Morgunblaðið - 14.04.1994, Síða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. APRIL 1994
BORGAR- OG SVEITARSTJORNARKOSNINGARNAR 28. MAI
Raunhæf fjölskyldustefna
eftir Ingibjörgu
Sólrúnu Gísladóttur
í liðlega tuttugu ár hefur hugs-
andi fólk hamrað á nauðsyn þess
að stjórnmálamenn og flokkar
settu fram ákveðna ijölskyldu-
stefnu, þ.e. gerðu skilmerkilega
grein fyrir hvernig hugmyndir og
aðgerðir í efnahags-, atvinnu-,
skatta- og velferðarmálum eiga
að stuðla að bættum hag og stöðu
fjölskyldunnar. Viðbrögðin hafa
yfirleitt verið þau að rétt fyrir
kosningar hefur í snarhasti verið
búinn til fjölskyldupakki sem inni-
heldur almenn orð um fjölskylduna
sem hornstein þjóðfélagsins og um
mikilvægi þess að börn njóti sam-
vista við foreldra sína, búi við ör-
yggi og gott atlæti o.s.frv.
Allt góð orð og þörf en breyta
þó ekki því að eftir sem áður lifa
allar stjórnarathafnir sjálfstæðu
lífi. Þær bera þess sjaldnast vott
að mönnum séu ljós þau órofa
tengsl sem eru milli stóru ákvarð-
ananna í efnahags-, atvinnu-,
skatta- og velferðarmálum og litlu
fjölskyldnanna sem þurfa nauðug-
ar/viljugar að lifa eftir þeim.
Breytt hlutverk
Allan þennan tíma hefur fjöl-
skyldan átt í mjög dæmigerðri til-
vistarkreppu. Miklar samfélags-
legar breytingar hafa átt sér stað
- svo miklar að nær væri að tala
um byltingu - og fjölskyldan er
ekki lengur sú sterka, félagslega
eining sem áður var. Þegar yfir
80% giftra kvenna taka virkan
þátt í vinnumarkaðnum þá eru
hvorki aðstæður, tími né mannafli
í fjölskyldunni til að sinna uppeldi
og menntun ungra barna né
umönnun aldraðra og sjúkra. Fjöl-
skyldan getur ekki lengur sinnt
fyrra hlutverki en það hefur held-
ur enginn tekið við af henni.
Stjórnvöld hafa kosið að snúa
blinda auganu að þessu vanda-
máli, þau hafa látið sem allt væri
eins og áður var og pabbi, mamma,
börn og bíll væru hvert öðru stoð
og athvarf í hörðum heimi - aðal-
lega þó mamma. Á áttunda og
níunda áratugnum fannst þeim
mun geðfelldara að horfa á hag-
vöxtinn - sem átti öðru fremur
rót sína að rekja til aukinnar
launavinnu kvenna og ofveiði -
horfa á neysluna, þensluna og
vinnuna, á ijárfestingu heimila,
fyrirtækja og opinberra aðila, sem
í dag birtist okkur í háum vöxtum
og aukinni skuldasöfnun. Allur
þessi vöxtur á öllum sviðum var
talinn bera þess vott að við lifðum
í hinum besta heimi allra heima.
Flóttinn úr fjölskyldunni
Meðan öllu þessu fór fram lá
stöðugur straumur flóttamanna
frá kjarnafjölskyldunni. Hjóna-
skilnuðum fjölgaði um helming og
í dag er svo komið að einstæðir
foreldrar eru um 8.000 talsins en
hjón með börn aðeins þrefalt fleiri
eða 24 þúsund. Flestir einstæðir
foreldrar - sem eru fyrst og
fremst mæður - hafa ekki valið
sér þetta hlutskipti en þessar
mæður hafa sumar ekki átt kost
á lífi í kjarnafjölskyldu, aðrar ekki
fest þar rætur og enn aðrar slopp-
ið með skrekkinn. Ég leyfi mér
að fullyrða að engin kona sækir
efnahagslegan ávinning í þetta
hlutskipti því að fátækustu fjöl-
skyldurnar á íslandi eru fjölskyld-
ur einstæðra mæðra.
