Morgunblaðið - 20.03.1994, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20. MARZ 1994
sem gerðar eru til langtímavaxta.
Hins vegar stöndumst við ekki
kröfur um skuldastöðu ríkisins og
halla á fjárlögum."
Fastgengisstefna ekki
tímabær
Hann segir erfítt að meta hversu
langan tíma það muni taka Svía
að aðlaga sig þeim kröfum sem
EMU-samstarfíð gerirtil efnahags-
lífsins. Svíar eru nýbúnir að ganga
í gegnum mestu efnahagskreppu
frá því fyrir stríð og 19. nóvember
1992 urðu þeir iíkt og t.d. Finnar
að hverfa frá fastgengisstefnunni,
tengingu við evrópsku mynteining-
una ECU, og láta sænsku krónuna
fljóta á gjaldeyrismörkuðum. Þrátt
fyrir að sænski seðlabankinn hafði
hækkað millibankavexti upp í 500%
til að reyna að tryggja stöðugleika
urðu Svíar að lokum að viðurkenna
ósigur í baráttunni um gengi krón-
unnar. „Sá lærdómur sem við höf-
um dregið af þessu er að við verð-
um fyrst að koma skikkan á fjár-
málin áður en við göngum inn í
svona samvinnu. Það þýðir að við
munum standa fyrir utan Evrópska
gengissamstarfíð (ERM) þar til að
við höfum sjálfír náð innra jafn-
vægi. Okkar mat er að það muni
líða töluverður tími þar til að við
getum aftur tekið upp fastgengis-
stefnu."
Aðspurður vill Báckström ekki
skilgreina nánar hvað felist í „tölu-
verðum" tíma en segir ljóst að um
einhver ár sé að ræða.
Þegar síðasta haust fór margt
að benda til þess að Svíar væru á
leið út úr kreppunni. Á þriðja árs-
fjórðungi síðasta árs var hagvöxtur
2% sem jafngildir 8% á ársgrund-
velli. Var það í fyrsta skipti frá því
kreppan hófst að hagvöxtur jókst
tvo ársíjórðunga í röð. Fyrst og
fremst eru það útflutningsgreinar
sænsks efnahagslífs sem standa á
bak við þennan hagvöxt en þær
hafa notið góðs af hagstæðu gengi
krónunnar. Virðist sem gengis-
lækkunin sem orðið hefur frá því
í nóvember 1992 hafí nýst útflutn-
ingsgreinunum betur en þær geng-
isfellingar sem urðu á síðasta ára-
tug. Það hafa þó einnig sést greini-
legar vísbendingar um að heima-
markaðurinn sé einnig að rétta úr
kútnum og benda kannanir til að
heimilin hafí ekki verið bjartsýnni
varðandi efnahagsþróunina frá því
á árinu 1986. Þá virðist banka-
kreppunni vera lokið og flest bend-
ir til að vaxtamunur muni halda
áfram að lækka og öll lánsskilyrði
verða hagstæðari í Svíþjóð á næst-
unni.
Sænska fjármálaráðuneytið sem
og seðlabankinn spá því að hag-
vöxtur verði um 2% á þessu ári og
3% á næsta ári. Fjármálaráðuneyt-
ið telur að á árunum 1996-1999
verði meðalhagvöxtur 4% og verð-
bólga einungis 2%. Hver raunin
verður ræðst þó að miklu leyti af
því hvernig til tekst í allra nánustu
framtíð. Telur seðlabankastjóri Sví-
þjóðar að það geti ógnað þróuninni
í átt að heilbrigðara ástandi í rík-
isfjármálunum að árið í ár sé kosn-
ingaár. Gæti það hægt á þróuninni
í átt að minni fjárlagahalla og opin-
berri skuldsetningu? „Við sjáum
engin tákn þess að menn hyggist
leggja fram þennslufjárlög. Það
sem við teljum að sé mikilvægast
er að ríkisfjármálin verði í jafn-
vægi. Núverandi ríkisstjórn hefur
lagt mikinn metnað í að ná árangri
í þeim efnum og gripið til aðgerða,
sem munu skila sér á næstu árum.
