Morgunblaðið - 05.05.1995, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 5. MAÍ 1995 27
LISTIR
Biðin
MYNPLIST
Gallcrí Fold
MÁLVERK
SOSSA - MARGRÉT SOFF-
í A BJÖRNSDÓTTIR
Opið mánud.-laugard.l0-18 og
sunnud. 14-18 til 14. maí. Aðgangur
ókeypis.
MAÐURINN er hinn endanlegi
mælikvarði alls, sem hann tekur
sér fyrir hendur, hvort sem er á
verklega eða andlega sviðinu. í
myndlistinni hefur listasagan oft
risið hæst þegar maðurinn hefur
verið í brennidepli, og nægir þar
á benda á gullöld grískra lista,
endurreisnina, raunssæisstefnuna
á síðustu öld og upphaf expressi-
onismans á þessari sem dæmi um
slík tímabil. Jafnvel þegar við-
fangsefnin eru önnur, t.d. trúar-
legs eðlis eða tengd landslagi og
umhverfi, er maðurinn í bakgrunn-
inum sem sú viðmiðun, sem öfl
viðleitni listarinnar hverfist um.
Það er stundum vert að minna
sjálfan sig á þennan grunn listar-
innar, þegar staðið er fyrir framan
verk, sem sýna hann afdráttar-
laust, án hliðarspora eða tilvísana
í aðrar áttir — þar sem fólk er í
fyrirrúmi.
Viðfangsefni Sossu — Margrét-
ar Soffíu Björnsdóttur — eru millil-
iðalaust helguð manneskjunni.
Listakonan á að baki dijúgt list-
nám hér á landi, í Danmörku og
Bandaríkjunum, en þar í landi lauk
hún mastersgráðu í myndlist 1992,
og hefur frá þeim tíma haldið
nokkrar sýningar hér á landi. I
málverkum hennar hér er nær ein-
göngu að fínna fólk, ýmist eitt út
af fyrir sig eða í samstöðu með
öðrum, en flest eru þessi málverk
frá þessu ári.
í sumum myndanna bregður
fyrir glettni og léttúð, eins hér
má sjá í „Samspil" (nr. 2) og „Tví-
söngur" (nr. 3), en almennt séð
er inntak málverka Sossu öðru
fremur biðin; fólkið í myndum
hennar situr kyrrt og bíður þess
sem verða vill, í stað þess að vera
að framkvæma eitthvað, gera
hlutina.
Þetta þema snertir vissulega
strengi hjá okkur flestum; við bíð-
um í trausti þess að lífið og tilver-
an séu á leiðinni með sína spennu,
fjölbreytni og gleði. Þannig ein-
kennist líf mannanna oft fremur
af svörun en frumkvæði, bið frem-
ur en áræðni — og þá er sú hugs-
un skelfilegust, að ef til vill sé
biðin tilgangslaus, því lífið sé farið
framhjá, tækifærin glötuð.
Hið síðastnefnda væri að líkind-
um oftúlkun á verkum Sossu, því
hið heita litaspjald hennar byggir
fremur upp von og eftirvæntingu
en vonleysi og eftirsjá. Rauðir,
appelsínugulir og gulir litirl»yggja
upp leikandi iðu í bakgrunni, þar
sem stóllinn kemur einnig fyrir á
stöku stað sem tákn biðarinnar
eða þess sem vantar. Myndbygg-
ingin býður einnig upp á vissa
spennu, þar sem önnur hliðin er
ráðandi þegar einstaklingar fylla
myndina, en jafnvægið er komið
þar sem tvær persónur (eða fleiri)
birtast saman.
Listakonan byggir verk sín
mest á stílfærðum persónumynd-
um, þar sem andlitin eru gjarna
aðeins mótuð að hluta, þannig að
málverkin viðhalda almennum til-
vísunum einangrunar og svipleys-
is, sem gjama eiga við okkur öll.
Þannig má benda á myndina
„Möguleikar“ (nr. 8) sem gott
dæmi þessa; biðin er augljós, en
um leið er flöturinn iðandi af lífi
litarins, sem gæti brotist fram
hvenær sem er.
