Morgunblaðið - 20.03.1994, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20. MARZ 1994
19
Seðlabankastjóri Svíþjóðar segir
fastgengi og sameiginlegan
gjaldmidil naudsynleg markmið
draga af kreppu undanfarinna ára?
„Lærdómurinn er sá að við verðum
að einblína á stöðugt verðlag.
Undanfarin tuttugu ár höfum við
reynt að sleppa ódýrt frá hlutunum
sem hafa getið af sér verðbólgu
og loks efnahagssamdrátt. Þannig
var málum háttað á áttunda ára-
tugnum og þannig var málum hátt-
að á níunda áratugnum. Sú efna-
hagskreppa, sem nú er að baki, er
sú mesta frá því á millistríðsárun-
um. Við sjáum því að það er nauð-
synlegt er að verðlag haldist stöð-
ugt og að ríkisfjármálin séu í lagi.“
En er pólitískt raunhæft að ætla
að ná fram þeim mikla niður-
skurði, sem nauðsynlegur er til að
koma á jafnvægi í ríkisfjármáium
og draga úr opinberum skuldum.
Þær neyðaraðgerðir, sem ákveðnar
voru haustið 1992, voru fyrst og
fremst langtímaaðgerðir, sem enn
á eftir að koma í ljós hve miklu
muni skila. Reynslan alls staðar að
sýnir að mjög erfitt er að skera
niður ríkisútgjöld í „æskilega"
stærð út af pólitískum aðstæðum.
Er hægt að ná jafnvægi milli þess
sem er nauðsynlegt og þess sem
er framkvæmanlegt? „I lok síðasta
og byrjun þessa áratugar hefur
endurmat átt sér stað jafnt meðal
jafnaðarmanna sem borgaralegu
flokkanna. Það hefur margt verið
gert til að draga úr hinum kerfis-
læga vanda sem og hinum fjár-
málalega. Það er enn langt í land
en margt hefur verið gert og það
tel ég mjög jákvætt. Greinilega
hafa fjármálamarkaðimir túlkað
stöðuna á sama hátt því að lang-
tímavextir hafa lækkað verulega.
Enn er gengi krónunnar veikt en
við vonumst til að það muni styrkj-
ast á næstu árum. Ég vil þó ítreka
eftirfarandi: Við eigum eftir að
leysa mjög erfið vandamál og lausn
þeirra mun gera miklar kröfur til
hins pólitíska kerfis. Ég held að
stjómmálamenn geri sér líka grein
fyrir því.“
Þrátt fýrir vandamál undanfar-
inna ára er sænskt efnahagslíf eitt
hið öflugasta í Evrópu, sem sést
kannski best á því að Svíar verða
sú þjóð, sem mest mun greiða til
sameiginlegra sjóða Evrópusam-
bandsins miðað við höfðatölu í
framtíðinni. Fyrst að Svíar treysta
sér ekki til að taka upp fastgengis-
stefnu og ná markmiðum EMU á
næstu ámm er þá ekki mjög ólík-
legt að mörg önnur Evrópuríki
standist þær kröfur sem hinn efna-
hagslegi og peningalegi samrani
Evrópusambandsríkjanna, sem
ákveðinn var með Maastricht-sátt-
málanum, gerir til þeirra? Mætti
ekki jafnvel segja að hugmyndin
um efnahagslegan samruna sé
óraunhæf? „Nei. Svíar hafa lýst því
yfir að þeir gangist við ákvæðum
Maastricht og að því er stefnt. Við
eigum við sérstök vandamál að
stríða í okkar efnahagskerfi þegar
kemur að íjárlagahallanum. Það
er hreinlega hlutur sem við verðum
að taka á. Það hefur líka margt
breyst með því að verulega aukin
viðmiðunarmörk vora tekin upp
innan ERM. Það hefur tímaáætlun
verið ákveðin fyrir þessa þróun og
af okkar hálfu liggur fyrir að við
föllumst á hana og viljum fylgja
henni. Rétt eins og önnur ríki
áskiljum við okkur þó þann rétt að
okkar þjóðþing taki sjálfstæða
ákvörðun er kemur að því að taka
upp sameiginlegan gjaldmiðil. Það
er erfitt að segja eitthvað ákveðið
um tímasetningar. Fyrst verðum
við að gera hreint fyrir okkar dyr-
um í efnahagsmálunum."
