Morgunblaðið - 06.11.1996, Blaðsíða 4

4 MIÐVIKUDAGUR 6. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
'■
FRETTIR
I
Hlaup úr Grímsvötnum náði vestur í Núpsvötn síðdegis í gær
Beljandi fljót á 10 mínútum
I
Frá gosi
til hlaups
29. september 1996: STERK
jarðskjálftahrina hófst í norðan-
verðri Bárðarbungu.
30. september: GOS hófst undir
Vatnajökli.
2. október: GOSIÐ braust upp
úr jöklinum.
Fram til 11. október: GOSIÐ
nokkuð stöðugt.
Um miðjan október: GOS-
VIRKNIN fjaraði smám saman
út.
Fyrstu fimm daga gossins:
VATNSBORÐ Grímsvatna
hækkaði um 90 metra en heldur
hægar eftir það.
15. október: VATNSBORÐ
Grímsvatna komið í 1.504 metra
hæð.
28. október: VATNSBORÐ
Grímsvatna 1.509 metrar. •
Klukkan 21.30 mánudaginn 4.
nóvember: VIRKNI kom fram
á jarðskjálftamæli á Grímsfjalii.
Vísindamenn töldu að annaðhvort
væri hafið nýtt eldgos undir jökli
eða að vatnið hefði brotist í gegn-
um ísstífiuna í Grímsvötnum.
Þriðjudagur
5. nóvember:
Kl. 8.00: VEGURINN yfir Skeið-
arársand opnaður eftir venju-
lega næturlokun.
Um kl. 8.30: HLAUP hófst í
Skeiðará
Kl. 9.00: VEGINUM yfir Skeiðará
lokað aftur.
Um kl. 10: RAFMAGNSLÍNA
Landsvirkjunar á Skeiðarár-
sandi rofnaði.
Á tíunda tímanum: SKÖRÐ fóru
að myndast í veginn yfir
Skeiðarársand.
Kl. 11.15: UÓSLEIÐARA-
STRENGUR Pósts og síma á
Skeiðarársandi rofnaði.
Kl. 12.45: BRÚIN yfir Sandgígju-
kvísl fór í sundur.
Á fimmta tímanum: HLAUP
hófst í Súlu.
Á fimmta tímanum: SKEMMD-
IR á Skeiðarárbrú.
í gærkvöldi: ENN kom mikil
virkni fram á jarðskjálftamæli
á Grímsíjalli.
Hlaupið úr Gríms-
vötnum sem ruddist
fram á sanda í gær-
morgun náði vestur
til Núpsvatna síðdegis
í gær. Ragnhildur
Sverrisdóttir var við
brúna yfir Núpsvötn
þegar hlaupið braut
sér leið þangað og
sá ána breytast í
beljandi stórfljót á
tíu mínútum.
ALDREI í manna minnufn hefur
hlaup úr Grímsvötnum byijað með
öðrum eins ofsa og hlaupið sem
hófst í gær. Síðdegis var svo komið
að brúin yfir Gígju eða Sandgígju-
kvísl var horfin í flóðið, lítið sást í
brúna yfir Sæluhúsavötn, þar sem
flaumurinn hafði fært hana í kaf og
áreiðanlega eyðilagt hana um leið
og stórbrúin yfir Skeiðará, nærri
kílómetra langt mannvirki, var farin
að láta verulega á sjá. Enn hafði
ekkert bólað á hlaupi í Núpsvötnum,
sem eru vestasti farvegurinn sem
Grímsvötn hlaupa í.
Blaðamaður Morgunblaðsins
kom að Núpsstöðum skömmu fyrir
klukkan 16 í gær og hitti þar á
hlaðinu Sigþór Sigurðsson, síma-
verkstjóra. Hann sagði að Ijósleið-
arastrengur Pósts og síma hefði
farið í sundur fyrr um daginn og
kannski engin furða, því strengur-
inn lá eftir brúnni yfir Gígju og sú
brú var horfin. Sigþór sagði að ekki
kæmi honum á óvart þótt strengur-
inn væri líka í sundur við Skeiðará,
enda hefði hann aldrei séð hlaup í
líkingoi við þetta. Hann vildi hins
vegar alls ekki giska á hve langan
tíma tæki að gera við strenginn,
eða hvað það myndi kosta. Enginn
væri símasambandslaus vegna
þessa, en nú geta símamenn ekkert
gert nema fylgst með framvindu
hlaupsins.
