Morgunblaðið - 18.10.1994, Qupperneq 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 18. OKTÓBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
KRISTÍN
BJÖRNSDÓTTIR
#.
■4- Kristín Björns-
' dóttir var fædd
á Litlu-Giljá
Húnavatnssýslu 1.
júní 1909. Hún lést
i Reykjavík 11.
október síðastlið-
inn. Foreldrar
hennar voru Björn
Sigurðsson kenn-
ari og bóndi og
Sara Guðný Þor-
leifsdóttir frá
Fremrihúsum í
Arnardal, en þau
bjuggu á Húnsstöð-
um, Bjarnastöðum
og síðast á Litlu-Giljá. Kristín
fluttist átta ára gömul með
móður sinni og systkinum til
Blönduóss, þar sem hún gekk
í kvennaskólann. Systkinin
voru: Sigrún, f. 16.6. 1899, d.
20.2. 1972, Guðrún, f. 12.3.
1903, d. 8.9. 1951, og Sigurður
Gunnar, f. 11.1. 1907, d. 26.2.
1967. í Reykjavík starfaði hún
í mörg ár á Landsímastöðinni,
með árshléi er hún
var í London og
lærði m.a. á hið
nýja langlínusam-
band til Islands,
sem opnað var er
hún kom heim.
Árið 1937 fór hún
alfarið utan og
dvaldist í París og
síðar á Italíu, þar
sem hún var í
stríðsfangabúðum _
fasista í þijú ár. I
stríðslok hélt hún
til New York, þar
sem hún gekk í
skóla stórfyrirtækisins IBM og
fór að vinna fyrir það. Haustið
1946 réðst hún til starfa í aðal-
stöðvum Sameinuðu þjóðanna
í New York og alþjóðasam-
tökunum lagði hún krafta sína
í meira en tvo áratugi. Við
starfslok 1969 fluttist Kristín
til íslands og bjó í Reykjavík
til æviloka. Utför hennar fer
fram frá Áskirkju í dag.
LÁTIN er móðursystir mín, Kristín
Bjömsdóttir, eftir stórbrotinn lífs-
feril. Móðir hennar, Sara Þorleifs-
dóttir, var frá Hnífsdal og faðir
hennar, Björn Sigurðsson, Möðru-
fellingur, síðast bóndi og fræði-
maður að Litlu-Giljá í Þingi í Húna-
vatnssýslu. Varð hann úti 1911.
Bjó hún með móður sinni, Söru,
um tíma á Litlu-Giljá, en fluttist
síðar til Blönduóss.
Amma mín var kvennaskóla-
gengin frá Thoru Melsted og var
mjög fróð og mikil tungumála-
kona. Kristín var næstyngst af
fjórum systkinum, sem nú éru öll
látin. Á Blönduósi lauk Kristín
kvennaskólaprófí, á meðan
kvennaskólinn þar var fyrst og
fremst bóklegur, undir stjóm fóð-
ursystur minnar, og var Kristín
langyngsti nemandinn, sem braut-
skráðist þaðan. Skömmu síðar
gerðist hún starfskona Land-
símans. Nokkru fyrir 1934 var hún
kostuð og send til að kynna sér
sjálfvirkan síma, það féll í hennar
hlut að opna talsímasambandið við
útlönd. Eftir það vann hún hjá
Landsímanum til 1937 að hún
hleypti heimdraganum og fluttist
til London.
Á þeim tíma voru kreppuár á
íslandi og fór sendinefnd þaðan til
að fá lán fyrir ísland hjá Hambros-
banka, þar sem ísland var á barmi
gjaldþrots. Var sendinefndin undir
forystu Magnúsar Sigurðssonar
landsbankastjóra. Elin dóttir
Magnúsar var náin vinkona Krist-
ínar. Af þeim sökum kom Magnús
í heimsókn til Kristínar og bar sig
illa vegna synjunarinnar. Kristín
kvað hann ekki þurfa að örvænta,
þar sem hún þekkti áhrifamenn,
sem gætu komið þessu í lag, sem
hún og gerði og bjargaði þar þjóð-
arhag íslendinga í bili. Hefir hún
aldrei hlotið þakklæti sem skyldi.
Eftir það ferðaðist hún mikið um
Evrópu, en dvaldi lengst í París.
