Morgunblaðið - 05.01.1993, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 5. JANÚAR 1993
Omólfur Valdemars-
son - Aklarminning
í dag, 5. janúar 1993, era liðin
hundrað ár frá fæðingu Örnólfs
Valdemarssonar sem var meðal
mestu athafnamanna á Vestfjörðum
á fyrri hluta þessarar aldar.
Örnólfur fæddist á ísafírði þar sem
foreldrar hans bjuggu þá, Valdemar
Örnólfsson verslunarmaður og kona
hans Guðrún Sigfúsdóttir. Var
Valdemar af kjammiklum vestfírsk-
um ættum en Guðrún af merkum
ættum, þingeyskum og austfírskum.
Faðir Valdemars var Ömólfur Þor-
ieifsson skipherra á ísafirði. Foreldr-
ar hans vora Þorleifur útvegsbóndi
og hreppstjóri á Suðureyri Þorkels-
son, bónda á Norðureyri Jónssonar
— og kona Þorleifs, Valdís Ömólfs-
dóttir hins ríka, bónda á Suðureyri
Snæbjamarsonar.
Móðir Valdemars og kona Örnólfs
Þorleifssonar var Margrét Jónsdóttir.
Foreldrar hennar vora Jón bóndi á
Stakkanesi við Skutulsfjörð Sumar-
liðason, bónda á Breiðabóli í Skála-
vík Sumarliðasonar — og kona Jóns,
Þorbjörg Þorvarðardóttir, bónda í
Eyrardal í Álftafírði Sigurðssonar.
Faðir Guðrúnar, móður Örnólfs
Valdemarssonar, var Sigfús Pálsson
snikkari á ísafirði. Foreldrar hans
vora Páll bóndi í Þórannarseli í
Kelduhverfi Þórarinsson yngra,
bónda á Víkingavatni Þórarinssonar
— og kona Páls, Guðrún Gunnars-
dóttir (Skíða-Gunnars) bónda á Ær-
læk í Öxarfírði Þorsteinssonar.
Móðir Guðrúnar Sigfúsdóttur og
kona Sigfúsar Pálssonar var Guðrún
Bjömsdóttir. Foreldrar hennar vora
Bjöm bóndi á Ketilsstöðum í Jökuls-
árhlíð Sigurðsson, bónda í Njarðvík
eystra Hallssonar — og kona Bjöms,
Þorbjörg Stefánsdóttir Scheving,
prests á Presthólum í Núpasveit Lár-
usspnar.
Árið 1906 fluttist Ömólfur með
foreldram sínum til Suðureyrar við
Súgandafjörð þegar Valdemar faðir
hans hóf þar störf við Ásgeirsversl-
un. Að loknu bamaskólanámi fór
Fædd 28. júní 1923
Dáin 23. desember 1992
Á morgun, mánudag, verður til
moldar borin Indíana Finnbjörg Jóns-
dóttir. Jana, eins og hún var kölluð,
var fædd í Vatnagörðum í Garði.
Foreldrar hennar vora Sigurveig
Brynjólfsdóttir og maður hennar,
Leifur M. Finnsson.
Alsystkini hennar voru tvíburamir
Ingimundur og Soffía, sem bæði eru
látin, og Sigrún, sem lést bam að
aldri. Jönu var komið í fóstur nokk-
urra vikna gamalli. Fósturforeldar
hennar vora Guðbjörg Illugadóttir
og maður hennar, Sigurður Magnús-
son í Akurhúsum, Garði. Þar var hún
öll sín bemskuár.
Böm Guðbjargar og Sigurðar vora
sex talsins: Páll, Magnús, Ingilaug
og Finnbjörg, sem öll era látin, en
lifandi era Svanhildur og Bjömfríð-
ur. Fóstursystini fyrir utan Jönu era
Svanhildur og tvíburamir Guðrún og
María, allar þijár á lífi.
I gegnum árin vora þessi systkini
og þeirra afkomendur vinimir hennar
Jönu. Henni þótti afar vænt um fóst-
urforeldra sína, nefndi þau oft á
nafn og vitnaði mikið í orð fóstur-
móður sinnar.
Jana giftist Halldóri Kristinssyni
og eignaðist með honum dótturina
Sigrúnu, en hafði áðureignast soninn
Elí, sem Halldór ættleiddi. Jana og
Halldóru slitu samvistum. En árið
1962 giftist hún eftirlifandi eigin-
manni sínum, Sigurbimi Jónssyni. Á
milli þeirra var mikil elska og alveg
sérstök samheldni.
