Morgunblaðið - 29.01.1991, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. JANÚAR 1991
Minning:
Svava Haraldsdóttir
hjúkrunarfræðingur
Fædd 1. febrúar 1920
Dáin 16. janúar 1991
Dáin, horfin, harmafregn.
Hvílíkt orð mig dynur yfir.
En ég veit að látinn lifir.
Það er huggun harmi gegn...
(J.H.)
Þótt ég vissi, að stundaglas syst-
ur minnar væri að renna út, þá
kom þó andlátsfregn hennar mér
sem óviðbúið áfall.
Hugurinn reikaði langt aftur í
tímann — þess tíma, þegar litlu
systkinin í Haga slitu bamsskónum
sínum í leik og áhyggjuleysi.
Æskudagamir liðu þar í birtu, uns
alvara unglings- og fullorðinsár-
anna kallaði og systkinin í Haga
hleyptu heimdraganum, til að velja
sér ævistarf. Hvort fór í sína átt.
En þótt vík yrði milli vina, rofnaði
aldrei samband okkar systkinanna.
Og nú, þegar leiðir okkar eru end-
anlega skildar, fyllist hugur minn
þakklæti, er ég minnist þess, að í
sumar skyldi okkur systkinunum
auðnast að vitja bernskustöðvanna
saman, þótt spor eftir litla fætur
væru nú löngu máð og bernsku-
bærinn rústir einar. Síðasta
pílagrímsför systur minnar á vit
horfinnar æsku. Og kannski mín
lík'a?
Systir mín valdi hjúkrunarnám
og ætli þeim sem hana þekktu
hafi komið það á óvart? Hún var
gædd stóru og viðkvæmu hjarta
og fann með þeim, sem minna
máttu sín, hvort sem það voru
menn eða málleysingjar, sem þjáð-
ust og mátti ekkert aumt sjá, hvort
sem það var fátækt, tötralegt barn
eða sjúklingur, þjáður andlega eða
líkamlega. Þá komu í ljós hinir
sterku eðlisþættir hennar, enda
þótt minna bæri á þeim þegar
henni þótti ástand sjúklinganna
naumast jafn alvarlegt og þeir
sjálfir vildu vera láta og einkepnd-
ust meira af ímyndun og frekju.
Á sínum tíma giftist hún Bjarna
Ö. Jónassyni hinum ágætasta
manni og eignaðist íjóra syni. Einn
lést í frumbernsku, en þrír eru á
lífi. Á þeim tima varð hún að leggja
hjúkrunarstörfm til hliðar, vegna
heimilisstarfa og uppeldis barna
sinna. En af efnahagsástæðum
varð hún að hefja aftur sín hjúkr-
unarstörf, sem hún hefði raunar
ekki getað, nema með aðstoð
mannsins síns. Þessum hjúkrunar-
störfum gegndi hún svo meðan
kraftar leyfðu og raunar lengur.
Og þeir sjúklirigar, sem ég hefi
rætt við, er nutu umönnunar henn-
ar á sjúkrahúsum, hafa allir borið
henni sömu sögu; nærfær umönn-
un og hlýtt viðmót og þá helst ef
alvara var á ferðum.
Eftir að hún missti manninn sinn
fyrir mörgum árum, bjó hún með
syni sínum, þó í nánu sambandi
við syni sina hina og fólk þeirra.
Þá lifði hún fyrir það eitt að hjálpa
þeim og styrkja og augasteinar
hennar voru ömmubörnin og ég
fullyrði að fáar hefðu getað verið
betri ömmur.
Systir mín var gáfuð kona og
las mikið, en var gagnrýn á les-
efni. Hún hafði yndi af ljóðum og
átti sér eftirlætisskáld. Það skáld
var Einar Benediktsson og það var
ótrúlegt hvað hún kunni mörg ljóða
hans, þótt bæði væru löng og tor-
skilin, en það sem hún mat mest
var vitið og spekin.
En án þess að halla á nokkurn,
þá held ég, að ég megi fullyrða,
að enga betri tengdadóttur en
Auði konu Haralds hefði hún getað
eignast og hef ég orð Svövu sjálfr-
ar fyrir því, í sumar, þegar fundum
okkar bar síðast saman.
Þegar systur minni varð ljóst
að hveiju stefndi, kveið hún því
mest að verða öðrum til byrði og
jafnframt að leggjast á sjúkrahús.
