Morgunblaðið - 01.09.1994, Blaðsíða 40

40 FIMMTUDAGUR 1. SEPTEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
MAGNÚS GRÍMSSON
tMag'nús Gríms-
son skipstjóri
var fæddur í Súða-
vík við Álftafjörð
vestra 11. desember
1919. Hann lést af
slysförum að kvöldi
22. ágúst sl. Foreldr-
ar hans voru hjónin
Grímur Jónsson, út-
gerðarmaður í
Súðavík, og kona
hans, Þuríður Magn-
úsdóttir. Magnús
gekk í Verzlunar-
skóla íslands en fór
svo í Stýrimanna-
skólann í Reykjavík. Hann varð
skipstjóri 19 ára gamall og
stundaði sjó allt til 68 ára ald-
urs og var þá einn af elstu starf-
andi togaraskipstjórum lands-
ins. Fram til ársins 1947 stund-
aði hann sjó frá Súðavík en frá
Reykjavík eftir það. Hann var
einkum kunnur sem skipstjóri
á togveiðum á stærri sem
smærri bátum sem hann ýmist
sjálfur átti eða aðrir. Hann
kvæntist Kristjönu Skagfjörð
Kristjánsdóttur árið 1941 og
eignuðust þau sex börn sem
eru: Þuríður, forstöðumaður.
Hennar dóttir er Þórunn Rán
Jónsdóttir. Bolli,
skipatæknifræðing-
ur, eiginkona Anna
Einarsdóttir, fyrr-
um ráðgjafi
heyrnarlausra.
Þeirra börn eru Ásta
og Magnús. Atli,
blaðamaður, eigin-
kona Unnur Ragn-
arsdóttir, skrifstofu-
maður. Sonur Atla
af fyrra hjónabandi
er Grímur. Svanhild-
ur deildarstjóri.
Hennar sonur er
Þrándur Grétars-
son. Matthildur, húsmóðir, eig-
inmaður Árni Jónsson, fram-
kvæmdastjóri. Börn Matthildar
af fyrra hjónabandi eru Jón
Valgeir Williams og Kristjana
Skagfjörð Williams, en þau
Árni eiga dótturina Evu Rán.
Helga, húsmóðir, eiginmaður
Kristján Þorvaldsson sjómaður.
Sonur Helgu af fyrra hjóna-
bandi er Styrmir Bolli Kristj-
ánsson en sonur af síðara
hjónabandi er Úlfar Örn.
Barnabörn Magnúsar eru tíu
en barnabarnabörn eru tvö.
Útför Magnúsar fer fram frá
Fossvogskirkju í dag.
AÐ MAGNÚSI Grímssyni stóðu
sterkir stofnar. Afi hans í föður-
ætt var Jón Valgeir Hermannsson,
útvegsbóndi í Súðavík en amma
Guðrún Jóhannesdóttir. Jón Val-
geir bjó framan af ævi víða á
Hornströndum, þar á meðal í Reka-
vík, Furufirði og í Skjaldar-Bjarn-
arvík og loks í Steingrímsfirði. Á
harðindaárunum um 1890 brugðu
^þau Jón Valgeir og Guðrún búi og
hugðust flytjast til Vesturheims.
Undarleg atvik réðu því að af því
varð þó ekki. Er yfir að ísafjarðar-
djúpi kom veiktist eitt barna þeirra
og dvaldi fjölskyldan hjá vinafólki
í Æðey uns það hresstist. Var þá
lagt af stað á róðrarskipi til Isa-
fjarðar en við Arnarnes sást frá
bátnum hvar Ameríkufarið sigldi
út Djúpið. Sannaðist þar að enginn
ræður sínum næturstað.
Jón Valgeir og fjölskylda hans
fluttist npkkru seinna inn í Súða-
vík við Álftafjörð og keypti Jón
þar hálfa jörðina Súðavík af Hjalta
óðalsbónda Sveinssyni. Þar uxu
börnin úr grasi. Þeirra á meðal var
'•■‘Grímur Jónsson faðir Magnúsar
Grímssonar, sem í dag er kvaddur
hinstu kveðju. Grímur gerðist síðar
kaupmaður í Súðavík og umsvifa-
mikill útgerðarmaður og varð
landskunnur af störfum sínum.
Hann stofnaði meðal annars fyrsti-
húsið Frosta og var hreppstjóri
Súðavíkurhrepps um tæpra þriggja
áratuga skeið.