Síðustu ár hafa þau búið suður
með sjó, í Garðinum. Þar býr einnig
Sigrún með sinni fjölskyldu. Jana
elskaði bamabömin sín sjö og bama-
Ömólfur í Núpsskóia og lauk þar
prófí vorið 1909. Nokkra síðar hélt
hann til Reykjavíkur og hóf nám við
Verslunarskóla íslands en auðnaðist
ekki að sitja þar lengi því að hann
veiktist alvarlega og var lagður inn
á Vífilsstaðaspítala. Hann náði fljót-
lega góðri heilsu á ný en settist ekki
aftur á skólabekk heldur sneri heim
og vann við Ásgeirsverslun nokkur
næstu árin.
En hugur Ömólfs stóð til sjálf-
stæðs atvinnurekstrar. Þegar árið
1914 keypti hann, þá rétt liðlega
tvitugur, fyrsta bátinn og hélt honum
úti til veiða. Bátinn átti hann á móti
formanninum og hafði hann hátt á
iðulega síðar.
Árið 1918 stofnaði hann með
Kristjáni Albert Kristjánssyni, mági
sínum, verslunarfélagið Kristján og
Örnólfur til að kaupa og verka físk
og reka almenna vöraverslun. Hélst
það samstarf þeirra um fímm ára
skeið en árið 1924 keypti Ömólfur
eignir þrotabús Kaupfélags Súgfírð-
inga (hins fyrra), lóðir, mannvirki
og tæki sem félagið hafði keypt af
Ásgeirsverslun. Þar með lagði hann
grundvöll að því umfangsmikla út-
gerðar- og verslunarfyrirtæki sem
hann rak um langt árabil í Súganda-
fírði.
Árin 1925-1932 vora umsvif Öm-
ólfs hvað mest. Þá er hann jafnan
skráður fyrir að minnsta kosti 5 vél-
bátum en kaupir auk þess og lætur
verka físk af ljölda annarra báta.
Einna mest kvað að saltfiskverkun
til útflutnings en auk seldi hann úr
landi lýsi, síld, ull og gærar. Einnig
var hann með mikla harðfiskverkun.
í verslun Ömólfs á Suðureyri vora
seldar allar venjulegar nauðsynjavör-
ur heimila og ýmis annar vamingur,
.ekki slst til útgerðar.
Mun á engan hallað þó að fullyrt
sé að Ömólfur hafi á þessum áram
verið langöflugasti atvinnurekandi á
Suðureyri og í hópi stærstu atvinnu-
rekenda á Vestfjörðum.
bamabömin sín tvö, sýndi þeim mikla
hlýju og athygli og hafði sérstakt lag
á að laða þau til sín.
Sigurbjöm þurfti að koma til
Akraness til að vera viðstaddur kistu-
lagningu móður sinnar. Þar sem
hann var mjög þreyttur eftir langan
vinnudag vildi Jana ekki að hann
keyrði einn fyrir fjörð, svo hún fór
með honum þrátt fyrir slappleika
undanfarinna daga. Þau komu kvöld-
ið fyrir athöfnina og gistu á heimili
okkar Elí. En þar sem Elí var á sjó
fór Bjössi snemma í háttinn en við
Jana spjölluðum og ég hjálpaði henni
að pakka inn jólagjöfum, sem þau
komu með, en hún skrifaði á merki-
miðana enda voru felld mörg tár
þegar þeir pakkar voru opnaðir með
skriftinni hennar á merkimiða.
Daginn eftir, að athöfn lokinni,
var vonskuveður og þau ákváðu að
bíða með heimferð fram eftir degi,
líka vegna þess að Elí var væntanleg-
ur heim seinnipart dagsins.
Við áttum saman smástund og þau
mæðginin gátu kýsst hvort annað
og spjallað. Hvem átti að grana að
það vora síðustu kossamir.
Snemma að morgni næsta dags,
Þorláksmessumorgun, fengum við
þær fréttir að Jana hefði dáið þá um
morguninn. Sá sjúdómur sem hafði
þjáð hana undanfarin ár hafði haft
betur.
Jana var mjög gjafmild, hafði létta
lund, átti gott með að laða að sér
fólk, var félagslynd, samt ótrúlega
hlédræg og óframfærin.