Sossa hefur einnig náð góðu
valdi á því viðkvæma jafnvægi,
sem þessi myndbygging krefst, og
má benda á málverkin „Frátekið
sæti“ (nr. 4) og „Hún prófaði flug-
drekann ...“ (nr. 13) sem góð
dæmi þessa. Oftast er það þó bið-
in, sem öðru fremur einkennir
myndefnið, og kemur jafnvel fram
í titlum verkanna ekki síður en
efnistökunum, eins og verk nr. 6,
11, og 17 bera með sér.
Hér getur að líta persónulegan
myndheim, sem er sterkur og gef-
andi í einfaldleik sínum. Litaspilið
er líflegt og ber með sér grósku
vorsins, og skapar vissa eftirvænt-
ingu í myndefninu, sem væri ósköp
dauft án hennar. Hér hefur því
tekist vel til, og er rétt að benda
fólki á að líta inn á sýninguna
áður en yfir lýkur.
Eiríkur Þorláksson
UNGUM rússneskum píanóleikara hefur
verið veittur breskur ríkisborgararéttur
fyrir tilstilli nokkurra áhrifamanna í lista-
lífinu og tónlistarunnenda. Hefur þetta vak-
ið hörð viðbrögð í Bretlandi enda hafa
þúsundir manna beðið mun lengur en hann
eftir því að öðlast ríkisborgararétt.
Píanóleikarinn heitir Evgení Kissin og
er 23 ára. Hefur verið fullyrt að hann sé
besti ungi tónlistarmaður heims. Auk hans
fá ríkisborgararétt foreldrar hans og systir
auk píanókennara hans. Meðal þeirra sem
unnu hvað harðast að því að útvega honum
dvalarleyfi fljótt og vel, voru Gowrie lá-
varður, sljórnarformaður Listaráðsins, og
Kissin lávarður en hann og Rússinn eru
fjarskyldir.
Kissin var nýlega á tónleikaferð um Bret-
Iand og fékk frábærar viðtökur. Mun hann
snúa aftur í júní til að finna sér dvalar-
stað. Hann hóf píanónám er hann var
tveggja ára og hefur fyrst og fremst vakið
athygli fyrir túlkun sína á Chopin, Rac-
hmaninov og Liszt.
Undanfarin sex ár hefur Kissin búið í
New York en fyrir skömmu rann áritun
Deilt um ríkis-
borgararétt
píanóleikara
EVGENÍ Kissin er sagður einn fremsti
píanóleikari heims af yngri kynslóð.
föður hans og systur út. Hann þorir ekki
að snúa aftur til Rússlands af ótta við að
verða kvaddur í herinn.
Óréttlæti
Þeir sem barist hafa fyrir breytingum á
lögum um innflytjendur eru afar ósáttir
við málsmeðferð Kissins, sem þeir segja
einna helst minna á þegar suður-afríska
hlaupakonan Zola Budd fékk ríkisborgara-
rétt í Bretlandi þrettán dögum eftir að hún
sótti um og gat því keppt fyrir Bretland á
ólympíuleikum 1984. Segja gagnrýnendur
að margar fjölskyldur séu klofnar vegna
hinna ströngu innflytjendalaga, bíði svo
árum skipti eftir því að öðlast slíkan rétt.
Stuðningsmenn Kissins segja hins vegar
málið hafa verið brýnna en svo að hægt
hafi verið að láta hann bíða jafn lengi eftir
ríkisborgararétti og aðra. „Hér er um að
ræða einstaka hæfileika og lífið er ekki
réttlátt þegar það útdeilir snilligáfunni,“
sagði Gowrie lávarður og Kissin segir nafna
sinn ótrúlega vel gefinn en að hann þurfi
á stuðningi fjölskyldu sinnar að halda, því
hann sé ekki veraldarvanur.
Kona í nauðum
KVIKMYNPIR
Iláskólabíó
Höfuð uppúr vatni „Hod-
et over vannet" ★ ★
Leikstjóri: Nils Gaup. Aðal-
hlutverk: Lene Elise Bergum,
Sven Roger Karlsen og Morten
Abel, Readar Sörensen. Film
kameraterne. 1993.
