Morgunblaðið - 20.03.1994, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20. MARZ 1954
15
og hagsýslustofnun og þaðan fór hann yfir til
Stjórnunarfélags íslands og gerðist fram-
kvæmdastjóri. Árni lét svo af því starfi síðast-
liðinn fimmtudag er hann tók við embætti
borgarstjóra Reykjavíkur af Markúsi Erni Ant-
onssyni. Árni hefur verið borgarfulltrúi undan-
farin átta ár.
Kosningabarátta gegn ríkjandi valdi
„Ég fékk snemma áhuga á stjórnmálum.
Þeir sem þekktu mig í Vogaskóla segja raunar
að ég hafi verið á kafi í pólitík þótt mér finn-
ist að ég hafi fyrst og fremst fylgst með og
lesið blöðin. En mér er kosingabarátta Gunn-
ars Thoroddsens og Kristjáns Eldjárns fyrir
forsetakosningarnar 1968 minnisstæð. í rútu-
ferð út í hraun tókst mér að sannfæra nokkra
félaga mína um ágæti Gunnars með rökum
sem ég mundi nú ekki beita í dag án þess ég
vilji fara nánar út í það.“ Árni gekk svo í
Heimdall á menntaskólaárunum fyrir áeggjan
Hreins Loftssonar. Á vegferð sinni upp met-
orðastigann í ungliðahreyfingunni lenti Árni
tvisvar í harðvítugri kosningabaráttu gegn
„ríkjandi valdi“, eins og hann orðar það. Árni
segir að það sé ekkert svo langt síðan andstæð-
ingar í þessum kosningum innan ungliðahreyf-
inganna fóru að geta brosað að minníngunni.
— En var það sjálfgefið að ganga í Heimd-
all?
„Það var aldrei spurning um það hvort ég
fylgdi sjálfstæðisstefnunni. Þessi einföldu slag-
orð, stétt með stétt og einstaklingsfrelsi, hafa
alltaf átt við mig.“
— Varstu ekki einn af stofnendum Félags
fijálshyggjumanna?
„Mér var boðið að ganga í félagið fljótlega
eftir að það var stofnað."
— Ertu enn sömu skoðunar?
„Það vita allir sem þekkja mig að ég hef
alltaf haft sömu stjórnmálaskoðanir. Ég hef
haldið mínum skoðunum á einstaklingsfrelsi
og því hversu mikilvæg samhjálp er. I Félagi
frjálshyggjumanna var ég líka fenginn til að
fjalla um siðfræðiþáttinn." Árni dregur fram
úr hillu „Theory of the Moral Sentiments" eft-
ir Adam Smith því til sannindamerkis. „Ég tel
að umræða ftjálshyggjunnar hafi verið mjög
nauðsynleg á þessum tíma þegar vinstristefnan
var mjög ríkjandi og sósíalískar skoðanir um
að lausnirnar væru fólgnar í afskiptum ríkis-
valdsins. Það var nauðsynlegt að fá þetta
mótvægi og ég tel að það hafi breytt hugsunar-
hættinum. En þetta eru í raun tæki, ákveðnar
stikur sem settar eru niður. Þegar þær höfðu
verið settar niður og voru famar að hafa sín
áhrif þá var þörfin fyrir þetta minni og ætli
séu ekki tíu ár síðan félagið lognaðist út af.“
— En viltu láta kalla þig frjálshyggjumann?
„Ef þú vilt skilgreina fyrir mér hvað fijáls-
hyggja þýðir þá skal ég svara þér. Hugtök af
þessu tagi fá öfgamerkingu. Ég er enginn öfga-
maður. Ég er þannig alinn upp að ég tek miklu
frekar undir alþýðuskoðanir. Uppeldi mitt og
lífsskoðanir byggja mikið á samhjálp sem er
þó reist á ábyrgð einstaklingsins. Ég sá í fijáls-
hyggjunni mikilvægi þess að einstaklingurinn
legði sjálfur eitthvað af mörkum. Það getur
hann gert á tvo vegu, óbeint með sköttum og
beint án afskipta ríkisvaldsins. Ég hef áhyggj-
ur af því ef beinu áfskiptin minnka, við erum
á rangri leið siðferðilega ef við kaupum okkur
frá ábyrgðinni."