Báckström segir að það yrði
mikill kostur fyrir Svía að taka upp
fast gengi. Éfnahagskerfi þeirra
sé lítið og opið og rétt eins og önn-
ur smáríki séu þeir mjög háðir utan-
ríkisviðskiptum. „Svíar höfðu mjög
mikinn hag af föstu gengi um
margra áratuga skeið og það er
nauðsynlegt að við hverfum aftur
til þess ástands. Síðast var gengi
sænsku krónunnar fljótandi á
íjórða áratugnum og allur hugsun-
arháttur Svía tekur því mið af fast-
gengi.“
Kostir sameiginlegs
gjaldmiðils
Fastgengi er eitt en sameiginleg-
ur gjaldmiðill annað. Gjaldmiðlar
einstakra ríkja, s.s. þýska markið
og breska pundið, era ákveðin þjóð-
artákn. Er nauðsynlegt að taka upp
sameiginlegan gjaldmiðil þó að
maður fylgi fastgengisstefnu og
getur það ekki jafnvel verið vara-
samt? „Það fylgja því miklir kostir
fyrir okkur að hafa fast gengi og
hið endanlega fastgengi er auðvitað
sameiginlegur gjaldmiðill. Þegar
við tengjum gengisskráninguna
öðram gjaldmiðlum er alltaf hætta
á spákaupmennsku, Til lengri tíma
litið er niðumeglt gengi því Svíum
hagstætt. Svo koma auðvitað til
sögunnar þjóþemisleg sjónarmið og
viðkvæmni við að skipta um gjald-
miðil. Sænska ríkisstjórnin hefur
hins vegar sagt að það æskileg
þróun, sem stefnt sé að.“
En er það framkvæmanlegt að
ætla að taka upp sameiginlega
stefnu í peningamálum þegar til
dæmis er haft í huga hversu gjör-
ólíkri peningastefnu er fylgt í til
dæmis Þýskalandi og Grikklandi?
Allar hefðir í þessum efnum era
mjög ólíkar í þeim ríkjum, sem
ætla að taka þátt í þessu sam-
starfi. Fátt er sameiginlegt með
sögu, hugsunarhætti og skipulagi
Bundesbank, Banque de France og
Bank of England. Hvemig á það
að vera framkvæmanlegt að bræða
þetta allt saman á örfáum -árum?
„Það er mjög erfitt að ræða um
tímasetningar. Ef við lítum hins
vegar á evrópska gengissamstarfið
á níunda áratugnum þá leiddi það
til þess að samræma verðbólgu-
hraða og raunar fjármálaþróunina
á flestum sviðum. Það var mikill
kostur. Ef við lítum aftur til ársins
1970 eða jafnvel 1980 þá var mik-
ill munur á verðbólgu í Evrópuríkj-
unum. Úr þeim mun dró mjög vera-
lega á síðasta áratug. Þá skall sam-
eining Þýskalands á, sem hafði
mikil flármálaleg áhrif og traflaði
þessa þróun. Bundesbankinn varð
að hækka vexti sína sem gerði
mörgum öðram ríkjum, þar á með-
al Svíþjóð, erfiðara fyrir og leiddi
til alls konar traflana. Til lengri
tíma litið er hins vegar ljóst að
fastgengi eflir hið fijálsa flæði
vöra, þjónustu og vinnuafls."
En má ekki segja að þessi „trafl-
un“ sé einmitt sönnun þess að sam-
eiginleg peningastefna og sameig-
inlegur gjaldmiðill getur ekki orðið
að raunveraleika? Þegar Þýskaland
sameinaðist varpaði þýski seðla-
bankinn öllum „samevrópskum"
hagsmunum og sjónarmiðum fyrir
róða og fylgdi peningastefnu sem
tók algjörlega mið af hinum sér-
þýsku aðstæðum. „Við verðum að
muna að flest Evrópuríki urðu að
greiða enn hærri vexti en í Þýska-
landi. Það kom álag á þýsku vext-
ina og auk þess stöðugar árásir
spákaupmanna á fjármálamörkuð-
um gegn gjaldmiðlunum. Þar sem
gengisskráning allra ríkja tók mið
af gengisskráningu annarra ríkja
varð vandinn enn meiri. Ef búið
hefði verið að koma á peningaleg-
um samrana þá hefði þetta aukaá-
lag ekki komið til. Reynslan af
þessu er sú að það er erfítt að
halda uppi gengisskráningu sem
tekur mið af gengi annarra gjald-
miðla vegna hættunnar á spákaup-
mennsku. Fljótandi gengi eða al-
gjört fastgengi era valkostimir og
það hlýtur að lokum að leiða til
sameiginlegs gjaldmiðils. Það er
hins vegar rétt hjá þér að þetta
krefst þess að ríkisfjármál ein-
stakra ríkja séu í jafnvægi. Menn
geta ekki leyft sér að reka ríkissjóð
með of miklum halla heldur verða
að vera með sin mál í lagi. Það
krefst kerfisbreytinga og ákveðins
sveigjanleika. Avinningurinn yrði
hins vegar mjög mikill."
