Morgunblaðið - 15.10.1997, Qupperneq 18

18 MIÐVIKUDAGUR 15. OKTÓBER 1997
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
Nóbelinn fyrir lykil að
afleiðsluviðskiptum
Stokkhólmi. Reuters.
TVEIR bandarískir hagfræðingar
hlutu Nóbelsverðlaun í hagfræði í
ár fyrir að ryðja brautina fyrir að-
ferð, sem er kölluð lykill að vel-
gengni á markaði afleiðsluviðskipta
í heiminum á síðustu tíu árum.
Robert Merton við Harvardhá-
skóla og Myron Scholes við Stan-
fordháskóla fá 7,5 milljónir sænskra
króna fyrir rannsóknir sínar og við-
halda þeirri hefð að aðallega Bánda-
ríkjamenn fái Nóbelsverðlaun í hag-
fræði.
Formaður verðlaunanefndar
sænsku vísindaakademíunnar, Bertil
Náslund, sagði að aðferðin væri ein
þriggja helztu skýringa á velgengni
afleiðsluviðskipta auk upplýsinga-
tækni og þeirra möguleika sem tölv-
ur hafa upp á að bjóða.
„Aðferðin er mikilvæg vegna þess
að hún hefur komið að notum á
mörgum sviðum hagfræðinnar og
hefur mikið hagnýtt gildi,“ sagði
Náslund, sem er prófessor við hag-
fræðiskólann í Stokkhólmi. á blaða-
mannafundi.
Þriðji maðurinn látinn
Aðferðih varð til með náinni sam-
vinnu við annan Bandaríkjamann,
Fischer Black, meðeiganda í Gold-
man Sachs, sem lézt úr hálskrabba-
meini 1995, 57 ára að aldri.
Akademían gaf í skyn að hann
hefði einnig getað fengið verðlaunin,
þar sem þeir hefðu allir þrír unnið
að lausn sama vandamáls.
Black og Scholes, sem eru báðir
fæddir 1941, komu fram
með Black-Scholes að-
ferðina, sem svo er köll-
uð, 1973, og síðan hafa
þúsundir miðlara og
flárfesta notað hana á
hveijum degi til að vega
og meta möguleika til
að kaupa tiltekinn fjölda
hlutabréfa á tilteknu
verði á fjármálamörkuð-
um heimsins.
Merton, sem fann
upp ýmsar leiðir til að
nota aðferðina, sagði
þegar honum var skýrt
frá veitingu verðlaun-
unum:„Ég er orðlaus."
Merton og Scholes
stofnuðu á sínum tíma
fyrirtækið Long-Term
Capital Management.
Hagfræðingar í
Bandaríkjunum hafa
fengið 15 af 18 Nóbels-
verðlaunum í hagfræði
eíðan 1980, einir eða
ásamt öðrum.
Kemur að ýmsum
notum
áslund lýsti afleiðslu-
viðskiptum þannig að
þau væru aðferð til að
færa áhættu á herðar
einhverjum öðrum. Slík
viðskipti hefðu náð
miklum vinsældum því
að þeir sem taki þátt í
Myron
Scholes
Robert
Merton
þeim geti í?agni
tryggt sér hagnað með
því að tryggja sig eða
baktryggja sig gegn
tapi.
„Þetta skiptir miklu
máli fyrir stór og lítil
fyrirtæki, sem selja
vörur erlendis og vilja
til dæmis veija sig
gegn gjaldeyrisá-
hættu,“ sagði Náslund.
„Sum fyrirtæki geta
auðveldlega spáð
hvernig bílamarkaður-
inn muni breytast, en
eiga ekki eins auðvelt
með að gera sér grein
fyrir hvernig verðmæti
erlends gjaldeyris eigi
eftir að breytast og
vilja því batryggja sig.
