Morgunblaðið - 20.03.1994, Blaðsíða 13

+
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20. MARZ 1994
13
©
er líka augljóst að þar verður um
fremur lág laun að ræða. Það er
hins vegar sama til hvaða aðgerða
verður gripið, þær verða óhjákvæmi-
lega sársaukafullar og taka sinn
tíma, en Rudiger Dornbusch, hag-
fræðiprófessor við Tækniháskólann
í Massachusetts, segir, að bilið eigi
að brúa að bandarískum hætti, með
„mjög ódýru lánsfé". Segir hann,
að með vaxtastefnu sinni beri þýski
seðlabankinn langmesta ábyrgð á
atvinnuleysi í Evrópu.
Fimmti hver maður hjá ríkinu
Kerfisvandi Evrópuríkjanna felst
ekki síst í gífurlegri útþenslu ríkis-
valdsins. Opinberir starfsmenn eru
nú næstum fimmtungur vinnuaflsins
og eru þeir þá ekki taldir með, sem
vinna hjá fyrirtækjum í eigu ríkisins.
Evrópumenn og fyrst og fremst opin-
berir starfsmenn munu seint fallast
á, að umsamin réttindi þeirra verði
skert og þar sem alltaf er verið að
kjósa einhvers staðar, treysta stjórn-
málamenn sér ekki til að ráðast í það
verkefni. Í Evrópusambandsríkjunum
fara að meðaltali 24% landframleiðsl-
unnar til félags- og tryggingarmála
en 14,6% í Bandaríkjunum.
í Evrópu er þessi mikli kostnaður
fjármagnaður með því að leggja
þungar byrðar á fyrirtækin í formi
hárra, launatengdra gjalda og með
miklum sköttum á launafólk en það
hrekkur hvergi til. Evrópuríkin hafa
flest lifað um efni fram eins og kem-
ur fram í miklum fjárlagahalla flestra
ríkjanna og vegna þess, að það er
ekkert aflögu, hafa ríkin ekki getað
brugðist við breyttum tímum. I stað
aukinnar áherslu á endurmenntun og
starfsþjálfun, gætir gamalla vemd-
artilhneiginga eins og fram hefur
komið í Frakklandi. Ríkisstjórn Edou-
ards Balladurs vildi ráðast gegn
12,2% atvinnuleysi með því að lækka
skatta á fyrirtækjum og auka sveigj-
anleika á vinnumarkaði en hún gafst
strax upp þegar á móti blés. Hætt
var við niðurskurð hjá Air France
þrátt fyrir gífurlegt tap á fyrirtækinu
og mótmæli sjómanna urðu til þess,
að ausið var í þá fé og gripið til inn-
flutningshafta. Sömu eða svipaða
sögu er að segja frá mörgum öðrum
Evrópuríkjum en þó ekki öllum. Það
er raunar í sjálfu fyrirmyndarríki
velferðarinnar, Svíþjóð, þar sem mest
hefur verið skorið niður í opinberum
rekstri og í hlunnindum opinberra
starfsmanna.
Ólíkt ástand í Bandaríkjunum
Það var Bill Clinton, forseti Banda-
ríkjanna, sem boðaði til fundarins í
Detroit, og bandarískir embættis-
menn voru mjög ánægðir með útkom-
una þótt margir efist um framhaldið.
Þeir gátu líka leyft sér að hafa minni
áhyggjur en Evrópumennirnir enda
er ástandið alit annað í Bandaríkjun-
um. Atvinnuleysi í iðnríkjunum stafar
að miklu leyti af minnkandi eftir-
spum eftir lítt menntuðu vinnuafli
en það hefur verið brugðist því með
ólíkum hætti fyrir vestan og austan
Atlantsála. I Bandaríkjunum hefur
orðið til fjöldi nýrra starfa en það
hefur einkum orðið á kostnað laun-
anna, einkum þeirra lægstu. Þar í
landi er fjöldi atvinnuleysingja ekki
vandamálið, heidur felst það i því,
að um 18% vinnuaflsins hafa það lág
laun, að þau nægja ekki ein sér til
að framfleyta fjölskyldu.
í Evrópu hafa laun vinnandi fólks
stöðugt verið að hækka og stuðning-
ur við atvinnulaust fólk hefur ekki
minnkað. Kostnaður ríkisins og fyrir-
tækjanna vegna þessa öryggisnets
veldur því, að það verða ekki til nein
ný störf og í öllum Evrópuríkjum eru
nú herskarar manna, sem hafa verið '
atvinnulausir svo lengi, að hugsan-
legt er að þeir komi aldrei aftur inn
á vinnumarkaðinn.
í Bandaríkjunum eru atvinnuleys-
isbætur greiddar í allt að sex mánuði
en raunin er sú, að aðeins um helm-
ingur atvinnulausra sækir bæturnar,
sem eru sjaldan meira en helmingur
af fyrri launum. í Þýskalandi fær
atvinnulaust fólk með börn 67% fýrri
launa og einstaklingar 60% í eitt ár
en síðan tekur við „metin aðstoð",
sem nemur 57% og 52% af fyrri laun-
um og getur í raun staðið endalaust.