í móðurætt var Magnús Gríms-
son ættaður úr Ámessýslu. Móðir
hans, Þuríður Magnúsdóttir, var
dóttir Magnúsar Símonarsonar sjó-
manns í Þorlákshöfn og Helgu
Jónsdóttur. Á heimilinu dvöldu
löngum vertíðarmenn hvaðanæva
af landinu í uppvexti hennar og
kunni Þuríður margt frá þeim tím-
um að segja og á þann hátt að
unun þótti á að hlýða, en kunna
frásagnargáfu hefur Magnús son-
ur hennar vafalaust erft frá henni.
Þuríður átti skyldmenni á
Isafírði og mun það hafa verið
fyrir milligöngu þeirra að hún réðst
sem ráðskona að síldverkunarstöð
sem H.P. Duus rak á Hattareyri
við Álftafjörð á árunum fyrir 1920.
Þar kynntist hún Grími Jónssyni.
Felldu þau hugi saman og gengu
hjónaband 1918, Grímur hafði
þá eignast alla jörðina Súðavík og
varð Súðavíkurheimilið fyrr en
varði þekkt að rausn og myndar-
brag, heimilismenn skiptu oft tug-
um og gestakomur voru tíðar.
Umkomulaus börn tóku þau hjón
í uppfóstur, böm sem alla tíð síðan
„ -elskuðu þau og virtu sem foreldra.
Magnús Grímsson fæddist þann
11. desember 1919 og vegna veik-
inda móðurinnar við fæðingu hans
varð þeim Grími og Þuríði ekki
fleiri barna auðið. Hlutskipti einka-
barnsins er ekki ætíð auðvelt. Þótt
ást foreldranna á syninum væri
mikil og fölskvalaus var gjarna
harðar tekið á bernskuyfirsjónum
Magnúsar en annarra bama; slíkt
var skaplyndi Gríms og Þuríðar
að hlutdrægni, þegar eigið barn
var annars vegar, vildu þau ekki
láta á sig sannast. Þannig fór því
fjarri að Magnús hafí alist upp við
sérstakt eftirlæti þótt hann ætti
efnaða foreldra á þeirrar tíðar vísu.
Súðavík var snautt og fámennt
þorp á þessum tíma og ólíkt þeim
velmegandi útgerðarstað sem nú
er. Þetta var þyrping smárra húsa
sem flest stóðu rétt ofan við fjöru-
kambinn. Varla kemur á óvart að
Magnús var lítt stálpaður þegar
það varð eftirlætisiðja hans sem
annarra drengja í sjávarplássum
að verða sér úti um skektu og róa
út á fjörð með færi. Með þeim
hætti hefur sjómannseðlið verið
vakið til lífsins í mörgum mannin-
um og svo fór um Magnús Gríms-
son. Fleiri tilfinningar skutu rót-
um. Lognið á Álftafirðinum í góð-
viðri gleymist gömlum Súðvíking-
um aldrei og þegar árin færast
yfír verður seiðmagn minninganna
sterkt. Magnús var einmitt á heim-
leið eftir að hafa vitjað Súðavíkur
enn einu sinni þegar kallið kom.
Ungur nam hann við héraðsskól-
ann á Laugarvatni og fimmtán ára
var hann sendur suður til Reykja-
víkur til náms í Verzlunarskólan-
um, en faðir hans hafði verið í
fyrsta nemendahópi þess skóla
1905-1907. Hefur Grímur eflaust
vonað að sonurinn yrði honum til
aðstoðar við útgerðina, en svo átti
ekki að fara. Þótt Magnús sæti tvo
vetur í skólanum hætti sjórinn
ekki að toga í hann. í stað þess
að ljúka náminu réð hann sig á
togarann Belgaum með Aðalsteini
Pálssyni skipstjóra en settist svo í
Stýrimannaskólann og lauk hinu
minna fiskimannaprófi vorið 1939.
Að því búnu fluttist hann vestur
til Súðavíkur og gerðist formaður
á einum báta föður síns, þá aðeins
nítján ára gamall. Þessi bátur var
mótorbáturinn Bolli, 16 lestir að
stærð. En Magnús kom ekki einn
síns liðs í heimahaga að þessu
sinni. Með honum fluttist unnusta
hans og senn eiginkona, Kristjana
Skagfjörð Kristjánsdóttir. Foreldr-
ar hennar voru Kristján Skagfjörð
múrarameistari í Reykjavík og
Matthildur Helgadóttir.
Spytja má hvort Magnús hefði
MINNINGAR
orðið farsælli ef hann hefði lokið
skóla og tekið við útgerð föður
síns. Hann ræddi þetta við nokkur
barna sinna skömmu fyrir andlát
sitt. Hann skýrði frá því hvernig
faðir hans hefði unnið við flatn-
ingsborðin ásamt verkafólki sínu
langt fram á kvöld en síðan sest
við bókhald, færslur og reikninga
eftir að vinnudegi lauk, oft fram
á rauða nótt. „Ég hefði ekki viljað
lifa þá ævi sem hann pabbi minn
gerði,“ varð Magnúsi að orði.
