Morgunblaðið - 01.12.1995, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 1. DESEMBER 1995 45
AÐSENDAR GREINAR
Kalið hjarta o g
þaninn strengur
Opið bréf
til Matthíasar
Johannessen
FRANSKA kvikmyndin Kalinn á
hjarta (Un cæur en hiver) var ný-
lega tekin til sýningar á kvik-
myndahátíð Regnbogans og Hvíta
tjaldsins. Ég hafði spurnir af því,
að myndin hefði vakið athygli er-
lendis, og beið eftir henni með lang-
þreyttri óþreyju þeirra, sem þykir
miður að þurfa oft að bíða misser-
um saman eftir því, að áhugaverð-
ar kvikmyndir berist til landsins.
Þessi mynd var biðarinnar virði.
Aftur á móti komu viðbrögð gagn-
rýnanda Morgunblaðsins óþægi-
lega við mig, en þar var birtur
stuttur dómur um myndina 16.
nóvember (bls. 24). Myndin fékk
eina og hálfa stjörnu og umsögn,
sem ekki er líkleg til að hvetja Is-
lendinga til að gefa henni gaum.
Sú umsögn er tilefni þessa bréfs.
Gagnrýnandinn lýsir myndinni
með þessum orðum: „Kalinn á
hjarta er lítið, persónulegt og eink-
ar franskt drama um hinn sívin-
sæla franska ástarþríhyrning. Hún
fjallar auðvitað um ástina en ekki
síst um óendurgoldna ást og ást-
leysi. Hún er um mann sem er
ekki þess umkominn að elska af
einhverjum ástæðum sem auðvitað
eru aldrei skýrðar enda Frakkar
Alþjóða alnæmisdagurinn
Alþjóða heilbrigðisstofnunin
(WHO) áætlaði um mitt ár 1995
að þá væru meira en 20 milljónir
manna smitaðir, þar af 1,5 milljón-
ir barna, af HÍV-veirunni frá því
að faraldurinn hófst. Um mitt ár
1994 var þessi tala áætluð vera 14
milljónir. Það er talið að á degi
hverjum smitist að minnsta kosti
6.000 fullorðnir og 500 börn. Áætl-
að er að árið 2000 verði allt að 40
milljónir manna smitaðir, það er
eftir 4 ár.
HlV-veiran er nú komin til nær
allra landa í heiminum og hún breið-
ist hraðar út en alþjóðlegar ráðstaf-
anir til að stöðva faraldurinn ráða
við. í júní á þessu ári höfðu að
minnsta kosti 672.000 manns smit-
ast í Evrópu og þar af eru 174.000
þegar látnir. Mun fleiri eru smitað-
ir en vitað er og mun fleiri verða
fyrir áhrifum alnæmis en þeir smit-
uðu. Fjölskyldur, vinir, félagar og
fjölda annarra.
Á síðustu tveim til þremur árum
hefur fjöldi unglinga og ungs fólks
sem greinst hefur með HlV-veiruna
aukist um 77%. í Bandaríkjunum
er alnæmi fimmta algengasta
dauðaorsök kvenna á aldrinum
15-44 ára. Það er áætlað að árið
2000 verði 10 milljón börn munað-
arlaus af völdum alnæmis.
En hvað með ísland? Þurfum við
að hafa einhverjar áhyggjur?
í ársbyijun 1995 hafði 91 aðili
greinst með HlV-veiruna á íslandi
frá því að hennar varð fyrst vart
hér árið 1985. Þar af voru 25 látn-
ir. Landlæknisembættið áætlar að
fyrir hvern einstakling sem greind-
ur er smitaður hér á landi séu lík-
lega einn til tveir sem hafa ekki
hugmynd um að þeir séu smitaðir.
Hér hefur að meðaltali einn HIV-
jákvæður einstaklingur greinst á
mánuði.
Við þurfum að hafa áhyggjur.
Höfundur er formaður alnæmis-
sumtaknnim.
ALÞJÓÐA alnæmis-
dagurinn 1995, undir
kjörorðinu; Sameigin-
leg réttindi - Sameig-
inleg ábyrgð.