Var hún einstök málamanneskja.
í striðsbyrjun var hún stödd í
Belgíu og mun hafa flust fljótlega
til Italíu. Á Parísarárunum buðust
henni leikkonustörf hjá Alexander
Corda. Hafði hún oft orð á því að
það boð hefði hún átt að þiggja.
Erlendis kynntist hún ýmsum
frammámönnum og um tíma var
hún málakennari Eddu Mussolini
og kynntist þar mörgum háttsett-
um Þjóðveijum, sem eindregið
vildu fá hana sem njósnara í Ka-
író. Höfðu þeir í ríkum mæli af-
hent henni ýmis gögn til þess
starfa. Þegar hún neitaði eindreg-
ið, þótti Þjóðveijum ekki fært ann-
að en setja hana í fangelsi á Ítalíu
rtieð ýmsum öðrum pólitískum
t
GUÐRÚN JÓNSDÓTTIR
þjónn Drottins,
lést 14. október á heimili sínu, Hverfisgötu 6b, Hafnarfirði.
Aðstandendur.
t
Ástkær móðir mín,
JÓHANNA ÞÓRÐARDÓTTIR
frá Hvítárholti,
dvaldi síðast á dvalarheimilinu Ási,
lést á elli- og hjúkrunarheimilinu Grund 15. október.
Sigurður Guðmundsson.
t
Bróðir okkar,
GÍSLI GÍSLASON,
Hafnargötu 44,
Keflavík,
verður jarðsunginn frá Keflavíkurkirkju fimmtudaginn 20. október
nk. kl. 14.00.
'Guðrún Gísladóttir,
Bjarni J. Gíslason,
Sesselja Gísladóttir.
MINNINGAR
föngum. Þurfti hún að dvelja þar
við illan aðbúnað í 3'h ár, eða þar
til Bandaríkjamenn komu til sög-
unnar og leystu fangana.
Fyrst á eftir var hún yfirtúlkur
bandarísku herstjórnarinnar. Ekki
kunni Kristín við sig bak við víglín-
una og gekk í Rauðakrossherdeild
Bandaríkjanna og var þá í fremstu
víglínu. Þar stóð hún sig afburða-
vel og fékk æðsta heiðursmerki
kvenna. Þar sem hún hafði verið
í hernum, buðu Bandaríkjamenn
henni skólavist í Bandaríkjunum.
Hún valdi IBM-skólann og lauk
þaðan fullnaðarprófí. Var hún síð-
an valin til að kynna og leigja
Sameinuðu þjóðunum IBM-útbún-
að en SÞ voru þá undir stjórn
Tryggva Lee. Tókst henni með
samstarfsmönnum sínum að selja
SÞ allan útbúnað IBM. Jafnframt
bauðst henni starf hjá SÞ við
gagnaöflun og varð síðar yfirmað-
ur þeirrar deildar. Þegar ísland
varð aðili að SÞ kom það í hennar
hlut að draga íslenska fánann að
húni. Hjá SÞ vann hún síðan þar
til fullum starfsaldri var náð, en
það var árið 1967.
í starfí sínu kynntist hún mörg-
um áhrifamönnum, jafnt banda-
rískum svo og annarra þjóða. Eftir
starfslok hefir hún búið á íslandi,
en var þar samt öðru hveiju full-
trúi ýmissa erlendra þjóða, á alls-
heijarþingi SÞ. Á starfstíma sínum
hjá SÞ tók hún frí á tveggja ára
fresti, ferðaðist mikið um Evrópu,
og heimsótti ættjörðina.
Kristín var einstaklega hrein-
lynd, en gat verið orðhvöss og orð-
heppin. Þar sem hún var gestur
var hún hrókur alls fagnaðar.
Vík ég þá að kynnum okkar, sem
byijuðu snemma. Meðan foreldrar
mínir bjuggu á Víðimýri, var hún
hvert sumar hjá okkur og var vin-
átta okkar mikil og lét hún sér
mjög annt um mig. Meðan hún var
erlendis sendi hún mér jafnan góð-
ar gjafír. Á árinu 1967 varð ég
fyrir miklu áfalli og heimsótti hún
mig reglulega og var mér jafnan
uppörvandi.