Aðferðin, sem verð-
launahafarnir þróuðu,
er aðferð til að ákvarða
gildi afleiðsluverð-
bréfa.“
Náslund sagði að
aðferðin, sem Merton
og Schoies fengju verð-
launin fyrir, kæmi að
notum á mörgum svið-
um. Til dæmis væri
hægt að nota hana til
að ákvarða skuldir fyr-
irtækja, hlutabréfa-
verð, eigið fé eða for-
gangshlutabréf. Hún
hefði einnig komið að
við fjárfestingarútreikninga.
Hlutabréfaútboð
Stálsmiðjan hf.
Fimmtudaginn 16. október hefst sala hlutabréfa
úr hlutabréfaútboði Stálsmiðjunnar hf.
Helstu upplýsingar um útboðið:
Nafnverð Samtals krónur 10.000.000 að nafnverði, ný hlutabréf.
Gengi 4,95.
Útgefandi Stálsmiöjan hf.
Sölutímabil 16. október 1997- 1. janúar 1998.
Umsjón
með útboði íslandsbanki hf„ kt. 421289-5069, Kirkjusandi, 155 Rvfk.
Sölufyrirkomulag Sölufyrirkomulag mun verða með þeim hætti að bréfin verða
seld gegn staögreiðslu. Hver kaupandi má kaupa á sína
kennitölu auk þess að kaupa á þrjár aðrar kennitölur gegn
framvísun umboðs. Lágmarksfjárhæð er kr. 130.000 og há-
marksfjárhæð er kr. 2.000.000 að markaðsvirði á kennitölu.
Tilgangur útboðs Markmið með útgáfu nýs hiutafjár í Stálsmiðjunni hf. er að
stuöla að dreifðri eignaraðild, en félagið ráðgerir að sækja
um skráningu á Verðbréfaþingi íslands á árinu eða í byrjun
þess næsta, og jafnframt að styrkja fjárhagsstöðu félagsins.
Söluaðilar Bréfin verða til sölu hjá VÍB, Kirkjusandi, 105 Reykjavík, auk
eftirfarandi útibúa íslandsbanka:
íslandsbanki hf„ Lækjargötu 12,101 Reykjavík.
íslandsbanki hf„ Háaleitisbraut 58,108 Reykjavík.
íslandsbanki hf„ Suðurlandsbraut 30,108 Reykjavfk
íslandsbanki hf„ Kringlunni 7,103 Reykjavík.
íslandsbanki hf„ Hafnargötu 60,230 Keflavík.
íslandsbanki hf„ Strandgötu 1,220 Hafnarfirði.
íslandsbanki hf„ Garðatorgi 7,210 Garöabæ.
fslandsbanki hf„ Skipagötu 14, 600 Akureyri.
íslandsbanki hf„ Kirkjuvegi 23,900 Vestmannaeyjum.
íslandsbanki hf„ Austurvegi 9,800 Selfossi.
Utboðslýsingu og önnur gögn s.s. samþykktir og síðasta ársreikning er
hægt að nálgast hjá Viðskiptastofu íslandsbanka, Kirkjusandi, 155
Reykjavík, Verðbréfamarkaði (slandsbanka hf. og útibúum íslands-
banka hf.
ÍSLANDSBANKI
Fjármálamiöstöö Kirkjusandi, 155 Reykjavík.
Sími: 560 8000, bréfasími: 560 8921
Stálsmiðjan
býður út
nýtt hlutafé
STÁLSMIÐJAN hf. býður á morgun
út nýtt hlutafé að nafnvirði 10 mitlj-
ónir króna. Bréfin verða seld á geng-
inu 4,95 og nemur söluandvirði þeirra
því um 49,5 milljónum króna. Sölu-
fyrirkomulag verður með þeim hætti
að hver kaupandi má kaupa á sína
kennitölu og að auki þijár aðrar
kennitölur gegn framvísun umboðs.