Ég, tengdadóttir hennar, þakka
henni allt gott á liðnum áram og
fyrir hversu mikið hún gaf mér af
sér, þegar ég þurfti á að halda. Hún
átti svo margt eftir að gera með
fólkinu sínu, en það bíður vafalaust
Kreppan mikla sem skall á með
fullum þunga hér á íslandi árið 1931
hafði í för með sér samdrátt á öllum
sviðum. Gífurlegt verðfall varð á er-
lendum saltfískmörkuðum. Bitnaði
þetta mjög harkalega á fyrirtæki
Órnólfs sem þá átti afar miklar salt-
fískbirgðir. Varð fyrirtækið gjald-
þrota 1932. Verslunina rak Örnólfur
þó áfram undir nafni konu sinnar,
svo og útgerð og stofnað var með
Sturlu Jónssyni útgerðarmanni á
Suðureyri fyrirtækið Ragnhildur og
Sturla til að kaupa og verka físk.
Árið 1939 stofnaði Omólfur ásamt
nokkram öðram Súgfírðingum hluta-
félagið Vísi sem keypti og gerði út
línuveiðarann Pétursey. Ömólfur var
stjómarformaður. Utgerðin tók
snöggan og hörmulegan enda þegar
skipið fórst með allri áhöfn í siglingu
til Englands í marsmánuði árið 1941.
Árið 1944 var Ömólfur einn af
stofnendum hlutafélagsins fsvers á
Suðureyri og jafnframt fram-
kvæmdastjóri þess. Keypti félagið
mestallar eignir Ömólfs á Suðureyri
og kom upp hraðfrystihúsi. Hlut sinn
í Isveri seldi Örnólfur er hann flutt-
ist til Reykjavíkur árið 1945.
Eftir að til Reykjavíkur kom hélt
Ömólfur áfram útgerð um skeið og
tók jafnframt að sér bókhald fyrir
ýmsa aðila enda eftirsóttur til slíkra
starfa vegna einstakrar vandvirkni
og nákvæmni. Hver ávísun, kvittun,
nóta og bréf sem frá Ömólfí fór bar
þessari vandvirkni vitni og rithönd
hans var einstaklega falleg.
Árið 1955 hóf Ömólfur starf í
nýstofnaðri sjávarútvegslánadeild
Útvegsbanka íslands. Vann hann þar
um 15 ára skeið og naut einstakra
vinsælda og mikils álits samstarfs-
fólks síns.
Örnólfur Valdemarsson tók allt frá
unglingsáram mjög virkan þátt í fé-
lagsmálum. Hann var í forystu fjöl-
margra samtaka í Súgandafírði svo
sem leikfélags, söngfélags, góð-
templarastúku, slysavarnadeildar og
búnaðarfélags. Hann var formaður
kirkjubyggingamefndar og því for-
ystumaður í þeirri vösku sveit karla
og kvenna sem kom upp Suðureyrar-
kirkju er vígð var árið 1937.
Hann var oddviti Suðureyrar-
hrepps frá 1919 til 1934, formaður
skólanefndar Núpsskóla í Dýrafirði
seinni tíma.
Aðstandendum hennar og ástvin-
um votta ég samúð mína.
Nú legg ég augun aftur,
ó, Guð, þinn náðarkraftur
mín veri vöm í nótt.
Æ, virst mig að þér taka,
mér yfír láttu vaka
þinn engil, svo ég sofí rótt.
(S. Egilsson.)
Auður S. Þorvaldsdóttir.
Með þessum fáu orðum mínum
Jangar mig til að minnast góðrar
vinkonu minnar. Mér barst sú sorgar-
frétt að kvöldi Þorláksmessu að hún
Jana mín hefði andast þá uin morg-
uninn. Mér fannst allt stoppa, var
ég að heyra rétt? Nei, það gat ekki
verið. Jú, helkaldur sannleikur kom
eins og reiðarslag yfír mig. Ég vissi
að hún gekk ekki heil til skógar en
samt hélt ég ekki að hún stæði svona
nálægt dyram dauðans. Það var eitt-
hvað svo íjarri minni hugsun, hún
var alltaf svo hress og kát. Ég tal-
aði við hana nokkram dögum áður
en hún lést og var hún þá hress að
vanda.
Það er margs að minnast á kveðju-
stund. Við áttum svo margar góðar
stundir saman. Það var alltaf glatt
frá 1930 til 1945 og lengi einnig
formaður skólanefndar Suðureyrar.