Haraldur sonur hennar og konan
hans, Auður, sáu um að slíkt kom
ekki til. Þau önnuðust hana í
heimahúsum af frábærum kær-
leika og hjartahlýju og síst skyldi
þáttur Jónasar sonar hennar
gleymast, sem ávallt var hjá móður
sinni og reyndist hinn ástríki son-
ur, umhyggjusamur fyrst og
síðast. Yngsti sonurinn, Bjarni,
sem búsettur er erlendis og átti
því erfiðara með að vitja móður
sinnar, er hún fyrst veiktist af
þeim sjúkdómi sem nú hefur leitt
hana til dauða, lét ekkert hindra
sig í að hraða för sinni að sjúkra-
beði móður sinnar. Hann og fjöl-
skylda hans komu langa vegu til
að fylgja ástkærri móður, tengda-
móður og ömmu til grafar og
þakka ást hennar og umhyggju.
Þakklæti mitt til þeirra allra verð-
ur ekki tjáð með orðum. Jafnframt
skal þökkuð hjálp og umönnun
lækna og heimahjúkrunar, sem
aldrei verður fullmetin.
Ég kveð Svövu með orðum
skáldsins hennar, Einars Ben.:
Af eilífðarljóma bjarma ber,
sem brautina þungu greiðir.
Vort líf, sem svo stutt og stopult er
það stefnir á æðri leiðir.
Og upphiminn fegri en augað sér
mót öllum oss faðminn breiðir.
Blessun guðs fylgi elsku systur
minni. Honum séu þakkir, sem
gefur okkur sigurinn að lokum.
Sverrir Haraldsson
Mig dreymir um eina alveldissál,
um anda, sem gjörir steina að brauði.
Minn hlátur er sorg. Við skrum og við skál
í skotsilfri bruðla ég hjarta míns auði.
Mungátin sjálf, hún ber moldarkeim.
Er mælt hér eitt orð, sem ei fyrr var kunnað?
- Ég leita mig dauðan um lifenda heim
að ljósi þess hvarms, sem ég get unnað.
Þitt hjarta bar frið. Það var heilög örk.
Þín hönd var svöl, og mín kné sig beygja.
Fótsár af ævinnar eyðimörk
einn unaðsblett fann ég - til þess að deyja.
Volduga, mjúkhenta líkn míns lífs, ^
hve ljúft var í skaut þitt ennið að hneigja.
Mín sál á ei málið, - en varir míns vífs,
vilja þær orð mér til frelsis segja?
Þegar við vinnufélagar á geð-
deild Borgarspítalans kveðjum
hjúkrunarfræðing eftir 23 ára
samverustundir setur okkur óhjá-
kvæmilega hljóð.
Svava fæddist 1. febrúar 1920
að Hofteigi, Jökuldal, Norður-
Múlasýslu. Hún var dóttir hjón-
anna Margrétar Jakobsdóttur og
séra Haraldar Þórðarsonar, sem
síðar varð síðasti þjónandi prestur
í Haga í Mjóafirði. Svava útskrifað-
ist úr Kvennaskólanum í Reykjavík
árið 1939 og stundaði síðan tungu-
málanám á Akureyri. Hún útskrif-
aðist frá Hjúkrunarskóla íslands í
maí 1944. Eftir það fór hún utan
til Kaupmannahafnar og starfaði
á Blegdamshospital og Kommune-
hospitalet um tveggja ára skeið.
Einnig lauk hún námi í. geð- og
farsóttarhjúkrun.
Árið 1948 giftist Svava Bjarna
Össuri Jónassyni, stórkaupmanni í
Hafnarfirði, en hann var ættaður
úr Hnífsdal. Þau eignuðust fjóra
drengi. Elstur var Svafar, hann
fæddist 13. júní 1948, en lifði að-
eins í einn og hálfan mánuð. Ári
seinna, eða 27. maí 1949, fæddist
Haraldur. Hann á þijú börn og
eitt barnabarn. Haraldur er nú
kvæntur Auði Sigurðardóttur. Jón-
as Marías er fæddur 24. júní 1952.
Hann er ókvæntur og hefur búið
í foreldrahúsum alla tíð. Bjarni
Svafar er fæddur 27. október
1953, kvæntur Fríði Pétursdóttur
og eiga þau fjögur börn. Svava og
Bjarni bjuggu lengst af í Garðabæ
og voru þar meðan drengirnir voru
litlir, en 1977 minnkuðu þau við
sig, seldu húsið sitt og fluttu í
Asparfell 10. Svava missti Bjarna,
mann sinn, árið 1982.
í kringum 1959 fór Svava að
vinna utan heimilisins, á Sólvangi
í Hafnarfirði, en þar var hún deild-
arstjóri frá 1962. Ég, sem þessar
línur rita, kynntist Svövu þegar
Farsóttarsjúkrahúsið var lagt nið-
ur árið 1968 og ný geðdeild var
stofnuð á 2. hæð á Borgarspítalan-
um. Þá voru ráðnar tvær hjúkrun-
arkonur á næturvaktir. Skyldu þær
vaka sína vikuna hvor, eða sjö
nætur í senn. Önnur þessara hjúkr-
unarkvenna var Svava Haralds-
dóttir. Og allar götur síðan, eða í
23 ár, hefur hún passað upp á sínar
vaktir. Samstarf okkar hefur varað
allan þann tíma, fyrst vöktum við
saman og mynduðust þá óijúfandi
vináttutengsl.
