Morgunblaðið - 18.11.1995, Blaðsíða 36

36 LAUGARDAGUR 18. NÓVEMBER 1995
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
SVANFRÍÐUR
KRISTJÁNSDÓTTIR
+ Svanfríður
Kristjánsdóttir
var fædd á Hellis-
sandi 25. janúar
1910. Hún lést í
Reykjavík 14. nóv-
ember síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru hjónin Sigríð-
ur Cýrusdóttir og
Kristján Gilsson.
Börn þeirra hjóna
voru 14 og af þeim
er nú Jófríður ein á
lífi, fædd 1912.
Svanfríður missti
föður sinn þegar
hún var níu ára og var þá tek-
in í fóstur af þeim hjónum Júní-
önu Jóhannesdóttur og Frið-
birni Asbjarnarsyni á Hellis-
sandi.
Árið 1930 gekk Svanfríður
að eiga Jón Guðmundsson frá
Hellissandi, sem þá var sjómað-
ur en lengst af vélstjóri í frysti-
húsinu þar á staðnum. Þar
vann Svanfríður líka annað
veifíð eftir því sem aðstæður
leyfðu. Börn Jóns og Svanfríð-
ar urðu sjö: Frið-
jón stýrimaður, f.
12.2. 1931, Karl
Guðmundur stýri-
maður, f. 7.8.1933,
d. 17.2. 1962, Þyri
hjúkrunarfræðing-
ur, f. 30.7. 1943,
Rúrik verkamað-
ur, f. 24.11. 1946,
d. 30.10. 1986, Sig-
urður útgerðar-
maður, f. 11.4.
1950, Kristján út-
gerðarmaður, f.
16.6. 1951, og
Baldur vélstjóri, f.
17.1. 1953.
Mann sinn, Jón Guðmunds-
son, missti Svanfríður 15. febr-
úar 1970. Skömmu síðar flutt-
ist hún til Reykjavíkur og starf-
aði lengst af í mötuneyti Raf-
magnsveitu Reykjavíkur. Síð-
ustu árin dvaldist hún á
Dvalarheimili aldraðra í Stykk-
ishólmi.
Utför Svanfríðar fer fram
frá Ingjaldshólskirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 14.
ALLTAF er það okkur, sem höfum
alls kyns tæki til að létta okkur
lífið, undrunarefni hvernig fólk gat
við erfíð kjör komið upp stórum
barnahópi eins og Svanfríður og
Jón gerðu. Samheldni þeirra hjóna
dregur langt til skýringar, en líka
eðlislæg vinnusemi, sjálfsagi og
nýtni. En einnig lífsgleði og félags-
lyndi. Heimili þeirra Svanfríðar
stóð lengst í Ártúni á Hellissandi.
Það var um þjóðbraut þvera, þar
var öllum gestum vel fagnað, enda
gestkvæmt og oft glatt á hjalla.
Konur og karlar á öllum aldri, sum-
ir að sunnan, aðrir að norðan, voru
komin í dýrmæta heimsókn. Hús-
móðirin bætir við sig vinnu með
glöðu geði, allt er svo sjálfsagt.
Auk þess að sinna stóru heimili
saumaði Svanfríður föt heilmikið
fyrir fólk á staðnum. Saumaskap
hafði hún lært af móður sinni, Sig-
ríði Cýrusdóttur, þá voru ekki nám-
skeiðin að sækja eins og nú. Hve-
nær hafði hún tíma til að sauma?
Það gerði hún á nóttunni, það var
tíminn sem hún átti afgangs. Með
hléum vann hún í frystihúsinu þar
sem maður hennar var lengstum
vélstjóri. Og virðist þetta vera orð-
ið ærið nóg.
Á litlum stað þarf hver maður
gjarnan að koma að mörgu. Allt lék
í höndum Jóns Guðmundssonar,
eiginmanns Svanfríðar. Hann lagði
rafmagn í Ártún, þótt ekki hefði
hann lært til þeirra hluta, og leiddi
það frá frystihúsinu. Hann gerði
við útvörp og þau hjón voru drif-
fjöðrin í starfi leikfélagsins á staðn-
um. Jón lék á sviði og Svanfríður
saumaði eða færði leikurum kaffí.