Lágmarks fjárhæð er 130 þúsund
kr. að markaðsvirði á hveija kenni-
tölu og hámarksfjárhæð 2 milljónir
króna. Bréfin verða seld gegn stað-
greiðslu hjá Verðbréfamarkaði Ís-
landsbanka og útibúum bankans.
Tilgangur útboðsins er að fjár-
magna framkvæmdir sem framund-
an eru á vegum félagsins svo og
stuðla að dreifðri eignaraðild. Félag-
ið ráðgerir að sækja um skráningu
á Verðbréfaþingi. Umsvif Stálsmiðj-
unnar hafa verið að aukast á undan-
förnum árum og námu rekstrartekj-
ur félagsins um 353 milljónum fyrstu
sex mánuði ársins borið saman við
285 milljónir á sama tímabili í fyrra.
Árið 1996 nam hagnaður tæplega
33 milljónum á móti 31 milljón árið
áður, en í sex mánaða milliuppgjöri
fyrir yfirstandandi ár nam hagnaður
62 milljónum. Áætlað er að hagnað-
ur ársins nemi um 84 milljónum á
þessu ári.
-----» ♦ ♦---
Gatesgefur
hugbúnað
Bern. Reuter.
MICROSOFT fyrirtækið ætlar að
gefa hugbúnað til að gera svissnesk-
um skólum kleift að tengjast alnet-
inu í tölvum, sem ríkisstarfsmenn
eru hættir að nota. Bilt Gates stjórn-
arformaður og fjármálaráðherra
Sviss, Kaspar Villiger, skýrðu frá
samkomulaginu, sem þeir kváðu
sýna mikilvægi tölvukerfis heimsins
fyrir menntun. Komið verður fyrir
2.500 PC-tölvum og Microsoft-bún-
aði á 4-5 árum og verður um 600
kennurum kennt að nota tölvurnar.
Reuters
FRIÐRIK krónprins af Spáni (t.v.), Jóhann Karl Spánarkonung-
ur og ráðherrar úr ríkissljórninni fylgjast með skriðdreka aka
hjá á hersýningu sem haldin var í Madríd sl. sunnudag í til-
efni af þjóðhátíðardegi Spánverja. Þar var aðeins spænski
þjóðsöngurinn leikinn.
Þjóðsöngva-
stríð á Spáni?
Tilskipun stjómar Jose Maria Aznar um að
leika skuli spænska þjóðsönginn fyrst við
hátíðleg tækifærí, hefur vakið reiði þjóðernis-
sinna í Katalóníu og Baskalandi
ÞJÓÐERNISSINNAR í Baskalandi
og í Katalóníu á Spáni hafa brugð-
ist hart við tilskipun sem ríkisstjórn
Jose Maria Aznar forsætisráðherra
hefur boðað að út verði gefin þess
efnis að jafnan skuli leika fyrst
þjóðsöng Spánar þegar konungur
landsins og forsætisráðherra koma
fram við opinber tækifæri. Þjóðern-
issinnar krefjast þess að tilskipun-
inni verði breytt á þann veg að
þessi tvö sjálfstjórnarsvæði verði
undanskilin enda eigi bæði Baskar
og Katalóníumenn sína eigin þjóð-
söngva, sem áfram eigi að njóta
forgangs.
Viðbrögð þjóðernissinna við til-
skipun þessari koma ekki á óvart
en þau hafa þó reynst harðari en
við hafði verið búist. Frétt þessi
hefur ekki síst vakið athygli á Spáni
þar sem flokkar þjóðernissinna í
Baskalandi og Katalóníu styðja
minnihlutastjórn Jose Maria Ázn-
ars forsætisráðherra, leiðtoga Þjóð-
arflokksins (PP). Nokkur spenna
hefur einkennt þetta samstarf enda
hafa þjóðernissinnar líf stjórnarinn-
ar í hendi sér.
