Morgunblaðið - 01.12.1995, Blaðsíða 54

"54 FÖSTUDAGUR 1. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
DANÍEL ÁGÚST
DANÍELSSON
+ Daníel Ágúst
Daníelsson
fæddist 21. maí
1902 að Hóli í Ön-
undarfirði. Hann
andaðist í Reykja-
vík 22. nóvember
sl. Foreldrar hans
voru Daníel
Bjarnason, smiður
og útvegsbóndi, og
kona hans, Guðný
Kristín Finnsdótt-
ir. Þau bjuggu
lengst á Suðureyri
við Súgandafjörð,
en fluttust til Reykjavíkur 1930.
Systkini Daníels voru í ald-
ursröð þessi: Guðrún, ljósmóð-
ir, giftist Jóni S. Jónssyni, sjó-
manni, þau bjuggu í Reykjavík.
Var Guðrún vel þekkt og happa-
sæl ljósmóðir þar um þrjátíu ára
skeið. Þau eru bæði látin; Guð-
mundur Jónj vélstjóri. Drukkn-
aði ungur. Okvæntur og barn-
laus; Berta, giftist Alexander
Jóhannessyni, sjómanni. Þau
eru bæði látin; Bjarni, vélsljóri.
Drukknaði 17 ára. Ókvæntur
og barnlaus; Finnur G.K., skip-
stjóri, kvæntur Guðmundu Pét-
ursdóttur. Þau búa á Akureyri.
Daníel var næstyngstur systkina
sinna.
Eiginkona Daníels 10. júní
1938 var Dýrleif Friðriksdóttir,
yósmóðir frá Efri-Hólum í Norð-
ur-Þingeyjarsýslu, fædd 14.
október 1906, d. 18. júní 1994.
Börn þeirra eru: Guðný,
læknir. Maður hennar er Páll
Kristjánsson, bankamaður.
Böm þeirra em Dýrleif og
Kristján Páll. Guðný var áður
gift Haraldi G. Haraldssyni,
leikara, og eiga þau tvö böm:
Daníel Ágúst og
Söm; Friðrik, efna-
verkfræðingur,
kvæntur Ingibjörgu
Kristínu Benedikts-
dóttur, héraðsdóm-
ara. Böm þeirra em
Dýrleif, Kristín og
Benedikt; Bjarni,
framkvæmdasljóri
Norræna menning-
arsjóðsins, kvæntur
Valgerði Gunnars-
dóttur, sjúkraþjálf-
ara. Böm þeirra em
Dýrleif Dögg, Finn-
ur og Daníel.
Áður en Daníel kvæntist eign-
aðist hann soninn Hörð Rafn,
framkvæmdastjóra, kvæntan
Kristínu Þorkelsdóttur. Böm
þeirra em Heiðar, Daði og Þor-
kell. Móðir Harðar Rafns, Sig-
ríður Jónsdóttir, er nú látin.
Áfanga í læknisnámi tók
Daníel við The University of
California. Hingað heim kom
hann 1930 og lauk cand.med.-
prófi frá Háskóla íslands 1935.
Eftir kandidatsárið á Landspít-
alanum var hann héraðslæknir
í ýmsum læknishémðum, m.a.
Hesteyrarlæknishéraði 1938 til
1939 og starfandi læknir á
Siglufirði frá 1939 til 1944.
Hann fékk veitingu fyrir Svarf-
dælalæknishéraði með aðsetri
á Dalvík 1944 og gegndi því
embætti til 1972, að hann lét
af embættisstörfum fyrir ald-
urs sakir. Eftir lát konu sinnar
bjó Daníel einn í húsi sínu,
Árgerði, þar til hann fór til
Reykjavíkur 27._ október sl.
vegna sjúkleika. Útför hans fer
fram frá Dómkirkjunni í dag
og hefst athöfnin kl. 10.30.