Lengi vel var samgöngumálum
Hellissands þannig háttað að vega-
samband við Reykjavík var helst
framan undir Jökul en enginn veg-
ur milli Hellissands og Olafsvíkur
og varð að sæta sjávarföllum og
fara á jeppa um fjöru þar á milli.
Sandarar urðu því að vera sjálfum
sér nægir um flesta hluti og reyndi
þá á samheldni sem hefur mótað
fólkið. Hvergi hef ég kynnst jafn-
miklum samhug ættar og Cýrusar-
ættarinnar, en Cýrus Andrésson
var afi Svanfríðar og bjó á Önd-
verðarnesi og síðar á Hólahólum.
Þetta hefur mátt skynja svo berlega
á ættarmótum í Reykjavík og á
Hellissandi.
Samheldni kemur fram í félags-
málum. Þar lét Svanfríður Krist-
jánsdóttir margt til sín taka. Hún
var formaður Kvenfélags Hellis-
sands í tíu ár. Baráttumál var að
koma upp félagsheimilinu Röst sem
Kvenfélagið eignaðist hlut í. Þá
beitti félagið sér fyrir því ásamt
Lionsklúbbnum á staðnum að leik-
skóla var komið upp. Kvenfélagið
eignaðist spunavél sem sett var
niður á Fögruvöllum og þar kenndi
Svanfríður á vélina. Félagskonur
héldu jólatrésskemmtanir fyrir
börnin og saumuðu grímubúninga
fyrir grímuböll.
Þá beitti Svanfríður sér fyrir því
að stofnuð var Kvennadeild Slysa-
vamafélagsins þar á staðnum og
barðist fyrir því að vegur yrði lagð-
ur af þjóðveginum og niður í Djúpa-
HILDUR
KJARTANSDÓTTIR
+ Hildur Kjart-
ansdóttir fædd-
ist í Reykjavík 17.
nóvember 1965.
Hún lést í Borgar-
spítalanum hinn
29. ágúst síðastlið-
inn. Foreldrar
hennar eru Sjöfn
Janusdóttir og
Kjartan Kjartans-
son sem er látinn.
Alsystkini hennar
eru Karen, f. 1956,
Valborg, f. 1958,
o g Kjartan, f. 1963.
Hálfsystir Hildar,
samfeðra, er Bryn-
hildur, f. 1976. Útför Hildar
fór fram frá Fossvogskapellu
7. september.
MEÐ þessu sálma-
versi viljum við minn-
ast Hildar sem í gær
hefði orðið þrítug.
Hildur var glaðleg
stúlka sem átti auð-
velt með að vinna hug
og hjarta þeirra er
umgengust hana. Við
biðjum Guð að geyma
hana og fjölskyldu
hennar.
Guð leiði þig, en líkni mér,
sem lengur má ei fylgja þér.
En eg vil fá þér englavörð,
míns innsta hjarta bænar-
gjörð:
Guð leiði þig.
(M. Joch.)
Með kveðju frá öllum á
Skálatúnsheimilinu.
lón, en áður hafði slysavarnaskýli
verið reist í Dritvík.
Svanfríður var komin af sjó-
mönnum og verkafólki. Hún var
sjálfri sér samkvæm og studdi allt-
af þau stjórnmálasamtök sem vildu
veg þess fólks sem mestan. Sterk
réttlætistilfinning og samúð með
þeim sem minnst mega sín mun
hafa ráðið þar miklu. En líka löng-
un til að breyta og bæta þjóðfélag-
ið. Fann hún oft til þess að stétt-
vísi manna væri ekki sem skyldi
og sagði að verkafólk ætti að
standa sem best saman í starfi sínu
og baráttu.
Eins og áður var nefnt var yndi
Svanfríðar að taka á móti gestum.
Ef aðstæður hennar hefðu verið
aðrar hefði hún gjaman viljað reka
mötuneyti líkt og Viktoría systir
hennar gerði við Hólabraut á Akur-
eyri með miklum myndarskap og
eldri Akureyringar muna vel eftir.
Efast ég ekki um að þangað hefði
verið gott að koma til Svanfríðar
tengdamóður minnar, vel tekið á
móti, fólk fengið það besta sem til
væri og þeir sem lítið hefðu af ver-
aldarauði ekki þurft að borga. En
allir hefðu gengið glaðir og mettir
frá borði og þannig vil ég helst
hugsa mér að hún taki nú á móti
okkur öllum.