Grímur Jónsson hlífði sér ekki
fremur en svo margir atorkumenn
fyrri daga. Hann ofbauð enda
kröftum sínum um síðir og varð
að draga sig í hlé fyrir aldur fram.
Magnús stundaði línuveiðar á
smáum mótorbátum föður síns á
stríðsárunum. Það starf var ekki
heiglum hent. Sótt var langt út
og stórviðri áttu til að skella á
fyrirvaralaust en veðurfregnir voru
stopular vegna styrjaldarástands-
ins. Á þeim slóðum sem vestfirsku
bátarnir veiddu var víða fjöldi af
tundurduflum sem daglega sáust
skammt undan borðstokknum eða
festust í línunni. Ekki náðu allir
bátanna heilir til hafnar og marga
frásögn rakti Magnús Grímsson
af því hve mjóu munaði stundum.
Er mikil síld tók að veiðast eftir
stríð keyptu þeir Magnús og Grím-
ur faðir hans nýjan hundrað lesta
bát, einn hinna svonefndu Svíþjóð-
arbáta. Hlaut báturinn nafnið Jón
Valgeir eftir afa Magnúsar og
gerði hann bátinn lengst af út frá
Reykjavík. Þangað fluttist hann
með fjölskyldu sína árið 1947 og
lauk þar hinu meira fiskimanna-
prófí vorið 1948.
En svipull er sjávarafli. Ár síld-
arleysis fóru í hönd og útgerð Jóns
Valgeirs var erfið. Magnús gerði
bátinn út til ársins 1955 en varð
þá að láta hann vegna skuldsetn-
inga. Hið sama varð hlutskipti
fjölda útgerðarmanna sem treyst
höfðu á „silfur sjávarins" á þessum
árum.
Segja má að er hér var komið
sögu hafi nýtt skeið hafist á sjó-
mannsferli Magnúsar. Hann gerð-
ist skipstjóri á ýmsum stærri bát-
um um tíma, en keypti 25 lesta
bát, Sæborgu. árið 1957. Sæborgu
gerði hann út í fimm ár og gekk
sú útgerð að óskum. Festi Magnús
brátt kaup á öðrum báti af svip-
aðri stærð, Sæfara, og átti þannig
tvo báta á tímabili. Hlé varð þó á
eigin útgerð hans 1962 því tvö
næstu árin gerðist hann skipstjóri
á stærri fiskibátum í eigu annarra.
Þeir voru Hrafnkell frá Neskaup-
stað og Guðmundur góði frá
Reykjavík og var siglt með aflann
til Skotlands.
Senn hóf hann eigin útgerð að
nýju er hann lét smíða Sæborgu
II árið 1964 og var það 30 lesta
bátur. Aftur reyndist gifta fylgja
nafni og útgerðin gekk prýðilega.
Árið 1968 gekk Magnús Grímsson
í félag við dr. Jakob Sigurðsson
um útgerð á 125 lesta báti, Sæ-
borgu RE-20, og 1974 á rúmlega
200 lesta skipi, Skjaidborgu RE-
40. Þriðja skipið sem þeir Jakob
gerðu út saman var ný Sæborg
RE-20 og var hún stærst skipa
þeirra eða 267 lestir. Samstarf
þeirra Jakobs stóð til ársins 1978.
Magnús gerðist nú afleysinga-
skipstjóri á skuttogurunum Dag-
nýju og Arinbirni um tveggja ára
bil eða þar til hann árið 1980 réðst
sem stýrimaður á flutningaskipið
Eddu og var í langsiglingum næstu
tvö árin. Hann gerðist að því búnu
enn afleysingaskipstjóri á togurum
og var með Engey og Arinbjörn
þar til hann lét af sjómennsku 68
ára. Hann var þá einn elsti starf-
andi togaraskipstjóri landsins.
Eftir að Magnús hóf smábátaút-
gerð varð botnvarpan hans eftir-
lætis veiðarfæri. Þreyttist hann
aldrei á að ígrunda eiginleika henn-
ar og sat löngum við að teikna
nýjar gerðir og hugleiða betrum-
bætur. Hann gerðist allra manna
kunnugastur togslóðum víðs vegar
við landið og fískaði oft þar sem
hraunbotn var undir að mestu og
þar sem fáir ef nokkrir aðrir hefðu
getað fiskað. Botnvarpan og með-
ferð hennar varð listgrein hans ef
svo mætti segja og hún fullnægði
því ósvikna veiðimannseðli sem í
Magnúsi bjó og sjálfsagt ævintýra-
löngun. Gengu margar sögur af
veiðiskap hans, sumar ýktar eins
og gengur, en oftast þess eðlis að
þær vöktu bros eða gaman.