DANÍEL ólst upp á Vestfjörðum,
aðallega á Suðureyri við Súganda-
fjörð. Stundaði hann þar eins og
flestir aðrir aðallega sjómennsku. A
Suðureyri starfaði á uppvaxtarár-
um hans íþróttafélagið Stefnir og
var Daníel um tíma formaður þess.
Daníel og félagar hans í Stefni
höfðu brennandi íþróttaáhuga og
æfðu m.a. af kappi glímu og sund.
Hlaut Daníel verðlaun fyrir fagra
glímu og einnig fyrir sundafrek.
Þarna syntu menn í sjónum og þótti
hann nógu stór og hlýr. Á þessum
árum lærði Daníel orgelleik hjá
Kristjáni Þorvaldssyni, verslunar-
JAPIS3
L0KSINS!
HTi r« r t ■ r t i

MINNINGAR
manni á Suðureyri. Árið 1922 hóf
Daníel nám í Samvinnuskólanum
og brautskráðist þaðan eftir tveggja
vetra nám. Jafnframt Samvinnu-
skólanáminu lærði hann teikningu
hjá Mugg (Guðmundi Thorsteins-
son). Til Ameríku fór Daníel vetur-
inn 1925 og hóf þar skólagöngu.
Eftir tilskilið nám og próf þar vestra
hóf hann læknanám við The Uni-
versity of California. Lauk hann þar
áföngum í læknisfræði, sem hann
fékk síðan metna með stöðuprófi
hér til styttingar námstíma í lækna-
deild Háskóla íslands. Þess skal
getið að í Kaliforníuháskólanum,
vann Daníel til 1. verðlauna í rit-
gerðasamkeppni í efnafræði. Á
ensku nefndist ritgerðin: „Chem-
istry related to health and disease."
Vegna fjárskorts tókst Daníel ekki
að ljúka námi í Kaliforníuháskóla.
Hingað heim kom hann sumarið
1930.
Heimskreppa og fátæktarbasl
var þá í hámarki. Hann innritaðist
þegar haustið 1930 í læknadeild
Háskóla íslands þótt á brattan
væri að sækja. Peningar engir nema
sjálfsaflafé, ef vinna fékkst.
Tvö systkini Daníels, þau Guðrún
og Finnur, voru þá hér í Reykjavík
ásamt Jóni manni Guðrúnar. Finnur
á leið í Stýrimannaskólann og Guð-
rún sjálfstætt starfandi ljósmóðir.
Fyrir þeim var svipað ástatt í pen-
ingamálum og Daníel, enda vinná
afar stopul eins og áður segir.
Nú voru góð ráð dýr. Þegar hér
var komið sögu voru foreldrar Daní-
els nýflutt til Reykjavíkur. Faðir
hans var smiður og fjölskyldan dug-
mikil, djörf og samhent. Ráðist var
í tvær stórbyggingar samtímis.
Annars vegar byggingu íbúðarhúss
við Þormóðsstaðaveg í Skerjafirði
fyrir alla fjölskylduna, því hún bjó
öll í leiguhúsnæði, og hins vegar
byggingu hænsnahuss á tveim hæð-
um í Fossvogi. íbúðarhúsið var
steyptur kjallari, ein hæð og ris úr
timbri. Húsið hlaut hið virðulega
nafn Aðalból og stendur enn með
sóma. Daníel teiknaði húsið og öll
fjölskyldan vann að byggingu þess
og lagði í það fé eftir efnum og
ástæðum. Flutt var inn 1932.
Hænsnahúsið, sem reist var á
auðu svæði í Fossvogi, byggðu og
áttu þeir læknanemarnir Daníel og
Ólafur Halldórsson frá Vestmanna-
eyjum, síðar læknir í Bolungarvík
og víðar. Þeir félagar komust yfir
útungunarvél og í árslok 1932 var
þarna komið arðbært hænsnabú,
með milli eitt og tvö þúsund hæn-
um. Jón mágur Daníels var bú-
stjóri, en þeir félagar og Finnur
unnu við búið eftir því sem þeir
gátu. Með þessu samstillta átaki
fékk ijölskyldan gott húsnæði og
læknanemarnir dýrmætar tekjur öll
háskólaárin. „Þetta er að kunna vel
til vígs“ og sýndi frumkvæðisdug
og einhug fjölskyldunnar þegar
mest lá við.