Það er líka nauðsynlegt að svo verði
því annars munum við fá skell á
fjármálamörkuðunum. Staðan er
samt miklu betri en hún var fyrir
einu og hálfu ári. Það var ekki
fylgt nógu skynsamlegri stefnu í
kjölfar þess að frelsi var aukið á
fjármagnsmarkaði. Út frá því litla
sem ég þekki til íslands held ég
að hér hafí verið farið mjög skyn-
samlega að. Lægðin í efnahagslíf-
inu var notuð til að koma þessum
breytingum á í stað þess að gera
það í góðæri líkt og í Svíþjóð. Það
leiddi til mikilla erfíðleika."
Reyndum að sleppa ódýrt
En hvaða lærdóm telur Urban
Báckström að þeir sem ráði ferð-
inni í sænsku efnahagslífí eigi að
Morgunblaðið/Kristinn
SimUGT VERDLAG
ER KJÖLFESTM
eftir Steingrím Sigurgeirsson
Gömul hefð er fyrir því að
þegar nýr seðlabankastjóri
tekur við í einhveiju Norð-
urlandanna þá byrji hann á því að
heimsækja aðra norræna seðla-
banka. Um síðustu áramót tók
Urban Báckström við stöðu seðla-
bankastjóra í Svenska Riksbanken,
sænska seðlabankanum. Bácks-
tröm er nýjasti og jafnframt yngsti
seðlabankastjórinn á Norðurlönd-
um, einungis tæplega fjörutíu ára
gamall. Hann segir þetta í sjálfu
sér ekki vera mjög óvenjulegt. Tíu
menn hafa gegnt stöðu seðlabanka-
stjóra í Svíþjóð á þessari öld og sex
þeirra voru á aldrinum 32-46 ára
er þeir tóku við starfínu. Fyrsti
norræni seðlabankinn, sem hann
heimsækir, er sá íslenski. „Það eru
tvær ástæður fyrir því. í fyrsta
lagi sú að ég hef aldrei komið ti)
íslands áður. í öðru lagi að fyrst
ég er yngsti seðlabankastjórinn þá
er eðlilegast að ég byrji á því að
heimsækja yngsta ríkið," segir
Báckström og brosir.
Sænski seðlabankastjórinn er
um margt frábrugðinn þeirri
ímynd, sem maður gerir sér af
mönnum í hans stöðu. I fyrsta lagi
er það auðvitað aldurinn en einnig
útlitið og framkoman. Það er léttur
og vinalegur blær yfír Báckström
og maður finnur undir eins að þetta
er maður sem á auðvelt með að slá
á létta strengi.
Bakgrunnur Báckströms er ljöl-
breyttur, hann hefur starfað innan
VIDSKIPn AIVINNULÍF
►Urban Backström varð seðlabankastjóri í Svíþjóð um áramótin.
Hann lauk hagfræðiprófí frá Stokkhólmsháskóla árið 1979 og hóf
þá doktorsnám í hagfræði við Stokkhólmsháskóla og Handelshögskól-
an í sömu borg. Hann hefur gegnt fjölmörgum störfum. Kennt hag-
fræði við Stokkhólmsháskóla (1979-1980), verið deildarstjóri alþjóða-
deildar þáverandi Efnahagsmálaráðuneytisins (1980-1982), yfirhag-
fræðingur Hægriflokksins (1982-1983), hótelstjóri Hotell Molberg í
Helsingborg (1983-1985), yfirhagfræðingur Aktiespararna, santtaka
sænskra smáhlutafa (1985-1986), aftur yfirhagfræðingur Hægri-
flokksins (1986-1989), yfirmaður hlutabréfadeildar og síðar fram-
kvæmdastjóri United Securities (1989-1991) og loks aðstoðarráð-
herra í fjármálaráðuneytinu (1991-1993). Báckström hefur einnig
setið í stjórnum fjölmargra fyrirtækja og stofnana, s.s. Sweden
Ho.tels, Företagarförbundet, sænsku áfengiseinkasölunni og samtök-
um hlutabréfaeigenda. Hann situr nú í stjórn Bank of International
Settlements (BIS) í Genf. Þegar sænska viðskiptatímaritið Veckans
AffSrer ritaði um Báckström nýlega nefndi það þrjá menn, sem „læri-
feður“ hans. Hagfræðingana Tore Browaldh og Assar Lindbeck og
Gösta Bohman, fyrrum formann sænska Hægriflokksins.
