þrátt fyrir að skotpallar undir
þessi skeyti hefðu verið eitt
helsta skotmark loftárása
flölþjóðlega heraflans í leift-
ursókninni gegn írökum sem
hófst aðfaranótt 17. janúar.
Fréttir bentu til þess að tekist
hefði að granda fösturn skot-
pöllum en sagt var að írakar
ættu enn hreyfanlega palla,
sem ákaflega erfitt er að
finna. Frá þeim hefur flug-
skeytunum sjö líklega verið
skotið. Tjónið sem þau ollu
var sem betur fer ekki mikið
og ekkert mannfall varð. Hins
vegar er ástæða til að velta
fyrip sér pólitískum afleiðing-
um verknaðarins.
Tíu dögum eftir að Hjussein
réðst. inn í Kúveit til þess að
sölsa undir sig olíulindir
landsins og gera sig meira
gildandi í arabaheiminum
setti hann fram þá skýringu
á innrásinni, að hann ætlaði
að leysa Palestínuvandamálið
með henni. Þar með hneig
áróður hans í þá átt, að í raun
væru það ísraelar sem væru
undirrót alls vanda í Mið-
Austurlöndum og hann væri
kominn í stríð við þá. Hafa
furðulega margir utan og inn-
an arabaheimsins lagt eyrun
við þessum áróðri enda hefur
löngum verið auðvelt að vekja
andúð á gyðingum og málstað
þeirra.
Með árásinni á ísrael hefur
Hussein framkvæmt hótun
sem hann hefur lengi haft í
frammi. Hann hefur sagst
ætla að senda eldflaugar á
ísrael og hann hefur einnig
hótað að senda þangað flaug-
ar með eiturvopn. Sem betur
fer var ekki eitur í flaugunum
að þessu sinni, ísraelar hafa
hins vegar aldrei áður í átök-
um sínum við araba orðið fyr-
ir sambærilegri árás og þeirri
sem Hussein hefur nú gert.
Von hans er sú að með því
að egna ísraela til átaka við
sig takist honum að kalla á
samúð araba og splundra fjöl-
þjóðlega heraflanum og sam-
stöðunni á alþjóðavettvangi.
Átökin við Persaflóa hafa
tekið á sig nýja mynd með
árásinni á ísraela. Oflugasta
herveldinu í Mið-Austurlönd-
um hefur verið ögrað; ríkinu
sem ávallt hefur áskilið sér
rétt til að svara fyrir sig.
Þótt forráðamenn fjölþjóða-
liðsins hefðu mælst til þess
við ísraela, áður en átökin
hófust, að þeir hefðu hægt
um sig, fengu þeir engin lof-
orð um það. ísraelar færu
ekki á bak orða sinna, þótt
þeir hæfu árás á íraka. Þeir
kynnu að skapa aröbum sem
eiga herafla í fjölþjóðaliðinu
vandræði. Þar eru Egyptar
fjölmennastir með um 45.000
manna lið og hefur Hosni
Mubarak forseti þeirra sagt,
að eðlilegt væri að ísraelar
svöruðu, ef á þá yrði ráðist.
Fráleitt er að líta þannig
á, að árás íraka sé „eðliiegur"
liður í gangi stríðsins við
Persaflóa. Þvert á móti er
eðli þeirra breytt bæði
pólitískt og hernaðarlega með
árásinni. Margir bera þann
ugg í brjósti að Hussein verði
sjálfkrafa hetja og leiðtogi
araba svari ísraelar fyrir sig.
Aðrir efast um gildi slíkra
staðhæfinga, einkum eftir að
í ljós hefur komið að styrkur
Husseins virðist alls ekki eins
mikill og af var látið. Hernað-
arglorían í kringum hann
minnkaði eftir að flugherir
fjölþjóðaliðsins tóku að eyði-
leggja her- og stjórnstöðvar
hans.
ísraelum hefur ekki verið
neitt kappsmál að dragast inn
í stríðið. Sendiherra þeirra hjá
Sameinuðu þjóðunum taldi
það „fórn“ af þeirra hálfu að
hafa ekki gripið til forvarnar-
aðgerða gegn eldflaugapöll-
um íraka, áður en átökin hóf-
ust. Er ólíklegt að ísraelar
vilji alfarið eiga undir aðra
að sækja með varnir gegn
frekari árásum Iraka, sér-
staklega þegar næsta skrefið
yrði samkvæmt hótun Huss-
eins, að hann gripi til eitur-
vopna.