Ég kynntist Daníel ekkert, hafði
ekki einu sinni litið þennan mág
minn augum fyrr en ég heimsótti
hann og Dýrleifu systur mína til
Siglufjarðar í jólafríi veturinn 1940.
Upp frá því dvaldi ég hjá þeim í
jólafríum öll menntaskólaárin. Ég
hlakkaði allt árið til jólafrísins. Það
var svo einstaklega gaman að vera
hjá þeim hjónum og spjalla við þau
um allt milli himins og jarðar. Þang-
að kom líka gáfað og glaðsinna fólk,
sem ánægja var að kynnast. Og
ekki skorti sælmetið hjá systur
minni. Það kunni ég líka vel að meta.
Ég hafði um tíma óttast, að
Dýrleif systir ætlaði ekki að gift-
ast. Ég gerði mér að vísu ljóst að
slíkur afburða kvenkostur myndi
mannvandur og ekki fljúga í fangið
á froðukúfum og rindilmennum. En
eftir að hafa séð mann hennar skildi
ég gjörla að lengi mátti bíða slíks
manns. „Hann var logi, aðrir reyk-
ur.“ Mér fannst persónuleiki, við-
mót og útgeislun hans slík, að nær-
vera hans framkallaði sérstaka há-
tíðarstemmningu. Síst af öllu var
þó neinum viljandi hátíðleika af
hans hendi fyrir að fara. Framkoma
hans var einstaklega fijálsmannleg
og hispurslaus. Hann var manna
kátastur og sagði sögur og skrítlur
svo að viðstaddir urðu hreint og
beint sjúkir af hlátri. Þegar næði
gafst bauð hann mér oft niður á
skrifstofu sína og las fyrir mig ljóð,
sem hann hafði ort, eða kvæðaþýð-
ingar sínar. Einnig var þá rætt um
hvers konar bókmenntir af alvöru-
þunga. Slíkar stundir voru mér dýr-
mætar og ógleymanlegar.
Daníel var einstakur fagurkeri
og sjálfur fjölhæfur listamaður.
Hann teiknaði og málaði fallegar
myndir, lék á orgel og fiðlu og orti
ljóð bæði á íslensku, ensku og þýsku.
Hreint þýðingarafrek teljast Son-
nettur Williams Shakespeares, sem
út komu hjá Bókaútgáfu Menningar-
sjóðs 1989. Þýðing á Andalúsíuljóð-
um arabískra skálda gaf Mál og
menning út 1994. Á bókarkápu á
Sonnettum Shakespeares segir út-
gefandi m.a. „Daníel Á. Daníelsson,
læknir á Dalvík, hefir unnið að þýð-
ingu Sonnettanna og rannsókn á
þeim og baksviði þeirra langt ára-
skeið, en lætur þær nú frá sér fara
í hinum íslenska búningi sínum með
ítarlegri greinargerð um tilefni
þeirra og sögu. Mun þýðing hans
þykjá bókmenntaviðburður. Þar eru
snjöll, en blæbrigðarík ljóð túlkuð á
fornan hátt og nýstárlegan í senn.“
Að Andalúsíuljóðum arabískra
skálda er einnig sérstakur og heill-
andi bókmenntalegur fengur. Þau
eru lýrísk, rómantísk og fögur. Um
þessi ljóð skrifar Daníel fróðlegan
og skemmtilegan formála, sem auð-
veldar skilning á ljóðunum, tilurð
þeirra og sögu.
