Morgunblaðið - 29.02.1992, Blaðsíða 40

40
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. FEBRÚAR 1992
Minning:
Pálmi Pálsson,
Hjálmsstöðum
Fæddur 6. júní 1911
Dáinn 19. febrúar 1992
Með örfáum orðum langar mig
til að minnast tengdaföður míns
Pálma Pálssonar frá Hjálmsstöðum
í Laugardal.
Ævikvöldið er liðið, svo alltof
stutt eins og alltaf þegar samvist-
imar eru góðar og fólki líður vel í
návist hvers annars. En gleymum
ekki að þakka, því enginn getur
misst nema sá er átt hefur. Og við
sem áttum því láni að fagna að
hafa kynnst Pálma og hans mann-
kostum, skiljum við hann víðsýnni
og þroskaðri. Á svona skilnaðar-
stund rennur hugurinn yfir farinn
veg, til fyrstu kynna eða minninga
og síðan fram til dagsins í dag.
Ég fyrir mitt leyti sé tengdaföður
minn, mann á besta aldri, sterkan,
duglegan hugmann sem aldrei lá á
liði sínu og vildi ekki bíða til morg-
uns með þá hluti sem hægt var að
gera í dag og ekki hentaði það
honum að hafa hálfdrættinga sér
við hlið í vinnu.
Pálmi var víðlesinn og fylgdist
glöggt með heimsmálum á hvetjum
tíma. Naut ég oft þeirra stunda og
þá sér í Iagi hin síðari ár er hann
kom til Reykjavíkur til lækninga
og dvaldi þá á heimili okkar um
stundarsakir, spjallaði hann þá oft
um heimsmálin eða það sem hann
var að lesa hveiju sinni.
Eitt mesta hugsjónamál hans á
seinni árum, eða eftir að hann brá
búi, var iögn hitaveitunnar inn dal-
inn og vann að því af sömu elju og
öðru sem hann tók sér fyrir hend-
ur. Eftir komu hitaveitunnar heim-
sóttum við þau aldrei öðruvísi en
að hann dásamaði ekki hitann í
húsinu sem okkur að öllu jöfnu
þótti nóg um. En slíkur var munur-
inn frá því sem áður var.
Og hrædd er ég um að oft verði
tómlegt að fá hann ekki í morgun-
kaffi í sumarhreiðrið okkar á eyr-
inni næsta sumar með fréttir líð-
andi stundar eða góðlátlega kímni
um hvemig nóttin hafi verið,
lækjarniðurinn og fegurðin væri
slík í hvamminum að venjulega
náttúmlegt fólk á besta aldri svæfi
eícki undir slíku. Þannig var hann,
kíminn en svo skemmtilega tvíræð-
inn, stríðinn en samt svo Ijúfur og
þannig viljum við muna hann.
Pálmi fór ekki langt til að ná í
eiginkonuna Ragnheiði Svein-
bjömsdóttur frá Snorrastöðum, það
var aðeins yfír lækinn að fára. Þar
hreppti hann sitt æðsta hnoss, fal-
lega, yndislega og hjálpsama konu
er staðið hefur við hlið hans sem
klettur alla tíð og hefur hvergi
mátt af vandræðum vita án þess
að rétta fram hjálparhönd.
Saman hafa þau skapað yndis-
legt heimili og fjölskyldu sem leitt
hefur af sér þau sterkustu fjöl-
skyldubönd sem ég hef kynnst. Mig
langar til að minnast á atvik sem
snerti í mér viðkvæman streng
stuttu eftir lát Pálma, en sýnir að
snemma hefur krókurinn beygst.
Við tengdamæðgumar vorum að
skoða gamlar myndir og rifja upp
löngu liðna atburði er við rekumst
á fermingarkort stílað til Ragnheið-
ar Sveinbjömsdóttur frá Pálma
Pálssyni. Trúlega er að strax á
þessum ámm hefur hann verið bú-
inn að veita stúlkunni á næsta bæ
eftirtekt. Þetta atvik leiddi huga
minn að vísu ortri af Páli föður
Pálma, er minnir á þá rómantík er
hefur verið í dalnum á þessum tíma
og á eflaust eftir að eiga við um
ókomin ár. En Pálmi var einnig vel
hagmæltur.