Magnús Grímsson var gæddur
ríkulegum frásagnar- og næstum
leikarahæfileikum sem öfluðu hon-
um ómældra vinsælda. Hvarvetna
var hann aufúsugestur og hvar-
vetna vakti hann gleði með glensi
sínu og orðheppni. Samt fundu
allir að undir þessu yfirborði bjó
mikil seigla og dugur í bland við
næmt en ríkt geð. Ekki bar oft við
að hann reiddist en kæmi það fyr-
ir var það með þeim hætti að gu-
staði af honum í meira lagi. Aldrei
stóð slíkt nema skamma stund og
Magnús Grímsson var að nýju orð-
inn sama glaða og reifa kempan
sem brá birtu yfir umhverfi sitt.
Þannig verður hann og munaður
af þeim ótal mörgu sem virtu hann
og höfðu mætur á honum.
Mikill harmur var að Magnúsi
kveðinn er hann missti Kristjönu
konu sína árið 1979. Hún var hon-
um sú stoð og stytta að betri gat
Magnús ekki óskað sér. Má nærri
geta að sú vinna, sem Kristjana
innti af hendi við uppeldi sex barna
auk allra þeirra anna sem á sjó-
mannskonuna hlaðast í fjarveru
eiginmannsins á hafinu, var ekki
lítil. Ást þeirra hjóna og eindrægni
í stóru sem smáu var öllum ljós
og fyölskyldulífið með þeim hætti
að ekki bar skugga á. Þess minn-
ast börn þeirra með þakklæti á
þessari stundu.
Missir eiginkonunnar var Magn-
úsi þungbær en tíminn læknar öll
sár. Hann bjó einn síns liðs og allt
til hinstu stundar í Feijuvogi 21,
en honum var lánuð afimrða góð
heilsa. Eftir að hann hætti sjó-
mennsku var af og til áfram leitað
til hans að fara einn eða fleiri túra
með togara búna nýmóðins fiskleit-
artækjum. Er það vottur um hvetja
trú menn báru til hans sem mikils
kunnáttumanns í meðferð botn-
vörpunnar og farsældar sem skip-
stjórnanda. Að auki vann hann við
að búa til veiðarfæri, einkum botn-
vörpur fyrir minni báta, og voru
engir sviknir af handbragði hans.
Fór hann iðulega á sjó með yngri
skipstjórum að kenna þeim notkun
veiðarfærisins og síðast nú á sl.
sumri. Þá var hann á fyrra ári
fenginn til þess að sigla báti er
seldur var úr landi suður til írlands
og gekk sú för giftusamlega.
Undanfarin ár var hann og leið-
beinandi í sjóvinnu við skóla í
Reykjavík. Kenndi hann þar verk-
legar og bóklegar greinar til undir-
búnings fyrir hið minna skipstjóm-
arpróf og fór með nemendur á sjó
á kennsluskipi. Ekki brást að með-
al nemendanna aflaði hann sér vin-
sælda og eignaðist einlæga vináttu
margra, einkum þeirra sem fylla
munu flokk íslenskra sjómanna
framtíðarinnar. Oft komu nemend-
ur að heimsækja hann sem mun
ekki algengt í samskiptum yngri
skólanema og kennara, en Magn-
úsi var með afbrigðum vel lagið
að umgangast unglinga. Honum
féll enda kennslan vel og lá jafnan
besta orð til nemenda sinna.
Þannig naut hann lífsins á
margvíslegan hátt og í samskipt-
um við böm sín og góðvini sem
heimsóttu hann oft og sátu með
honum að tafli. Nær daglega lá
leið hans niður á Grandagarð þar
sem hann fann forna og nýja kunn-
ingja að máli, enda hugurinn ávallt
bundinn við sjó og bátaútgerð. Þá
er þess að geta að hann tók dijúg-
an þátt í starfi átthagafélagsins,
Félags Álftfírðinga og Seyðfirð-
inga vestra.
Hver maður bjóst við að Magn-
úsar Grímssonar mundi njóta við
í mörg ár enn. Um sl. áramót kom
hann úr ferð til nokkurra landa í
Afríku og S-Evrópu og ferðaðist
hann einn síns liðs sem sýnir að
heilsa og kjarkur var óbilaður. Því
kom fregnin um fráfall hans sem
reiðarslag yfir alla sem tíl hans
þekktu og þá ekki síst Súðvíkinga
sem hann hafði kvatt aðeins degi
áður. Var fáni víða dreginn í hálfa
stöng í þorpinu daginn eftir lát
hans og menn spurðu hvað gerst
hafði.