Árásin á Israel er aðeins
enn ein staðfesting þess, hve
brýnt er að sem fyrst takist
að lækka rostann í Saddam
Hussein og svipta hann
vígtólunum, sem hann hefur
beitt gegn nágrönnum sínum.
Það er hann en hvorki ísrael-
ar né aðrir sem er undirrót
skelfínganna sem dynja yfir
þessar þjóðir.
Sýnum ábyrgð og ákveðni í
utanríkis- og öryggismálum
eftir Þorstein Pálsson
Veður skipast fljótt í lofti. Hern-
aðarátök í Eystrasaltsríkjunum og
við Persaflóa hafa síðustu daga
minnt okkur óþyrmilega á að því
fer fjarri að við búum við þær að-
stæður að þjóðir þurfi ekki lengur
að huga að vörnum sínum og ör-
yggi-
A síðustu árum hafa orðið undra-
verðar breytingar á alþjóðavett-
vangi. Fall sósíalismans leiddi til
þess að Sovétríkin voru reiðubúin
til viðræðna um afvopnun. Sóvéska
kerfið var orðið svo veikt að það
gat ekki haldið Austur-Evrópu.
Berlínarmúrinn féll: Þýskaland
sameinaðist og undirokuð ríki öðl-
uðust frelsi á ný.
Öryggi íslands og
pólitískar dægurflugur
Okkur íslendingum er gjarnt á
að líta til leiðtogafundarins í Höfða
sem nokkurra vatnaskila í þróun
alþjóðamála. í framhaldi af þeim
fundi fóru hlutir að hreyfast. Og
sannarlega voru háleitar hugsjónir
tengdar lokafundi ráðstefnunnar
um öryggi og samvinnu í Evrópu,
sem haldinn var í nóvember á
síðastliðnu ári.
Engum dylst að þessi umbreyting
á fyrst og fremst rætur að rekja
til einarðrar varðstöðu lýðræðisríkj-
anna og samtakamáttar Atlants-
hafsbandalagsins. Innan þeirra vé-
banda höfum við tryggt öryggi ís-
lands í meira en fjóra áratugi. Við
getum nú verið stolt af ábyrgri og
farsælli stefnu í utanríkis-, vamar-
og öryggismálum.
Þær raddir hafa heyrst undanfar-
in misseri að nú væri ekki lengur
ástæða til sömu varðstöðu í örygg-
is- og vamarmálum og áður. Vita-
skuld leiða breyttir tímar af sér að
menn taka mikilvæg verkefni nýj-
um tökum, en atburðir síðustu daga
hljóta að leiða menn til þeirra sann-
inda að okkur íslendingujn er brýn
nauðsyn sem öðmm þjóðum, hér
eftir sem hingað til, að framfylgja
ábyrgri og ákveðinni stefnu í varn-
ar- og öryggismálum. Pólitískar
dægurflugur mega ekki veikja
stöðu okkar á því sviði.
Styðjum frelsun Kúveit
Innrás íraka í Kúveit í ágústbyrj-
un á síðasta ári var glöggt dæmi
um það hvernig ofbeldisseggir á
valdastóli geta brotið á bak aftur
fullveldi og sjálfstæði smáþjóða.
Spurningin snerist aldrei um það
hvort andmæla ætti slíku hernaðar-
brölti heldur hitt, hvort samstaða
gæti tekist á alþjóðavettvangi um
að láta það ekki viðgangast.
Stríðið við Persaflóa hófst ekki
aðfaranótt síðastliðins fimmtudags
heldur í ágústbyrjun á liðnu ári. Á
grundvelli ályktana Sameinuðu
þjóðanna var þess freistað að knýja
Iraka til undanhalds með viðskipta-
banni. Það tóks ekki.
Margháttaðar ráðstafanir voru
gerðar af hálfu Sameinuðu þjóð-
anna, Evrópuþjóðanna og þeirra
sem aðild eiga að ijölþjóðaher
bandamanna til þess að leita frið-
samiegra lausna. Sérhverri slíkri
tilraun var svarað með nýjum ögr-
unum af hálfu forseta íraks.