Með þungan hreim úr hvilftum íjalls
hallir falla straumar.
Meðan dreymir mey til hals,
minning geymist Laugardals.
Með þesum orðum vil ég senda
tengdaföður mínum mína hinstu
kveðju héðan af jörðinni og bið al-
góðan Guð að vemda hann og
styrkja í þeim verkefnum sem nú
bíða hans. Ótrauð höldum við áfram
lífshlaupinu sem eftir emm á jörð-
inni en styrkur er að því að vita
einhvem sér nákominn bíða okkar
þegar við leggjum í hinstu ferðina.
Og svo ótrúlega er það stuttur
tími sem aðskilnaðurinn er ef við
lítum í aldanna rás.
Elsku Ranka mín, Guð veri með
þér og styrki á þessum erfiðu tíma-
mótum. Minnumst þess sem stendur
í Opinbemnarbók Jóhannesar, 14.
ritn.gr. 13. versi. „Og ég heyri rödd
af himni sem segir: Rita þú: Sælir
era dánir, þeir sem í Drottni deyja
upp frá þessu. Já, segir andinn,
þeir skulu fá hvfld frá erfiði sínu,
því að verk þeirra fylgja þeim.“
Fyrir hönd tengdadætra.
Eygló Þorgeirsdóttir.
Það er sama hvað maður býr sig
vel undir andlát ættingja og vinar.
Alltaf verður höggið jafn þungt og
kemur manni jafn mikið að óvöram.
Pálmi var nýfarinn frá mér úr kaffi,
19. febrúar, hress eftir atvikum,
komst heim og varð þar bráðkvadd-
ur.
Pálmi fæddist að Hjálmsstöðum
6. júní 1911, ólst þar upp og átti
alla tíð þar heimili. Móður sína,
Þórdísi Grímsdóttur, missti Pálmi
1914 en faðir hans, Páll Guðmunds-
son, giftist aftur og þá Rósu
Eyjólfsdóttur sem gekk Pálma í
móðurstað og mat hann hana ávallt
sem sína móður.
Skólagangan varð ekki mikil
frekar en margra annarra á þessum
tímum. Barnaskólanám og svo
Haukadalsskóli veturinn 1930-31
hjá Sigurði Greipssyni, sem hann
bar mikið lof á alla tíð. 18 ára gam-
all fór hann að stunda sjóinn bæði
á bátum og toguram, sigldi á stríðs-
áranum, sem ekki hentaði hveijum
sem var. Missti þar bróður sinn
Erlend, er skipi hans var sökkt. Það
var mikið áfall fyrir Pálma, þeir
höfðu verið saman á togaranum og
fóru túrana til Englands til skiptis.
Jafnframt sjómennskunni var hann
nokkur sumur verkstjóri hjá Skóg-
rækt ríkisins og þá mest við skóg-
ræktar- og mæðisveikigirðingar.
Fór þá víða og kynntist fólki og
landi, enda maðurinn opinn fyrir
slíku. Eitt sinn átti að henda ónýtu
tijáfræi hjá Skógræktinni en Pálmi
og félagar settu það niður. Það er
nú lundurinn sem keyrt er í gegnum
á leiðinni að Haukadalskirkju. Pálmi
var alltaf nokkuð stoltur af þessum
lundi og ánægður með að fá stytt-
una af Sigurði Greipssyni þar stað-
setta. Pálmi var alltaf mikill skóg-
ræktarmaður í sér.
Árið 1942 snýr Pálmi við blaðinu.