Heimsklúbbur Ingólfs og Ferðaskrifstofan Príma kynna sumaráætlun á
i:'pí™saí

a
HÓTEL SOGU, sunnudaginn 20. mars 1994
SÉRSTÆÐASTI BÆKLINGURINN MEÐ SPENNANDI,
ÓDÝRUM HEIMSREISUM.
HÓTEL-SAGA -ÁRSALUR-sunnud. 20. mars kl. 14.00:
UNDUR HEIMSINS 1 994-KYNNING: ÓKEYPIS
Töfrar Ítalíu, siglingar og dvöl í Karíbahafi, stjörnuborgir Austurlanda, hnattreisa
umhverfis jörðina, valin hótel, hagstæðustu flugfargjöld á fjarlæga staði,
tækifærisferðir s.s afmæli, brúðkaup o.fl. Myndasýningar. Kaffiveitingar á vegum
hússins. Ingólfur Guðbrandsson kynnir áætlun ársins og starfsfólk veitir upplýsingar.
HÓTEL SAGA-SÚLNASALUR-sunnu.d. 20. mars kl. 19.00:
r r r
(Árshátíð Heimsklúbbsins 1994)
með skemmtun, ferðakynningum, Ijúffengum kvöldverði, myndasýningum
og dansi til kl. 01 með vinsælustu danshljómsveitinni.
Kynntar verða: Hnattreisan 1994, Safaríferð um frægustu villidýralendur heims í
Kenya og Tanzania + lúxusgististaður við Indlandshaf á Grand Hotel o.fl.
GLÆSILEGUR MANNFAGNAÐUR OG KJÖRIÐ TÆKIFÆRI TIL AÐ GANGA í
HEIMSKLÚBBINN. Gestir hátíðarinnar frá árgjald 1994 ókeypis.
Aðgangseyrir með kvöldverði
AÐEINS KR. 1.900.
Pantið strax, áður enuppselt
verður og tryggið ykkur borð ■
Súlnasal Hótels Sögu.
FERÐASKRIFSTOFAN
_ mm
HEIMSKLÚBBUR INGÓLFS
AumiRSTiuui reyuavíkST^oÖkhÍÍuusm
HENTUQ - SMEKKLEG - ÓDÝR
Þola hreinsun með klórblöndu!
LITRÍKUR
SPRETTHLAUPARI
Innlæst litakorn tryggja varanlega og samfellda litun.
EKKERT BERGMÁL
O^ápl Hljóðeinangrandi eiginleikar Imprel-CR tryggja
' gott hljóðísog.
ENGAR TROQNAR SLÓOIR
Þristrend bygging Imprel-CR nylonþráðanna tryggir
frábært fjaðurmagn og endurrelsn á teppaflosinu. Hinn
þétti svampbotn er gerður úr Baysal T — hágæða
latexi frá Bayer.
AUÐPRIFIÐ
Teppin eru auðþrifin án þess að litir láti á sjá —
jafnvel á miklum álagssvæðum.
BRUNAÞOLIÐ
BS 4790 brunaþolspróf: Imprel—CR teppi á
actionbotni sýna Iftinn íkveikjuradíus (WIRA-prófað).
GLEÐUR AUGAÐ
Samræmdir og skýrir litir gera teppið
eins og gamalt málverk í nýjum
ramma. Utir falla saman í eina heild á
stórum sölum.
5ANNUR HARÐJAXL
Þrístrenda formið í nylonþræðinum tryggir
frábært álagsþol.
BLÁSIO Á BLETTI
Flestir óhappablettir hverfa auðveldlega.
Á erfiðari bletti má nota klórefni.
ENGIN RAFSTUÐ
BEKINOX leiðandi málmþráður ofinn i
gamið gerir teppið varanlega
afrafmagnað.
Engin óþægileg stuð
vegna
stöðuspennu.
n ORKUSPARANDI
Imprel-CR teppi eru mjög einangrandi og draga því
úr hitunarkostnaði.
Stigahúsatilboð tiMO. apríl
20% afsláttur af Quattro
stigateppum en það samsvarar
ÓKEYPIS LÖGN
á stigahúsið. Leitið tilboða.
Við mælum, sníðum og leggjum, fljótt
og vel. Fjarlægjum gömul teppi.
PPABUÐIN
SUÐURLANDSBRAUT 26 - SÍMI 681950