Sameinuðu þjóðirnar samþykktu
12 ályktanir sem liggja til grund-
vallat þeirri ákvörðun að frelsa
Kúveit með vopnavaldi. Frestur
Sameinuðu þjóðanna var útrunninn.
Langur tími hafði verið gefínn til
þess að láta reyna á allar möguleg-
ar leiðit til friðsamlegrar niður-
stöðu. Við svo búið voru átök óum-
flýjanleg. Þó að íslendingar séu
ekki aðilar að hernaðarátökunum
hljóta þeir að standa að baki þeirra
þjóða sem hafa tekist á hendur þá
ábyrgð að frelsa Kúveit.
Sérhver ærlegur íslendingur
hlýtur að harma að til slíkra átaka
hafi þurft að koma en um leið er
mikilvægt að við sýnum ákveðna
og ábyrga afstöðu og stuðning á
alþjóðavettvangi við þær hernaðar-
aðgerðir, sem ætlað er að frelsa
Kúveit og ákveðnar hafa verið í
samræmi við samþykkt Sameinuðu
þjóðanna. Hálfvelgja í þvfæfni eyk-
ur ekki hróður okkar.
Friðarverðlaunahafi Nóbels
og dauði frjálsra
borgara í Litháen
í nokkra mánuði hafa menn ótt-
ast að miðstjórnarvaldið í Kreml
myndi láta til skarar skríða gegn
ríkisstjórnum Eystrasaltsíkjanna
þriggja, Eistlands, Lettlands og Lit-
háens, í skjóli átaka við Persaflóa.
Á undanfömum vikum hafa menn
fylgst með því hvernig miðstjórnar-
valdið í Moskvu hefur með gömlum
stalínískum aðferðum undirbúið
aðgerðir til þess að kyrkja sjálf-
stæðisbaráttuEystrasaltsþjóðanna.
Þegar rauði herinn undir yfir-
stjóm Gorbatsjovs forseta Sov-
étríkjanna hóf að limlesta og deyða
saklausa borgara í Vilnius, höfuð-
borg Litháens, fylltust menn hvar-
vetna um heim andstyggð og við-
bjóði á því framferði. Viðbrögð
manna hlutu að vera þrungin meiri
tilfinningu fyrir þá sök að það var
nýsleginn friðarverðlaunahafi Nób-
els sem ábyrgð var á gerræðinu.
Á vesturlöndum hafa menn velt
vöngum yfir því um nokkurn tíma
hvort einlægni lægi að baki göfug-
um og hástemmdum yfjrlýsingum
sovétleiðtoga, og undirskriftum
undir afvopnunarsáttmála, mann-
réttindarsáttmála og viðurkenningu
Þorsteinn Pálsson
„í því efni ber fyrst og
fremst að líta til þess
að forseti Litháens ósk-
aði sérstaklega eftir því
við utanríkisráðherra
að ísland beitti sér fyrir
því að mál Eystrasalts-
þjóðanna yrðu tekin
upp á vettvangi örygg-
isráðs Sameinuðu þjóð-
anna. Við megum ekki
bregðast því kalli og
eigum að láta á þá
málaleitan reyna.“
á lýðræði og sjálfsákvörðunarrétti
þjóða. Þessar yfirlýsingar leiddu
forseta Sovétríkjanna vissulega til
þess hásætis sem friðarverðlaun
Nóbels eru. En hann þakkaði fyrir
sig með blóðbaði í höfuðborg fá-
mennrar þjóðar, sem undanfarna
mánuði hefur verið að bijótast fram
til þess að endurheimta fullveldi og
sjálfstæði.
Samstaða um einarða afstöðu
Við íslendingar höfum talið okk-
ur skylt að sýna Eystrasaltsþjóðun-
um ótvíræðan stuðning í sjálfstæð-
isbaráttu þeirra. Þau hlutu á sínum
tíma sjálfstæði í sömu mund og við
fengum fullveldi frá Dönum. Þau
voru aðilar að Þjóðabandalaginu,
en voru innlimuð með hervaldi í
Sovétríkin í byijun síðari heimstyij-
aldarinnar. Með sögulegri skírskot-
un og á grundvelli þjóðréttar eiga
Eystrasaltsríkin fullan rétt á að
endurheimta sjálfstæði sitt.