í áttunda sinn er
haldinn alþjóðlegur al-
næmisdagur. Af
hverju? Alþjóða al-
næmisdagurinn er ár-
leg herferð til að auka
umfjöllun um HIV og
alnæmi um allan heim
og þrýsta þannig á að
gripið verði til viðeig-
andi ráðstafana. Hann
var haldinn í fyrsta
sinn 1988, eftir að
fundur heilbrigðisráð-
herra allstaðar að úr heiminum bað
um aukið umburðarlyndi og aukin
samskipti og upplýsingar um HIV
og alnæmi. Fyrsta kjörorðið var;
Sameinum alheims krafta, og allt
frá því hafa þjóðir heimsins samein-
ast um að helga 1. desember barátt-
unni gegn alnæmi.
Alnæmisamtökin á íslandi voru
stofnuð 5. desember 1988, aðeins
4 dögum eftir fyrsta alþjóða al-
næmisdaginn. Upphaflega hétu
samtökin Samtök áhugafólks um
alnæmisvandann og það eru þau
sannarlega ennþá. Samtökin telja
aðeins rétt rúmlega 300 félags-
menn sem verður að telja heldur
fátæklegt fyrir samtök sem snúast
um mál sem er svo alvarlegt og
snertir okkur öll. Ástæðan fyrir
þessu er sú að við höfum aldrei
reynt að afla okkur félaga heldur
aðeins tekið vel á móti þeim sem
til okkar koma. Það stendur til að
breyta þessu og freista þess að
auka félagafjöldann til muna. Með
því vonumst við til að draga úr
fordómum, gera alnæmi sýnilegra
í samfélaginu í stað þess að fela
það (það hverfur ekki þótt við lát-
umst ekki sjá það), fá sem flesta
til að axla sinn hluta af sameigin-
legri ábyrgð okkar allra og síðast
en ekki síst gera sam-
tökin nægilega sterk
til að sinna forvarnar-
starfi í framtíðinni.
Að þessu sinni ætla
Alnæmissamtökin á ís-
landi, í samvinnu við
Levi’s-búðina og The
Body Shop, að standa
fyrir sölu á rauða
borðanum, en hann er
alþjóðlégt tákn alnæm-
is. Rauði borðinn verð-
ur til sölu i þessu versl-
unum allan desember-
mánuð og hinn 1. des-
ember verða aðilar frá
Alnæmissamtökunum
staddir í fyrrnefndum
verslunum og munu þeir svar spurn-
ingum fólks.
Með því að kaupa og bera rauða
borðann hjálpar þú okkur að vinna
gegn fordómum og gera alnæmi
sýnilegt í þjóðfélaginu, þú sýnir sam-
úð og stuðning með þeim sem eru
Rauði borðinn verður
seldur á alþjóða alnæm-
isdaginn. Eggert Sig-
urðsson segir frá
Alnæmissamtökum
á íslandi.
smitaðir og öðrum þeim sem eiga
um sárt að binda vegna alnæmis
og þú leggur mikilvægum forvörn-
um lið. Auk þess að selja rauða
borðann ætlum við að fara þess á
leit við fólk að það gangi til liðs við
samtökin. Það er hægt að gerast
meðlimur með því að hringja á skrif-
stofu félagsins í síma 552-8586 eft-
ir hádegi virka daga en einnig verð-
ur hægt að skrá sig í félagið í Le-
vi’s-búðinni og í The Body Shop.
En af hveiju allt þetta umstang?
Eggert
Sigurðsson
ekki tilbúnir að útskýra
ást í smáatriðum. . ..
Því fylgir að hann er
einstaklega óspenn-
andi persóna, sérstak-
lega eins og Daniel
Auteuil leikur hann.
. . . Frakkinn er ná-
kvæmlega sama ráð-
gátan í byijun mynd-
arinnar og endi og satt
að segja hættir maður
að hafa áhuga á honum
löngu áður en myndin
er búin.“
Gagnrýnandinn ger-
ir sáralitla grein fyrir
aðstandendum kvik- myndarinnar.