Haukur Sigurðsson.
Ég man eftir Svanfríði fyrst, eða
Svennu eins og hún var jafnan köll-
uð, þegar hún var búin að stofna
sitt eigið heimili með sínum ágæta
manni, Jóni Guðmundssyni. Á ungl-
ingsárunum mínum leit ég oft eftir
börnum fyrir þau þegar þau þurftu
að bregða sér af bæ vegna þess að
eitthvað var um að vera í byggðinni
að kvöldlagi. Við vorum systradætur
og heimsóknir mínar í Ártún héldu
áfram eftir að ég var orðin fullorð-
in, bæði til að spjalla við þau hjón
svo og til að heimsækja móður Svan-
fríðar, Sigríði Cýrusdóttur, en hún
var hjá þeim hjónum í Ártúni til
dauðadags, síðustu árin blind og
rúmliggjandi.
Svanfríður var ákaflega félags-
lynd, hún var í mörgum félögum
hér á Hellissandi og starfaði þar af
alefli. Félagi í Kvenfélagi Hellis-
sands var hún frá unga aldri og
formaður _þess í tíu ár, árin 1961
til 1971. Ég man eftir henni þegar
verið var að byggja Félagsheimilið
Röst. Þá var unnin sjálfboðavinna á
vegum þeirra félaga sem stóðu að
byggingunni. Karlmennimir vom
að rífa niður steypumót undan loft-
um og skrapa og naglhreinsa móta-
viðinn. Við konurnar komum svo
með kaffí og meðlæti og það var
sest niður til að njóta veitinganna.
Svenna gat ekki setið kyrr, heldur
tók hún hamarinn af einhveijum
karlinum meðan hann drakk kaffíð
og fór að naglhreinsa. Hún tók
málin engum vettlingatökum, konan
sú, hún lét sér fátt óviðkomandi í
byggðarlaginu og var boðin og búin
til allra góðra verka.
Kvenfélagskonumar . stóðu fyrir
fyrsta vísi að leikskóla hér. Þær
fengu stofu í barnaskólanum yfir
sumarmánuðina og önnuðust bama-
gæslu þar og á skólalóðinni. Einnig
ræktuðu þær upp skrúðgarð og svo
má lengi telja verkefnin sem þær
unnu að. Þær vom duglegar, þessar
konur, að gera byggðinni sinni ýmis-
legt till framfara og prýði. Svanfríð-
ur var sérstaklega ósérhlífín og var
því oftast fremst í flokki, jákvæð
og jafnan glöð og hress og hafði
mikla frásagnargleði og sagði
skemmtilega frá viðburðum og
áhugamálum sínum.
Leikstarfsemi var henni áhuga-
mál. Þau hjón voru á meðal stofn-
enda Leikfélags Hellissands. Jón lék
í flestum leikritum sem vom færð
upp á fyrstu starfsárum félagsins
og þau vom nokkuð mörg. Svanfríð-
ur var mótorinn og hreif fólk með
sér. Hún var óþreytandi að útvega
fólk í hlutverkin. Það var oft mikil
vinna, það vom ekki allir tilbúnir
að leika, töldu sig jafnvel skorta
hæfni til þess þótt Svenna væri á
annarri skoðun, en hún náði oftast
sínu fram. Fyrir stofnun Leikfélags-
ins stóð kvenfélagið fyrir leiksýning-
um. Svanfríður hefur án efa komið
nálægt þeirri starfsemi, ef að líkum
lætur. Þau hjón höfðu frá mörgu
að segja um skemmtanir hér í
byggðinni á fjórða og fímmta ára-
tugnum og það var gaman að hlusta
á þau og vini þeirra tala um það
hvernig farið var að þegar fólk
þurfti að búa til skemmtiefni og
skemmtanir sínar sjálft.
Eitt af félagsmálefnunum sem
hún tók þátt í, frá unglingsaldri,
var að syngja í kirkjukórnum í Ingj-
aldshólskirkju. Ég man eftir henni,
frá því að ég var bam, og fleiri
konum uppi á sönglofti á jólum. Þær
voru í íslenskum búningum og þær
blöstu við mér þar sem ég sat niðri
í kirkjunni, mér fannst þær svo fal-
legar og söngurinn líka svo fagur.