Við sjálfstæðismenn höfum lagt
til að ísland stígi skrefið til fulls
og viðurkenni formlega á nýjan leik
fullveldi Eystrasaltsríkjanna og
heíji undirbúning að stofnun stjórn-
málasambands. I viðræðum við for-
seta ríkjanna síðastliðið haust sann-
færðist ég um að slík viðbrögð af
hálfu íslands og annarra ríkja
myndu styrkja stöðu þjóðanna í
friðsamlegum viðræðum við Sovét-
ríkin.
Um þessar tillögur hefur ekki
tekist samstaða. A hinn bóginn -
hefur skilningur farið vaxandi á
mikilvægi afgerandi afstöðu íslend-
inga í þessu efni og sú ályktun sem
Alþingi gerði í þessari viku vegna
fólskulegrar árásar Rauða hersins
í Litháen gengu lengra en fyrri
ályktanir og kemur meir til móts
við þau sjónarmið sem við sjálfstæð-
ismenn höfum lagt áherslu á.
Ríkisstjórnin á að fylgja
samstöðunni eftir í verki
Við höfum jafnframt haft það
að leiðarljósi að samstaða gæti ver-
ið meðal stjórnmálaflokkanna á
Alþingi um markviss viðbrögð af
hálfu íslands til stuðnings Eystra-
saltsríkjunum. En nú hvílir sú
skylda á ríkisstjóminni að fylgja
ályktun Alþingis eftir.
í því efni ber fyrst og fremst að
líta til þess að forseti Litháens ósk-
aði sérstaklega eftir því við utanrík-
isráðherra að ísland beitti sér fyrir
því að mál Eystrasaltsþjóðanna
yrðu tekin upp á vettvangi öryggis-
ráðs Sameinuðu þjóðanna. Við meg-
um ekki bregðast því kalli og eigum
að láta á þá málaleitan reyna.
Jafnframt eigum við eins og aðr-
ar þjóðir að þrengja að Sovétríkjun-
um í hvers konar samskiptum og
viðskiptum. Þess vegna er eðlilegt
að stöðva viðskiptaviðræðurnar sem
staðið hafa yfir. Rétt væri að kalla
sendiherra okkar í Moskvu heim til
skrafs og ráðagerða og full ástæða
er til þess að taka nú ákvarðanir
um að fækka sovéskum sendiráðs-
mönnum á íslandi.
Aðgerðir af þessu tagi myndu
sýna að íslendingum og öðrum þjóð-
um er full alvara í stuðningi við
Eystrasaltsþjóðimar. Miðstjórnar-
valdið í Moskvu verður að skilja að
sjálfstæðisbarátta þeirra verður
ekki brotin niður með vopnavaldi.
Við sáum í fréttamyndum sjón-
varpsstöðva að fólkið í Vilnius þótti
sem Stalín væri genginn aftur. Og
við skildum ofur vel tilfinningaleg
viðbrögð fólksins. Sem fijáls þjóð
getum við íslendingar ekki sætt
okkur við að draugar stalínstímans
verði vaktir upp á nýjan leik, hvorki
í Kúveit né við Eystrasalt.
Höfundur er formaður
Sjálfstæðisflokksins.
Kjörstjórn Dagsbrúnar
samþykkir mótframboðið
MÓTFRAMBJÓÐENDUR til stjórnar og trúnaðarráðs Verkamannafé-
lagsins Dagsbrúnar lögðu fram formlega tilkynningu um framboðið hjá
kjörstjórn félagsins á skrifstofu Dagsbrúnar á fimmtudag. í gær fóru
umboðsmenn framboðsins á fund kjörstjórnar þar sem farið var yfir
framboðslistann sem inniheldur nöfn 120 stuðningsmanna. í ljós kom
að 11 nöfn töldust ekki gild en frambjóðendurnir höfðu nokkur nöfn
til vara þannig að framboðslistinn var úrskurðaður gildur. Þá fengu
mótframbjóðendumir í hendur kjörskrá en þeir hafa lengi krafist þess.
