Morgunblaðið - 01.12.1995, Blaðsíða 44

44 FÖSTUDAGUR 1. DESEMBER 1995
AÐSEIMDAR GREMMAR
MORGUNBLAÐIÐ
Að halda bókstafinn
en brjóta andann
HUGLEIÐING
vegna óbilgjarnar um-
ræðu um trúmál og sið-
fræði í fjölmiðlum und-
anfarna mánuði þar
sem alvara lífsins og
kristinnar trúar eru
gerð að skemmtiatrið-
um. Til eru fleiri skoð-
anir á þeim málum en
þær sem hinir sjálf-
umglöðu menn hafa
þar borið. Flestum
mönnum er kunn
dæmisagan úr Biblí-
unni um týnda soninn.
Jesús sagði hana toll-
heimtumönnum og ber-
syndugum, sem komu til að hlýða
á hann. En farísear og fræðimenn
ömuðust við því.
Dæmisagan segir frá tveim son-
um sem maður nokkur átti. Þeim
yngri og þeim eldri. Frásagan af
yngri syninum er um það hvemig
hann fer sína eigin leið og tekur
að lifa stjómlausu, svallsömu lífí
sem endar í verstu niðurlægingu. í
niðurlægingunni kom maðurinn til
sjálfs sín og sá að sér og tók sig
upp. Hann hélt af stað til baka til
föðurins til að endurvinna persónu-
leika sinn og manndóm.
„En eldri sonur hans var á akri.
Þegar hann kom og nálgaðist húsið,
heyrði hann hljóðfæraslátt og dans.
Hann kallaði á einn piltanna og
spurði, hvað um væri að vera. Hann
svaraði: „Bróðir þinn er kominn og
faðir þinn hefur slátrað alikálfinum,
af því að hann heimti hann heilan
heim.“ Þá reiddist hann og vildi
ekki fara inn.“
Það er lærdómsríkt fyrir hvers-
dagslega alþýðu manna að skoða
viðbrögð eldri sonarins sem stöðug-
ur hafði verið heima í föðurhúsum.
Hann vildi ekki fara inn nema hinn
færi út. Eitt hús fyrir þá báða var
ekki nógu gott, jafnvel þótt það
væri hús föður þeirra beggja. Þann-
ig hugsa farísear, þeir telja sig miklu
betri en aðra menn og má sjá slík
orð eftir þeim höfð í ritningunum:
„Far þú burt, kom ekki nærri mér,
ég er heilagri en þú“ og „... ég er
ekki eins og aðrir menn, og ekkert
líkur þessum tollheimtumanni."
Eldri bróðirnn vildi ekki fara inn í
húsið þótt faðirinn
hefði leitt bróður hans
þangað. Hann vildi
heldur ekki kalla hann
bróður sinn og gerði
eins mikið úr sök hans
og hægt var.
Eldri sonurinn tákn-
ar hér trúarbrögðin á
tímum Jesú og á vissan
hátt getur hann einnig
táknað ýmiss konar
kristna trú, sem svo er
kölluð, á okkar tímum.
Um það höfum við
dæmi. Yngri sonurinn
táknar almenning, lýð-
inn og syndarana, þeg-
ar eldri bróðirinn er fastformaður
eins og farísei og fræðimaður. Elska
hans og hollusta við Guð var ekki
heilsteypt. Suma hluta eðlis síns
hafði hann ekki gefið Guði. Þeir
höfðu því ekki verið verði keypt.ir
Menn geta kannski
falið mistök sín fyrir
öðrum mönnum, segir
Óli Ágiístsson, en
ekki fyrir Guði.
og hreinsaðir í andlegum eldi. í
þeim hluta eðlis hans var afbrýði-
semi, vegna gleðinnar sem ríkti yfir
yngri bróðumum og enn meiri af-
brýðisemi, yfir því að hinum glataða
var fagnað með veislu. Sjálfsréttlæt-
ing var einnig eitt af einkennum
hans, eins og afbrýðisemin og for-
dæming á bróðurnum, sem kom vel
í ljós í þessum hörðu orðum sem
hann sagði við föðurinn: „Þessi son-
ur þinn hefur sóað eigum þínum
með skækjum.“ í viðbót við sjálfs-
réttlætinguna og afbrýðisemina,
sést einnig sjálfsvorkunn: „Nú er
ég búinn að þjóna þér öll þessi ár“
og „mér hefur þú aldrei gefið kið-
ling.“
Sjálfsréttlæting, afbrýðisemi og
sjálfsvorkunn eiga öll rætur að rekja
til sjálfsclýrkunar. Þannig kemur í
ljós að í stað þess að tilbiðja Guð á
himnum, var eldri bróðirinn sjálfur
Guð, í eigin augum. Honum fannst
mikið til sína koma og var stoltur
og stærilátur. En stærilæti er dauði,
í hvaða formi sem það birtist og
gagnvart trú er það eins og kalk-
brennsludauði.
