Morgunblaðið - 24.10.1997, Síða 33

32 FÖSTUDAGUR 24. OKTÓBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 24. OKTÓBER 1997 33
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ÚRSKURÐUR EVR-
ÓPUDÓMSTÓLSIN S
SKÖMMU eftir gildistöku samningsins um Evrópska
efnahagssvæðið árið 1994 hóf kaupmaður í Suður-
Svíþjóð, Harry Franzén, sölu á víni í verslun sinni. Yfir-
völd gripu líkt og búist var við í taumana og gefin var
út ákæra á hendur kaupmanninum fyrir að brjóta lög um
einkasölu sænska ríkisins á áfengi. Franzén taldi hins
vegar að með aðildinni að EES stæðust ákvæðin um einka-
sölu ekki lengur. Árið 1995 fengu Svíar og Finnar form-
lega aðild að Evrópusambandinu.
Héraðsdómurinn í Landskrona, sem fékk málið til með-
ferðar, óskaði eftir áliti Evrópudómstólsins í Lúxemborg
og kvað hann upp úrskurð sinn í gær.
Dómurinn kemst að þeirri niðurstöðu að einkasala á
áfengi í Svíþjóð stangist ekki á við þær greinar Rómarsátt-
málans, sem vísað var til. Lögmaður Franzéns hafði fyrst
og fremst byggt mál sitt á 30. grein sáttmálans, þar sem
kveðið er á um að ekki megi setja hömlur á innflutning
frá öðrum aðildarríkjum og 37. grein, þar sem tekið er
fram að ekki megi mismuna íbúum annarra aðildarríkja.
Sænsk stjórnvöld lögðu hins vegar áherslu á að einkasal-
an væri liður í hinni almennu heilbrigðisstefnu Svíþjóðar.
í rökstuðningi sínum byggir dómstóllinn ekki á þeim
röksemdum sænskra yfirvalda að heilbrigðissjónarmið
réttlæti ríkiseinokun. Dómararnir vísa hins vegar til fyrri
úrskurða um að ekki sé ástæða til að afnema ríkiseinka-
sölu að því tilskildu að eðlilegra viðskiptasjónarmiða sé
gætt við skipulag hennar og rekstur. Ber þar hæst að
ekki megi mismuna einstökum framleiðendum á grund-
velli þjóðernis.
Á grundvelli ítarlegrar greiningar á rekstri sænsku
einkasölunnar, Systembolaget, er það niðurstaða dómar-
anna að fyrirkomulagið standist eðlileg viðskiptasjónar-
mið og mismuni ekki. Þó er gerð athugasemd við reglur
um heildsöluleyfi vegna áfengisinnflutnings, sem gerð er
krafa um í Svíþjóð og raunar á hinum Norðurlöndunum.
Mál sænska kaupmannsins og niðurstaða Evrópudóm-
stólsins snýr ekki einungis að Svíþjóð heldur einnig ESB-
ríkinu Finnlandi og EES-ríkjunum Noregi og íslandi.
Frá gildistöku samningsins um Evrópska efnahagssvæð-
ið árið 1994 hafa þegar verið gerðar töluverðar breyting-
ar á fyrirkomulagi áfengissölumála á íslandi. Innflutning-
ur og heildsala á áfengi var gefin frjáls árið 1995 og tek-
ið hefur verið upp nýtt fyrirkomulag varðandi tegundaval
í verslunum ÁTVR.
Það liggur beint við að sú nefnd, er nú vinnur að tillög-
um um framtíðarfyrirkomulag áfengissölu, taki mið af
forúrskurði Evrópudómstólsins, sem og ráðgefandi áliti
EFTA-dómstólsins frá í júní í svipuðu máli norsku einka-
sölunnar. Skipulag þessara mála á íslandi er um margt
ólíkt því sem raunin er í Svíþjóð. Úrskurðurinn hlýtur að
knýja fram athugun á því hvort eðlilegra viðskiptasjónar-
miða sé gætt við áfengissölu á íslandi.
MILLI STEINS
OGSLEGGJU
LAUNANEFND sveitarfélaga gerði kennurum tilboð í
fyrradag, sem fól í sér 27,7% meðaltalshækkun launa
og 4,5 milljarða króna útgjaldaauka á samningstímanum.
