Morgunblaðið - 17.06.1994, Blaðsíða 12

12 FÖSTUDAGUR 17. JÚNÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
I
í
I
I
f
f
Mér hefur alltaf
f
þótt Þórhildamafnið
heillandi
Meðal tiginna gesta þjóðarinnar á 50 ára lýð-
veldisafmælinu er Margrét Þórhildur Dana-
drottning, sem veitti Sigrúnu Davíðsdóttur
----—----------------*------^--------3»----
viðtal um minningar tengdar Islandi og Islend-
ingum.
Atali við Margréti Þórhildi Dana-
drottningu er auðvelt að gleyma
því að viðmælandinn er þjóðhöfð-
ingi, því henni er tamt að tala
um bókmenntir og listir eins og sá sem
leggur stund á slíka hluti. En hún ræðir
einnig fúslega minningar um ísland og ís-
lendinga frá sjónarhorni fyrrum prinsessu
íslendinga og minningar úr íslandsferðum
sínum, en heimsókn hennar í tilefni lýðveld-
isafmælisins er þriðja íslandsheimsókn
hennar.
Margrét Þórhildur tók á móti íslenskum
blaðamönnum í júníbyijun í tilefni afmælis-
ins. Inni í hallargarðinum við höll Kristjáns
IX. í Amalienborg stóð Sören Haslund-
Christensen hirðmarskálkur og tók á móti
gestunum, íklæddur virðulegum „sjakket“,
en með hressilegt og alúðlegt bros á vör.
Það hvílir enginn stirðlegur hátíðleiki yfír
starfsfólkinu. Þvert á móti eru móttökurnar
hressilegar og kumpánlegar þarna á skær-
grænum dreglinum, sem liggur upp tröpp-
urnar, inn anddyrið og upp glæsilegar
tröppurnar upp á loft. Liturinn er alveg
eins og á dýjamosa, skær og hreinn.
Salarkynnin eru eins og við er að búast
í höll, hátt til lofts og vítt til veggja, falleg
tíglamynstruð, mött parkettgólf, gömul
málverk af konungbornu fólki og fyrir-
mönnum í gylltum römmum, stórir spegl-
ar, góbelín, kristalsljósakrónur og stórir
gluggar. Móttökuherbergið er líka í þessum
stíl, með ljóslitum austurlenskum teppum,
flygli og silkiklæddum húsgögnum, að
ógleymdum sterklitum
hortensíum, sem gæða
herbergið hlýleika. Þegar
hurðin opnast er það greif-
ingjahundur drottningar,
sem gengur fyrir og hús-
móðir hans fylgir.
Hún er óvenju hávaxin,
ber sig vel og hreyfir sig
fallega, enda er hún mikil
áhugakona um dans og
ballett og dansar sjálf í
hópi góðra vinkvenna.
Pilsið er rautt og þröngt
í hnésídd, dökkblár jakkinn aðskorinn í
mittið með stórum kraga og blússan undir
dökkblá með litlum rauðum doppum og
hnýtt í hálsinn. Skartgripirnir eru stórir
og áberandi og hún ber þá vel. Hundurinn
nusar af gestunum og freistar þess að nota
heimsóknina til að spranga um á silkisófan-
um, en húsmóðir hans sér við honum. Hann
hlýðir sperrtum vísifingri hennar og góðleg-
um ávítum eins og skot.
Látlaus og glaðleg
Fas drottningar er látlaust og laust við
tilgerð. Hún er glaðleg, hláturmild og stutt
í spaugilegar athugasemdir. Systir hennar,
Benedikta prinsessa, hefur sagt um systur
sína að hún sé bæði listamaðurinn og mesti
lærdómsmaðurinn í íjölskyldunni og allt tal
hennar ber vott um að svo sé. Hún talar
eins og sá sem vitið hefur, en ekki eins og
sá sem þarf að sýna að hann hafí það og
það er íjarri henni að tala í háfleygum og
innantómum klisjum. Hún er bæði mikil
málamanneskja, vel að sér og hefur lista-
mannsauga fyrir litum og_ landslagi.