einkageirans, opinbera geirans og
í stjórnmálum. „Það sem er óvenju-
legt við mína fyrri starfsreynslu er
að ég hef verið hótelstjóri. Skýring-
in á því er að foreldrar mínir reka
hótelkeðju og faðir minn varð alvar-
lega veikur. Eg tók því yfír rekstur-
inn í tvö ár. Að þessu undanskildu
hef ég ávallt unnið við hagfræði
eða þá fjármálalega hagfræði. Ég
hef meðal annars verið forstjóri
íjármálafyrirtækis og undanfarin
tvö ár bar ég ábyrgð á því að reyna
að fínna lausn á bankakreppunni í
Svíþjóð."
Stjórnmálareynsla ekki
stjórnmálastarf
Báckström hefur einnig komið
nálægt stjórnmálum. Hann var tví-
vegis yfírhagfræðingur Sænska
hægriflokksins og þegar hann var
skipaður seðlabankastjóri gegndi
hann embætti aðstoðarráðherra í
fjármálaráðuneytinu. Hversu mikið
telur hinn nýskipaði seðlabanka-
stjóri að æskilegt sé að blanda sam-
an stjórnmálum og stöðu seðla-
bankastjóra? „Ég hef aldrei gegnt
pólitískum trúnaðarstöðum. Eg hef
aldrei verið kjörinn þingmaður eða
sveitarstjórnarfulltrúi. Hins vegar
hef ég starfað fyrir stjómmálaflokk
og fýrst og fremst verið aðstoðar-
ráðherra. Eg held að það sé kostur
að seðlabankastjóri hafí reynslu af
stjómmálum sem slíkum en hins
vegar er ég ekki skipaður í embætt-
ið vegna pólitískra starfa minna
heldur til að gegna stöðu embættis-
manns. Það hefur líka verið
hugsunin í Svíþjóð að skilja að
stjómmálin og seðlabankann.
Þannig er þingið kosið til þriggja
ára en seðlabankastjóri til fímm
ára í senn. Forveri minn í embætti
[Bengt Dennis] var því seðlabanka-
stjóri jafnt undir stjórn jafnaðar-
manna sem borgaralegu flokkanna,
þrátt fyrir að hann hafði áður ver-
ið aðstoðarráðherra í ríkisstjóm
Jafnaðarmannaflokksins."
Eitt stærsta verkefni Bácks-
tröms á næstu ámm verður vænt-
anlega að aðlaga sænskt peninga-
kerfí að hinu evrópska. Með aðild-
arsamningnum við Evrópusam-
bandið samþykkja Svíar að gerast
aðilar að Efnahags- og myntbanda-
lagi Evrópu (EMU) þar sem mark-
miðið er að ESB-ríkin taki upp
sameiginlega peningastefnu og að
lokum sameiginlega mynt í síðasta
lagi árið 1999. Hversu vel telur
Báckström að sænskt efnahagslíf
sé undir þetta búið? „Við uppfyllum
sum skilyrði EMU en önnur ekki.
Við stöndumst þær verðbólgukröf-
ur, sem gerðar em, og þær kröfur,