Svanfríður stóð fyrir stofnun
Slysavamadeildarinnar Helgu Bárð-
ardóttur, sem er kvennadeild, ásamt
fleiri konum hér í hreppnum. Frægt
er þegar konurnar í deildinni stóðu
fyrir því að láta gera akveg niður
yfír hraunið frá þjóðvegi þar undir
Jökli niður að ströndinni við Djúpa-
lónssand. Nokkur skipströnd höfðu
orðið þar og frá þjóðveginum var
bæði langt og erfitt að komast til
strandarinnar með björgunartæki.
Vegagerðin aðstoðaði þær, en þær
kostuðu verkið sjálfar. Nú er þetta
ein fjölfamasta ferðamannaleið á
Snæfellsnesi.
Þau hjón voru vinstrisinnuð og
fylgdust vel mep stjórnmálum. Það
var oft hist í Ártúni til skrafs og
ráðagerða um landsins gagn og
nauðsynjar. Það var gestkvæmt í
Ártúni og þar voru allir hjartanlega
velkomnir. Þau Svenna og Jón höfðu
einstakt lag á því að skemmta gest-
um sínum og láta þeim líða vel.
Svanfríður og Jón byijuðu sinn
búskap í Bjömshúsi (Uppsölum) á
Hellissandi en keyptu síðan Ártún
og áttu þar fallegt heimili og bjuggu
þar allan sinn búskap. Þau byggðu
tvisvar við húsið. Jón var hagur og
gerði mikið af þessu sjálfur. Þau
vom afar samhent og vom bæði á
kafi í félags- og framfaramálum
byggðarlagsins. Jón lést langt um
aldur fram en Svanfríður bjó áfram
með bömum sínum, fyrst í Ártúni
en flutti svo til Reykjavíkur og hélt
þar heimili, börn hennar og bama-
börn vom þá oft hjá henni. Síðustu
misserin dvaldist hún á Dvalarheim-
ilinu í Stykkishólmi.
Nú hefur hún kvatt eftir starf-
sama ævi og leggst til hvíldar við
hlið manns síns á Ingjaldshóli.
Við hjónin vottum bömum hennar
og öðrum vandamönnum innilega
samúð. Blessuð sé minning Svan-
fríðar Kristjánsdóttur.
Hrefna Magnúsdóttir.
I dag kveðjum við tengdamóður
okkar, Svanfríði Kristjánsdóttur,
sem er látin eftir stutta sjúkrahús-
legu. Við kynntumst Svennu þegar
við komum inn í fjölskyldu hennar
með kærustunum okkar, Sigga og
Kidda, og var okkur tekið opnum
örmum eins og Svenna tók öllum
sem komu á hennar heimili.
Svenna flutti frá Sandi 1972
stuttu eftir að hún missti mann
sinn, Jón Guðmundsson, og bjó hún
í Reykjavík til ársins 1993, þegar
hún fór á Dvalarheimilið í Stykkis-
hólmi. Heimili hennar var okkar
annað heimili um tíma og eftir að
við fluttum aftur vestur bjuggum
við alltaf hjá henni þegar komið
var til Reykjavíkur. Alltaf voru
uppbúin rúm, full borð af mat því
öllum varð að líða vel hjá henni.
Ekki skorti umhyggju fyrir ömmu-
börnunum eftir að þau komu í heim-
inn. Alltaf var hún tilbúin til að
passa þau ef á þurfti að halda. Hún
skildi svo vél ef okkur langaði á
ball því hún var svo léttlynd og
hafði líka gaman af að dansa með-
an hún hafði heilsu til.
Ógleymanlegar eru stundimar
þegar hún hafði sumarbústað og
bauð þá öllum sem vildu koma, og
var þá oft þröng á þingi því ekki var
hún ánægð nema allir kæmu. Á
kvöldin þegar allir voru háttaðir var
nú aldeilis ekki farið að sofa. Sagðar
vom sögur, spilað á spil og sungið.
Þegar Svenna hætti að vinna,
kom hún oftar vestur í heimsókn.
Ekki voru síðri stundirnar með henni
þá. Alltaf passaði hún að skipta sér
jafnt á milli heimjla barna sinna.
Alltaf var hún jafn léttlynd, glöð
og þakklát fyrir allt sem fyrir hana
var gert.