NORSKA spennumyndin Höfuð
uppúr vatni eftir Nils Gaup (Leið-
sögumaðurinn) er svört kómedía
um unga stúlku á sumarleyfiseyju
og karlmenn í 'lífi hennar sem
ýmist detta niður dauðir, myrða
eða eru myrtir í kringum hana.
Mesti húmoristi spennumyndanna
var Alfred Hitchcock og Gaup
virðist ganga í smiðju hans með
samblandi af spennu og dauðahú-
mor en myndin hans verður aldrei
neitt sérlega spennandi og svart-
lituð gamansemin virkar fremur
sem bitlaust góðlátlegt grín. Með
svolítið safaríkara handriti og
snöfurmannlegri leikstjórn hefði
sjálfsagt mátt gera mynd sem
kæmist a.m.k. þangað sem danska
spennumyndin Næturvörðurinn
hafði hælana.
Lene Elise Bergum leikur kon-
una ungu og er skandínavískt af-
brigði af Demi Moore. Hremming-
ar hennar byija er gamall kærasti
kemur óvænt á eyjuna til hennar
þegar eiginmaður og vinur hans
eru í stuttu ferðalagi. Ekki vill
betur til en svo að kærastinn læt-
ur lífið undir morgun og þegar
eiginmaðurinn mætir á svæðið les
konan úr viðbrögðum hans að
ekki sé allt eins og það sýnist og
brátt hefst leikur kattarins að
músinni.
Þetta er ekki svo slæm hug-
mynd. Hvað gerir fólk sem situr
uppi með lík undir tvíræðum
kringumstæðum? Tilkynnir það
látið eða reynir það að fela líkið?
Og hversu langt er það tilbúið að
ganga svo það finnist ekki? Næg-
ir að liggja undir grun? Af hverju?
Þessu þarf myndin að svara á
sannfærandi hátt strax í upphafi
og á í nokkrum erfiðleikum með
það. Gaup tókst betur að byggja
upp spennu þegar hann gerði Leið-
sögumanninn. Hér á hann nokkra
góða spretti en einhvern veginn
er undirbygging spennunnar ekki
traust m.a. vegna spurninganna
sem leita á hugann.
Lýsingu er stundum ábótavant
og Gaup hefði mátt keyra upp
meiri hraða í frásögnina en honum
tekst ágætlega að sá grunsemdum
milli persónanna svo óvíst er hvar
hver og einn stendur þegar nær
dregur lokum og húmorinn verður
æ kaldhæðnislegri. Boðskapurinn
er a.m.k. mjög einfaldur fyrir þá
sem lenda í svipaðri aðstöðu:
Hringdu í lögguna og hættu þess-
ari vitleysu.
Arnaldur Indriðason
Tvö íslensk verk
frumflutt á norrænni
tónlistarhátíð
TVÖ íslensk tón-
verk, eftir Þor-
stein Hauksson
og Þorkel Sigúr-
björnsson, verða
flutt á norrænni
tónlistarhátíð í
Gautaborg en
þessi tónlist-
arhátíð fer fram
3.-6. maí. Verk-
ið eftir Þorstein heitir „Ever-
changing Waves“ og var skrifað
fyrir New Music Ensemble í
Gautaborg og verður flutt af þeim
hópi í Dómkirkjunni í Gautaborg
5. maí.
Verkið eftir Þorkel Sigurbjöms-
son heitir „För Þórs til Útgarða-
loka“ og er það skrifað fyrir fjög-
ur hljóðfæri og upplesara. Texta-
höfundur er Snorri Sturluson.
Þetta er hugsað sem „verk fyrir
alla fjölskylduna" og í samræmi
við það verður það flutt á tónleik-
um á laugardagseftirmiðdegi.
Fimm önnur verk eftir Islend-
inga verða flutt á hátíðinni.
