Morgunblaðið - 29.02.1992, Side 16

16
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. FEBRÚAR 1992
Spánn í sviðsljósi heimsins
eftir Ingólf
Guðbrandsson
Fá lönd Evrópu eiga sér jafn ör-
lagaríka og litríka sögu og Spánn,
sem nú hefur lyft af sér blæjunni
og er aftur í sviðsljósi heimsins.
Þtjár borgir landsins eru vettvangur
heimsviðburða á þessu ári, Bárcel-
óna, sem heldur Olympíuleika, höf-
uðborgin Madrid, sem ber titilinn,
menningarhöfuðborg Evrópu, og
höfuðborg Andalúsíu, Sevilla, svið
stærstu heimssýningar sem haldin
hefur verið til þessa. Allir viðburðir
kalla á athygli heimsins og tengjast
með einu eða öðru móti sögu og
menningu Spánar og fundi nýja
heimsins fyrir atbeina Spánveija
fyrir 500 árum.
Á heimssýninguna í Sevilla er von
á 18 milljónum gesta á þeim sex
mánuðum, sem hún stendur yfir,
eða um 240 þúsund manns daglega,
sem slagar uppí íbúafjölda íslands.
„Nú liggja ekki allar leiðir til Rómar
eins og á dögum Rómarveldis, held-
ur til Sevilla,“ segja Spánveijar árið
1992.
ímynd Spánar í augum hins
venjulega íslendings er einhæf og í
litlu samræmi við veruleikann, enda
þekkja flestir aðeins sólbaðsstaðina,
Mallorka, Benidorm og Costa del
Sol, sem margir bjóða þægilega
aðstöðu og letilíf handa fjölskyldum
í fríi, en gefa ranga eða enga hug-
mynd um sögu og listir þjóðar, sem
á sér margslungna fortíð og er þess
albúin að skipa sér í fremstu röð
þjóðanna í sameinaðri Evrópu.
Spánn siglir hraðbyri uppávið í sam-
félagi þjóðanna, en hann byggir á
aldagamalli sögu sinni, list og hefð-
um. Fyrir margra hluta sakir er
Spánn og þá einkum þjóðin, sem
landið byggir, einstakur partur
heimsins. Andlit landsins er dregið
mörgum dráttum og litbrigðum, en
þó er að þjóðin sem gerir það sér-
stætt með hefðum sínum og menn-
ingu, sprottinni af átökum og sam-
runa þjóða og menningarstrauma
af ólíkum stofni og uppruna.
Rómveijar gistu Spán í 500 ár
og gerðu að skattlandi sínu, en inn-
leiddu mestu verkmenningu heims-
ins á þeirri tíð. Sumir frægustu
keisarar Rómveija uxu upp í
spænsku umhverfi. Vestgotar og
Vandalar komu úr norðri og fóru
báli og brandi um íberíaskagann,
en báru lægri hlut fyrir Márum
þegar Tarik sigldi norður yfir Njörv-
asundið árið 711. Máramir flutt
með sér menningu og vísindi af
austrænum toga og héldu velli á
Spáni í nærri 800 ár, eða þar til
fyrir réttum 500 árum, varð Spánn
stórveldi, þar sem sólin gekk aldrei
undir á dögum Filippusar 2, á seinni
hluta 16. aldar.
Nýjar neysluvörur, silfur, gull og-
gersemar, streymdu til Spánar eftir
landafundinn mikla. Veglegar hallir
og kirkjur risu af grunni. Menntir
og listir blómguðust í skjóli auðsins.
Nútíminn dáir meistara þessarar
aldar eins og Picasso, Dali og Miró,
en þeir voru ekki upphaf spænskrar
myndlistar, heldur eðlilegt framhald
af verkum snillinga fyrri tíðar svo
sem Velazquez, Murillo, Grecos og
Goya. Sérstakur byggingarstíll þró-
aðist á Spáni fyrir áhrif frá róm-
verskri og márískri arfleifð í bland.