Giftist Ragnheiði Sveinbjörnsdóttur
frá Snorrastöðum og hóf búskap
með henni að Hjálmsstöðum. Fyrst
í tvíbýli við föður sinn en síðar við
Andrés bróður sinn og hefur því
sambýli alltaf farnast vel. Börn
Pálma og Ragnheiðar era sex: Gróa
Berglind, f. 30. september 1942,
húsmóðir og starfsmaður Mennta-
skólans að Laugarvatni, gift Hilm-
ari Einarssyni byggingarfulltrúa en
þau eiga fimm börn og tvö barna-
böm; Guðrún, f. 23. desember 1943,
hjúkranarfræðingur í Mosfellsbæ,
gift Finn Hansen málarameistara
og eiga þau ’þijú böm; Páll, f. 7.
janúar 1946, bóndi að Hjálmsstöð-
um, kvæntur Fanneyju Gestsdóttur
hjúkranarfræðingi og eiga þau fjög-
ur böm; Sveinbjörn Reynir, f. 26.
febrúar 1947, bifvélavirki í Reykja-
vík, kvæntur Guðbjörgu Eygló Þor-
geirsdóttur snyrtisérfræðingi og
eiga þau þijú böm; Bragi, f. 28.
desember 1952, bifreiðasmiður í
Reykjavík, kvæntur Guðrúnu
Kristinsdóttur húsmóður og eiga
þau þijú böm; Þórdís, f. 15. febrúar
1954, húsmóðir á Laugarvatni, gift
Tómasi Tryggvasyni húsasmíða-
meistara og eiga þau þijú böm.
Alsystkini Pálma sem nú era á
lífi era, Hildur, húsmóðir í Reykja-
vík, gift Bimi Jónssyni og Grímur
búsettur í Reykjavík, kvæntur
Helgu Valtýsdóttur. Látin era af
alsystkinum Pálma, Oddný, Guð-
mundur, Gróa, Erlendur og Bryndís.
Hálfsystkini Pálma, samfeðra, nú á
lífi era Þórdís á Hjálmsstöðum,
Andrés á Hjálmsstöðum, Hilmar
búsettur í Reykjavík, kvæntur
Svövu Björnsdóttur og Ásgeir bú-
settur í Reykjavík, kvæntur Guð-
laugu Jónsdóttur. Látin era af hálf-
systkinum Pálma, Sigurður, Guð-
mundur og Eyjólfur.
Það kom í minn hlut að verða
fyrsta tengdabamið, og eins og
gengur þá gleypti Pálmi nú ekkert
við því að dóttirin væri orðin fleyg-
ur fugl og gæti farið hvert á land
sem væri. En okkar samskipti urðu
öll eins og best verður á kosið. Þó
húsið á Hjálmsstöðum væri ekki
stórt tók hann því vel að hýsa okk-
ur hjónin með bam á meðan við
byggðum yfir okkur á Laugarvatni.
Það var góður tími. Við getum líka
öll tengdabörnin sagt með sanni að
Hjálmsstaðahjónin hafa alltaf tekið
okkur sem sínum eigin bömum og
við umgengist þau sem okkar for-
eldra.
Pálmi var vinnusamur, stundum
full kappsamur, gat ekki unnið
hægi, vann sig sveittan en gat svo
hvílst á eftir þegar verkinu var lok-
ið. Þetta kom sér illa þegar hjartað
fór að gefa sig, þá gat hann ekki
unnið rólega.
En þrátt fyrir vinnusemina löðuð-
ust bömin að honum og lærðu þar
sitthvað til verka. Fyrsta verkið sem
hvert barnabarn lærði var að skrúfa
tappann af tóbaksglasinu og gefa
afa í nefið. Einn verkþátt gat hann
þó aldrei fellt sig við og vorkenndi
okkur yngri mönnunum þegar við
lentum í bleyjugrafli og uppvaski,
það vora ekki karlmannsverk.
Hann hafði líka sérstakt lag á
sumum hundunum 'sínum og gat
látið þá taka hina ýmsu snúninga
af sér, það gera hundar ekki nema
þeir beri virðingu fyrir húsbónda
sínum.
Pálmi las mikið og þagði ekki
yfir því sem hann las, heldur sagði
manni allan þráðinn og það svo vel
að ef maður las bókina sjálfur var
það eins og að vera að lesa hana í
annað sinn. Pálmi ferðaðist talsvert
um landið og naut þess vel, enda
oftast í för með bömum og tengda-
börnum sem nutu þess líka að geta
haft foreldrana með. Þannig var líka
Hjálmsstaðaheimilið, alltaf sami
fasti punkturinn. Þar vann öll fjöl-
skyldan saman við það sem þurfti
að gera, þó svo að börnin væra öll
flutt að heiman og þar skemmti
fólk sér saman, kynslóðabil þekktist
ekki á þeim bæ.