Engin deili eru sögð á leikstjóran-
um Claude Sautet og engir aðrir
nefndir að undanskildum tveimur
leikurum í aðalhlutverkum, Daniel
Auteuil í hlutverki fiðlusmiðs og
Emmanuelle Béart, sem leikur ung-
an fiðluleikara. Það kemur ekki
fram, að gagnrýnandinn þekki til
þessa fólks. Hann nefnir t. d. ekki,
að Auteuil er þekktur leikari, sem
hefur áður sézt í Reykjavík í mynd-
um, sem menn kynnu að þekkja
til, og getur þess ekki, hvort Béart
hafi þreytt hér frumraun sína í
kvikmyndaleik eða hver önnur við-
fangsefni hennar hafi verið. Aðrir
leikarar eru ekki síður forvitnilegir,
en enginn þeirra er nefndur á nafn,
né heldur lýst frammistöðu þeirra.
Sjaldan stendur á ítarlegum upp-
lýsingum um myndir
frá Banda- ríkjunum
og Bretlandi, leik-
stjóra og leikara. Þá
er oft lögð heil síða
undir kynningu á nýrri
mynd, og dómur birt-
ist nokkru seinna.
Ekki ætla ég að kenna
blaðamönnum Morg-
unblaðsins einum um
þau skökku hlutföll,
að myndir frá öflugum
framleiðendum í þess-
um löndum virðast
iðulega fá meira rými
í blaðinu en aðrar. Vit-
anlega er.þessi skipting ekki skörp,
og stundum eru kvikmyndir á öðr-
um tungum en ensku kynntar vel.
Mér sýnist líka, að kínversku mynd-
inni Áð lifa, sem var gagnrýnd á
sömu síðu Morgunblaðsins, séu
gerð heldur rækilegri skil þar en
þeirri frönsku. Hins vegar væri
fróðlegt að vita, hvetjar aðstæður
gagnrýnenda blaðsins eru, þ. e. að
hve miklu leyti þeir fá upplýs-
ingarnar frá kvikmyndahúsum
borgarinnar, hversu miklum tíma
þeir geta varið til að kynna sér
einstakar kvikmyndir eða hvernig
þeim er skammtað rými á síðum
blaðsins.
Þegar lengra leið á blaðadóminn,
hrökk ég enn við: „Engin tónlist er
í myndinni, aðeins samræður, tal-
andi hausar í nærmynd, lítil sem
Guðrún
Þórhallsdóttir
Gagnrýnandinn gerir
sáralitla grein fyrir
aðstandendum kvik-
myndarinnar, segir
Guðrún Þórhallsdótt-
ir. Engin deili eru sögð
á leikstjóranum Claude
Sautet og engir aðrir
nefndir að undanskild-
um tveimur leikurum í
aðalhlutverkum.
engin hreyfing, ekkert fyrir auga
og eyru annað en endalaus samtöl
og maður kemst ekki hjá því að
hugsa af hveiju þetta var ekki
skrifað og leikið fyrir útvarp. Hið
þrönga sjónarhom gerir myndina
óttalega langdregna og maður upp-
lifir hana eins og langan aðdrag-
anda að einhveiju sem aldrei verð-
ur.“
Þess er getið í dómnum, að sögu-
sviðið er „tónlistarheimurinn í Par-
ís“, en því má bæta við, að kven-
hetjan, fiðluleikarinn, er að æfa
fyrir upptöku geisladisks, og mynd-
in stendur sem hæst á upptökudag-
inn. Umboðsmaður hennar og
aðdáendur fylgjast með æfingum
og upptökum og áhorfendur mynd-
arinnar með, svo að tónlistin fyllir
sýningarsalinn, og tónverkin eru
nafngreind. Er þá engin tónlist í
myndinni? Ekkert fyrir auga og
eyru annað en endalaus samtöl?
Einhveijum gagnrýnanda hefði
áreiðanlega þótt fegurð unga fiðlu-
leikarans eitthvað fyrir augað. Það
var ekki síður athyglisvert að fylgj-
ast með henni leika á fiðluna og
taka eftir því, að ekki var klippt
snöggt milli andlitsmynda og nær-
mynda af höndum og þannig kom-
ið upp um, að ieikkonan legði að-
eins til andlitið, en fiðluleikari
hendurnar og hljóðfæraleikinn.
Mínum leikmannsaugum sýndist
hér vera vel að verki staðið, og
mér leikur forvitni á að frétta, hvort
Emmanuelle Béart er fiðluleikari,
sem fenginn var í hlutverkið þess
vegna, eða menntaður leikari, sem
tókst listilega að blekkja áhorfand-
ann. Um þetta fræddi gagnrýni
Morgunblaðsins mig ekki.