Tónlist Spánar fékk sitt eigið hljóð-
fall og tónrænt lagferli með aust-
rænum keim, sem lýsir sér til dæm-
is í verkum tónskáldanna Manuels
de Falla, Albeniz, Ridngos og fiðlu-
snillingsins Sarasate. {bókmenntum
hafa Spánveijar verið engir eftirbát-
ar með sinn Cervantes, sem var
samtíðarmaður Shakespeares á
Englandi og dóu báðir jafnsnemma,
árið 1616.
Mörgum finnst rödd Spánar ljóð-
rænust og fegurst í ljóðum Federico
Garcia Lorca. Báðir þessir snillingar
ritaðs máls eru vel kunnir íslending-
um, en hver þekkir umhverfi þeirra
og rót þess mannlífs sem er kjarn-
inn í skáldskap þeirra?
Heimsins stærsta sjónarspil
Ekki hefur verið haldin heimssýn-
ing síðan árið 1970 i Osaka, Japan.
EXPO ’92, heimssýningin í Sevilla,
tekur öllum fyrri sýningum fram
að stærð og umfangi. Sýningar-
svæðið sjálft var áður óræktuð eyja
í ánni Guadalquivir, 215 hektarar
að stærð og stóðu þar engin mann-
virki áður utan eitt klaustur frá 15.
öld og leirkeraverksmiðja frá 19.
öld. 650 arkitektarþátttakendaþjóð-
anna, hafa ásamt 6.000 spænskum
iðnverkamönnum lagt nótt við dag
að Ijúka undirbúningi að opnun há-
tíðarinnar sem fara á fram 20. apríl
næstkomandi. Stef sýningarinar,
inntak og tilgangur felst í nafngift
gestgjafanna: „Óld uppgötvana."
Þeir skipta sínum hluta á 4 svið í
jafn mörgum sýningarskálum, sem
heita: öldin, siglingar, landafundir
og framtíðin. Allar hér til kunnar
stíltegundir og formgerður frá fom-
öld til hátækni framtíðar eru kynnt-
ar á þessari sýningu með þátttöku
110 ríkja frá 30 Evrópulöndum, 33
frá Ameríku, 19 frá Afríku, 10 frá
Miðausturlöndum, 18 frá Austur-
Asíu. Japan sýnir stærstu timbur-
byggingu heimsins, en í endurreisn-
arhöll Italíu sem byggð er úr stáli
og gleri, verður áherslan á hefð-
bundna list og menningu. Noregur
sýnir langskip frá víkingaöld.
Omanar, líkan af skipi Sindbads
sæfara, og Grikkir róa langæring
undir 100 árum á tilbúnu stöðuvatni
á miðju sýningarsvæðinu, en það á
að tákna Miðjarðarhafið, vöggu sigl-
inganna, „hafið okkar“, Mare Nostr-
um.
Sex brýr yfir Guadalquivir tengja
sýningarsvæðið við borgina Sevilla,
en 30 km af vegum liggja um sjálft
svæðið, auk þess sem það tengist
borginni með jámbraut á teini í loft-
inu og kláffeijum, og allt skal þetta
vera tilbúið á opnunardaginn. Nýir
flugvellir verða opnaðir í Malaga,
Sevilla og Jeréz, og ný hraðlest sem
ganga mun með japönskum hraða
milli Sevilla og Madrid. 1.500 km
af nýjum þjóðvegum hafa verið
lagðir og tengjast 50 km nýrri
hringbraut kringum Sevilla til að
greiða fyrir umferð til og frá borg-
inni.