Hún dvaldi síðustu tvö árin á
Dvalarheimili aldraðra í Stykkis-
hólmi, þar sem hún fékk góða
umönnun.
Minnisstæð er okkur ferðin sem
við fórum með hana til Reykjavíkur
í október sl., eftir að hún hafði hras-
að illa og þurfti að fara í aðgerð.
Þó að henni liði illa kvartaði hún
ekki, en var alltaf að hugsa um að
okkur væri ekki kalt, en svona var
umhyggjusemi hennar alltaf fyrir
öðrum.
Að lokum viljum við þakka
Svennu fyrir þann góða tíma sem
við áttum með henni. Við vitum að
góður guð tekur vel á móti henni
og ástvinir hennar, eiginmaðurinn
Jón og synirnir Kalli og Rúrri.
Nú legg ég augun aftur,
ó, guð, þinn náðar kraftur
mín veri vöm í nótt.
Æ, virst mig að þér taka,
mér yfír láttu vaka
þinn engil, svo ég sofí rótt.
(Þýð. S. Egilsson)
Ég fel í forsjá þína,
guð faðir, sálu mína
því nú er komin nótt.
Um ljósið lát mig dreyma,
og ljúfa engla geyma
öll bömin þín, svo blundi í nótt.
(M. Joch.)
Arnheiður og Metta.
Nú kveðjum við ömmu Svennu
og um leið streyma fram ýmsar
minningar. Þegar við vorum yngri,
ég og Nonni bróðir, man ég oftast
eftir ömmu eldandi, pijónandi eða
lesandi. Alltaf þegar ég og litli bróð-
ir gistum hjá ömmu í Reykjavík eða
hún hjá okkur í Ólafsvík, þá leið
ekki það kvöld að hún segði okkur
ekki sögur áður en við fórum að
sofa. Fyrsta minning mín um hana
er sú, að hún bað mig oft um að
greiða sér. Hún sat þá á rúmi sínu
og ég hljóp í kringum hana með
greiðu og greiddi í gegnum hár
hennar. Hún sat þar lengi og bað
mig um að halda áfram.
Þegar ég var á fermingaraldri,
fórum ég, Gunnar Helgi frændi
minn og Rakel vinkona mín oft til
Reykjavíkur. Við gistum alltaf hjá
ömmu eins og eina helgi. Amma tók
alltaf vel á móti okkur og vildi allt
fyrir okkur gera.
Þegar ég fór til Reykjavíkur í
framhaldsnám, þá gisti ég oft hjá
henni dögum saman. Þó að hún
hafi verið veik á fæti, vaknaði hún
alltaf með mér á morgnana, klukkan
7, og eldaði hafragraut. Þegar ég
kom heim eftir skóla var hún alltaf
með eitthvað tilbúið að borða. Yfír-
leitt fékk ég að ráða hvað yrði í
kvöldmat, og var þá annaðhvort
pizza eða fískur. Svo var alltaf smá
kvöldkaffi, vegna þess að henni
fannst maður aldrei borða nógu
mikið.
Við viljum þakka ömmu fyrir
samverustundirnar og biðja Guð að
taka vel á móti henni.
Litja og Jón.
Minningar um Svennu ömmu
eins og við alltaf kölluðum hana
eru margar, minningar um glað-
lynda og yndislega konu sem aldrei
hverfa úr huga okkar. Ferðir okkar
að vestan til ömmu Svennu í
Gnoðarvoginn voru ófáar og tók
hún okkur ávallt opnum örmum
hvort sem lengri eða skemmri dvöl
var að ræða, til dæmis stuttar kom-
ur til tannlæknis eða við upphaf
framhaldsnáms. Enda þótt við
bönkuðum fyrirvaralaust upp á,
vantaði ekki gestrisnina, því alltaf
var dúkað borð, kræsingar bornar
fram og nóg var svefnplássið. Okk-
ur eru í fersku minni verslunarferð-
irnar í Glæsibæ sem voru ófáar,
því aldrei mátti neitt vanta er gesti
bar að garði.
Það var okkur alltaf mikið til-
hlökkunarefni þegar von var á
ömmu vestur. Var hún þá oft og
iðulega með pijónana með sér og
mikið komu vettlingar og hlýir sokk-
ar sér vel á köldum vetrum heima