Þá átti Daníel í fórum sínum fjöl-
mörg ljóð öndvegishöfunda, sem
hann íslenskaði úr ensku, þýsku og
sænsku. Ég vona að þau komi sem
fyrst fyrir almenningssjónir ásamt
frumsömdum ljóðum hans sjálfs.
Eftir að þau Daníel og Dýrleif
systir fluttust til Dalvíkur heimsótti
ég þau hvenær sem ég gat, fyrstu
árin einn, en eftir að ég kvæntist,
með húsfreyju minni og bömum.
Það var alltaf jafn ánægjuríkt að
koma á þetta fagra og glaðværa
menningat heimili og sjá gjörvulegu
og greindu bömin þeirra hjóna vaxa
úr grasi. Alltaf var garðurinn sunn-
an við sérkennilega fagra húsið,
Árgerði, sem Daníel teiknaði sjálfur,
jafn fallegur. Þar mátti finna fjölda
skrautjurta, nytjajurta og hávaxinna
tijáa. Dýrleifu systur þótti ákaflega
vænt um þennan garð og sannarlega
mátti segja, að hún „ræktaði garðinn
sinn“. Aldrei hef ég fengið ljúffeng-
ari jarðarber en úr garðinum í Ár-
gerði. Þau Daníel og Dýrjeif kunnu
einstaklega vel við sig í Árgerði og
þótti vænt um fólkið í héraðinu.
Sést það best á því, að þau kusu
að dvelja þar, þar til yfír lauk. Ég
hygg, að þessi væntumþykja hafi
verið gagnkvæm og sýndu hér-
aðsbúar þeim m.a. einlægan vináttu-
vott og sóma á heiðursdögum þeirra.
Með Daníel er horfinn af sjónar-
sviði farsæll læknir, sem fylgdist af
samviskusemi með nýjungum í
fræðigrein sinni, fjölhæfur listamað-
ur og umfram allt góður maður.
Allir sem honum kynntust trega
hann. Þeir mest, sem þekktu hann
best.
Hjartanlegar þakkir fyrir sam-
fylgdina.
Barði Friðriksson.
Daníel læknir er dáinn. Daníel
mágur eins og ég heyrði hans fyrst
getið, eftir að þau hétust hvort öðru,
hann og Dýrleif móðursystir mín.
Hjá þeim átti ég jafnan skjól, eink-
um ef eitthvað lá við. Mestu kynni
af honum fékk ég um jólin 1946.
Þá hafði ég verið rúmfastur u.þ.b.
8 vikur vegna Akureyrarveikinnar.
Ég fékk að fara í jólafrí nokkuð á
undan öðrum nemendum MA og fór
beint út á Dalvík. Læknishúsið þar
hét Gimli og þar átti ég margar
góðar stundir.
Daníel var líklega ekki allra
manna. Hann var í hærra meðallagi
á vöxt, þess tíma. Ennið var hátt
og yfirbragðið fullt af alvöru.
Nefið í stærra lagi og fagurlega
sveigt. Hann hló lítið hversdags-
lega, en bjó þó yfír dillandi hlátri
sem mér er ógleymanlegur. Þegar
þessi yfirlætislausi maður hló, þá
hreinlega sprakk hann af hlátri og
alvarlegu augun hans geisluðu um
leið og munnvikin sveigðust í átt
til eyrna.
Þegar ég kom til Dalvíkur, ótta-
legur Lasarus, fann ég fljótt að
Daníel vildi reyna að gera úr mér
mann, en aðrir verða að meta hvort
tókst. Hann talaði við mig, 16 ára
drengstaulann, eins og jafningja.
Umræður voru margvíslegar, m.a.
heimspeki sem ég bar ekkert skyn-
bragð á þá. Virðing hans fyrir ung-
mennum og eðlislæg ljúfmennska,
væri betur víðar á ferð.
Daníel var líklega fjölhæfasti
maður sem ég hef kynnst, og tals-
vert djarfur að dreifa sinni visku.