Aðalvandamálið fyrir gesti sýn-
ingarinnar verður húsnæðiseklan
sem fyrirsjáanleg er, þrátt fyrir
mörg ný hótel og uppsprengt gisti-
verð. Algengt verð á betri hótelun-
um er 60 þúsund pesetar eða um
36 þúsund krónur fyrir tveggja
manna herbergi á nott. Margir
munu kjósa að búa utan borgarinn-
ar, þótt langt sé að sækja, jafnvel
í Jeréz, eða í Cordóba, en gistiverð
í helstu borgum Spánar hefur tvö-
faldast í ár vegna heimssýningar-
innar. Sumarhitarnir munu líka
reynast mörgum fjötur um fót á
þessari „steikarpönnu Spánar“, sem
Andalúsía er, þar sem algengt er
að hitinn fari í 40 gráður í júlí og
ágúst. En atburður sem þessi gerist
aðeins einu sinni á ævi manns, og
því munu margir hvorki láta hitann
né hátt verðlag aftra sér frá að njóta
þessa sjónarspils.
Máramir kunnu að nota rennandi
vatn til kælingar á húsum sínum
og görðum, og þessi aldaforni siður
verður í góðu gildi á heimssýning-
unni í sumar, þar sem 350 þúsund
tijám er plantað, grasflatir, garðar,
tjamir, stöðuvötn, gosbrunnar og
fossar færa sýninguna og ótrúleg
tækniundur nútímans í náttúrulegt
umhverfi.
Tónskáldin Mozart, Rossini og
Bizet völdu Sevilla að bakgranni að
óperum sínum. í ár verður Sevilla
sjálf stærsta leiksvið heimsins og
bakgrunnur mikilla listviðburða.
Meðan á heimssýningunni stendur
verða haldnar um 50 þúsund sýning-
ar af öllu tagi til að gleðja augu og
eyra gestanna, í leikhúsum, úti og
inni, óperahúsum, á torgum og
strætum. Frægustu dansarar,
söngvarar og hljóðfæraleikarar
heimsins munu leika þar listir sínar,
þar á meðal koma frægustu ópera-
húsin, Metropolitian frá New York,
La Scala frá Mílanó og Vínaróperan
með fullskipað lið á sýninguna, og
12 frægustu sinfóníuhljómsveitir
heimsins skiptast á að koma til
hljómleikahalds í Sevilla og Madrid,
sem nú ber titilinn menningarhöfuð-
borg Evrópu.
Heimssýningin í Sevilla er haldin
til minningar um fund „nýja heims-
ins“ fyrir 500 áram. Hún mun þó
fyrst og fremst sýna „nýjan heim“
dagsins í dag, heim tækni og vél-
væðingar og þann heim, sem mann-
kynið á í vændum í næstu framtíð.
Á vit spænskrar listar og
menningar
Margir íslendingar eru list-
hneigðir og forvitnir og telja sig
bókmenntalega sinnaða. Samt sem
áður er menningarheimur Spánar
þeim flestum sem lokuð bók, jafnvel
þótt þeir hafi ferðast um slóðir Don
Kíkóta á La Mancha, hlýtt á tónlist
Manuels de Falla bergmála í höllum
Alhambra í kvöldkyrrðinni undir
stjömubjörtum himni Granada eða
virt fyrir sér snilldarverk Hieronim-
os Bosch, Goya, Murillos og annarra
stórmenna listarinnar á veggjum
Prado-safnsins í Madrid, einu merk-
asta safni myndlistar í heiminum?
Ingólfur Guðbrandsson
„Heimssýningin vekur
meiri athygli en nokkur
annar einstakur við-
burður ársins, því aldr-
ei fyrr í sögu mann-
kynsins hafa jafnmarg-
ar hugmyndir né annað
eins sjónarspil verið
samankomið á einum
stað.“
Heimsklúbbur Ingólfs, sem sér-
hæfir sig í ferðum í fjarlægar heims-
álfur, efnir einnig til nokkurra
menningarferða um lönd Evrópu. í
fyrsta sinn efnir Heimsklúbburinn
nú til spænskrar listareisu í maí
næstkomandi, þar sem heimssýn-
ingarborgin Sevilla verður sótt
heim, ásamt Granada, Cordóba,
Toledo, Madrid o.fl. merkisstöðum
á Spáni. Sérstök kynning verður á
spænskri sögu og list, haldin á
Hótel Sögu, sunnudaginn 1. marz
kl. 4 síðdegis. Hrafnhildur Schram
listfræðingur mun segja frá Prado-
safninu og spænskri myndlist og
sýna myndir, Ingólfur Guðbrands-
son mun lýsa Spáni og sérkennum
hans í fortíð og nútíð og Andri Már
Ingólfsson lýsa ferðaáætlun með
myndasýningu.