Ööru vísi manngerð
— Þú ert svolítið önnur manngerð en hefur
verið mest áberandi. Karlmenn í stjórnmálum
hafa ekki látið sig varða mjúku málin með
sama hætti og konurnar.
„Ég set mína lífsskoðun niður á þennan veg
eins og fram kemur í bók minni Uppeldi til
árangurs: Ef þú stendur frammi fyrir þeim
upplýsingum að þú eigir aðeins sex mánuði
eftir af lífi þínu skaltu spyija þig með hveijum
þú viljir helst eyða því sem eftir er af lífinu.
Svarið tengjst alltaf ástvini, maka eða fjöl-
skyldu. Þá er eðlilegt að spyija áfram: Veist
þú nokkuð um það hvað morgundagurinn ber
í skauti sér? Hvers vegna notarðu þá ekki tím-
ann og gerir það sem þér finnst mikilvægast?
Atvinnumálin eru huti af íjölskyldulífinu. Þess
vegna segi ég að fjölskyldumál séu hörð mál.
Ef menn halda því fram að ég sé fulltrúi mjúku
málanna þá er það alrangt. Pjölskyldumálin
eru hörðustu málin því að þau eiga að sýna
þau raunverulegu gildi sem sjálfstæðisstefnan
býr yfir. Og þessi málaflokkur þarf að fá auk-
ið vægi og ég bið bara vinsamlegast um að
menn kalli þetta „hörðu málin“. Til hvers vær-
um við hér ef það væri ekki til að lifa lífinu?
Eru ársreikningar fyrirtækja lesnir yfir mold-
um rnanna?"
Frístundum sínum segist Árni fyrst og
fremst veija með fjölskyldunni. Þau Bryndís
eiga fjögur börn, Aldísi Kristínu, Védísi Her-
vör, Guðmund Egil og Sigfús Jóhann. „Aldur
barnanna hefur mikil áhrif á hvað ergert hveiju
sinni, hvað er hægt að gera og hvað er
skemmtilegt að gera.“ Hann segist ekki vera
einn af þeim sem _fer í lax og golf. „Fjölskyld-
an gengur fyrir. í raun er lítill tími afgangs
fyrir sjálfan mig. En þegar hann gefst sest
ég niður og les og í bílnum hlusta ég á fræðslu-
efni á spólum. Ég hef þó veitt nokkra laxa í
embættiserindum.“ Árni „notar“ ekki áfengj
og tóbak eins og hann orðar það. Hann svarar
því ekki beint hvort borgarstjórinn muni draga
úr vínveitingum en segist hafa þá trú að hann
geti haft áhrif með góðu fordæmi. Bryndís
bætir því við að það hafi breyst til batnaðar
að óáfengir drykkir séu í boði í samkvæmum
hjá borgaryfirvöldum. Hún segir að þegar fjöl-
skyldan vilji gera sér glaðan dag „pöntum við
pizzu, leigjum vídeóspólu eða kaupum nammi“.
Heiðarleg, nútímaleg vinnubrögð
— En eru frami í pólitík og fjölskyldulíf
ekki ósættanlegar andstæður?
„Alls ekki,“ segir Ámi. „Mér finnst ég vera
allt öðru vísi stjórnmálamaður. Ég vona að ég
sé fulltrúi nýrrar kynslóðar í stjórnmálum.
Manna sem eru tilbúnir að fórna sér í þágu
góðra mála en gera sér grein fyrir að það sem
gildir á þessum vettvangi eru góð, nútímaleg
vinnubrögð. Við eigum að vinna heiðarlega,
eiga okkar fjölskyldur og eiga rétt á að lifa
fjölskyldulífi fyrir utan hið opinbera líf.“ Árni
Árni Sigfússon borgar-
stjóri segir þad mikil-
vægt að karlmaður lýsi
því yfir að málefni fjöl-
skyldunnar séu það
sem máli skiptir
segir að til séu eldri menn í stjórnmálum sem
viðurkenni þetta gildismat. „En það sem mér
finnst sorglegast af öllu er að sjá unga menn
fara í stjórnmál, sérstaklega inn á Alþingi, og
á einu til tveimur árum hafa þeir aðlagast
ímyndinni af rausara í ræðustól sem hefur í
raun ekkert fram að færa og hefur ekkert að
beijast fyrir annað en að æfa sig í ræðustóli.