Hann réðst í það að kenna undirrit-
uðum frumtök á fiðlu, raunar ekki
með miklum árangri, en þó héldum
við stundum, að Gimli, hljómleika.
Ekki held ég að neinn hefði viljað
né átt þess kost að greiða þar að-
gangseyri. Við lékum Bellmann og
Foster og sungum með hljóðfærun-
um, Daníel lék á orgelið. Við
skemmtum okkur saman og það
skipti máli.
Fyrir eitt mun Daníel vera alveg
sérstakur. Ég hygg að hann hafi
lengst verið í burtu frá starfssvæði
sínu í u.þ.b. einn og hálfan sólar-
hring. Þá brugðu þau hjónin sér í
heimsókn til foreldra minna norður
á Kópasker. Raunar munu veikindi
Guðrúnar ömmu minnar hafa verið
ferðavaldur, en á milli þeirra var
traust vinátta, sem ekki var öllum
föl. Það var vonlaust að halda hon-
um þar len'gur, þótt allt væri til
þess gert, en hann sagði við mig:
„Ef einhver slasast í fiskvinnslunni
eða önnur óhöpp verða, þá er
skemmra til mín en inn á Akureyri
og það getur skipt sköpum." Gott
væri ef hugarfar af þessu tagi
væri oftar í heiðri haft.
Ekki má gleyma framlagi hans
til íslenskrar menningar til viðbótar
við börnin. Hann var óvenjulega
næmur á náttúru landsins, eins og
ljóð hans sanna. Og einnig var hann
fjölmenntaður í tungumálum.
Frægar eru þýðingar hans á sonn-
ettum Shakespeares o.fl.
Daníel var mér að vonum ákaf-
lega kær, ég vona að íslenska þjóð-
in eignist oftar svona syni.
Frændum mínum, börnum hans,
barnabörnum og öðrum nánum
frændum flytur fjölskylda mín sam-
úðarkveðjur. Þökk er færð góðum
vini og fræðara.
Björn Þórhallsson.
Daníel Á. Daníelsson er sofnaður
inn í víðáttuna og farinn á fund
sinnar heittelskaðrar, Dýrleifar
Friðriksdóttur ljósmóður, en hún
lést 18. júní 94. Við fráfall þeirra
hjóna er tilveran snauðari.
Líf og starf þeirra var samofið,
líkt og traustir tijástofnar undir
laufríkum krónum, sprottnir af
sömu rót.
Daníel og Dýrleif voru heillandi
persónuleikar og náðu að þroska
hæfileika sína og gáfur án þess að
skyggja hvort á annað. Samspil
þeirra var í senn fágað og opinskátt.
Yfir heimilinu í Árgerði ríkti ein-
hver óútskýranlegur dýrðarljómi
sem hafði mikið aðdráttarafl fyrir
vini og vandamenn. Skiljanlegt er
að Daníel vildi standa á meðan
stætt var á þeim unaðsreit sem
heimili þeirra hjóna var.
Daníel og Dýrleif voru ákaflega
skemmtileg heim að sækja. Þau
voru víðlesin og fróð. Bæði voru
gædd ríku skopskyni og leiftrandi
frásagnargáfu. Oft snerist umræð-
an um grafalvarleg mál sem vörð-
uðu þjóðarheill. Afstaða þeirra var
skýr og afdráttarlaus í hveiju máli.
Hálfvelgja var þeim fjarri skapi.
Þegar talið barst að listum og
menningu var ekki komið að tómum
kofunum. Það var sama hvar var
borið niður, ekkert var þeim övið-
komandi sem snerti gildi mannlífs-
ins.
Daníel gegndi starfi sínu sem
héraðslæknir með miklum sóma en
í tómstundum sínum leitaði hann
hugsvölunar í heimsbókmenntunum
og fékkst við þýðingar. Hann var
öðrum þræði listhneigður fagurkeri
og húmanisti sem fordómalaust