Morgunblaðið - 04.12.1992, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 4. DESEMBER 1992
inni. Norðaustast í röðinni var
bryndrekinn Nevada, þar næst kom
Arizona, nær eyjunni, við hlið þess
var viðgerðarskip. Þar næst komu
Tennesee og West Virginia síðan
Maryland og Oklahoma og syðst í
röðinni var California. Áttundi víg-
drekinn Pennsylvania var í þurrkví.
Við bryggjur og í þurrkvíum voru
skip og dreift um alla höfnina voru
tundurspillar, beitiskip, flutninga-
og olíuskip, kafbátar í höfn, drátt-
arbátar o.fl. Stutt frá Nevada lá
spítalaskip við festar. Ekkert flug-
móðurskip var í höfn. Á Hickam-
flugvelli, rétt sunnan við höfnina,
var fjöldi flugvéla, einnig á flugvell-
inum á Fordeyju og á öðrum flug-
völlum eyjarinnar.
Engin njósn hafði borist til
Bandaríkjamanna um japanska
flotann. Um kl. 6 þann 7. des. var
hann um 200 mílur í norður af
Oahu og hafinn var undirbúningur
þess að senda fyrstu árásarsveitim-
ar af stað. Þessar sveitir höfðu
fengið þjálfun frá því um sumarið
1941 í að kasta sprengjum úr hæð
og tundurskeytum í lágflugi á
grunnsævi. Tundurskeytin og
sprengjurnar voru útbúnar sérstök-
um uggum (tréuggar á tundur-
skeytin). Stuðst var við kort og lík-
ön af Perluhöfn og öðrum flugvöll-
um á eyjunni. Byggt var á upplýs-
ingum japanska konsúlsins í Honol-
ulu. Og þeir vissu hvenær flotinn
var í höfn. Yamamoto flotaforingi
á að hafa átt hugmyndina að árás-
inni, þó að hann hafi í raun verið
á móti stríði við Bandaríkin. Sjálfur
hafði hann dvalið þar. Ef stríð yrði
óumflýjanlegt yrðu þeir að taka
frumkvæðið og koma á óvart ættu
þeir að eiga von um sigur. Voru
þeir ekki neyddir í stríð vegna hrá-
efnaskorts? Slík voru rök japönsku
haukanna.
Bandaríkin undirbjuggu sig líka
undir strið. Árásin á Perluhöfn var
djörf og fól í sér mikla áhættu fyr-
ir Japani, en ef hún heppnaðist þá
var aðal flotastöð óvinanna í Asíu
gerð óvirk í einum leik. Slíkt var
mögulegt. Allt hafði farið fram með
ýtrustu leynd. Stundin var runnin
upp, vélamar voru að fara í loftið.
Það var talsverð undiralda, en allt
var samkvæmt áætlun. Banzai —
banzai herópið heyrðist hvað-
anæva.
Herstjórinn á Oahu fékk aðvar-
anir frá Washington um að búast
mætti við árás, en viðbúnaðurinn
félst einkum í því að veijast
skemmdarverkum ekki loftárás.
Þess vegna var flugvélum raðað
þétt saman á flugvöllum og jafnvel
bensínlausar.
Skömmu fyrir árásina fengu
Bandaríkjamenn tækifæri til þess
að verða viðbúnir árás, en þeir
klúðruðu .því. Vart varð við kafbát
skammt undan innsiglingunni í
höfnina, en krafist var staðfesting-
ar á fréttinni, sem aldrei kom.
Reyndar var fréttinni hafnað af
yfirmönnum á þeirri forsendu að
líklega hefði ekki verið um kafbát
að ræða. Starfræktar vom 6 hreyf-
anlegar ratsjárstöðvar á eyjunni.
Ein var í notkun þennan morgun.
Hún var skammt frá Kahuku Point
á norðurenda eyjarinnar. Klukkan
6.45 varð vart við smádepil á skíf-
unni. Talið er að það hafi verið
könnunarvél Japana, sem fór á
undan flotanum til þess að kanna
aðstæður.