Þegar hún heyrir að á íslandi tíðkist að
kalla hana Margréti Þórhiidi upp á íslensku
brosir hún og segist ekki hafa vitað það,
en Þórhildarnafnið sé henni kært. „Mér
hefur alltaf þótt Þórhildarnafnið heillandi
nafn. Mamma sagði mér snemma frá nafn-
inu, en ég er sú eina af systrunum, sem
ber nafn annars staðar frá en úr fjölskyld-
unni. Ég heiti Margrét eins og formóðir
mín, Aleksandrína eins og amma, svo Þór-
hildur og loks Ingiríður eins og mamma.
í skírnargjöf fékk ég
silfurbikar með öllum
nöfnunum mínum á og
löngu áður en ég lærði að
lesa hafði mamma oft lesið
þau fyrir mig. Hún benti
mér líka sérstaklega á
þennan íslenska bókstaf,
þ-ið og kenndi rnér að bera
það fram. Ég hef grun um
að mamma hafi valið Þór-
hildamafnið og ekki að-
eins af því að það sé fal-
legt, heldur held ég að hún
hafi ekki síst valið það vegna upphafsstafs-
ins, svo nafnið væri alveg sérlega íslenskt.
Síðan mamma og pabbi fóru fyrst til ís-
lands 1938 hefur hún aiia tíð verið mjög
hrifin af íslandi og lærði svolitla íslensku
á sínum tíma. Löngu seinna ieitaði ég að
Þórhildarnafninu í íslendingasögunum og
fann þessa líka ægilegu kerlingu þar...“
Margrét Þórhiidur rifjar gjarnan upp
fyrstu kynnin af íslandi. „í barnaherberg-
inu mínu stóðu tvær litlar gostulínsbrúður
í íslenskum þjóðbúningum. A tímabili hafði
ég gríðarlegan áhuga á þjóðbúningum og
safnaði þjóðbúningadúkkum. Ég hef alltaf
haft einhveijar dillur í lífinu ... Seinna lærði
ég svo auðvitað^ landafræði í skólanum, en
heyrði líka um ísiand heima. Fyrir foreldr-
um mínum var ísland eitthvað alveg sér-
stakt, alveg frá því þau fóru þangað í sína
fyrstu ferð.“
Þegar drottningin heyrir að foreldrar
hennar hafi unnið hug og hjörtu íslendinga
í fyrstu ferð sinni, brosir hún og kinkar
kolli. „Hrifning þeirra var ekki nein upp-
gerð og þau vildu gjarnan sýna hana. Hún
var ekki að ástæðulausu, þau áttu mjög
góðar minningar úr íslandsferðum sínum.“
Frásögn af fundi íslenska sendiherrans
og afa hennar, Kristjáns konungs X., þegar
konungur gaf sendiherranum ærlega
ádrepu, en Friðrik þáverandi krónprins,
Ingiríður og ekki síst Aleksandrína báru
vopn á klæðin kemur drottningunni
skemmtilega á óvart. „Nei, ég hef ekki
heyrt þessa sögu, en afi hafði allt aðra
afstöðu til lýðveldisstofnunarinnar en
mamma og pabbi. Hann
var orðinn gamall maður
og átti erfitt með að taka
þessu. Þau litu þetta hins
vegar öðrum augum, litu
á hana sem óhjákvæmileg-
an hlut, er hefði legið í
loftinu frá gerð samband-
slagasamníngsins. Ég var
aðeins sjö ára þegar afi
dó og man hann ekki öðru
vísi en sem gamlan og
veikan mann. Það var því
fyrst og fremst afstaða
mömmu og pabba sem ég kynntist. Einróma
úrslit þjóðaratkvæðagreiðslunnar um sam-
bandsslitin hafði einnig djúp áhrif á þau.