Guðmundur J. Guðmundsson,
formaður Dagsbrúnar sem jafnframt
er formaður kjörstjórnar, sagði þegar
hann tók við framboðslistanum á
fimmtudag, að félagaskrá og kjör-
skrá væru eitt og hið sama og sam-
kvæmt lögum Dagsbrúnar væri ekki
heimilt að veita aðgang að henni
fyrr en kjörstjóm hefði úrskurðað
hvort framboðslistinn væri löglegur.
Mótframbjóðendumir, sem hafa
opnað kosningaskrifstofu á Vestur-
götu 52, hafa gagnrýnt fyrirkomulag
kosninganna harðlega 'þar sem þeim
hafi verið gert erfítt fyrir að bjóða
fram gegn núverandi stjóm. Þeim
hafi verið neitað um félagaskrá og
aðra fyrirgreiðslu, s.s. um afnot af
fundarsal og aðgang að blaði Dags-
brúnar.
Guðmundur J. Guðmundsson hef-
ur verið formaður Dagsbrúnar án
þess að hafa fengið mótframboð í tíu
ár. „Það er ekkert við því að segja
þó nú komi fram listi gegn stjórn
Dagsbrúnar en ég hefði talið ýmis-
legt brýnna fyrir félagið en að hefja
innbyrðis baráttu. Það er vandasamt
ár framundan," sagði hann í samtali
við Morgunblaðið. Sagði hann að
hugsanlega myndi stjórn Dagsbrúnar
opna kosningaskrifstofu en kvaðst
ekki eiga von á mikilli kosningabar-
áttu.
Jóhannes Sigursveinsson er efsti
maður á lista mótframboðsins og
frambjóðandi til formanns. „Við beij-
umst ekki á sama grundvelli og
stjórnin. Hún getur notfært sér alla.
aðstöðu á skrifstofunni til að und-
irbúa sitt framboð en þótt ég sitji í
fulltrúaráðinu og sé trúnaðarmaður
félagsins á mínum vinnustað hefur
mér verið neitað um að sjá félaga-
skrána. Það er hins vegar ljóst að
þetta framboð hefur hreyft við sitj-
andi stjórn og vísa ég þá meðal ann-
ars í grein eftir Guðmund í Morgun-
blaðinu þar sem hann tekur undir
gagnrýni okkar á láglaunastefnuna,"
sagði hann. Jóhannes sagði að tíu
frambjóðendur listans myndu taka
sér frí frá vinnu í næstu viku, skipta
liði og fara á alla vinnustaði dags-
brúnarmanna til að kynna framboðið.
Næstkomandi miðvikudag fei
fram sameiginlegur framboðsfundui
stjórnar Dagsbrúnar og mótfram-
boðsins í Bíóborginni. Kosningai
hefjast svo 25. janúar og standa yfii
í þrjá daga.
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. JANÚAR 1991
23
Olafs V.
Noregskon-
ungsminnst
Ólafur V. Noregskonungur var
einlægur vinur íslánds og íslensku
þjóðarinnar. Þegar leiðir okkar
lágu saman erlendis lét hann það
einatt í ljós og rifjaði upp hve
allar stundir sem hann hefði dval-
ið á Islandi væru gleðiríkar í minn-
ingunni. Hann var af þessari
sterku ræktarsömu aldamótakyn-
slóð, sem þakklátlega hefur litið
til þess að margvíslegir draumar
og hugsjónir hennar hafa ræst og
æðraðist hvorki né lét bugast þótt
móti blési. Sú kynslóð ræktaði af
sömu umhyggju land, þjóð og
frændgarð. Mér fannst ætíð sem
Ólafi konungi fyndist hann vera
í innri frændgarði þegar hann
Miimingar-
bók vegna
andláts
ræddi við íslending um málefni
þjóðanna tveggja, hinnar norsku
og jslensku.
Ólafur konungur kom fjórum
sinnum til íslands. Hið fyrsta sinn
sem krónprins Noregs þegar hann
á Snorrahátíð í Reykholti árið
1947 afhjúpaði styttu af Snorra
Sturlusyni, sem Norðmenn gáfu
íslendingum. Síðasta sinni árið
1988 þegar hann kom einnig fær-
andi hendi með stórgjöf frá Norð-
mönnum til Snorrastofu í Reyk-
holti. Þá tók landið á móti þessum
bjartleita höfðingja í sólskini og
gróðurskrúða, og þjóðin fagnaði
honum af djúpri vináttu.