Kristín var einstök persóna og
ógleymanleg. Minnist ég hennar
með söknuði og þakklæti.
Blessuð sé minning hennar.
Þorvaldur Ari Arason.
Ég vil í fáum orðum minnast
Kristínar Bjömsdóttur frænku
minnar, fyrrverandi starfsmanns
hjá Sameinuðu þjóðunum í New
York, sem nú er látin. Samskipti
okkar voru ekki svo mikil, að um
langt mál verði að ræða frá minni
hendi, því að hún hvarf af landi
brott þegar ég var barn að aldri,
þar sem hún dvaldist langdvölum
á erlendri grund. Ég var orðinn
vel roskinn, þegar hún kom alkom-
in heim til fóstuijarðarinnar og
þekkti lítið til þess, sem á daga
hennar hafði drifið meðan hún var
erlendis. Við hittumst stundum og
fórum þá út saman og heimsóttum
gjarnan listsýningar, söfn, fórum
á veitingastaði og í bíó og þar fram
eftir götunum.
Ég harma þau veikindi, sem hún
varð að stríða við síðustu ár ævi
sinnar og léku hana illa, eins og
þeir vita, sem komu til hennar við
sjúkrabeðinn og vil ég þakka þeim,
sem það gjörðu og sýndu henni
þannig hluttekningu og vinarhug
á erfiðum stundum.
Nú er hún fölnuð
rósin á akrinum,
sem horfði fagnandi
á upprisu sólarinnar
og sendi kossa
á öldum Ijósvakans
til fuglanna.
Eggert E. Laxdal.
Að morgni dags 9. nóvember
1946 var íslenski fáninn dreginn í
fyrsta sinn að húni fyrir framan
byggingu Sameinuðu þjóðanna í
Lake Success, þar sem þessi nýju
alþjóðasamtök höfðu komið sér
fyrir í gamalli verksmiðjubyggingu
utan við New York. íslandi var
síðar um daginn veitt innganga í
samfélag hinna sameinuðu þjóða.
En áður var þangað komin til
starfa íslensk stúlka, Kristín
Bjömsdóttir frá Litlu-Giljá, og við
hátíðlega aðhöfn dró hún stolt
þjóðfána lands síns upp meðal fána
annarra þeirra þjóða, sem höfðu
að hugsjón að bindast samtökum
sem gætu komið í veg fyrir að
nokkum tíma aftur yrði heims-
styijöld. Ljósmyndin sem Kristín
átti af þessum atburði er söguleg
og ætti að varðveitast.
Kristín þekkti af eigin reynslu
hörmungar styijaldar og gaf þá
skýringu síðar á því af hveiju hún
kom þar til liðs, að „sú göfuga
stofnun hafði að stefnumáli allt
sem ég trúði á“. Hún hafði þá set-
ið í stríðfangabúðum fasista í þorpi
uppi í fjöllunum á Suður-Ítalíu í
rúm þijú ár og komist í maí 1945
til New York með fyrsta stóra
bandaríska herflutningaskipinu
sem flutti heim um sex þúsund
hermenn og sex konur. Kristín
hafði tekið loforð af hershöfðingj-
um innrásarliðs bandamanna að
koma henni yfír Atlantshafið stax
og auðið væri, en hún hjálpaði á
--------------------------------- (
móti í framsókninni við samskipti
og túlkun á ítölsku, og bæði efndu (
þann samning. En síðustu mánuði
stríðsins var hún með Rauða kross-
inum á vígstöðvunum. Þrátt fyrir
ómældar hörmungar í fangavist-
inni og í kjölfarið liggjandi milli
víglínanna þegar bandamenn sóttu
upp eftir Italíuskaga, var þessi
unga kona norðan af íslandi ekki
niðurbrotin. Hélt reisn sinni og ^
gerði sínar kröfur. Það voru alla
tíð einkenni á Kristínu. Ekki hefur
alltaf verið auðvelt fyrir unga ís- *
lenska stúlku að halda reisn sinni
og láta ekki á sig ganga, stand-
andi án bakhjarls á eigin fótum í
stórborgum heimsins, London,
París og Róm.
Kristín fór alfarin utan 1937.
Hafði áður verið eitt ár í London
og þá m.a. verið módel fyrir tísku-
fatnað í tvo tíma á dag, enda glæsi-
leg stúlka með mikið ljóst hár.