Vegurinn yfir sandinn var í vestri
lokaður við Núpsstaði, en Sigþór
vildi líta á aðstæður. Hann slóst í
för með Gylfa Júlíussyni, verkstjóra
Vegagerðarinnar, og samþykktu
þeir að leyfa blaðamanni að fara
með. Aðeins tók örfáar mínútur að
aka að brúnni yfir Núpsvötn. Þegar
þangað var komið benti Gylfi á rauð-
málaðan hæl, sem rekinn hafði verið
niður í varnargarð við brúna. Hæll-
inn var um þijá metra uppi í varnar-
garðinum og markaði hæð hlaupsins
árið 1986. Ekkert vatn var neðan
við hælinn, aðeins melur sem náði
að vesturenda brúarinnar.
Sandurinn á hreyfingu
Núpsvötnin voru vatnslítil og eng-
in ógn í þeim. Gylfi bjó sig því til
að aka áfram, þangað sem hlaupið
væri sjáanlegt, en skimaði áður upp
með ánni. „Er ekki eitthvað að koma
þarna niður?“ spurði hann en blaða-
maður og símaverkstjóri voru engu
nær enda engan vatnsflaum að sjá.
Örskömmu síðar sáum við hvað hann
átti við. Það var eins og sandur skriði
fram þegar kolsvartur flaumurinn
breiddi úr sér á örskotsbragði.
Klukkan var 16.15 og hlaup var
hafið í Núpsvötnum.
Hraðinn var ótrúlegur. Agndofa
sátu áhorfendur uppi á vegi og
horfðu á beljandi straumurinn breiða
úr sér. Melurinn fyrir neðan hælinn
hans Gylfa fylltist af íshröngli og
kolsvörtu jökulvatninu og skyndilega
voru Núpsvötnin orðin ógnvekjandi.
Dauf brennistéinslykt fylgdi hlaup-
inu. Tíu mínútum eftir að Gylfi sá
hreyfmgu langt fyrir ofan brú voru
allar eyrar horfnar. Menn höfðu
greinilega áhyggjur af brúnni, en
töldu að hún gæti staðið þetta af
sér ef flaumurinn bæri aðeins með
sér íshröngl en ekki jaka. Raflínu-
straurar fyrir neðan Núpsvötn stóðu
af sér fyrstu árás vatnsins, en
straumurinn buldi á undirstöðum
þeirra. Staur sem stóð beint fram-
undan brúnni virtist sérstaklega í
hættu því undirstöður hans hurfu
alveg í beljandann.
Tveggja og hálfs metra
vatnshæð á 25 mínútum
Tuttugu og fimm mínútum eftir
að hlaupið kom æðandi fram sandinn
vantaði aðeins hálfan metra í að
vatnið næði upp að hælnum frá
1986, þeim sem áður var í þriggja
metra hæð yfir berangri. Um 100
metrum vestar hófust vegavinnu-
menn Gylfa handa. Jarðýtu var beitt
á þjóðveginn og tók hún til við að
ijúfa hann svo vatnið gæti brotist »
þar fram færi svo að það ryfi varnar- ■
garða við brúna. Verkið sóttist
seinna en ella þar sem mikið frost
var í jörðu.
íshrönglið myndaði
fyrirstöðu
Enn liðu 10 mínútur en þá virtist
sem framstreymið hefði náð jafn-
vægi. íshrönglið fyrir neðan hælinn
myndaði fyrirstöðu, sem beindi |
straumnum undir brúna. Þremur .
stundarfjórðungum eftir að hlaupið 1
æddi fram var ekki að sjá að neitt
hækkaði í ánni, en þeir Gylfi og Sig-
þór bentu á að hún væri fljót að
grafa sig niður, svo vatnsflaumurinn
væri áreiðanlega vaxandi, þrátt fyrir
að það sæist ekki á vatnshæðinni.
Vísindamenn sem komu að brúnni
um kl. 16.45 höfðu ætlað sér austar
á sandinn og langaði til að kanna |
stöðuna við Gígju. Nú var lagt blátt a
bann við allri umferð í austur. Vís- -
indamennirnir virtust ekki ósáttir I
við bannið, enda gátu þeir nú tekið
vatnssýni úr Núpsvötnum, sem
höfðu bæst í hóp beljandi stórfljóta
á sandinum.