Það fer ekki framhjá neinum að
eldri bróðirinn er óvinsæll í dæmi-
sögunni. En menn eins og hann eru
ekki óvinsælir í þjóðfélaginu og eiga
sér þar marga líka. Hann gæti ver-
ið klerkur, safnaðarhirðir, fulltrúi í
kirkjudeild, ieiðtogi í hópastarfi, lyk-
ilpersóna í samfélaginu. Honum
fínnst gjaman að flestir aðrir séu
honum óæðri. Glataður maður, eins
og yngri sonurinn, er í augum hans
bara ónytjungur.
En í dæmisögu Jesú Krists voru
öll tilsvör föðurins mild og blíðleg.
Hann svaraði stingandi ásökun eldri
sonarins á elskulegan og örlátan
hátt: „Allt mitt er þitt,“ sagði hann.
Og þegar eldri sonurinn fordæmdi
glataðan bróður sinn, svallarann,
dómharður og meinyrtur, með orð-
unum: „Þessi ónytjungur, sonur
þinn,“ svaraði faðirinn mjúklega og
leiðbeinandi: ....hann bróðir
þinn...“
Trúarlíf eldri bróðurins einkennd-
ist af blindri hlýðni við lögmálið.
Hann hélt bókstafínn en braut and-
ann. Og í raun var það meira en
blind hlýðni, það var neikvæð blind
hlýðni. Hún var smásmuguleg og
nánasarleg smáatriðadýrkun á röð
gamalla reglna sem sögðu: „... þú
skalt ekki þetta og þú skalt ekki
hitt.“ Innan ýmissa trúfélaga, í nú-
tímanum einnig, er eins og fólk telji
það hina einu sönnu stefnu til að
fylgja Kristi að forðast þetta og
forðast hitt.
Það var enginn kærleikur í trúar-
brögðum eldri bróðurins. Hann elsk-
aði ekki Guð af öllu hjarta og hann
elskaði ekki bróður sinn. Hann var
nákvæmur í siðum en siðir hans
áttu ekki rót í raunverulegri trú-
rækni. Trúarbrögð hans líktust frek-
ar þrælahaldi: „Nú er ég búinn að
þjóna þér öll þessi ár,“ sagði hann
en hafði hvorki numið þjáningar
bróður síns í niðurlægingunni, né
tekið þátt í sorg og söknuði föðurins.
Dæmisagan, sem Jesús segir
syndurunum, bendir á að það er
vandi að vera Krists. Það er vandi
að skilja hverskonar eftirbreytni
hann leggur til. Þeir sem vilja leit-
ast við að vera lærisveinar hans
verða að sætta sig við að leita vilja
hans í guðspjöllunum ljórum. Þeir
verða að hlusta á hans eigin orð og
horfa á hans eigin verk. Það dugir
hvorki, þótt mörgum virðist það
ljúft, að einskorða sig við Móse né
Pál postula. Móses er höfundur yfir
sex hundruð reglna og siða. Það
kemst ekki nokkur lifandi maður
brotalaust í gegnum þau ósköp og
mundi því eiga yfir höfði- sér auga
fyrir auga og tönn fyrir tönn, væri
hann sannur Móseíti, eða að verða
grýttur í sjónvarpi eins og gert er
nú til dags. Menn geta kannske
falið mistök sín fyrir öðrum mönnum
en aldrei fyrir Guði og því er elska
hans, náðin, sem birtist í Jesú Kristi,
það miskunnarhús sem allir ættu
að reyna að líkja eftir. Páll postuli
var farísei áður en Jesús braut hann
niður á leiðinni til Damaskus. Ein-
hvernveginn býður manni í grun að
andi þess upplags sé ekki alltaf
langt undan í stílbrögðum hans.