Við áttum margar skemmtilegar
næturvaktir saman, þar sem við
áttum mörg sameiginleg áhuga-
mál. Á fyrstu árum deildarinnar
voru bara tveir á næturvakt. Það
eru mér ógleymanlegar stundir
þegar við vorum saman á vakt.
Ef stund gafst sat ég með pijón-
ana mína, en Svava las gjarnan
litla sögu eða ljóð, að sjálfsögðu
eftir Einar Benediktsson, sem bar
hæst af öllum skáldum í hennar
huga. Seinna smitaðist húri af
pijónaskapnum og var alltaf að
gera fallegar flíkur á börn og
barnabörn. Svava var smekkleg
kQna, hafði næmt auga fyrir falleg-
um fötum og átti þau líka. Hvar
sem hún gekk var yfir hennar fasi
mikil reisn. Já, Svava var sérstök.
Hún hafði yndi af góðum bókum
og fallegum ljóðum.
Það smáa er stórt í harmanna heim, -
höpp og slys bera dularlíki, -
og aldrei er sama sinnið hjá tveim,
þótt sama glysi þeir báðir flíki. -
En mundu, þótt veröld sé hjartahörð,
þótt hrokinn sigri og rétturinn víki,
bölið, sem aldrei fékk uppreisn á jörð,
var auðlegð á vöxtum í guðanna ríki.
Eitt bros getur dimmu í dagsljós breytt,
sem dropi breytir veig heillar skálar.
Þel getur snúist við atorð eitt.
Aðgát skal höfð í nærveru sálar.
Svo oft leyndist strengur í bijösti, sem brast
við biturt andsvar, gefið án saka.
Hve iðrar margt líf eitt augnakast,
sem aldrei verður tekið til baka.
Svava var húmoristi og kunni
að segja skemmtilega frá í sínum
hóp. Hún var ákaflega samvisku-
söm kona og mátti ekki vamm sitt
vita í neinu. Svava var mikil móð-
ir, drengirnir áttu hug hennar allan
svo og barnabörnin og barnabarna-
barn. Þau nutu öll blíðu ömmu
sinnar. Eins og áður liefur komið
fram í greinarkorni mínu bjó Svava
síðustu árin í Asparfelli 10. Eftir
að hún missti mann sinn lét hún
ekki deigan síga og síðustu árin
endurbyggði hún íbúðina. Allt svo
fallegt og smekklegt því nú átti
að minnka vinnuna og njóta elli-
áranna. En það fer ekki allt eins
og ætlað er. Síðastliðið ár fór
Svava að kenna þess sjúkdóms sem
læknavísindin eru ekki búin að
finna ráð við. Síðast þegar ég kom
til hennar sagði hún mér að hún
ætti svo góða tengdadóttur „húi^
kemur til mín daglega og annast
mig eins og hún væri mín einka-
dóttir“. Guð launi Auði hennar
fórnfúsa starf. Svava okkar var
svo lánsöm að verða að ósk sinni,
að vera heima á hinstu stund. Hún
andaðist 16. janúar og verður
jarðsungin frá Þjóðkirkjunni í
Hafnarfirði kl. 13.30 í dag, 29.
janúar, og lögð við hlið manns §íns
í Hafnarfjarðarkirkjugarði.
Ein hreyfing, eitt orð, - og á örskotsstund
örlaga vorra grunn vér leggjum
á óvæntum, hverfulum farandfund, _
við flim og kerskni, hjá hlustandi veggjum.
Hvað vitum vér menn? Eitt vermandi ljóð,
ein veig ber vort líf undir tæmdum dreggjum.
- Hvað vill sá sem ræður?
(Erindin eru úr Einræðum Starkaðar eftir
Einar Benediktsson.)
Um leið og við vinnufélagar
kveðjum Svövu með virðingu og
þökk sendum við drengjum henn-
ar, tengdadætrum og barnabörn-
um svo og öðrum ættingjum okkar
innilegustu samúðarkveðjur.
Veri hún kært kvödd, Guði á
hendur falin. Hafi hún hjartans
þökk fyrir allt og allt.
Það mælir hennar gamli vinnu-
félagi og vinur
Jónína Björnsdóttir
BRÉFA-
BINDIN
frá Múlalundi...
... þar eru gögnin á góðum stað.
£
io
Z
s
42
5
□
£
i
=>
z:
z
>
5
3
Múlalundur
'f SlMI: 62 84 50