Við Islendingar minnumst Ól-
afs V. Noregskonungs með virð-
ingu og hlýju og vottum Haraldi
konungi V.; sem tekið hefur við
af föður sínum, konungsfjölskyld-
unni og norsku þjóðinni allri inni-
legan samhug okkar.
Vigdís Finnbogadóttir
Ólafs
Noregs-
konungs
VEGNA andláts hans
hátignar Ólafs V Noregs-
konungs liggur frammi i
Norska sendiráðinu í
Reykjavík minningarbók
fyrir alla sem votta vilja
fjölskyldu konungs og
norsku þjóðinni samúð.
Minningarbókin liggur
frammi í bústað sendiherra
Noregs, Fjólugötu 15, nk.
mánudag og þriðjudag kl.
10-12 og 14-16 báða dag-
ana, en frá og með mið-
vikudegi í Norska sendiráð-
inu, Fjólugötu 17, á sömu
tímum dags.
Geir Waage, sóknarprestur í Reykholti:
Minning Snorra Sturluson-
ar var konungi hugleikin »
ÓLAFUR V Noregskonungur heimsótti Reykholt í þremur heimsókna
sinna hingað til lands, og að sögn sr. Geirs Waage, sóknarprests í Reyk-
holti, var greinilegl að minning Snorra Sturlusonar var honum hugleik-
in. Ólafur afhjúpaði styttuna af Snorra Sturlusyni á Snorrahátíð i Reyk-
holti 1947, og þegar hann kom þangað 6. september 1988 aflienti hann
þáverandi menntamálaráðherra, Birgi ísleifi Gunnarssyni, eina milljón
«orskra króna til endurreisnar Snorrastofu.
Ólafur afhenti framlag Norð-
manna við kirkjulega athöfn sem þá
var haldin í Reykholti, en mennta-
málaráðherra afhenti síðan gjöfína
Jónasi Jónssyni, formanni sóknar-
nefndar Reykholtskirkju, sem stend-
ur fyrir byggingu Snorrastofu.
„Norðmenn hafa jafnan sýnt
Reykholti mikinn sóma og verið afar
ræktarsamir við þennan stað, en
langstærstu hópar útlendinga sem
hingað koma sem gestir eru Norð-
menn. Það var greinilegt í þessari
heimsókn konungs að hann hafði
hugann hér, en þetta framlag Norð-
manna sem hann afhenti var alger-
lega að þeirra eigin frumkvæði, og
olli að okkar mati allmiklum úrslitum
um það hversu vel okkur hefur geng-
ið að koma byggingunum upp. Þann-
ig erum við Norðmönnum afar þakkl-
átir fyrir þennan drengskap við
minningu Snorra og staðinn héma,
og við erum alls ekki búin að gleyma
Ólafí þó hann sé horfínn af dögum,
en þetta var bæði vænn maður og
viðræðugóður," sagði Geir Waage.
Ofbeldisverk Rauða hersins í Eystrasaltsríkjunum:
Akvörðun var tekin í Moskvu og frétt-
ir sovéskra fjölmiðla eru uppspuni
- segir Jón Baldvin Hannibalsson utanríkisráðherra eftir fund með jafnaðar-
mönnum frá Eystrasaltsríkjunum, Rússlandi og Norðurlöndum
JAFNAÐARMENN á Norðurlöndum, frá Rússlandi og Eystrasaltsríkj-
unum þremur hafa sameinast um að fordæma ofbeldisverk Rauða
hersins í Litháen. Að sögn Jóns Baldvins Hannibalssonar utanríkisráð-
herra, sem sat fundinn er fram fór í Helsinki í Finnlandi, er hér um
að ræða mun afdráttarlausari fordæmingu á grimmdarverkum Sovét-
hersins en áður hafa komið fram á vettvangi norræns samstarfs.
Utanríkisráðherra telur sýnt að ákvörðun um beitingu hervalds í
Eystrasaltsrílyunum hafi verið tekin af hernaðaryfirvöldum í Sov-
étríkjunum og að Míkhaíl S. Gorbatsjov, leiðtogi sovéskra kommún-
ista, hafi lagt yfir hana blessun sína eftir á, hafi hann ekki vitað af
þessum ráðagerðum yfirmanna Rauða hersins.