Pálmi var glöggur veiðimaður og
hafði gaman af veiðiskap^ Lá á
grenjum í hálfa öld, eltist við ijúpur
til fjalla og silung í ám og stundaði
netaveiði í Laugarvatni. Búmaður
var hann hinn besti enda næmur á
skepnur, og mikið snyrtimenni, þoldi
ekki rak á túnum. Tók vel við öllum
þeim nýjungum sem nútíminn hefur
boðið upp á þó svo að sumar vélam-
ar væra ekki að hans skapi hvað
snyrtimennskuna á túnum snerti.
Pálmi hætti reglulegum búskap
1982 og tóku þá við búinu Páll og
Fanney. Það er mikið lán þegar svo
vel tekst til með búskaparbreytingu
eins og þar varð.
Eftir sem áður gat Pálmi gengið
til þeirra verka sem hann treysti sér
til og heimilin, þó tvö væra orðin,
vora sem eitt. Þetta kunnu líka
systkini Páls vel að meta og þakka.
Fyrir atbeina Pálma var ráðist í það
þarfa verk að leiða heitt vatn úr
hvemum á Laugarvatni að Snorra-
stöðum og Hjálmsstöðum. í þessu
vann hann eins og berserkur, rak á
eftir öllum og unni sér ekki hvíldar
fyrr en hann komst ofan í heita
pottinn heima hjá sér. Þar gat hann
síðan oft slappað af. Sveitarstjórn-
armál fóra ekki fram hjá Pálma.
Hann var sjálfstæðismaður og fór
ekkert dult með það. Sat í hrepps-
nefnd í 29 ár en sagði þá af sér.
Pálmi var gleðimaður en skemmti
sér aldrei einn, vildi hafa konu sína,
ættingja og vini með, helst sem
flesta, syngja mikið og skála en
komast þó alla tíð allra sinna ferða
fyrir víninu eins og hann sagði
gjaman.
Hann átti gott með að setja sam-
an vísur og fengu flest bömin og
bamabömin frá honum gullkom.
Það er mikill söknuður sem fylgir
því að kveðja slíkan heiðursmann
og vin en það fylgir því líka mikil
gleði að hafa fengið að kynnast
honum og vera með í öll þessi ár.
Fyrir það verð ég ævinlega þakklát-
ur.
Farðu á Guðs vegum.
Blessuð veri minning Pálma Páls-
sonar.
Hilmar Einarsson.
Miðvikudagurinn 19. febrúar
rann upp og virtist ætla að verða
ósköp venjulegur dagur. Það var
hálfgert vesen í vinnunni og ég
ákvað að skjótast til afa og ömmu
í kaffi, því það var alltaf öraggt að
þaðan fór maður ánægður og sáttur
við allt þó svo komið væri þangað
í þungu skapi.
Það brást heldur ekki í þetta
skipti.