Morgunblaðið/Ásdís
Útför Bríetar Héðinsdóttur
ÚTFÖR Bríetar Héðinsdóttur leik-
konu og leikstjóra var gerð frá Dóm-
kirkjunni í Reykjavík í gær að við-
stöddu fjölmenni.
Sr. Jón Bjarman jarðsöng en org-
anisti var Hörður Askelsson. Ólafur
Haukur Símonarson rithöfundur
flutti minningarorð og Guðrún Ás-
mundsdóttir leikkona las Ijóð og ritn-
ingarorð. Strengjakvartettinn Bern-
ardel spilaði ásamt Richard Talkow-
sky sellóleikara.
Þá söng hópurinn Hljómeyki og
Sigrún Hjálmtýsdóttir söng einsöng.
Einnig sungu Jóhanna Þórhallsdótt-
ir, Jóhanna Linnet og Björk Jóns-
dóttir en Monika Abendroth lék á
hörpu.
Líkmenn við útförina voru Kjartan
Ólafsson, Sveinn Einarsson, Margrét
Helga Jóhannsdóttir, Bergljót Lín-
dal, Pétur Einarsson, Edda Þórarins-
dóttir, Siguijón Jóhannsson og
Messíana Tómasdóttir.
Fundur utanríkisráðherra
Islands og Rússlands
Viðræður um sam- 1
starf og sættir
HALLDÓR Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra og Jevgení Prímakov, ut-
anríkisráðherra Rússlands, ákváðu í
gær að efna til viðræðna íslenzkra
og rússneskra embættismanna um
samstarf ríkjanna í sjávarútvegs-
málum og lausn þeirra fiskveiði-
deilna, sem standa í vegi fyrir auknu
samstarfi. Jafnframt þáði Prímákov
boð Halldórs um að koma í opinbera
heimsókn hingað til lands á næstu
mánuðum.
Fundur ráðherranna fór fram í
gær í tengslum við fund Barents-
ráðsins í Petrozavodsk í Kiijálahér-
aði í Norðvestur-Rússlandi. Halldór
sagði í samtali við Morgunblaðið að
fundinum loknum að hann hefði ver-
ið afar árangursríkur og orðið mun
lengri en í fyrstu var áætlað.
„Við ræddum fiskveiðisamstarf
þjóðanna og hjá Prímakov kom fram
áhugi á að auka það,“ segir Hall-
dór. „Það hefur gengið vel að undan-
förnu að ná samvinnu milli íslend-
inga og Rússa í þessu sambandi, en
hins vegar hafa þær deilur, sem
verið hafa um Smuguna, skyggt þar
á og í reynd komið í veg fyrir frek-
ara samstarf."
Utanríkisráðherra segir að Rússar
hafi að undanförnu lýst miklum
áhyggjum af framvindunni í deilunni
um veiðar íslenzkra skipa í Smug- |
unni. „Alls konar orðsendingar hafa -
borizt um hugsanlega stöðvun við- J
skipta og fleira af því tagi,“ segir |
Halldór.
Ráðuneytisstjórinn
fór á undan til Moskvu
Að sögn ráðherra fór Helgi
Ágústsson, ráðuneytisstjóri utanrík-
isráðuneytisins, til Moskvu fyrir
nokkrum dögum til að undirbúa
fundinn með Prímakov og ræða við |
rússneska embættismenn. „Við höf- |
um reynt okkar bezta til að koma
málum í réttan farveg á nýjan leik |
og ég tel eftir þennan fund að við
séum aftur komnir á sporið í þeim
efnum. Það er gagnkvæmur vilji til
að koma málunum í lag. Okkur er
mikið í mun að auka viðskiptin, því
að íslendingum gengur vel í sam-
skiptum við Rússa,“ segir hann.
Tímasetning heimsóknar Prím-
akov hefur ekki verið ákveðin. Hall- |
dór segir að ráðherrann hafi þekkzt
boðið með þökkum. „Hann lýsti
miklum áhuga á að auka samskiptin (
við íslendinga," segir Halldór.