Jón Baldvin Hannibalsson sagði
að á fundi fulltrúa Jafnaðarmanna-
flokkanna hefði verið að fullu upp-
lýst að fréttir sovéskra fjölmiðla
þess efnis að sjálfstæðissinnar
hefðu með ögrandi athæfi átt upp-
tök að átökum í Litháen væru upp-
spuni frá rótum. í máli fulltrúa
Eystrasaltsríkjanna hefði komið
fram að um hefði verið að ræða
þaulskipulagðar hernaðaraogerðir
og að markmið þeirra hefði verið
það að koma löglega kjörnum ríkis-
stjórnum Eystrasaltslandanna frá
völdum. Áætlanir þessar væru vit-
anlega enn til þótt þeim hefði sýni-
lega enn ekki verið hrint í fram-
kvæmd af fullum þunga. Það væri
aiveg ljóst að það hefði ekki verið
einhver ótiltekinn lágtsettur foringi
í Eystrasaltsherstjórninni sem
ákveðið hefði ofbeldisaðgerðir þess-
ar en þessu hafa ráðamenn sové-
skir og fjölmiðlar haldið fram. Skip-
unin hefði komið frá yfirmönnum
Rauða hersins í Moskvu og þar
hefðu áætlanir allar verið mótaðar.
Á Vesturlöndum hafa menn mjög
velt því fyrir sér hvort og þá hvaða
þátt Míkhaíl S. Gorbatsjov Sovét-
forseti og leiðtogi kommúnista þar
eystra hafi átt í aðgerðum þessum.
Utanríkisráðherra sagði að fyrir
lægi að Gorbatsjov hefði lagt bless-
un sína yfir aðgerðir hermanna
Sovétvaldsins eftir á og að fáir
tryðu því að honum hefði í raun
ekki veri kunnugt um að Rauði
herinn hygðist freista þess að bijóta
sjálfstæðisbaráttu Eystrasaltsþjóð-
anna á bak aftur með valdi.
Á fundinum sem lauk í gær í
Helsinki var samþykkt ályktun þar
sem sú ákvörðun Moskvu-valdsins
að beita hervaldi í Eystrasaltsríkj-
unum er harðlega fordæmd. Þess
er krafíst að Sovétstjórnin hefji
þegar opinbera rannsókn á því hver
beri ábyrgðina á grimmdarverkum
Rauða hersins og að viðkomandi
verði dreginn til ábyrgðar.
í öðru lagi eru jafnaðarmanna-
flokkar og alþjóðasamtök jafnaðar-
manna hvött til þess að taka til
endurskoðunar samskipti sín við
Kommúnistaflokk Sovétríkjanna.
í þriðja lagi eru Sameinuðu þjóð-
irnar hvattar til þess að hafa frum-
kvæði að ráðstefnu um málefni
Eystrasaltslandanna og er sérstak-
lega vísað til Helsinki-sáttmálans
og samþykkta á vettvangi RÖSE,
Ráðstefnu um öryggi og samvinnu
í Evrópu, í þessu viðfangi. Tekið
er fram að ráðstefnunni skuli m.a.
falið að leiða í ljós réttarstöðu þess-
ara ríkjá.'
I fjórða lagi er lögð á það áhersla
að stjórnvöld í Eystrasaltsríkjunum
tryggi jafna réttarstöðu og mann-
réttindi allra þeirra minnihlutahópa
er í löndum þessum búa.
Jón Baldvin Hannibalsson sagði
á fundinum hefði komið fram að
Eystrasaltsríkin horfðu mjög til
Borís Jeltsíns, forseta Rússlands,
og vonir væru bundnar við að hann
gæti þvingað Sovétstjórnina til að
falla frá áætlunum um frekari vald-
beitingu. Raunar teldu menn að
hugsanlega hefði hann með yfirlýs-
ingum sínum komið í veg fyrir frek-
ari ofbeldisverk, hvað sem síðar
yrði. Jeltsín hefur lýst yfír stuðn-
ingi við málstað sjálfstæðissinna og
ríkisstjórnir Eystrasaltsríkjanna og
boðað að Rússar muni koma sér
upp sjálfstæðum herafla, reyni Gor-
batsjov og undirsátar hans að tak-
marka fullveldi. lýðveldisins Rúss-
lands.