Fleira verður ekki rakið hér af
ferli Magnúsar Grímssonar þótt
öllum sem þetta kunna að lesa og
til hans þekktu sé ljóst hve stiklað
er hér á stóru og mörgu frásagnar-
verðu sleppt. Megi guð gefa honum
góða heimkomu. Blessuð sé minn-
ing hans.
Barnabörn.
Með þessum fáu Iínum vil ég
kveðja Magnús Grímsson en milli
fjölskyldu hans og minnar hafa
haldist vináttubönd í hartnær 40
ár. Spruttu kynnin upphaflega af
því að eiginmaður minn, Viktor
Jacoben, var í fjölda ára vélstjóri
hjá Magnúsi og varð þeim strax
ágætlega til vina.
Aldrei var nein lognmolla þar
sem Magnús fór. í kringum hann
léku ætíð vindar framtakssemi og
lífsgleði. Hann var flestum mann-
kostum gæddur og er ánægjulegt
að hafa orðið þeirrar gæfu aðnjót-
andi að fá að kynnast konum. Ég
og fjölskylda mín vottum börnum
Magnúsar og öðrum aðstandendum
okkar innilegustu samúð.
Hildur Steingrímsdóttir
og fjölskylda.
Flestir sem hafa stundað sjó-
mennsku, þekkja eða hafa heyrt
um dugnað og kænsku Magnúsar
Grímssonar. Hann var mikill sjó-
sóknari, fylginn sér og duglegur.
Þá var hann mikill aflamaður, enda
landskunnur skipstjóri og þjóð-
sagnapersóna innan sjávarútvegs-
ins. í Svíþjóð lét Magnús smíða
fyrir sig bát, sem hét Jón Valgeir
RE, en hét lengst af Hafþór RE.
En þá komu síldarleysisár og varð
Magnús að selja bátinn. Síðar
keypti hann lítinn bát sem var
Sæborg RE, 30 tonna bátur. Sæ-
borgu átti hann í nokkur ár en seldi
hana þegar hann hafði fengið ný-
smíði frá Stykkishólmi, er var Sæ-
borg II RE og var 30 tonn.
A árunum um og eftir 1960 var
Magnús brautryðjandi í loðnuveið-
um og á litlu Sæborginni veiddi
hann loðnu í beitu, einkum fyrir
Vestfirðinga, þar sem línuveiðar
voru mest stundaðar.
Þá var Magnús um tíma skip-
stjóri á Guðmundi góða RE, Hrafn-
keli NK, Magnúsi IV RE o.fl. bát-
um. Árið 1968 keypti hann í félagi
við Jakob Sigurðsson Fagraklett,
sem var 100 tonna vélbátur, og bar
hann nafnið Sæborg RE 20. Á þann
bát aflaðist vel. Á einni vetrarver-
tíðinni aflaði hann yfir 600 tonna
af slægðum fiski, og var þess sér-
staklega getið í ijölmiðlum, en hann
var alltaf á trolli. Þegar Sæborgin
brann keyptu þeir félagar 233
tonna stálbát, sem einnig bar nafn-
ið Sæborg RÉ, en áður keyptu þeir
í félagi Sólfara og skýrðu Skjald-
borgu RE. Síðar seldu þeir Skjald-
borgu og Jakob keypti hlut Magnús-
ar í Sæborgu. Hugur Magnúsar
stóð til skuttogarakaupa á árinu
1972 en forlögin urðu til þess að
ekki varð af togarakaupum. Við það
var Magnús aldrei sáttur.
Eftir að Magnús hætti útgerð
leysti hann af á hinum ýmsu skipum
og gerði ágætis túra t.d. á togaran-
um Arinbirni RE, en þá var hann
einn af elstu skipstjórum í íslenska
flotanum og gaf yngri mönnunum
ekkert eftir. Magnús var með loðnu-
skipið Júpiter RE á togveiðum, fór
síðar langa túra á fraktskipum og
sumarið 1993 sigldi hann Bylgjunni
VE til írlands, en þangað hafði hún
verið seld.
Um tíma vann Magnús í Hamp-
iðjunni hf. við uppsetningu trolla.
Þá sá hann einnig um sjóvinnunám-
skeið við Austurbæjarskólann, en
það átti einkar vel við Magnús að
kenna unglingum handtökin til sjós.