Þetta á ekki við einn flokk fremur en annan
en þó síst sjálfstæðismenn!“
— Eiga helstu einkenni stjórnmálamanna,
kænska og ófyrirleitni, sem sagt ekki við um
Þ>g?,
„Ég tel mig vera kominn í stól borgarstjóra
án þess að vera ófyrirleitinn. En við skulum
ekki alhæfa um stjórnmálamenn. Ef almenn-
ingur hefur þá hugmynd um stjómmálamenn
að þeir séu útsmognir, ófyrirleitnir eiginhags-
munaseggir þá er hún röng. En hún er ekki
til af ástæðulausu heldur eru of margir sem
falla inn í þessa mynd. Þessu verður að breyta.
Ég held að hver þjóð sem nær að skapa þá
ímynd stjórnmálamanna að þeir séu hreinir og
beinir fagmenn, sem kunni til verka, eigi sér
hugsjónir, kunni að móta stefnu, kunni að ná
fram stefnu og kunni að framkvæma, þá sé
slík þjóð á fljúgandi ferð fram á við.“
Þægur á réttum augnablikum
— Fulltrúi ungu kynslóðarinnar, sem aðhyll-
ist ný vinnubrögð og málefni sem hafa átt
undir högg að sækja. Hvernig hefurðu farið
að því að ná samt.svona langt?
„Vera þægur á réttur augnablikum," segir
Árni án umhugsunar og glottir. Síðan bætir
hann við: „Þjóðfélagið er að breytaat. Ég hef
lengi skynjað það og því beðið rólegur. Þessi
gildi eru að verða meira áberandi í umhverfi
okkar. Fyrir tíu árum þegar haldin voru barna-
íþróttamót þótti eiginlega.hjákátlegt að foreldr-
ar væru með bömunum. í dag þykir hjákátlegt
ef foreldrar eru ekki með börnunum. Þetta
sýnir breytt viðhorf. Menn eru tilbúnir og eru
að bíða eftir tækifæri til að snúa sér meira
að fjölskyldunni. Og ég held að menn grípi
fegins hendi í þann sem tekur slík mál upp
og fylgir þeim eftir. Ég held það skipti máli
að það sé karlmaður sem geri það. Sem lýsi
því yfir að þetta séu hörðu málin."
— Hvað áttu við með því að þú viljir inn-
leiða ný vinnubrögð?
„Ég tel að margt af því sem við erum að
ræða geti menn verið mjög sammála um ef
þeir upplifa veruleikann á sama hátt. Þetta er
viðurkennt í allri stefnumótunarvinnu, að menn
komi saman og meðtaki upplýsingar á sama
hátt. Það sem mestu máli skiptir er að það
náist samstaða milli ólíkra hópa um forgangs-
röðun. Við þekkjum það allt of vel að þegar
ólíkir flokkar koma saman eins og á Alþingi
þá nánast verður það til þess að hveijum stjórn-
málaflokki ber að hafa sérskoðun á hveiju
málefni. Ef ég legg fram ákveðna hugmynd
er búist við því af fjölmiðlum að andstæðingur
flokksins gangi fram og lýsi einhvers konar
frati á þessa hugmynd. Það er alltaf verið að
kalla eftir þessari andstöðu í þjóðfélaginu. í
stað slíkra vinnubragða er kominn tími til að
leita eftir samstöðu. Það er þetta sem ég tel
grundvöllinn að uppbyggingu framtíðarþjóðfé-
lags. Sjálfstæðisflokkurinn hefur verið við
stjórnvöiinn í Reykjavík nánast óslitið í sextíu
ár vegna þess að fólk hefur skynjað að innan
hans er hægt að ná saman um ákveðin mál
og koma þeim í framkvæmd."
— Og hvernig ætlarðu að standa við loforð
um að útrýma biðlistum eftir leikskólaplássi?