Eitt sinn hitti ég með henni fjöl- |
skyldu, sem hún hafði í fyrstu ver-
ið hjá að gæta bama í París og
töluðu þau mikið um hve Kristín
hefði hrifið fólk og verið fljótlega
orðin eftirsótt meðal auðuga sam-
kvæmisfólksins í stórborginni.
Enda jafnvíg í samræðum á mörg-
um tungumálum, ensku, frönsku,
ítölsku og dönsku.
Kristín þekkti því frá Ítalíu
áhrifafólk þegar hún kom til New
York. Hafði þar m.a. kynnst Ruth
Leach, varaforseta stórfyrirtækis-
ins IBM, sem varð til þess að eig-
andinn og forseti IBM, Thomas
Watson, bauð henni í skóla fyrir-
tækisins í Endicott, þar sem hún
lauk prófi og fór að vinna við að
selja hinum nýstofnuðu alþjóða-
samtökum reiknivélar IBM. Var
henni boðin vinna hjá SÞ og starf-
aði upp frá því þar, í 23 ár. Þegar
ég, sem þetta skrifa, kom þar fá-
kunnandi til vinnu 1949 voru sam-
tökin enn í Lake Success, „nýja
byggingin" á Manhattan rétt
ókomin. Um leið og fólkið í þessu
alþjóðlega samfélagi, fulltrúar og
starfsfólk, heyrði að maður var
íslendingur var strax nefnd Kristín
Björns, sem allir þekktu. Hún var
þá yfir samskiptadeild við Norður-
löndin. En seinna var hún „docu-
ment officer“ í 5. nefnd, ef ég man
rétt, en í því fólst að sjá fulltrúum
þjóðanna fyrir öllum þeim skjölum
sem þeir kynnu að þurfa á að halda
varðandi mál á dagskrá. Þetta var
talið mikið vandaverk og var Krist-
ín sjálf inni á öllum fundum til
taks til að útvega hugsanleg og
oft óvænt bakgrunnsskjöl. Við 'þá
aðstoð kynntist hún fulltrúum
þjóðanna og mörgum þeim stjóm-
málamönnum sem hæst bar. Má
geta þess að á myndinni frægu af
Krúsjeff að beija skónum sínum í
borðið á fundi allsheijarþingsins
sést hvar Kristín stendur fyrir aft-
an hann. Hló hún oft að þeim
kúnstuga atburði og fleiru slíku
sem hún varð vitni að.
Lengi hafði Kristín gælt við þá
hugmynd að flytjast heim til Is-
lands þegar starfsævi lyki og það
varð þegar hún varð sextug. Svo
sem eðlilegt er reyndist henni þeg-
ar til kom erfítt að koma úr því
alþjóðlega andrúmslofti og öllum
þessum umsvifum og samkvæmis-
lífi, sem hún lifði í, og setjast í
helgan stein. Hún bjó sér fallegt
heimili, en nú fór Elli kerling að
sækja á með sjúkdómum og áföll-
um. Mörg síðustu árin bjó hún því
í þjónustuíbúðum aldraðra við Dal-
braut og síðast í Skjóli, og fékk á
báðum stöðum góða umönnun.
Kristín Björnsdóttir var stór-
brotin kona, sem hafði lifað mikil
ævintýri og einnig gengið í gegn-
um miklar hörmungar af kjarki og
reisn. Við vinir hennar söknum
hennar nú á kveðjustund.
Elín Pálmadóttir.
ERFIDRYKKJUR
cáfc
p E R L A N sími620200
Faðir okkar, BRANDUR JÓN STEFÁNSSON
fyrrverandi vegaverkstjóri,
lést á heimili sínu, Kirkjuvegi 3, Vík í Mýrdal, laugardaginn
15. október. Börnin.
+
Elskulegur bróðir okkar og mágur,
GUÐMUNDUR YNGVI HALLDÓRSSON,
Boðagranda 7,
áður á Blómvallagötu 10,
andaðist í Borgarspítalanum 15. október.
Margrét Halldórsdóttir,
Dóra Halldórsdóttir, Bragi Brynjólfsson.
LEGSTEINAR
HELLUHRflUNI 14. HflFNflRFIRÐI, SÍMI 91-652707