Tilkynning var hunsuð af varð-
stjóra. Eftir því sem á leið og depl-
arnir urðu fleiri og stærri voru fleiri
tilraunir gerðar til þess að ná sam-
bandi við upplýsingamiðstöð hers-
ins, en þar var fréttinni hafnað á
þeirri forsendu að hún skipti svo
litlu.
Þennan morgun var von á flug-
sveit frá Kalifomíu og vélar frá
bandaríska flotanum voru oft á
ferðinni í æfingaflugi. Þeir sem
voru við ratsjána vora nú vissir að
mikill flugfloti nálgaðist og kl. 7.39
var eins og bylgjan skiptist í tvennt
inn yfír eyjuna sitt hvora megin.
Svo hvarf allt, bak við fjalllendið.
Voru óvinir úr norðri hér á ferð?
Japönsku flugsveitimar þutu á
ofsaferð að skotmarkinu Pearl
Harbor. Fuchida foringi hafði stillt
loftnetið og gat þá heyrt í útvarp-
. — _______yi_ , j_______. 3. ricb. ácilun Sienit. kokat,
26./701/. o/scl- ' , I , \ Joni i i/ó. ftltnrium
laijt a! Va6 feriin /Zak[/' 'v/ía/at iif. Me’ttja-
" ----------^ jf/off nlfna
\ 77 '
\. 6. oá*.
'Jub\%rrra
\i
i
“ V,T
•L&L
• oéoo Tderi.
fluqsoe/tth t'bf/ii
Sti/fca£//KVri-----
ri>ýn/ri /eió JOfansfacL f/oia#s
r
O'AMU
/oao Ht6
nt'm
WUA'l
OAHU
?FARL HARBCjR
//0/ZI//.ISÍÍ/
/MOLOkA'l
íllcdt?

MAUI
KLUWOWUlE
^ austuitu
s sltna/u eyjœX'
/ Ma6)a//~ty/afy<iso/u/mr
b /Pe/o/u/iorn*
?.thJ. /94/
/S HM
rofiDBM
Pmi/UÖf// áOMULULU
Séð yfir til Fordeyju þar sem orustuskipin lágu.
inu í Honolulu. Veðrið var ákjósan-
legt, lítið skýjað til fjalla en bjart-
viðri.
Kl. 7.40 hafði flotinn skipað sér
í áhlaupseiningar: tundurskeyta-,
sprengju- og orrastuflugvélar.
Tæknilega vora þær mjög góðar.
Má t.d. minnast á Mitshubishi Zero
eða núllið eins og Kaninn kallaði
þær. Mjög hraðfleyg vél og lipur
og náði rúml. 530 km/klst. Tundur-
skeytavélin Nakajima (Kata) náði
380 km/klst. Þessar vélar þóttu
þær bestu á þessum tíma. Allar
vopnaðar vélbyssum (flestar með
7,7 mm).
Sprengju- og tundurskeytavél-
arnar báru hver eina 792 kg
sprengju undir skrokki og steypi-
flugvélar með sprengjur undir
vængjum að þunga nál. 485 kg.
Fyrsta bylgjan, 183 vélar á leið
að skotmarkinu, þaut áfram,
sveigði til vesturs og áfram niður
með vesturströnd Oahu. Á þessum
sólbjarta degi sést vel yfír og svæð-
ið framundan blasir við Fuchida.
Allt virðist ætla að ganga upp er
hann sendir skeytið 0753 tora-tora-
tora er gefur til kynna að árásin
komi á óvart. Á þessum tíma er
seinni bylgjan er hálfnuð á leið-
inni. Vélarnar steypa sér yfír höfn-
ina og Hickmanflugvöllinn. Tund-
urskeytavélarnar taka sveig og
koma yflr höfnina í lágflugi úr
suðri. Eldstormurinn skellur á.