Menn sem vilja láta taka sig alvar-
lega, á tímum „hvellandi bjöllu og
hljómandi málms,“ verða að hlusta
eftir tóni föðurins í dæmisögunni og
ieyfa honum að hljóma. Það er sá
tónn sem Jesús Kristur dregur fram
sem svar við vanda mannanna. „Því
hjörtum fer aldrei orð á milli sem
ekki er runnið úr hjartastað." Eða
var það ekki sál mannsins og andi
sem Kristur kom til að frelsa?
Höfundur er forstöðumaður Sam-
hjálpar hvítasunnumanna.
Tískusýning í versluninni Joss á morgun,
laugardag, kl. 14.00.
Full búð af nýjum
og glæsilegum
vorum.
%JOSS
Kringlunni, sími 5689150
Óli Ágústsson
Ekta klerkur
Athugasemdir við grein
sr. Bjarna Karlssonar
MIÐVIKUDAGINN 15. nóvem-
ber skiptist ég á skoðunum við
Snorra Óskarsson í Betel á fundi
í Háskóla íslands. Ekki datt mér í
hug að fundur okkar hlyti þá at-
hygli íjölmiðla sem raun bar vitni
og grunar mig að orsakirnar séu
ekki alfarið áhyggjur almennings
af trúarofstæki heldur í og með
það sem kallað er „gúrkutíð“. Lík-
lega hefði ég skorast undan því að
tjá mig á þessum fundi hefði hvarfl-
að að mér að hann myndi leysast
upp í þennan fjölmiðla-
sirkus, en okkur var
att saman eins og hön-
um á þremur ljósvaka-
miðlum þann daginn
fólki til skemmtunar.
Aukinheldur tel ég
aðra betur í stakk
búna til að gerast op-
inberir talsmenn
frjálslyndra og um-
burðarlyndra trúarvið-
horfa.
Miðvikudaginn 22.
nóvember birtist hins
vegar grein í þessu
blaði eftir séra Bjarna
Karlsson í Vestmanna-
eyjum þar sem eitt og annað kem-
ur fram sem ég, sannfæringar
minnar vegna, get ekki komið mér
hjá að bregðast við á sama vett-
vangi. Fyrirsögn greinarinnar er
„Radíusklerkar“. Vegna fyrirsagn-
arinnar vil ég að fram komi að
þótt ég sé annar „Radíusbræðra“
kemur hinn bróðirinn málinu ekk-
ert við og að þótt Snorri í Betel
hafi afbragðs skopskyn hefur hann
ekki tekið þátt í starfi okkar Rad-
íusbræðra til þessa. Að kalla okkur
Snorra Radíusklerka er því jafn-
málefnalegt og næstum eins fyndið
og ef ég myndi í þessari grein kalla
Bjarna ’séra Peya’ og ber vott um
jafnmikla virðingu fyrir þeim sem
eru öndverðrar skoðunar.
Séra Bjarni segir í greininni að
ég hafi talað „á ókristilegan og
óskynsamlegan máta“ um málefni
samkynhneigðra, en vitnar ekki
einu orði í mál mitt. Klerkurinn var
nefnilega ekki á fundinum og dæm-
ir því aðeins af því sem kom fram
í Ijölmiðlum.
Séra Bjami segir: „Fátt er
kristninni í landi okkar mikilvæg-
ara en það, að eiga alvöru guðfræð-
inga og kennimenn, fólk sem rann-
sakar ritningarnar með agaðri
skynsemi og skoðar nútímann í því
sannleiksljósi sem þar er að finna.
Það ábyrgðarstarf megum við ekki
undir neinum kringumstæðum eft-
irláta skemmtikröftum." Sú stað-
reynd að ég er skemmtikraftur að
atvinnu þýðir ekki sjálfkrafa að
skoðanir mínar á trúmálum miði
aðeins að því að kitla hláturtaug-
arnar eins og hver ’alvöru’ vísinda-
maður hlýtur að sjá. Ég fullyrði,
ekki sem guðfræðingur, guðfræði-
nemi eða skemmtikraftur, heldur
sem manneskja, að enginn heiðar-
legur guðfræðingur myndi kalla
bókabrennur og fordæmingaáróður
gegn minnihlutahópum að fasískri
fyrirmynd: „...frumlegar aðferðir á
sviði boðunar og kristilegs lífernis"
eins og séra Bjarni gerir. Séra
Bjarni segir: „Þegar gagnkyn-
hneigður kristinn guðfræðingur
uppi á íslandi er spurður um af-
stöðu kirkjunnar til samkyn-
hneigðra þá byrjar hann ekki á því
að opna munninn, heldur hjartað
og hugann. Hann sér og fínnur hve
lítið hann veit um málefni þessa
hóps og játar um leið að innra með
honum sjálfum liggja fordómarnir
í launsátri..." Tali hver fyrir sig.