Þótt Islendingar hafi af fjárhags-
ástæðum ekki treyst sér til að verða
virkir þátttakendur í heimssýning-
unni í Sevilla, þarf það ekki að
standa í vegi fyrir að íslendingar
njóti þess sem sýningin hefur að
bjóða, og vill Heimsklúbbur Ingólfs
fyrir sitt leyti stuðla að því með
menningarveislu á Spáni í tvær til
þijár vikur frá 12. maí næstkom-
andi.
Heimssýningin vekur meiri at-
hygli en nokkur annar einstakur
viðburður ársins, því aldrei fyrr í
sögu mannkynsins hafa jafnmargar
hugmyndir né annað eins sjónarspil
verið samankomið á einum stað.
Höfundur er ferðamálafrömuður.
Heit súpa á köldum degi
Heimilishorn
Bergljót Ingólfsdóttir
Heit súpa á köldum degi
Það er tilvalið að bjóða upp á
heita súpu þegar kaldir vindar
blása utan dyra. Hægt er að
hafa súpuna sem aðalrétt með
góðu grófu brauði og þá minna
á eftir, eggjaköku, heita samloku
eða einhvem smárétt af léttari
taginu. Bestar eru súpumar auð-
vitað ef þær era búnar til frá
grunni heima, en hægt er að
bæta pakka eða dósasúpu ef
ekki er völ á öðru.
Vetrarsúpa
500 g kartöflur,
1 stór laukur,
l'/z 1 vatn,
1 stór púrra,
50 g smjörlíki,
2-3 tsk. grænmetiskraftur,
2-3 msk. ijómi (má sleppa).
Kartöflumar afhýddar og
skomar í þunnar sneiðar, laukur-
inn sneiddur og sett saman út í
smjörlíki í potti. Vatninu hellt
jifír og látið malla í ca. 30 mín.,
púrran skorin í sneiðar og látin
sjóða með í 5 mín. Hrært rösk-
lega í súpunni svo kartöflur og
annað jafnist, bragðbætt með
grænmetiskrafti eða súputen-
ingi.
ítölsk súpa
3-4 meðalstórar kartöflur,
2 meðalstórar gulrætur,
1 laukur,
1 msk. smjörlíki,
1 msk. olífuolía,
1 ds. niðursoðnir tómatar,
7 dl grænmetissoð,
2 hvítlauksrif,
timian eða oregano,
salt og pipar.
Kartöflumar afhýddar og
skornar í þunnar sneiðar,
gulrætumar hreinsaðar og rifnar
á grófu jámi, laukurinn brytjað-
ur og þetta sett í pott með feit-
inni og rétt látið krauma. Tómat-
amir, soðið, marin hvítlauksrifin
og kiyddið sett út í, látið malla
þar til kartöflumar eru soðnar,
(ca. 30 mín.), hrært vel í og svo
bragðbætt. Það má stinga upp á
því að hafa heitar ostasamlokur
með, eða annað brauð.
Grænmetissúpa
2 gulrætur,
1 þykk sneið af sellerírót,
2 púrrur,
3 stórar kartöflur,
1 1 vatn,
ítölsk súpa.
1 grænmetisteningur,
salt,
steinselja.
Þessi súpa er fljótlöguð.
Grænmetið hreinsað, afhýtt
og skorið í teninga og púrran í
sneiðar. Vatnið með súput-
eningnum látið sjóða, grænmetið
sett út í og látið sjóða í ca. 15
mín., eða þar til grænmetið hefur
mýkst en það á ekki að fara í
mauk. Súpan bragðbætt að
smekk og steinselju stráð yfir
um leið og borið er fram. Gott
brauð haft með.
Það má gera ráð fyrir því að
einn lítri af súpu nægi fyrir 4.