Þá var Örnólfur sýslunefndarmaður
um langt árabil og fulltrúi Suður-
eyrarhrepps á þing- og héraðsmála-
fundum V-ísafjarðarsýslu.
í Reykjavík var Ömólfur árum
saman í sóknamefnd Langholtssafn-
aðar og síðar í fyrstu sóknamefnd
Ásprestakalls. Hann starfaði auk
þess af krafti í bindindishreyfíngunni
í Reykjavík eins og hann hafði gert
fyrir vestan.
Örnólfur var tvíkvæntur. Fyrri
kona hans var Finnborg Jóhanna,
dóttir Kristjáns Albertssonar, út-
vegsbónda á Suðureyri, og konu
hans, Guðrúnar Þórðardóttur. Þau
giftu sig 24. september árið 1916.
Þeim fæddist dóttir 22. nóvember
1918 en Finnborg lést úr spönsku
veikinni rúmum tveimur vikum síðar.
Dóttirin hlaut nafn móður sinnar.
Hinn 3. október árið 1926 kvænt-
ist Ömólfur öðra sinni og gekk að
eiga Ragnhildi Kristbjörgn, dóttur
Þorvarðs Brynjólfssonar, prests að
Stað í Súgandafirði, og konu hans,
Önnu Stefánsdóttur.
Örnólfur og Ragnhildur eignuðust
tíu böm en eitt þeirra, dóttirin Guð-
rún, dó á bafnsaldri. Hin era Þor-
varður, Anna, Valdimar, Ingólfur,
Óttarr, Ambjörg Auður (Adda), Þór-
unn, Margrét, Guðrún Úlfhildur og
á hjalla þegar við hittumst og hlátur-
inn dunaði dátt.
Jana var nokkurra mánaða þegar
henni var komið i fóstur í Akurhús-
um„ Garði og þar var hún til fullorð-
insára. Húm mínntist oft þeirra ára
með þakklæti til fósturforeldranna.
Hún sagði mér eitt sinn að hún hefði
gefíð fósturmóður sinni það heit, að
bragða aldrei áfengi og það heit stóð
hún við alla ævi. Jana þurfti ekki
áfengi til að vera hrókur alls fagnað-
ar.
Jana eignaðist tvö böm, Elí og
Sigrúnu, og bar hún alltaf mikla
umhyggju fyrir þeim. Þegar þau svo
giftust og fóra að eignast böm urðu
bamabömin henni allt og munu þau
sakna hennar sárt. Það var alltaf svo
gott að koma til ömmu og afa. Þau
áttu alltaf eitthvað gott handa þeim.
Jana taldi það aldrei eftir sér að
snúast í kringum bamabömin en allt
í einu er hún ekki lengur á meðal
þeirra.
Elsku Bjössi, Sigrún, EIí, tengda-
böm og bamabörn. Við Reimar biðj-
um algóðan Guð um að gefa ykkur
styrk á þessari sorgarstundu.
Minningamar um mína góðu vin-
konu hrannast nú upp í huga mínum
og er mér þá þakklæti efst í huga
fyrir allar góðu samverastundirnar.
Blessuð sé minning hennar.
Oddný Guðmundsdóttir. *
Á Þorláksmessumorgun kvaddi
hún amma okkar tímans heim. Svo
skyndilega að við eram enn ekki far-
in að átta okkur á því. Við getum
ekki skilið af hveiju við fáum ekki
lengur að njóta samvista við hana,
þetta virðist svo ósanngjarnt. En við
fáum þó að oma okkur við góðar
minningar um hana ömmu okkar.
Við getum enn heyrt óminn af
röddinni hennar og hlátrinum, sem
alltaf var svo stutt í. Hún amma var
svo mikill grallari. Við getum rifjað
upp svo margt, en fyrst kemur upp
í huga okkar minning um ömmu sitj-
andi á nýja þríhjólinu okkar, ein jól
þegar við voram litlar.
Amma sagðist aldrei hafa smakk-
að áfengi um ævina, hún þurfti þess
Sigríður Ásta. Afkomendur Ömólfs
era nú um 60 talsins, þar af era
niðjar hans og Finnborgar 10 talsins
og meðal þeirra 2 bamabarnabama-
böm.
Ömólfur Valdemarsson var á
margan hátt sérstæður maður. Hann
var strangur bindindismaður á vín
og tóbak en samt hrókur alls fagnað-
ar í vinahópi, söngmaður ágætur og
léttur og skemmtinn í samræðum.