Öðrum söngvum
æðri
I tilskipun þeirri sem ráðherrar-
áð ríkisstjórnarinnar hefur boðað
segir skýrlega að jafnan skuli leika
þjóðsöng Spánar er konungur
landsins eða forsætisráðherra
koma fram við opinber tækifæri.
Þetta þýðir því að þjóðsöngur
Spánar verður settur skör ofar en
söngvar sjálfsstjórnarhéraðanna
tveggja þegar þessi fyrirmenni eru
á ferð. Að sögn spænska dagblaðs-
ins E1 Mundo segir í tilskipuninni
að menn skuli standa á fætur er
þjóðsöngurinn hljómar og sýna af
sér reisn og virðingu í hvívetna.
Inyaki Anasagasti, talsmaður
Þjóðarflokks Baska (PNV) á þingi
Spánar í Madrid, sagði í viðtali við
dagblaðið El País að Baskar vildu
ekki efna til ófriðar vegna tilskip-
unarinnar nýju en bætti við að hún
yrði „erfið I framkvæmd." í öðru
viðtali bætti hann við að næst þeg-
ar æðstu ráðamenn þjóðarinnar
væru á ferð í Baskalandi yrði tekið
á móti þeim „án fána og án þjóð-
söngva.“ Heppilegast hefði verið
að hrófla hvergi við núgildandi
reglugerðum varðandi þjóðsönginn
enda ljóst að slíkar breytingar
væru ávallt mörgum mikið tilfinn-
ingamál.
Afturhvarf til
Franco-tímans?
Fétagi Anasagastis á þingi, þjóð-
ernissinninn Alkartasuna Begonya,
var öllu ómyrkari í máli og vísaði
til þeirra ára er Franco hershöfð-
ingi var einráður á Spáni. „Þetta
minnir næstum, næstum á þá daga
þegar reglur kváðu á um að menn
stæðu upp og syngju „Cara a 1 Sol“
með höndina upprétta við opinber
tækifæri.“
í Katalóníu hafa viðbrögðin einn-
ig verið hörð. Leiðtogi Lýðræð-
isbandalags Katalóníu (UDC) sagði
að stjórn Aznars væri að efna til
deilna að óþörfu. „Þjóðsöngur okk-
ar er Els Segadors."
Aðalritari CDC-flokksins, sem
myndar ásamt UDC bandalag kat-
alónskra þjóðernissinna á þingi
Spánar í Madrid, tók í sama streng
og sagði tilskipun ríkisstjórnarinnar
„öfgakennda" og einkennast af „úr-
eltum og gamaldags hugsunar-
hætti.“ Leiðtogi ungtiðahreyfingar
þjóðernissinna hvatti til „borgara-
legs andófs" gegn reglum þessum
í Katalóníu.
I
Helgir söngvar
Þjóðsöngur Spánar er til í tveim- |
ur útgáfum, annars vegar Marcha
Granadera og hins vegar Marcha
Real. Fyrrnefnda útgáfan er lengri
og er notuð við fánahyllingar og
þegar konungur Spánar er á ferð
ásamt föruneyti. Styttri útgáfan
er hins vegar leikin þegar forsætis-
ráðherra landsins, prinsinn af Ast-
úrías, sem er ríkisarfi Spánar eða |
systur hans tvær taka þátt í opin-
berum athöfnum. Þá er sú útgáfa '
jafnan notuð á íþróttakappleikjum. I
Þjóðsöngvar sjálfsstjórnarsvæð-
anna, einkum í Katalóníu, hafa hins
vegar notið ákveðinnar sérstöðu og
eru helg fyrirbrigði í huga margra
þjóðernissinna. Þannig er sagt að
katalónskir þjóðernissinnar hafi
lagt á ráðin um að láta Els Segad-
ors hljóma „fyrir tilviljun eina“ er
Jóhann Karl Spánarkonungur kom i
til setningarathafnar Ólympíuleik- j
anna í Barcelona árið 1992 en tek-
ist hafi að koma í veg fyrir þau *
áform.