Margir láta sér þetta nægja og sjá
engan tilgang í að leita aftur út á
vinnumarkaðinn.
í Þýskalandi er vaxandi skilningur
á, að létta verður einhverjum byrðum
af atvinnurekstrinum og fólk virðist
tilbúið til að sætta sig við óbreytt
laun eða minni hækkanir. Þessi skiln-
ingur nær hins vegar ekki til ríkisins
og þeirra útgjalda, sem það hefur af
velferðarkerfmu.
Vítahringur atvinnuleysisins
Langtímaatvinnuleysi er einkenn-
andi fyrir ástandið í Evrópu en þar
hefur meira en helmingur atvinnu-
lausra lifað á bótum í meira en eitt
ár. Hlutfall þeirra, sem fá aftur
vinnu eftir að hafa verið atvinnulaus-
ir, er verulegra lægra þar en í
Bandaríkjunum og Japan og afleið-
ingin er meðal annars sú, áð þótt
níu milljónir nýrra starfa yrðu til á
þensluárunum 1986-90, fækkaði at-
vinnulausum í Evrópusambandinu
aðeins um þrjár milljónir. Hin störf-
in féllu í skaut nýliðum á vinnumark-
aðinum. Atvinnulaust fólk í Evrópu
er samt yfirleitt betur sett en lág-
launafólkið í Bandaríkjunum ef horft
er framhjá þeim andiegu afleiðing-
um, sem langvarandi atvinnuleysi
fylgja. Eftir eitt ár í tilgangsleysi
og leiðindum er margt atvinnulaust
fólk farið að trúa því, að það hafi
ekki þá hæfileika, sem krafist er á
vinnumarkaðinum.
„Þriðja leiðin“
„Að sumu leyti virðist valið standa
á milli þess að vera fátækur í Amer-
íku eða atvinnulaus í Evrópu,“ segir
Barry Bosworth, hagfræðingur við
Brookings-stofnunina í Washington,
en ekki eru allir sammála því. Á
fundinum í Detroit var lögð áhersla
á almenn, efnahagsleg markmið,
stöðugleika og sveigjanleika á vinnu-
markaði, en fyrst og fremst á stórá-
tak í endurmenntun og starfsþjálfun.
Þar var Robert B. Reich, vinnumál-
ráðherra Bandaríkjanna, í aðalhlut-
verki. Hann hefur skrifað bók um
úrlausnir í atvinnumálum, The Work
of Nations, þar sem inntakið er stöð-
ug endurmenntun og ný starfsþjálf-
un. Nýlega sagði hann í viðtali, að
Evrópa og Bandaríkin væru eins og
öfug spegilmynd hvort af öðru. I
Evrópu hafi orðið til mjög fá ný störf
á síðustu 20 árum en mjög örlátt
velferðarkerfi en í Bandaríkjunum
hefur störfunum fjölgað mikið en
launin staðið í stað. Reich vill fara
„þriðju leiðina“, sem hann kallar
svo, sameina aukin útgjöld til mennt-
unar og starfsþjálfunar og evrópska
iðnnámskerfið og hreyfanleika
vinnuaflsins og sveigjanleikann í
Bandaríkjunum.
Enginn efast um þörfina á auk-
inni starfsþjálfun enda hafa fyrir-
heit um hana oft verið notuð til að
milda erfiðar aðgerðir, t'l dæmis við
lokun kolanámanna í Bretlandi, en
margir benda á, að hún eigi misjafn-
lega vel við. Hún gangi til dæmis
betur í Þýskalandi með allan sinn
framleiðsluiðnað en í Bandaríkjun-
um þar sem þjónustuiðnaðurinn er
mjög stór. Fólk með ákveðna starfs-
menntun, jafnvel þótt í litlu sé, slær
líka yfirleitt skjaldborg um sinn vett-
vang til að takmarka aðgang ann-
arra að honum og það hefur svo
aftur leitt til þess, að til að auka
framleiðni hafa mörg fyrirtæki hætt
að skilgreina störf með tilliti til
menntunar. Framleiðní í breska heil-
brigðiskerfinu jókst til dæmis veru-
lega þegar hjúkrunarkonum var
leyft að vinna sum störf, sem lækn-
um voru áður ætluð, og þegar
gangastúlkum var leyft að sinna
sumu, sem hjúkrunarkonur gerðu
áður.
Hvað bíður Evrópuríkjanna?
Samþykktin í Detroit verður rædd
áfram á G7- eða iðnríkjafundinum
í Napólí á Ítalíu í júlí en ekki er
búist við neinum meiriháttarákvörð-
unum. Evrópuríkin hafa hins vegar
sogast inn í atburðarás, sem þau
ráða ekki við. Ný tækni er að ryðja
sér til rúms, sem krefst minna vinnu-
afls; þau hafa dregist aftur úr í
tæknilegum efnum á mörgum svið-
um og samkeppnin við uppvaxandi
efnahagsstórveldi, einkum í Asíu,
verður æ harðari. Það er hvorki póli-
tískur vilji fyrir því né í raun gerlegt
að draga verulega úr ríkisútgjöldum
og þar með velferðinni á stuttum
tíma en niðurskurðurinn er samt
hafinn og hann mun halda áfram.