Tæpum tveim tímum síðar berst
manni sú harmafregn að afí sé dá-
inn, hann hafi orðið bráðkvaddur í
svefnherberginu sínu. Við slíkar
ERFIDRYKKJUR
Perlan á Öskjuhlíð
v eTIl'a J sími 620200
MINNUM A
AFSLÁTTINN
Á SKÍÐAVÖRUM
KRINGLU

-
Borgarkringlan, sími 67 99 55 j
T:eT":4i: *

fréttir hrannast minningarnar upp
og það er mikill fjársjóður fyrir
okkur öll bamabörnin að eiga nú
þessar dýrmætu minningar um
þennan eðalmann sem afi var. Ég
sá fyrir mér þegar ég sem lítill strák-
ur elti afa út í fjós og fjárhúsin,
gefa lömbunum og brynna þeim í
ánni. Síðan kom að því að maður
þótti nógu gamall til að verða vinnu-
maður og þá var öllum stundum
eytt á Hjálmsstöðum. Hann var alla
tíð mikill og duglegur verkmaður
og það smitaði frá honum því eins
og hann sagði stundum „Sjaldan
stendur góður maður hjá og horfir
á.“
Á vorin var gengið í það af fullum
krafti að lagfæra girðingar eftir
veturinn, dreifa skít og áburði á
túnin og svo auðvitað að gá að bornu
eins og kallað var. Þá var farið ríð-
andi um allar mýrarnar neðan við
Hjálmsstaði og athugað hvort ein-
hveijar kindur hefðu borið um nótt-
ina. Þessar ferðir munu ávallt verða
ógleymanlegar því í þeim kenndi afi
okkur að meta náttúrana að verð-
leikum. Hann sagði okkur frá lífinu
í gamla daga og hvað fuglarnir og
jurtirnar hétu og yfirleitt allt milli
himins og jarðar. I einni slíkri ferð
höfðum við farið fetið lengi vel og
hann raulað fyrir munni sér ein-
hvem lagstúf þegar hann þagnar
skyndilega og spyr mig síðan:
„Finnst þér ég vera ríkur, Pálmi?“
Ég hugsaði mig um og þá í þeim
dúr að hann ætti Willis ’54, og ekki
virtist hann dreifa um sig peningum
svo ég svaraði — )Sja ég veit ekki“.
Þá sagði hann: „Ég á góða konu
og mér hefur auðnast mikið barnal-
án, ég átti þess kost að búa í þess-
um fallega dal á þessari góðu jörð
og ég á marga góða vini svo að
mér finnst ég vera ríkur maður.“
Það þurfti ekki að hugsa mikið um
það til að sjá að hann hafði lög að
mæla og nú lít ég svo á að hann
hafi dáið sem auðugur maður.
Eftir sauðburð tók við rúningur
og það sem honum fylgdi og svo
þegar líða tók á sumarið sláttur á
túnum. Þá tók afi okkur barnabörn-
in með út á tún að raka dreif því
hann þoldi illa að skilið væri eftir
hey sem hægt var að nýta. í hey-
skapnum var ávallt múgur og marg-
menni svo nálgaðist oft að vera
ættarmót. Þá stjórnaði afi bagga-
röðun í hlöðuna af röggsemi og
krakkarnir hjálpuðu eins og þau
gátu.
Afí var veiðimaður hinn mesti og
það vora ófáar ferðirnar með honum
út á vatn að vitja um eða ganga
með stöng meðfram ánum. Hann
var slyng ijúpnaskytta og grenja-
skytta var hann áratugum saman í
sinni sveit.
Það væri hægt að halda lengi
áfram en eins og það er erfitt að
byija á svona grein er ekki síður
erfitt að hætta. Við barnabörnin
erum orðin 21 og langafabörnin eru
2 og öll eigum við okkar minningar
um þennan sómamann. Ég bið guð
að styrkja hana ömmu okkar í þess-
ari þungu sorg og einnig alla aðra
vini og vandamenn sem nú sjá á
eftir góðum dreng. Það hefur sjald-
an átt betur við að segja að maður-
inn lifi þótt hann deyi og við munum
finna fyrir nærveru hans um langa
tíð.
Guð blessi minningu hans.
F.h. bamabama
Pálmi Hilmarsson.
Pálmi Pálsson, bóndi á Hjálms-
stöðum í Laugardal, lést á heimili
sínu 19. febrúar sl.
Þegar okkur bárust þær fregnir
að þessi gamli, góði vinur væri allur
hrönnuðust upp minningar um liðna
tíð og þau kynni er við höfðum haft
af hinum látna höfðingja og fjöl-
skyldu hans.
Pálmi var fæddur 6. júní 1911,
sonur þeirra mætu hjóna Þórdísar
Grímsdóttur og Páls Guðmundsson-
ar, búenda á Hjálmsstöðum.
Hann ólst upp á heimaslóð og þar
bjó hann alla ævi.
Árið 1942 skaust Pálmi yfir læk-
inn á næsta bæ, Snorrastaði, og
sótti konuefni sitt, Ragnheiði Svein-
bjarnardóttur, bónda á Snorrastöð-
um. 3. júlí það sama ár voru þau
gefin saman og hófu búskap á
Hjálmsstöðum.
Þau eiga sex börn á lífi, þijár