Klukkan er að verða 8 þegar
starfsmaður á Hickman verður var
við fyrstu vélarnar og ímyndar sér
að um æfíng sé að ræða. „Strák-
arnir okkar eru aldeilis orðnir flink-
ir í fluglistinni." Hann átti ekki orð
til þess að tjá hrifningu sína. Ein
vélin þaut í lágflugi yfir völlinn
skammt frá. Allt í einu kvað við
sprenging og margar sprengingar
heyrðust samtímis. Eldsneytistank-
ur stóð í ljósum loga og reykjarsúl-
ur spýttust til lofts. „Þetta eru
mistök, þetta er dýrt spaug.“
Starfsmaðurinn stóð furðulostinn
og sem dáleiddur. Skyndilega þaut
flugvél til lofts með ískrandi hljóði
og sneri sér í loftinu og í sólskininu
glampaði á búk og vængi og jap-
anska sólarmerkið sást greinilega.
Allt í einu var kallað. „Japanir
hafa ráðist á okkur.“ Ægileg
sprenging varð er flugvélaskýli
sprakk í loft upp og braki rigndi
yfír völlinn. Ofsalegar sprengingar
heyrðust frá orrustuskipalegunni.
Eldtungur þeyttust til lofts og loft-
ið virtist svart af flugvélum og
reyk. Bandaríkin voru komin í
stríðið.
Samtímis árásinni á Hickman
eða kannski örlítið áður sprungu
fyrstu sprengjur á Fordeyju. Þar
var vopnabúr, flugvöllur og skýli.
Við eyjuna að austanverðu vora
orrustuskipin. Mínúta var vart liðin
frá byijun árásarinnar er japönsku
flugmennirnir einbeittu sér að aðal-
markmiðinu að eyðileggja herskip-
in. Flugvélaskipin voru öll fjarver-
andi og má það telja lán í óláni.
Flugmennirnir höfðu nákvæm kort
af legu skipanna í höfninni. Spítala-
skip skammt frá Fordeyju slapp
alveg (vel merkt inn á kortin).
Leifturárársin kom algerlega á
óvart og aftur og aftur flugu vél-
arnar yfir höfnina og vörpuðu
sprengjum og vélbyssuskotum
rigndi yfír menn og mannvirki. Það
var ekki fýrr en undir lok árásar-
innar að heimamenn vora farnir
að veita viðnám og tókst að skjóta
niður eða eyðileggja 29 flugvélar.
í Hickman voru flestar flugvélar
eyðilagðar eða svo laskaðar að þær
komust ekki í loftið. Þar vora fyrir
349 vélar og raðað svo þétt að
betra skotmark gátu Japanir ekki
fengið. í þeirri ringulreið sem ríkti
var ekki hægt að koma miklum
vörnum við, skotfærageymslur
læstar og margir í leyfi, en samt
voru dáðir drýgðar gegn ofureflinu.
Þar sem Japanir höfðu lagt
áherslu á að eyðileggja flugflotann
á öllum flugvöllunum þá gátu þeir
einbeitt sér að eyðileggingu orr-
ustuskipanna eftir fáar mínútur.
Tundurskeytin dugðu vel og svo
gerðu sprengjurnar sem líka vora
búnar sérstökum uggum til þess
að komast í gegnum brynhlífar
skipanna.
Á fyrstu mínútum umturnaðist
allt. Herskipin urðu fyrir ægilegri
sprengju- og tundurduflaárás.
Arizona varð fyrir mörgum
sprengjum og skotfærageymsla
sprakk og skipið varð fljótt eitt
logandi víti og brotnaði og sökk
með mörg hundrað manns innilok-
aða í flakinu, sem í dag liggur á
botni hafnarinnar.
Oklahoma varð snemma fyrir
tundurskeytum og hvolfdi. Mary-
land slapp tiltölulega vel. Nevada
austast í röðinni og eitt sér varð
fyrir áköfum árásum, en hélt upp
skothríð úr loftvarnabyssum og
skaut niður að talið er nokkrar
flugvélar. Herskipið komst framhjá
______________________________37
bryndrekanum og strandaði við
innsiglinguna.
West Virgina varð fljótt eitt log-
andi eldhaf, hafði fengið mörg
tundurskeyti og sprengjur og sökk
án þess að hvolfa. Skotið var úr
byssum þess.
Tennesee slapp tiltölulega vel,
var í skjóli af West Virgina og nær
eyjunni og slapp við tundurskeyta-
árás, en fékk sprengjur á sig.
Helstu skemmdir skipsins komu frá
hinu brennandi Arizona, sem var
ekki langt frá.
