Morgunblaðið - 28.05.1991, Síða 13

MOEQMNBLAÐIÐ ,DBIÐJU1DAGUR128:í MADB93I
Lítil ábending til
menningarskjalara
eftir Erling E.
Halldórsson
Varla getur hjá því farið að ýms-
ir þeir sem líta um öxl, nú á vordög-
um, undrist nokkuð að sjá fyrir sér
í minningunni þá miklu íjölgun sem
varð, á heilagri aðventu síðastlið-
inni, í röðum þeirra er gera sér mat
úr frú Menningu og fröken List, í
dagblöðum og útvarpi, að ógleymd-
um öllum gljátímaritunum, þar sem
fagmennskan birtist með kostum
sínum og kynjum.
Upphaflega mun hér hafa verið
um að ræða aukabúgrein hjá blek-
bændum, og ýmsum tómthúsmönn-
um Þalíu, ekki óáþekkt því þegar
sauðfjárbændur komu sér upp loð-
dýrabúum, illu heilli. En þegar
ljóðamenn og leikrita-, já, gildustu
skáldsagna-höfundar sem komast
sannarlega i hálfkvisti við Björn á
Löngumýri í þeirri sérstæðu íþrótt
að kallast metsala, taka að skjala
um frú Menningu og fröken List
fulla klukkustund, stundum tvær, á
viku hverri í Ríkisútvarpi, eða
drýgja tekjurnar í dagblöðunum
með tveim, ef ekki þrem, blaða-
greinum, upp á hveija viku heilagr-
ar aðventu, þá getur áminnt iðja
varla talist lengur nein aukabú-
grein: þetta er aðal-atvinnuvegur
ófárra manna, já, splunkuný at-
vinnugrein, ef til vill gjaldeyirs-
myndandi, eins og loðdýraræktin,
eða þá laxeldið, eða þá álpönnu-
gerðin, en svo sem líta má í dagblöð-
unum, og miklu víðar! þá er það
hámörkun alls hins besta á landi
hér, að mynda gjaldeyri!
Svo undarlegt sem það kann að
vera þá virðast þeir góðu menn og
mætu konur sem við þetta fást að
jafnaði, álíta að fröken List vanti
hækjur að ganga við, og að frú
Menning sé þroskaheft!
En því gæti hugsanlega verið
þveröfugt farið!
Á 7da áratugnum, þegar sú kyn-
slóð komst á legg er nú situr við
völd, þ.e. umbúða-kynslóðin, þá
mátti telja á fingrum annarrar
handa þá góðu menn er þessa iðju
stunduðu: þrír eða fjórir skjöluðu
nokkuð reglulega í dagblöðum, að
vísu af töluverðri makt, en satt
best að segja þá var litið á skrif
þessi sem hálfgildings óværu: um
það má fræðast í skáldsögu Ólafs
Jóhanns um þrastarhreiðrið, þar
sem menningarskjölurum þessum
er virkta vel lýst, þótt bókmennta-
fræðingar þurfi að koma auga á
það:
.. .En jafnskjótt og við fórum
að svipast um þunnskipaða sali veit-
ingahússins fýlltist hann miklu íra-
fári, hnippti duglega í mig, smeygði
sér framhjá nokkrum útlendingum
og stikaði á undan mér um þvert
gólfið til tveggja andans manna og
bókmenntafrömuða, sem sátu við
borð úti í horni. Þeir voru báðir um
þrítugt og auðþekktir af blaðaljós-
myndum, annar sonur riddara,
heldur grannleitur og mjófingraður,
hinn sonur tilvonandi riddara, held-
ur búlduleitur og handstór, líkt og
skaparinn hefði í upphafi ætlað
honum ár eða sleggju fremur en
bækur og ritföng ...
(Hreiðrið, bls. 153.)
Sem sagt, á 7da áratugnum,
þegar sú kynslóð komst á legg er
nú situr við völd, þ.e. umbúðakyn-
slóðin, þá voru menningarhrólfar
af þessu tagi örugglega ekki færri
en 3; en á heilagri aðventu síðustu
hefði líklega þurft að margfalda þá
tölu með 11, ef ekki 111, sem er
fræg tala í bókum, svona hafa orð-
ið miklar framfarir!