Ávinningur sumra þeirra er hins
vegar verið sá að þær geta um
frjálst höfuð strokið og eru lausar
undan ofbeldi eða kúgun. Fjöl-
skyldan er nefnilega ekki athvarf,
hvíldar- eða griðastaður allra. I
skjóli af friðhelgi heimilisins og
einkalífsins þrífst margt misjafnt
s.s. andlegt og líkamlegt ofbeldi
gegn konum og börnum, vinnu-
þrælkun, streita, ofneysla áfengis
og lyfja, líkamleg og tilfinningaleg
vanræksla, andleg fátækt og
margt fleira. Og þegar allt kemur
til alls bitnar þetta á börnunum
sem eiga allt sitt undir því að þessi
litla stofnun - fjölskyldan - geti
sinnt hlutverki sínu.
Afturhvarf til fortíðar
En nú stendur loksins til að
taka á málum. Ár fjölskyldunnar
er runnið upp. Við ætlum öll að
lofa bót og betrun og nú telst það
góð markaðsvara í stjórnmálum -
fyrir karla sem konur - að gera
málefni Ijölskyldunnar að sínum.
Um það er ekkert nema gott eitt
að segja og það er út af fyrir sig
fagnaðarefni að jarðvegurinn skuli
nú svo vel plægður að þeir sem
áður hefðu ekki litið við skikanum
skuli nú tilbúnir að sá í hann. En
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
„Við verðum að draga
úr þeim gífurlega að-
stöðumun sem er milli
þeirrar kynslóðar sem
kom undir sig fótunum
á verðbólguárunum og
þeirrar kynslóðar sem
berst í bönkum með
vísitölutryggð hávaxta-
lán og reynir bæði að
krafla sig fram úr
barnauppeldi og mikilli
vinnu.“
það mun hins vegar ekki skila
neinni uppskeru ef setja á niður
gamalt og úr sér gengið útsæði.
Þess hefúr nokkuð orðið vart í
umræðum um stöðu fjölskyldunn-
ar að menn boði afturhvarf til
hefðbundinna gilda og fornra
dyggða í fjölskyldulífi. John Major
í Bretlandi boðar slíka stefnu og
hún er farin að stinga sér niður
hér á landi. Mörgum finnst nú
tímabært að styrkja myndina af
kjarnafjölskyldunni, draga úr
stuðningi við einstæða foreldra í
þeim tilgangi að letja fólk til hjóna-
skilnaða, styrkja stöðu heimavinn-
andi mæðra með því að greiða
þeim fyrir að vera heima og fleira
í þeim dúr.
Um stefnu sem byggir á slíku
afturhvarfi getur aldrei orðið nein
þjóðarsátt vegna þess að hún er
úr takt við veruleikann. Þessi
stefna styrkir þá sem eru nokkuð
stöðugir fyrir en gerir ekkert fyrir
alla hina sem beijast um á hæl
og hnakka til að eiga fyrir dagleg-
um nauðþurftum og afborgunum
af eigin húsnæði. Hún styrkir þær
fjölskyldur þar sem karlmaðurinn
er kjölfestan en getur gert illt
verra þar sem konan er eini fram-
færandinn.
Jafnrétti fjölskyldnanna
Raunhæf fjölskyldustefna getur
hvorki byggst á rómantísku aftur-
hvarfi til fortíðar né einföldum
pakkalausnum. Hugtökin jafnrétti
og jöfnuður eru lykilhugtök og það
verður að leggja hagsmuni allra
fjölskyldna og fjölskyldumeðlima
að jöfnu. Fólk sem er aðþrengt
fjárhagslega, tilfinningalega eða
félagslega er ekki vel í stakk búið
til að veita börnum það staðgóða
veganesti sem þau þurfa til að
takast á við krefjandi líf og starf
í nútíð og framtíð. Þess vegna
verður raunhæf fjölskyldustefna
að taka mið af þeim veruleika sem
íslenskar íjölskyldur í öllum sínum
fjölbreytileika stríða við í dag og
hún verður að ná til vinnumarkað-
arins, húsnæðiskerfisins, skatta-
málanna, dagvistunar og skóla,
félagsþjónustu, barnaverndar, for-
eldrafræðslu og svona mætti lengi
telja.