Gestrisni hans var einstök og var
Ragnhildur kona hans samhent hon-
um í því efni. Oft var glatt á hjalla
á heimili þeirra þegar vinir og ætt-
ingjar söfnuðust þar saman. Hjálp-
samur var Ömólfur með afbrigðum
og lét engan sem til hans leitaði í
vandræðum fara bónleið til búðar.
Þótt þýðlyndi einkenndi skapferli
hans gat hann verið fastur fyrir ef
gott málefni var að veija. Skapið var
mikið og geðbrigðin stundum snögg
en fáir vora fúsari til sátta.
Síðustu æviárin átti Ömólfur við
stríða hjartasjúkdóm sem dró hann
til dauða 3. desember 1970. Skorti
hann þá rúman mánuð á 78. aldurs-
árið. Ragnhildur lifði mann sinn tæp
16 ár, lést 16. september árið 1986,
81 árs að aldri. Blessuð sé minning
þeirra.
Krislján Jóhannsson.
Engum manni hef ég kynnst sem
ég vildi heldur líkjast en Örnólfí
Valdemarssyni, móðurafa mínum.
Hvers vegna skyldi það vera? Vissu-
lega var hann góðum gáfum gædd-
ur, athafnamaður, forystumaður,
frumheiji, eldhugi, menningar-
stólpi, listvinur, höfðingi að allri
gerð. En ekkert af þessu ágæta
atgervi Ömólfs afa skiptir höfuð-
máli þegar hans er minnst. Aðdáun
og jafnvel virðing og þakklæti
hverfa í skuggann fyrir þeirri ein-
földu staðreynd að það elskuðu
hann allir sem kynntust honum.
Þó að ég sé fæddur og uppalinn
í Reykjavík og hafi verið orðinn
fímm ára þegar afi fluttist suður
eru mínar elstu bernskuminningar
frá heimsóknum til Suðureyrar við
Súgandafjörð. Ég man eftir að vera
réttur eins og böggull milli skips
og báts í veltingi úti á firði. Mér
finnst að mamma hafi látið mig
ekki, þó skemmti hún sér oft manna
best.
Amma og afi hafa alltaf verið til-
búin til þess að gera allt fyrir okk-
ur, og tóku okkur alltaf opnum örm-
um. Umhyggjan hefur alltaf verið í
fyrrirúmi og við fóram alltaf mett
og glöð frá þeim. Amma meira að
segja vaknaði eldsnemma til þess að
útbúa staðgóðan morgunverð fyrir
Iangt ferðalag. Þau voru alltaf svo
samrýnd og létu okkur alltaf ganga
fyrir. Og vegna þess hve samrýnd
þau vora er söknuðurinn mikill hjá
afa.
Okkur langaði alltaf til þess að
þau ættu heima hér á Akranesi eins
og áður fyrr, svo við gætum umgeng-
ist þau dags daglega og bömin okk-
ar hefðu kynnst langömmu þeirra
betur.
Aðfangadagur var okkur erfiður.
Það var svo erfítt að taka upp pakk-
ana sem hún hafði sjálf gengið frá
og nú var hún farin. Hún hafði líka
verið að biðja um mynd af bama-
bamabömum sínum, en afi tók pakk-
ana seinna upp aleinn.
Um jólin vora felld mörg tár.
Þegar við voram litlar sat amma
oft á gólfinu hjá okkur í hálfrökkrinu
og fór með bænimar með okkur og
kenndi okkur nýjar bænir og vers.
Vertu yfir og allt um kring
með eilífri blessun þinni,
sitji Guðs englar saman í hring
sænginni yfír minni.
(Sigurður Jónsson frá Presthólum)
Legg ég nú bæði líf og önd
Ijúfí Jesús, í þína hönd,
síðast þegar ég sofna fer
sitji Guðs englar yfir mér.
Vaktu, minn Jesús, vaktu í mér,
vaka láttu mig eins í þér
sálin vakti þá sofnar líf,
sé hún ætíð í þinni hlíf.
(Hallgrímur Pétursson)
Elsku afi, pabbi og Sigrún og aðr-
ir ástvinir, Guð blessi ykkur og styrki
þennan erfíða tíma.
Anna Leif Elídóttir,
Þóra Björg Elídóttir.
Indíana F. Leifs-
dóttir - Kveðja