„Það þarf að sjá til þess að það sé til nóg
af starfsmönnum og aðstaða sé næg. Það má
spyija livort það þurfi endilega að vera Reykja-
víkurborg sem útvegar húsnæðið. Kann að
vera að fyrirtæki séu tilbúin að leggja eitthvað
af mörkum? í dag eru 14% 2-5 ára barna á
biðlistum. Ég tel að það sé ekki stórmál að
útrýma biðlistunum. Jafnframt tel ég fulla
ástæðu til að ræða við ríkisvaldið um leiðir til
lengingar fæðingarorlofs sem ég tel vera mjög
mikilvægt mál fyrir ungar fjölskyldur."
— En er það í verkahring sveitarfélaga?
„Ef vel tekst til þá er ástæða til að vinna
að frekari þróun hugmynda um greiðslur til
foreldra sem eru heima með bömin og reyna
að samhæfa þær betur fæðingarorlofinu. Hugs-
anlega getur Reykjavíkurborg boðið feðrum
einn mánuð til viðbótar við það sem nú er. Það
kann líka að vera að sveigjanlegur vinnutími
sé iausn til að útrýma biðlistum í stað þess
endilega að ljölga plássum. Þá þurfa fyrirtæk-
in að skilja að foreldrarnir vilja vera með börn-
um sínum. Það þýðir að vistun innan við átta
tíma, sex tíma vistun, gæti reynst mjög vel.
Leikskólinn er nær eingöngu fyrir börn 2-5
ára. En fæðingarorlofið er ekki nema sex
mánuðir. Það þarf að brúa þetta bil og það
er hægt með lengingu fæðingarorlofs og með
því að dagmæður sinni helst þeim sem eru
yngri en tveggja ára. Við verðum að leita að
heildarlausnum fyrir útivinnandi foreldra."
Vel launuð störf
— Það vakti athygli að þú lýstir því yfir í
Hamingjuóskir
BORGARSTJÓRINN fær koss frá borgarstjórafrúnni í ráðhúsinu eftir að borgarstjóraskiptin
höfðu farið fram.
vikunni að þú vildir fjölga vel launuðum störf-
um í borginni. Hvað áttu við?
„Þegar við hugum að því að fjölga störfum
hljótum við að leita starfa sem eru góð og vel
launuð störf. Ætlum við að vera í framleiðslu
sem skapar bara einhver störf eða ætlum við
að vera vandfýsnari á störf og leiðir? í gegnum
stefnumótun þurfum við að gera okkur grein
fyrir hvað gefur mest af sér.“
— Er ekki úrelt að dæla peningum í verk-
efni sem skapa vinnu í nokkra mánuði?
„Það er ekki úrelt fyrir þá einstaklinga sem
eru atvinnulausir og þurfa á vinnu að halda
til að viðhalda starfsþreki sínu og sjálfsvirð-
ingu. Hér á landi þar sem menn eru svo óvan-
ir atvinnuleysisvofunni óttast ég að slæmu
áhrifin komi fyrr og risti dýpra en annars stað-
ar. Ég óttast að menn missi fyrr sjálfsvirðing-
una og fari fyrr inn í lífsform andstætt okkar
hagsmunum eða þörfum, tapi reynslu og þjálf- .
un og keðjuverkun í átt til tortímingar hefjist.
Til að útrýma atvinnuleysi og mæta ijölgun á
vinnumarkaði þarf hins vegar að fjölga störfum
í borginni um sex þúsund fram að aldamótum.
Þetta er risavaxið verkefni en það er mjög
mikilvægt að fást við slíkt risavaxið verkefni
í litlum skrefum. Mér finnst við allt of oft
hugsa S álverum og stálverksmiðjum. Eitt starf
hér er á við þúsund störf í Bandaríkjunum.