Það er ástæðulaust að dæma
stóran hóp fólks til atvinnuleysis
meðan það er skortur á vinnuafli
á heimilunum. Við verðum að leita
leiða til að jafna vinnuframlagið,
gefa börnum færi á meiri tíma
með foreldrum sínum - ekki bara
mæðrum sínum - og atvinnulaus-
um færi á launaðri vinnu.
Við verðum að draga úr þeim
gífurlega aðstöðumun sem er milli
þeirrar kynslóðar sem kom undir
sig fótunum á verðbólguárunum
og þeirrar kynslóðar sem berst í
bönkum með vísitölutryggð há-
vaxtalán og reynir bæði að krafla
sig fram úr barnauppeldi og mik-
illi vinnu. Við getum m.a. jafnað
þennan aðstöðumun í gegnum
skattakerfið með því að leggja
hærri eigna- og tekjuskatt á há-
tekju- og eignafólk um leið og við-
urkennt verði að það kostar sitt
að framfæra börn og unglinga og
það hefur oft mikil útgjöld í för
með sér fyrir barnafólk að sækja
sér tekjur.
Styrkjum foreldrahlutverkið
Eins og hér hefur verið bent á
þarf að bæta verulega aðbúnað
að íslenskum fjölskyldum. En hitt
er ekki síður mikilvægt að styrkja
innviði fjölskyldunnar og aðstoða
foreldra til að takast á við hlut-
verk sitt. Þetta er að mínu mati
mjög mikilvægt ef við viljum
sporna gegn þeirri þróun að öll
ábyrgð á uppeldi barna verði flutt
til uppeldis- og skólastofnana.
Það er óneitanlega mótsagna-
kennt að líta á fjölskylduna sem
hornstein þjóðfélagsins en meta
hana þó ekki meir en svo að eng-
in fræðsla um foreldrahlutverkið
og barnauppeldi er í boði fyrir alla,
hvorki í skólakerfinu né annars
staðar í þjóðfélaginu.
I íslensku samfélagi nýtur engin
lífvera meiri virðingar en fiskur-
inn, sér í lagi þorskurinn. Öll efna-
hagsumræða á íslandi er sjávarút-
vegsumræða. Flest göngumst við
inn á þetta vegna þess að við vitum
að fiskurinn er lífsbjörgin okkar -
með honum stendur og fellur sam-
félagið. Ef klak margra árganga
misferst þá er voðinn vís. Þetta
vita stjórnmálamenn manna best.
En hvenær skyldi sá dagur koma
að þeir skynji það allir sem einn,
á merg sínum og beinum, að ef
við vanrækjum uppeldi heilla kyn-
slóða íslenskrar æsku þá hættir
meira að segja þorskurinn að
skipta máli?
Höfundur er þingmaður
Reykvíkinga og borgarsijóraefni
R-listans.
heimilistæki
nú á Islandi...
A alveg frábæru veröi!
Dæmi um verö:
Vifta, grillqfn meö teini
og helluborð m/4 hellum aöeins kr. 43.250 stgr.
4ra hellna
keramik-
helluborð
- margar
geröir.
Verð frá kr.
29.900
stgr.
Uppþvottavélar.
Verð frá kr. 46.700 stgr.

Þvottavélar.
Verð frá kr.
43.700 stgr.
Kæliskápar.
Verð frá kr.
j 25.800.
A stgr.
Tvöfaldar gashellur og tvöföld
keramikhelluborð til afgreiðslu í lok maí.
Faxafeni 9
- truwitssfyrirJágZverðt! sími 677332
Baráttan við ofeldið!
Þjóðin heldur áfram að „þenjast út“
Það kaupir enginn „megrun"
Breytt mataræði er það eina sem gefur varanlegan árangur.
Ný námskeið að hefjast.
Upplýsingar i síma 14126 um helgina og eftir kl. 17 virka daga.
Guðrún Póra Hjaltadóttir,
lögg. næringarr^ð^jþfi. ,...