Frú Heimska er óhemja, segir
Salómó. Hún situr á stól á háu stöð-
unum í borginni.
NÚ er það til að taka að þegar
sá er hér guðar á skjá var eitt sinn
staddur niðri í Bankastræti, fyrir
skömmu, þá kemur þar á móti hon-
um góðkunningi hans, Þ., og þar
eð maðurinn er víðlesinn, víðreist-
ur, og víðkunnur, þá lá beinast við
að bera upp við hann litla spurn-
ingu: Þessi nýja atvinnugrein,
spurði skjáguðari, hvers eðlis er hún
eiginlega? Telst hún til vísinda, eða
lista, eða er þetta kannski íþrótta-
grein sem ekki hefur enn fengið
löggiidingu, ámóta og júdó, karate,
eða ballskák?
— Þetta er iðngrein, sagði Þ.
Svo drap hann tittlinga eins og
aldamótakynslóð sem hefur verið
aflífuð!
— Færðu rök fýrir því, bað skjá-
guðari.
— Það liggur í hlutarins eðli,
sagði Þ.
Hann kennir við háskólann, í
stundakennslu, en þar er höfð í
hávegum hvers kyns athugun á eðli.
En eftir á að hyggja: það er ekki
að sjá að þessir menningarskjalar-
ar, hvort sem þeir eru nú fleiri eða
færri en 333, séu ýkja hrifnir hver
af öðrum. Það má undarlegt heita,
því öllum er þó sameiginlegt að
unna frú Menningu og fröken List
af öllu hjarta! Þess sáust ófá dæmi
á heilagri aðventu, þegar bókaflóðið
stóð manni í höku. Einn þeirra, sem
ef til vill er fremur nýr af nálinni
(en hefur þó ugglaust skrifað eina
ljóðabók, tvær skáldsögur og þrjú
leikrit) lét svo um mælt, í dagblaði,
að íslensk bókmenntaumræða á
liðnum áratug hefði einkennst af
dýrkun á tilgerð ...
að vanmenntaðir, illa skrifandi
og stundum að því er virtist torlæs-
ir bókmennta-fræðingar hefðu fyllt
síður dagblaða og tímarita með
aðdáunarmessum (sic!) um stfl og
orðalag bókmennta á þeim forsend-
um að það sé nýtt...
Þjóðv. 21. des.
Þegar undirritaður sýndi góðvini
sínum Þ., ötulum stundakennara
við Haskólann, ummæli þessi dró
hann annað augað í pung, og dró
upp plagg nokkurt. Svo þuldi hann:
... við stefnum hraðbyri inn í sams
konar fámennisstjóm og auðkenndi
ríki Austur-Evrópu,
. . . samfélagið er að verða ein
allsheijarflatneskja,
... valdamiklir hópar munu
tryggja sér einokun á upplýsinga-
miðlum í krafti ijármagns ...
Hvert hann sótti þessi orð veit
ekki guðari skjáa, en þetta voru
ægilegar aðdróttanir um þá menn-
ingarlegu kynslóð sem nú situr, við
mikil völd!
Svo fór hann að tala, og nefndi
Erlingur E. Halldórsson
„Sem sagt, á 7da ára-
tugnum, þegar sú kyn-
slóð komst á legg er nú
situr við völd, þ.e. um-
búðakynslóðin, þá voru
menningarhrólfar af
þessu tagi örugglega
ekki færri en 3; en á
heilagri aðventu síð-
ustu hefði líklega þurft
að margfalda þá tölu
með 11, ef ekki 111,
sem er fræg tala í bók-
um, svona hafa orðið
miklar framfarir!!
til þriðja skjalarann, því allt er þeg-
ar þrennt er, sagði hann, enda
væri hann líkast til dæmigerðastur
allra skjalara, jafnt þeirra sem
daðra við frú Menningu og hina sem
doska fröken List: alltaf uppábúinn,
alltaf nettur í fasi, háleitur á götu,
tyllir sér á tá (enda lágur!), jákvæð-
ur í öllum tilsvörum, og nefið (því
miður!) komið með stærðar hnúð,
því hann er með það niðri í hvers
manns koppi!