Á gagnrýnandinn við, að ekki
sé leikin tónlist undir í þeim atrið-
um, sem fara ekki fram í æfinga-
herbergi eða upptökusal? Mér virt-
ist það einmitt þaulhugsað, hvernig
kraftmikil tónlistaratriðin skiptast
á við kyrrðina á fiðluverkstæðinu,
þar sem fiðlusmiðurinn gengur
yfirvegaður og vandvirkur til sinna
nákvæmnisverka. Því andrúmslofti
hefði útvarpsleikrit varla komið
jafnvel til skila. Leikstjórinn gefur*
sér góðan tíma til að lýsa sam-
bandi hans við eiganda verkstæðis-
ins, félaga og keppinaut um ástir
stúlkunnar, og aðrar persónur.
Áhorfandinn fær næði til að ráða
í orð og svipbrigði og glíma sjálfur
við þá ráðgátu, sem gagnrýnandi
blaðsins virðist kvarta undan að fá
ekki svar við. í þessari mynd eru
átök í orðum og athöfnum og raf-
magn í þögninni, sem áhorfendur
færu á mis við, ef hraðinn væri
meiri eða tónlist væri sífellt leikin
undir.
Ég er hvorki sérfróð um fiðlu-
leik, kvikmyndagerð né franska
menningu. Það er ekki mitt að ^
meta, hvort mæla beri með mynd-
inni fiðlunnar vegna, og það stend-
ur aðstandendum Alliance Fran^a-
ise nær að dæma um, hvort umfjöll-
un Morgunblaðsins sýni franskri
kvikmyndalist virðingarleysi. Ég
ætla heldur ekki að deila við þenn-
an gagnrýnanda um smekk, en
mælist til þess við Morgunblaðið,
að dómar um kvikmyndir verði vel
unnir og veiti fyllri upplýsingar en
þessi.
Hins vegar lízt mér illa, Matthí-
as, á þá skoðun, sem heyrist stund-
um um þessar mundir, að myndir,
sem eru „of litlar fyrir hvíta tjald-
ið“, eigi ekki erindi í kvikmynda-
hús. Eins þykir mér sú afstaða
sorgleg, að kvikmynd sé ekki mynd
með myndum, nema þar sé ýtt
undir spennu með hraða og há-
vaða; nýyrðið „spennutryllir" segir
sína sögu. Ég óttast, að íslending-
um verði ekki kennt að njóta þess,
að hægt er að segja látlausa sögu
á áhrifamikinn hátt í kvikmynd
með þeirri stillingu hraða og
hljóðs, sem hæfir efninu. Myndir
á borð við Kalinn á hjarta þurfa
á góðri kynningu fróðra smekk-
manna að halda, því að minna fer
fyrir þeim í auglýsingum en hin-
um, sem draga sjálfkrafa að sér
fjölda gesta hérlendis út á aðsókn-
armet vestan hafs. Það er þeim
mun meiri hætta á, að þær standi
stutt við í Reykjavík, og það þarf
að ýta við þeim, sem þær eiga
erindi við. Fólk þyrfti að geta
treyst því, að umsögn Morgun-
blaðsins væri vönduð.
Eiga ekki allar listgreinar það
skilið, Matthías, að dómar blaðsins
beri þess merki, að höfundar þeirra
skynji, að landið hættir að vera
jarðneskt, þar sem jökulinn ber við
loft, og að þögnin getur verið eins
og þaninn strengur?
Höfundur er lektor / íslenzkri
málfræði við H&skóla. íslands.
Velúr - velúr - velúr
Innifatnaður og sloppar í úrvali
Falleg jólagjöf
Laugavegi 4, sími 551 4473.
Jólatiald
Flugbjörgiinarsveitarmnar
veröur milli Kringlunnar og Borgarkringlunnar frá og
með 8. desember fram til áramóta.
í þessu upphitaða 220 fm risatjaldi verður sannkölluð
jólastemmning.
Áhugasamir, sem óska að leigja bása, vinsamlegast
hafið samband sem fyrst í síma 569 4250.