Á opnunartónleikunum verður
fluttur Flautukonsert Atla Heimis
SveinssonaL og verður Kolbeinn
Bjarnason eínleikari í honum. Atli
Heimir hlaut á sínum tíma tón-
listarverðlaun
Norðurlandaráðs
fyrir þetta verk.
Ánnað verk eftir
Atla Heimi sem
flutt verður á
hátíðinni er kór-
verkið „Haust-
myndir“.
Verk eftir
Þorstein Hauks-
son verður flutt á tónleikum hel-
guðum rafmagnstónlist. Það er
verkið „Cho“, sem er fyrir flautu
og segulband. Einleikari verður
Kolbeinn Bjarnason.
Tvö verk verða flutt eftir Jón
Leifs, en verk hans njóta vaxandi
virðingar og vinsælda á erlendri
grund. Annars vegar er um að
ræða hljómsveitarverkið „Þijú
óhlutræn málverk“ flutt af Sin-
fóníuhljómsveit Gautaborgar og
hins vegar kórverkið „Requiem"
sungið af Gösta Ohlins Vokalen-
semble. Önnur verk sem flutt verða
á hátíðinni eru m.a. eftir Sibelius,
Per Norgárd, Arne Nordheim, Arne
Mellnás og Steve Reich. í allt verða
18 tónleikar á hátíðinni, sem er
mikilvægur vettvangur fyrir ís-
lensk tónskáld til að koma list sinni
á framfæri á erlendri grundu.
Þorsteinn
GUÐRÚN E. Ólafsdóttir
opnar málverkasýningu í
Listhúsinu Laugardal á
morgun, laugardag.
Olíumynd-
ir í List-
húsinu
GUÐRÚN E. Ólafsdóttir opn-
ar málverkasýningu í List-
húsinu í Laugardal, á morg-
un, laugardag, kl. 15. Á sýn-
ingunni eru um 30 olíumynd-
ir, flestar unnar á sl. tveimur
árum
Þetta er önnur einkasýning
hennar, en hún hefur tekið
þátt í nokkrum samsýning-
um, m.a. á Kjarvalsstöðum
og Gallerí Borg.
Við opnunina leika gítar-
leikararnir Rúnar Þórisson og
Hinrik Bjarnason, öðru nafni
Duo De Mano.
Sýningin stendur til 21.
maí og er opin mánudaga til
laugardaga frá kl. 13-18 og
sunnudaga frá kl. 14-18.
Stakkaskipti
frumsýnd
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ frumsýnir
í kvöld nýtt íslenskt leikrit,
Stakkaskipti eftir Guðmund
Steinsson.
Stakkaskipti fjallar um ís-
lenska nútímafjölskyldu, þá
sömu og sagt var frá í öðru
leikriti Guðmundar, Stundar-
friði, sem sýnt var í Þjóðleik-
húsinu fyrir fimmtán árum.
Stundarfriður naut á sínum
tíma fádæma vinsælda og sáu
yfir fjörutíu þúsund manns
þá sýningu.
Hvað hefur orðið um þessa
fjölskyldu, hvernig hefur
henni reitt af? Margt hefur
breyst í samfélaginu á fimmt-
án árum og heilmikið gerist
í lífi einnar fjölskyldu á þeim
tíma. Við fylgjumst með
stakkaskiptum á högum
þessa fólks og fer enginn
kynslóð varhluta af harðn-
andi tímum.
Gráglettin og beinskeytt
lýsing á nútímafólki á tímum
samdráttar og breyttra lífs-
gilda.
Aðeins verða átta sýningar
á verkinu nú í vor, en sýning-
ar verða teknar upp að nýju
í haust og er þetta síðasta
frumsýning leikársins.
„Norrænu
landslagi“
lýkur
SÝNINGU norska lista-
mannsins Patricks Huse,
„Norrænt landslag", sem nú
stendur yfir í Hafnarborg,
lýkur 8. maí næstkomandi.
Á sýningunni eru olíumál-
verk, verk unnin með bland-
aðri tækni og nkkrar litógraf-
íur.
Sýningin verður opin frá
kl. 12-18.