Hann segir líka: „Það er kristileg
sannfæring hvers heiðarlegs guð-
fræðings að ekki er tilhlýðilegt að
tala um fólk í stað þess að tala við
það.“ Ég tel mig hafa talað við
samkynhneigða og skemmt mér
með þeim árum saman áður en ég
nú leyfi mér að tala um þá vegna
árása á þá. Ég gerði mér ekki grein
fyrir því fyrr en eftir lestur greinar
séra Bjarna að fyrirmynd mín er
sótt beint til Jesú, sem „lét fordóma
samfélagsins aldrei aftra sér heldur
sóttist eftir að eiga sálufélag við
þá sem samfélagið hæddi,“ eins og
séra Bjarni orðar það. Vera kann
að séra Bjarni eigi stóran hóp sam-
kynhneigðra vina, en ef svo er ekki
er honum guðvelkomið
að hitta mig og sam-
kynhneigða vini mína
að máli á Kaffibarnum
hvenær sem er og eiga
við okkur sálufélag.
Einnig hefði hann get-
að hringt í mig og tal-
að við mig um skoðan-
ir mínar áður en hann
skrifaði um mig og
þær í blöðin.
En séra Bjarni af-
hjúpar fordóma sína
sjálfur. Hann talar um
„örvæntingarfullt kyn-
lif“ og nefnir samkyn-
hneigð sem dæmi um
það. Ennfremur talar hann um
„sárar aðstæður lifandi fólks“. Nú
vill til að það sem einna helst ger-
ir aðstæður homma og lesbía á
Islandi ’sárar’ eru grímulausir for-
dómar ofsatrúarfólks og grímu-
klæddir fordómar eins og séra
Bjarna. Það er ekkert sárt við það
Stúdentafundurinn
var gerður að Qol-
miðlasirkus, segir
Davíð Þór Jónsson,
sem hér svarar grein
sr. Bjarna Karlssonar.
eitt og sér að vera hommi eða lesb-
ía. Viðbrögð umhverfisins við því
gera það hins vegar sárt. Það leik-
ur sér enginn að því að vera
hommi. Það er erfitt að vera
hommi á íslandi og enginn kemur
úr felum nema að vandlega
ígrunduðu máli eftir ítarlega
sjálfsskoðun. Margir neita að horf-
ast í augu við eðli sitt vegna for-
dóma samfélagsins og lifa lífinu
ljúgandi að fjölskyldum sínum,
mökum og börnum. Það er ekkert
annað en dæmalaus mannfyrirlitn-
ing að halda að á bak við samkyn-
hneigð búi aðeins örvæningarfull
kynlífsþrá eða hugarfar Láka jarð-
álfs: „Hahaha, það er virkilega
gaman að vera vondur.“
Séra Bjarni hittir naglann á höf-
uðið á einum stað í grein sinni:
„...[íslenski guðfræðingurinn] verð-
ur að játa, að hann er svo gagnkyn-
hneigður, snyrtur og straujaður,
að hann veit ekki hvernig þessu
fólki líður. Hann neyðist til að játa
að hann, og kirkjan sem hann þjón-
ar og tilheyrir, lætur sér nokkurn-
veginn á sama standa um homma
og lesbíur."
Á meðan svo er er ekki von á
öðru en að leitað sé út fyrir raðir
kirkjunnar manna að einhverjum
til að tjá sig fordómalaust um
málið. Á meðan afstaða sóknar-
prestsins í Eyjum til homma og
lesbía er að ’þetta fólk’ lifi ’örvænt-
ingarfullu kynlífi’ við ’sárar að-
stæður’ þarf engan að undra að
Betelingum vaxi fískur um hrygg.
Þar á bæ eru fordómarnir a.m.k.
ekki faldir í kristilegu kærleiks-
hjali að hætti ekta klerka heldur
hrópaðir á mannamáli á torgum úti.
Höfundur er skemmtikraftur.
Davíð Þór Jónsson