Morgunblaðið - 17.06.1994, Blaðsíða 51

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 17. JÚNÍ1994 51
þingbyrjun, svo tími gæfist til að
ræða það. Þann vetur var málið
ákaft rætt í Danmörku, ekki síst
fyrir tilstuðlan háskólamanna, sem
voru andsnúnir afhendingu. Þeir
Danir sem muna handritamálið
tengja það ekki síst þessum umræð-
um. Lögin voru aftur samþykkt
vorið 1965.
Andstæðingar afhendingar voru
þó ekki af baki dottnir. Með fjár-
hagsaðstoð frá aðilum í viðskiptalíf-
inu tókst Árnanefnd, sem fór með
stjórn Árnasafns, að ráða sér lög-
fræðing og leggja fram stefnu
vegna handritalaganna, þar sem
þau fælu í sér eignarnám. Málið fór
fyrir Hæstarétt, en nefndin tapaði
málinu. Kennslumálaráðuneytið
höfðaði þá mál til að fá staðfestingu
á að ekki þyrfti að greiða skaðabæt-
ur fyrir handritin og vann málið,
sem afgreitt var frá Hæstarétti í
mars 1971. Þá var fyrst hægt að
fara að afhenda handritin og þau
fyrstu komu sjóðleiðis til íslands í
apríl 1971, þar sem þau voru af-
hent við hátíðlega athöfn.
Sjálf skipting handritanna tók
enn nokkur ár og það var ekki fyrr
en sumarið 1986 að gengið var frá
síðustu sanmingum landanna um
að handritamálið væri endanlega
frágengið, auk þess sem gerður var
samningur um samvinnu Árna-
stofnunar á íslandi og Det arna-
magnæanske institut í Danmörku,
þar sem þau handrit, sem eftir urðu
af safni Áma, eru enn varðveitt.
Eins og sjá má á nafni dönsku
stofnunarinnar er það latínugerð
af nafni Árna Magnússonar og
heldur óþjált, enda var stofnunin
stundum kölluð „stofnunin með
ómögulega nafnið", þegar málið var
sem mest rætt í Danmörku.
Handritin voru tilefni til deilna
en ekki ástæða þeirra
Eftir á má það undarlegt heita
að safn íslenskra handrita í Dan-
mörku, sem fæstir Danir þekktu,
skyldi verða jafn heitt deilumál og
raun ber vitni. En það gefur vísast
ekki rétta mynd að einblína einung-
is á handritin. Þau voru tilefni deiln-
anna, en tæpast einasta ástæða
þeirra.
Á íslandi var handritamálið ekki
deilumál, því íslendingar voru al-
mennt sammála um að krefjast
ætti handritaskilanna. En andstaða
íslenskra stjórnmálamanna á sínum
tíma við að ræða skiptingu handrit-
anna á vafalaust að hluta rætur að
rekja til þess að á þessum árum
voru viðkvæm mál eins og sam-
skiptin við Bandaríkjamenn stöðugt
umræðuefni. í þeim umræðum var
mjög slegið á þjóðernislega strengi,
svo enginn flokkur gat látið hið
minnsta undan í máli, sem var af
jafn þjóðernislegum toga og hand-
ritamálið.
Hvað Dani varðar er enginn vafi
á að margir Danir voru íslendingum
sárir fyrir að hafa ekki beðið með
aðskilnað landanna 1944, þar til
hægt væri að gera útum sambands-
slitin í sameiningu. Á þessum tíma
voru Danir hins vegar með hugann
við annað, svo tilfinningarnar fengu
enga útrás. Reiðin og sárindin komu
síðan upp á yfirborðið, þegar hand-
ritamálið kom til umræðu. And-
staða við íslensku óskirnar í kring-
um 1960 endurspeglar einnig póli-
tískt andrúmsloft í Danmörku á
þeim tíma, en þá_ veittu Vinstri-
flokkurinn og íhaldsflokkurinn
harða stjórnarandstöðu. Þar sem
margir innan lýðháskólanna eða
undir áhrifum þeirra studdu ís-
lensku óskirnar, en margir háskóla-
menn beittu sér gegn þeim, bloss-
uðu upp gamlar væringar þessara
tveggja hópa, sem höfðu sett mark
sitt á allt andans líf í Danmörku,
alveg síðan lýðháskólarnir voru
stofnaðir.
Við nánari athugun voru það því
ekki aðeins sjálf handritin, sem
voru svo eldfimt umræðuefni. Bæði
á íslandi og í Danmörku snerist
málið ekki aðeins um þau, heldur
dró dám af stjórnmálaástandi í
löndunum á þeim tíma, sem það
stóð yfir. Sem dansk-íslenskt mál
gaf það tilefni til uppgjörs vegna
aðskilnaðar landanna 1944.
Ljósm./Mats Wibe Lund
BÖRN með danska og íslenska fána voru á leið lögreglubílsins, sem flutti handritin til afhendingarathafnarinnar í Háskólabíói.
HREIN OG TÆR
NÁTTÚRA LANDSINS
Ein helsta auðlind Jajóðarinnar
um alla framtíð
Til að nýta þessa auðlind þarf umhverfi okkar allt að vera óspillt og
ýtrasta hreinlœtis að vera gætt á vinnustöðum.
Við eigum mikið í húfi íslendingar, hvernig þessi mál þróast, þar sem
afkoma okkar byggist á gœðum lands og sjávar. Engum blandast
hugur um að hrein og tœr náttúra landsins og fyrirtœki búin
samkvœmt ýtrustu hreinlœtis- og mengunarvarnakröfum eru bestu
vopnin, þegar att er kappi við aðra framleiðendur á heimsmörkuðum
Á þessu sviði eru mörg verkefni og stór sem bíða úrlausnar
sveitarstjórna og atvinnurekenda, en efalaust hafa fáir gert sér grein
fyrir því, að unnt er að leysa þau með langtíma fjármögnun.
í lögum Iðnlánasjóðs eru ákvœði, sem heimila honum að lána íþessa
mikilvœgu uppbyggingu.
GÆTUM LANDSINS - GERUM HREINT.
IÐN LÁIMASJÓÐUR
ÁRMÚLA 13a, 108 REYKJAVÍK, SÍMI 68 04 00