Syðst í röðinni var vígdrekinn
Califomia, sem varð fyrir tundur-
skeytum og sprengjum og sökk
hægt niður í botnleðjuna. Pennsylv-
ania, áttundi bryndrekinn, var í
þurrkví, slapp furðuvel, varð fyrir
minniháttar skemmdum.
Aftur og aftur flugu vélarnar
yfír höfnina og herskipin og vörp-
uðu sprengjum og héldu uppi lát-
lausri skothríð. Reynt var að svara
árásinni, sem kom Bandaríkja-
mönnum svo sannarlega á óvart
og þeir vora algerlega óviðbúnir,
en samt jókst mótstaðan er á leið.
Logandi skip og sokkin voru um
alla höfnina, reykur og eldtungur
stigu til himins er seinni bylgjan
skall á um klukkustund síðar.
Þar voru um 170 vélar á ferð.
Haldið var áfram látlausum árásum
á Perluhöfn og aðra flugvelli eyjar-
innar. Eftir um tvo tíma eða um
kl. 10 fyrir hádegi var leifturstríð-
inu lokið. Fuehida hafði gefíð flug-
sveitunum fyrirmæli um að snúa
aftur til flugmóðurskipanna. Æt\-
unarverkinu var lokið.
Að síðustu flaug hann yfír víg-
völlinn. Alls staðar loguðu eldar og
reykjarmökkurinn huldi stór svæði.
Síðustu flugvélarnar hurfu til norð-
urs á ofsaferð til flotans sem tekið
hafði stefnuna til Japans.
Nagumo flotaforingi hafði
ákveðið að aðgerðum skyldi hætt,
takmarkinu hafði verið náð. Her-
stöðin gerð óvirk.
Er Japanir hurfu á brott vora
mörg mannvirki óskemmd, verk-
stæði, þurrkvíar og birgðaskemmur
og mörg herskip höfðu sloppið svo
sem flestir tundurspillar, beitiskip
og allir kafbátarnir. Olíugeymarnir
sem voru um alla eyjuna voru flest-
ir heilir.
Tjónið var samt óskaplegt. Tals-
vert á 3. þúsund manns hafði lát-
ist. Alls var 18 skipum sökkt eða
skemmd meira eða minna og hátt
í 200 flugvélar eyðilagðar. Og
mörg mannvirki skemmd og illa
farin. Yfirmennirnir H. Kimmel
flotaforingi og W. Short hershöfð-
ingi urðu að víkja fýrir nýjum
mönnum, sem samkvæmt niður-
stöðu dómnefndar þýddi að mistök-
in í vamarmálum Perluhafnár
mátti skrifa á reikning yfirmanna
á Hawaii en ekki í Washington.
Japanir misstu 29 flugvélar og
innan við 100 manns og 5 dvergk-
afbáta og einn stóran. Engum telj-
andi skaða ollu kafbátarnir.
Árásin á Perluhöfn var mikið
áfall fyrir Bandaríkin, en varð þó
til þess að þjappa þjóðinni saman
og batt enda á þeirri óeiningu sem
svo lengi ríkti innan þings og utan
í afstöðunni til stríðsins, sem geis-
aði í Evrópu og Asíu. Daginn eftir
sögðu Bandaríkjamenn Japönum
stríði á hendur.
Ótti Yamamoto flotaforingja
rættist, árásin varð til þess að vekja
risann, sem átti eftir að veita þeim
sjálfum rothöggið í stríðinu í Kyrra-
hafi og svo áþreifanlega flýtti fyrir
endalokum heimsstyijaldarinnar
síðri.
Og í dag er þessi risi, stórveldið
sem mest kveður að í heimsmálun-
um.
í Perluhöfn er mikill minnisvarði
um Arizona og þennan örlagaríka
atburð. Mikill fjöldi ferðamanna
heimsækir O’ahu og á síðustu árum
hafa árlega hátt í tvær milljónir
þessara pílagríma nútímans lagt
leið sína til Perluhafnar.
Munið Pearl Harbor.
Texti og teikning: Haraldur
Einarsson
Höfundur er með BA ísögu og
ensku ogstarfarsem kennari og
teiknarí.