Morgunblaðið - 14.04.1994, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. APRÍL 1994
15
Hvað dvelur aðgerðir
gegn höfuðslysum
barna og unglinga?
eftir Ólaf Ólafsson
Síðastliðin tíu ár hafa verið lagðar
fram slysaskýrslur er sýna á ótvíræð-
an hátt slysatíðni barna og unglinga
hér á landi. Komið hefur í ljós að
höfuðslys við hjólreiðar eru mjög tíð
og afleiðingar alvarlegar. í grein í
Læknablaðinu, 1993: 79; 281-86,
frá Borgarspítaia, sem rituð er af
Kristni R. Guðmundssyni heilaskurð-
lækni og félögum koma í ljós eftirfar-
andi niðurstöður:
Tafla I
Fjöldi innlagðra barna 0-14
ára vegna höfuðáverka á
Borgarspítala 1987-1991
Heilahristingur 259
Heilamar, tættur heili 17
Blæðingar 18
Annar áverki 3
Aðrir spítalar 62
Alls 359
Rúm 50% þeirra barna er vistast
á Borgarspítala vegna höfuðáverka
slasast á reiðhjóli. í fyrrnefndri grein
kemur fram að ársmeðaltal innlagðra
barna með heilaskaða 15 ára og
yngri lækkaði úr 84-59 og nýgengi
úr 2/1000 í 1,4 á 1000 eftir 1980
eða um 30%. Þeir telja að leiða megi
líkur að því að merkja megi áhrif
aukinnar notkunar bílstóla, belta,
endurskinsmerkja og hjálma. Hér
kemur einnig til umferðarfræðsla í
skólum, áróður, fræðsla og aukin
aðgát uppalenda. Enn er þó mikil
þörf á að efla öryggi í umferð. Um
áhrif notkunar bílbelta á slysatíðni
má lesa um í töflu II.
Tafla II
Bílbeltanotkun* /S85%
Alvarleg mænuslys og
heilaskemmdir..fæWíad u/n 50-60%
Sárogbrot.........fækkað um 50%
Andlitsáverkar....fækkað um 50%
Augnslys......framrúðuslys hverfa
* Bílbelti í framsætum lögboðin
1987. Viðurlög samþykkt 1988. Bíl-
belti í aftursætum lögboðin 1990.
Höfundar benda á tiltölulega hátt
hlutfall höfuðáverka bama undir 5
ára aldri sem er eftirtektarvert og
áhyggjuefni. Mörg þessara barna ná
seint fullri heilsu og önnur bíða þess
aldrei bætur. Óskað er eftir mark-
vissari fyrirbyggjandi aðgerðum.
Hvers vegna þurfum við ætíð að bíða
eftir alvarlegum slysum? Nú eru liðin
10 ár frá því að fyrst var óskað eft-
ir róttækum aðgerðum hér á landi,
þ.e. lögbindingu á hjálmanotkun
barna og unglinga. (Norrænt slysa-
þing í Reykjavík 1983). Ástralir lö-
gleiddu notkun hjálma við hjólreiðar
barna að 12 ára aldri fyrir nokkrum
árum. í 5 ríkjum Bandaríkjanna
(New Jersey, Kaliforníu, Massachu-
setts, New York og Pennsylvaníu)
hefur skyldunotkun einnig verið sam-
þykkt. Alvarlegum höfuðmeiðslum
fækkaði um 60-70% í Ástralíu og
víðar. Tíu ára bið hefur orðið okkur
dýr.
Satt er að ýmsar fyrirbyggjandi
aðgerðir spara ekki fjármuni, því að
það kostar að halda heilsu. Ánnað
Ólafur Óiafsson iandlæknir
„Hvers vegna þurfum
við ætíð að bíða eftir
alvarlegum slysum? Nú
eru liðin 10 ár frá því
að fyrst var óskað eftir
róttækum aðgerðum
hér á landi, þ.e. lög-
bindingu á hjálmanotk-
un barna og unglinga.“
mál er að fyrirbyggjandi aðgerðir
kosta yfirleitt mun minna en læknis-
meðferð til þess að halda heilsu.
Heilsuhagfræðingar eru yfírleitt
sammála um að fyrirbyggjandi að-
gerðir gegn umferðarslysum spari fé
sökum lítils kostnaðar við fram-
kvæmdina.
Öllum sem vilja kynna sér niður-
stöður erlendra rannsókna hlýtur að
vera ljóst að almenn hjálmanotkun
næst ekki nema með lögbindingu.
Með miklu kynningarstarfi Umferð-
arráðs og annarra hefur hjálmanotk-
un aukist í 20%.
Rætt er um að erfitt sé að koma
við viðurlögum ef hjálmalög eru brot-
in. Vitaskuld er ekki hægt að sekta
börn eða fangelsa ef hjálmalög eru
brotin. En viðurlög gætu verið tiltal
eða áminning, lögregluviðtal við for-
eldra og sektir ef iögin eru marg
brotin. Ég er viss um að slík við-
brögð hefðu áhrif. Lögreglan er full-
fær um að beita þessum viðurlögum
á viðeigandi hátt. Má ekki skírskota
til ábyrgðar foreldra á Árí fjölskyld-
unnar? Benda má á að samkvæmt
umferðarlögum ber ökumaður
ábyrgð á að unglingar 15 ára og
yngri noti bílbelti. Er þetta lögfræði-
legt vandamál?
Á meðan við veltum vöngum yfír
lögfræðilegum vandamálum og „við-
kvæmni foreldra“ slasast börn alvar-
lega á götum borgarinnar.
Hvers vegna er komið í veg fyrir
að við íslendingar séum brautryðj-
endur í slysavörnum?
Höfundur er landlæknir.
Isfirðingum gefn-
ar skógarplöntur
SVEITARFÉLÖGIN átta á höfuðborgarsvæðinu hafa sameinast um að
færa bæjarstjórn ísafjarðar, 3.511 skógarplöntur að gjöf vegna þess
áfalls sem ísfirðingar urðu fyrir þegar sqjóflóð féll á Seljalandsdal og
í Tungudal.
í bréfí til bæjarstjómar ísafjarðar
segir að fyrir hönd íbúa sveitarfélag-
anna á höfuðborgarsvæðinu sé Is-
fírðingum vottuð samúð með þessari
táknrænu gjöf sem eru 3.511 skógar-
plöntur, jafnmargar íbúum Isafjarð-
arkaupstaðar.
Undir bréfið rita Gunnar Valur
Gíslason sveitarstjóri Bessastaða-
hrepps, Inginiundur Sigurpálsson
bæjarstjóri í Garðabæ, Ingvar Vikt-
orsson bæjarstjóri Hafnarfjarðar,
Jón P. Líndal sveitarstjóri Kjalarnes-
hrepps, Sigurður Geirdal bæjastjóri
í Kópavogi, Róbert Agnarsson bæjar-
stjóri í Mosfellsbæ, Árni Sigfússon
borgarstjóri í Reykjavík og Sigurgeir
Sigurðsson bæjarstjóri á Seltjarnar-
nesi.
Tveggja manna
með krómgrind
90x200 19.900 kr
120x200 28.900 kr
140x200 29.900 kr
Auöbrekku 3
Kópavogi
Skeifunni 13
Reykjavík
Noröurtanga 3
Akureyri