Einkavæðing fyrirtækja og endur-
skipulagning halda líka áfram og
fyrst um sinn mun það verða til að
auka atvinnuleysið jafnvel þótt hag-
vöxturinn nái sér á strik. Árin fram
til aldamóta verða erfið fyrir Evrópu-
ríkin og þá mun það ráðast hvort
þau verða í framtíðinni bara útskagi
í öðrum skilningi en landfræðilegum.
(Heimildir: Reuter, The Ec-
onomist, The New York Herald
Tribune)
NÁMSAÐSTOÐ
i páskaffriinu
Réttindakennarar - Flestar greinar - Öll skólastig.
Innritun í síma 79233 frá kl. 16.30 til 18.30 virka daga.
Nemenáaþj ómLStan sf.
Nómskeið í gerð viðskiptaáætlana - Business plans
24.-26. mars, kl. 13:00-16:20
Tilgangur námskeiösins er aö
kenna hvernig á aö skipuleggja
og setja fram hugmynd aö nýrri
vöru og/eöa þjónustu. Þaö er
fyrst eftir formlega fram-
setningu á viöskiptahugmynd
aö hægt er aö meta hug-
myndina og gildi hennar.
Leiðbeinendur: Aöalsteinn J. Magnússon
MBA í fjármálum, Siguröur Smári Gylfason
viðskiptafr., Runólfur Ágústsson lögfr. og
Bjarni S. Guömundsson rekstrarfræöingur.
Námskeiöiö er haldið hjá Nýherja,
Skaftahlíö 24.
Námskeiðið er fyrir alla sem
telja sig hafa góöa viðskipta-
hugmynd. Námskeiöiö gagn-
ast líka þeim sem eru að leita
að nýjum hugmyndum eða
vinna aö eöa kynna hug-
myndir.
Upplýsingar og skráning
í síma 69 77 69
STJÓRNUNARFÉLAGS ÍSLANDS
OG NÝHERJA
Qllll H3 GVd V ÐINH3AH
JT
...við leysum málin!
Við leigjum út samkomutjöld af ótal gerðum og stærðum -allt frá
50 og upp í 5000 fermetra fyrir hverskonar samkomur. Tjaldið sjálf
- eða látið vana starfsmenn aðstoða ykkur við að reisa tjöldin á svip-
stundu hvar á landinu sem er. Þau eru fljótleg í uppsetningu og geta
staðið hvort heldur sem er á grasi, möl eða malbiki.
------------- IUÝTT! --------------------
Leigjum nú einnig út falleg tréborð og klappstóla,
trégólf og gasofna, Ijós og fánaborgir.
v ___________________ v
PANTIÐ TÍMANLEGA - í SÍMA 625030
0] ELECTROLUX GQODS PROTECTION
1 sól ojf saelB
M Landerdale
m d) raAT%AÍ>/*
á manninn m.v. 4, 2fullorðna og 2 böm, 2-11 ára,
á Oceamide Inn í 6 nœtur.
Verðfrá 75.220 kr. m.v. 2fullorðna á Oceansidelnn
í 6 nœtur. Innifalið erflug, gisting ogflugvallargjöld.
Lágmarksdvöl er6 - 8 nœtur (eftir brottförum).
Hámarksdvöl er einn mánuður.
ÍFort Lauderdale eru frábærir gististaðir,
vJl búin bótel og íbúðarbótel, við allra hæfi með
öllum nútímaþœgindum á ameríska vísu.
Öli Flugleiðabðtel í Fort Lauderdale eru á góðum
stöðum í bœnum, liggja vel við ströndinni
og eru stuttfrá verslunum, veitingastöðum
og skemmtistöðum.

1 BROTTFARARDAGAR TIL FORT LAUDERDALE:
Fimmtudagur 24. mars O örfá sæti laus. 5
Föstudagur 25. mars uppselt. 3
Laugardagur 26. mars örfá sæti laus. ;
Föstudagur 1. apríl örfá sæti laus. -
Laugardagur 2. apríl laus sæti.
I HEIMKOMUDAGAR FRÁ FORT LAUDERDALE; BS|
Föstudagur 1. apríl örfá sæti laus.
Laugardagur 2. apríl .... örfá sæti laus.
Föstudagur 8. apríl örfá sæti laus.
Föstudagur 8. apríl örfá sæti laus.
Laugardagur 9. apríl uppselt.
Laugardagur 16. apríl uppselt.
HAFÐU SAMBAND VID SÖLUSKRIFSTOFUR
OKKAR, UMBODSMENN UM ALLT LAND,
FERÐASKRIFSTOFURNAR EOA í SÍMA
690300 (SVARAD ALLA 7 DAGA VIKUNNAR
FRÁ KL. 8 - 18.)
FLUGLEIDIR
Traustur tslenskur ferðafélagi