Sumar eitt, sagði Þ., tók skjalari
þessi að þylja rollu sína í viku hverri
í útvarpi, á Iaugardögum milli
klukkan ellefu og tólf minnir mig,
og morgun einn, fjallaði hann (eins
og sagj. er!) um franskan rithöfund
sem ég ann heitt, og þuldi nú mik-
inn, ekkert hlé, engin hvíld, hvorki
fyrir raddbönd né hlust.
En meðan þessu fór fram, sagði
Þ., rifjaðist upp fyrir mér þegar ég
naut bóka hans í París, La Nusée
til dæmis, eða smásögunnar fallegu
Le Mur, eða þegar ég horfði á Le
Diable et le Bon Dieux suður í
Grenoble, með Pierre Brasseur í
aðalhlutverki; hvemig þessi stutta
saga Le Mur, til dæmis, lauk upp
nýjum heimi (þetta hafði hann eng-
um þorað að segja!), hið einfalda
listbragð Sartres að láta andspymu-
manninn sem veit að lögregla
Francos er að leita hans, breyta
áætlun sinni, fara ekki á tilskilinn
stað heldur út í kirkjugarð, en þar
beið þá lögreglan, vegna þess að
einn félagi hans, pyndaður til
sagna, hafði logið til um stefnu-
mótsstaðinn, osfrv. osfrv. osfrv.
Það stóðst á endum, sagði Þ. og
var nú móður, að þegar títtnefndur
skjalari hafði skjalað list sína, þá
var blessaður Sartre orðinn þess
konar rekald sem flýtur um stöðu-
pollana á framhaldssögu-dálkum
heimilisritanna!
Þá er hann sigldi fleyi sínu hér
um höfin ólguðu sjóirnir.
Þetta heitir nú að kunna að
skjala!
En þessi litla grein er rituð til
að benda háttvirtum menningar-
skjölurum á að þeir skyldu stofna
stéttarfélag, eða landsamtök: LÍ;
svo þeir geti tekið upp seyðfirsku
aðferðina, hún er skilvirk, einföld,
og hagkvæm, og skjalað á fundun-
um átölulaust yfir hausamótunum
hver á öðmm.
Seyðfirðingar lifðu góðu lífi hver
á öðmm, langa hríð, um miðbik
þessarar aldar, og fundu ekki fyrir
því!
En fari svo að þeim takist í fé-
lagi að verða „gjaldeyrismyndandi“,
með auglýsingum í útvarpi og sjón-
varpi og hósíanna! en það er há-
mark alls hins besta á jörðu hér! —
hvað sem líður kenningum Wystans
Hughs Audens um hina einu lesnu
bók, — þá trúir sá er hér guðar á
skjái ekki öðru en því að háttvirtur
iðnaðarráðherra, svo mikill Djúp-
maður sem hann er í eðli sínu, leggi
að minnsta kosti 39,7% útflutnings-
skatt á framleiðsluna, og láti hann
renna óhindrað til loðdýraræktar-
bænda, þeim til huggunar á harð-
snúnum tímum!
Höfundur er rithöfundur.
Tímarnir breytast og
pokarnir meb
í nútíma búskap skiptir hagræðing
öllu móli. Aburðardreyfing er sein-
legt og (oreytandi verk, vegna þess
hve losun áburðarpokana er tíma-
frek. 600 kg áburðarpokarnir frá
Baldri gjörbreyta þessu. Þú pantar
pokana hjá okkur, Áburðarverk-
smiðjan sér um að fylla á Joá og [oú
færð pokana heim á hlað, tilbúna
til notkunnar, allt sem jxirf eru J)in
eigin tæki. Pokarnir eru með stút
að neðan til losunar og Jdú notar Jiá
aftur og aftur. Pokarnir frá Baldri
spara Joér tíma og fyrirhöfn.
POKAGERÐIN BALDUR SF
SÍMI98-31310