Það var einfaldlega enginn vafi á hver vilji
íslendinga var.“
Sjálf á Margrét Þórhildur einnig minn-
ingar um Island og ekki síst Þingvelli. „Ég
og maðurinn minn komum upp að Islandi
við Keflavík eftir stranga siglingu og ég
gleymi ekki birtunni. Til Þingvalla komum
við í hræðilegu veðri. Það verður vonandi
betra núna. Það er ekki hægt annað en
heillast af íslenska landslaginu. Ég hef oft
hugsað tii þess að fyrir Dana þá er allt svo
stórt utan Danmerkur, miðað við það sem
við höfum heima fyrir. Vötnin eru stór, fjöll-
in há, klettarnir hrikalegir, árnar tilkomu-
miklar. Allt er svo mikilúðlegt og það á
sannarlega við um Þingvelli og ísland al-
mennt.“
Þegar Alþjóðlega fornsagnaþingið var
haldið á Helsingjaeyri 1985 var drottningin
beðin um að halda opnunarræðu og gerði
það af inniifun og áhuga, sem var langt
um fram pantaða hátíðarræðu. Það leynir
sér ekki að íslendingasögurnar eiga sér
góðan lesanda, þar sem drottningin er.
„Já, ég hef mikinn áhuga á íslendingasög-
unum og beiðnin um að halda þessa ræðu
var mér kærkomin. Það er ekki alltaf að
beiðnir um ræður komi heim og saman við
mín eigin áhugamál, en það gerði það svo
sannarlega við þetta tækifæri.
íslendingasögur heilla
íslendingasögurnar heilla mig, því þær
eru vitnisburður um aðra tíma og annan
hugsunarhátt. Sjálfur frásagnarhátturinn
höfðar einnig mikið til mín, hvernig sögun-
um vindur hægt fram og hve samþjappaðar
þær eru.“
Afstaða íslendinga og Dana til tungu-
málsins er gjörólík. Drottningin hefur við
ýmis tækifæri rætt um málið og málstefnu
og er ekki í neinum verndarhugleiðingum,
þegar erlend áhrif eru annars vegar. En
hún hefur ekki aðeins fræðilegar skoðanir
á þessum hlutum, heldur þekkir hún einnig
viðureign við málið af eigin raun, því hún
hefur fengist við þýðingar. „Mér finnst allt-
af heillandi að lesa danska
texta og hugleiða tökuorð-
in og sögu þeirra og hve
málið er sett saman úr
mörgum þáttum, auk þess
að hugleiða önnur tungu-
mál. Eg er alin upp við
sænsku þar sem mamma
er sænsk, hef verið mikið
í Noregi og þekki því
norskuna. Færeysku hef
ég reynt að tileinka mér
nægilega vel til að lesa
hana og því get ég svona
rétt stautast lauslega í íslenskum textum.
Yfirleitt finnst mér fjarska gaman að eiga
við tungumálið og þá ekki síst við þýðing-
ar. Það veitir manni sérstaka innsýn í
móðurmálið að bera það upp að öðru máli,
á þann hátt sem gefst í þýðingum.
Ég get vel skilið þá afstöðu íslendinga
að þeir vilji standa vörð um tungumál sitt,
líka af því þeir eru svo fáir. En ef engu
er hleypt inn, þá er hætt við að málið staðni.
Þetta er ekki gagnrýni á íslensku afstöð-
una, heldur mótast skoðanir mínar af því
að aðstaða Dana er öll önnur. Við erum
hér við rætur Evrópu og um okkur leika
allir vindar, bæði yfír landið og út úr því.“
„Fyrir foreldrum
mínum var Island
eitthvað alveg sér-
stakt, alveg frá því
þau fóru þangað í
sína fyrstu ferð.“
Skil vel afstöðu ís-
lendinga að standa
vörð um tungumál-
ið en ef engu er
hleypt inn er hætt
við stöðnun.
<
<
<
<
<
<
<
<
<
<
<
<
<
<