Ef þúsund starfa verksmiðja er opnuð í Banda-
ríkjunum klappa menn saman höndum og fót-
um. Hér segja menn ekki neitt þótt nýtt starf
bætist við.“
Bestu skólar I V-Evrópu
Árni er formaður Skólamálaráðs Reykjavík-
ur og hann vill setja markið hátt í þeim mála-
flokki. „Ég vil mynda stóran hóp sem nær
samstöðu um hvernig við sköpum bestu grunn-
skóla í Vestur-Evrópu. Til þess að auka gæði
menntunar þarf einsetinn heilsdagsskóla. Börn-
in byiji að morgni og ljúki sínum starfsdegi
klukkan tvö og þá taki við lausnir heilsdags-
skóla fyrir þá sem þurfa.“
— Þessar breyttu áherslur munu væntan-
lega kosta sitt.
„Ég vil ekki tala um breyttar áherslur held-
ur aukna áherslu á verkefni af þessum toga.
Reykjavíkurborg hefur efni á að gera vel við
ijölskyldur. Það kann vel að vera að hún hafi
ekki efni á ýmsu öðru. Hún hefur efni á að
gera vel á þeim sviðum sem mestu máli skipta.
Fjármögnun snýst um forgangsröðun. Þetta
eru forgangsverkefnin. Annað verður þá að
bíða.“
— Þar á meðal listamiðstöðin Korpúlfsstöð-
um?
„Á meðan verkefni sem þessi eru á borðinu
og eru okkar áhersluverkefni þá bíða önnur
verkefni sem eru fjárfrek. Ég sé ekki fram á
að á Korpúlfsstöðum verði uppbygging á næsta
kjörtímabili."
Bjóst viö að sinn tlmi kæmi
— Nú ertu orðinn borgarstjóri skömmu fyr-
ir kosningar. Voru það ekki mistök að þú skyld-
ir ekki taka við strax þegar Davíð hætti fyrir
tæpum þremur árum?
„Það er eiginlega ekki hægt að spyija mig
hvað mér finnist um það. Ég var reiðubúinn
þá og ég get svo sem sagt við sjálfan mig að
það hljóti að hafa verið einhver mistök að ég
tók ekki við strax þá. Eftir á að hyggja tel ég
að tíminn síðan hafi verið mjög þroskandi og
það sé mér mjög mikilvægt að hafa þennan
góða reynslutíma í borgarmálum til þess að
geta tekist á við verkefnið." Ámi segist rekja
það að hann tók ekki við þegar Davíð hætti
til þess að hann hafi valdið ákveðnum mönnum
sárum í kosningabaráttu innan ungliðahreyf-
inganna áður fyrr. „Ég þurfti að beija frá mér
til að komast áfram og þá féll einn og einn við.“
— En þú hefur beðið átekta síðan, tilbúinn
að taka við þegar kallið kæmi?
„Þegar Markús tók við var um það rætt að
hann myndi leiða þessar kosningar og þar með
væri hann borgarstjóri og héldi áfram. Hversu
lengi hann ætlaði að verða var óljósara. Ég
held að sjálfstæðismenn hafi í prófkjörinu spáð
í það að með því að styðja mig í annað sætið
væru þeir í raun að tilkynna að þeir vildu að
þegar að því kæmi væri það ég sem tæki við
af Markúsi. Sjálfstæðismenn hugsa fram í tím-
ann. Ég bjóst hins vegar alls ekki við að Mark-
ús kallaði til mín þetta fljótt. Það væri óhrein-
skilni að segja að ég hafi ekki búist við því
að hann myndi einhvern tíma gera það.“
— En hefði Davíð Oddsson ekki átt að taka
af skarið á sínum tíma?
„Ég hef aldrei séð þetta mál þannig. Davíð
var í miklum önnum, hann var að taka við
formannsembætti, fór í gegnum erfiða tíma
sjálfur þá, hann var að sinna þeim málum.
Ilann fór mjög hratt inn í það verkefni. Eftir
sat ágætur hópur fólks í borgarstjórnarflokkn-
um. Þarna kom upp annar einstaklingur, Vil-
hjálmur Þ. Vilhjálmsson, mjög öflugur borgar-
fulltrúi og hafði sterkan stuðning í þessum
hópi. Ég vil ekki vera að leita að sökudólgum.
Það eru mörg ár síðan ég vék frá mér þeim
hugsunarhætti. Maður stjórnar sjálfur sínum
huga og því hvernig maður upplifir atburði.
Ég vel að upplifa þá á jákvæðan hátt.“
i,
S