Kennarar svöruðu með gagntilboði, sem metið er til um
40% hækkunar á sama tíma. Um það bil 40 þúsund grunn-
skólanemendur eru á milli steins og sleggju deiluaðila
þessa dagana. Hugsanlegt kennaraverkfall bitnar hvað
verst á þeim.
Kennaraverkfall, ef af því verður, sliti í sundur eðlileg-
an námsferil barna og unglinga á viðkvæmu mótunar-
stigi, með ófyrirséðum afleiðingum. Það kæmi og illa við
heimilin í landinu og væntanlega einnig vinnustaði for-
eldra. En það er fyrst og síðast lagalegur og siðferðilegur
réttur ungviðisins til nauðsynlegs náms og eðlilegs þroska
sem ekki má horfa fram hjá á lokastigum þessarar við-
kvæmu deilu. Deiluaðilar eru eindregið hvattir til að brúa
það bil, sem enn er óbrúað, og leysa málið með gagn-
kvæmri sanngirni. Verkfall yrði dýrasti og versti kostur-
inn bæði fyrir deiluaðila og þá 40 þúsund grunnskólanem-
endur, sem eiga mikið í húfi.
Ríkiseinkasala
áfengis verð-
ur að líkja eft-
ír markaðnum
Efbir að hafa faríð rækilega í saumana á
fyrirkomulagi áfengissölu í Svíþjóð kemst
Evrópudómstóllinn að því að hún standist
gagnvart Rómarsáttmálanum. Páll Þór-
hallsson fjallar um dóminn.
ÞAÐ var handagangur í öskjunni er kaupmaðurinn Harry Franzén hóf vínsölu í búð sinni í kjölfar
EES-aðildar Svíþjóðar árið 1994. Vínsala Franzéns lagði grunninn að prófmáli fyrir Evrópudómstólnum
um lögmæti áfengiseinkasölu.
Jónas Fr. Jónsson, aðstoðarframkvæmda-
stjóri Verslunarráðs íslands
Dómur ekki byggður
á heilbrigðisrökum
Kjör sauðfjárbænda versnuðu í fyrra og staða greinarinnar er alvarleg
Ganga á eignr sínar
og auka skuldir
Eigið fé sauðfjárbúa rýmaði um rúmlega 1,7
milljarða á sl. sex árum og skuldabyrði bú-
anna jókst úr 69% í 93% af veltu á sama tíma,
Heildartekjur framleiðenda sauðfjárafurða
drógust saman um tæp 30%frál991. Þetta
kemur fram í nýjum úttektum á stöðu og
þróun sauðij árbúskapar. Ómar Fríðriksson
kynnti sér niðurstöðurnar.
DÓMSTÓLL Evrópusam-
bandsins í Lúxemborg kvað
í gær upp forúrskurð í
máli sem varðar sænsku
ríkiseinkasöluna á áfengi (Systembo-
laget). Taldi dómstóllinn að ríkiseinka-
sala í sjálfu sér eins og hún er fram-
kvæmd í Svíþjóð stríddi ekki gegn
Rómarsáttmálanum, stofnsáttmála
Evrópusambandsins. Hins vegar færu
sænsk iög, sem mæla fyrir um að inn-
flytjendur áfengis skuli sækja um leyfi
sem einungis er veitt að uppfylltum
ströngum skilyrðum, í bága við Rómar-
sáttmálann.
Málavextir eru þeir að Svíi, Harry
Franzén að nafni, var ákærður fyrir
brot á sænskum lögum með því að
hafa selt áfengi sem keypt var erlend-
is eða af Systembolaget án þess að
hafa tilskilið lejrfi til þess. Dómstóllinn
sem fór með málið, Landskrona
Tingsrátt, leitaði forúrskurðar hjá Evr-
ópudómstólnum um það hvort rík-
iseinkasala á áfengi stæðist gagnvart
Rómarsáttmálanum.
Rækileg skoðun
í dómnum er rækilega farið í saum-
ana á fyrirkomulagi ríkiseinkasölunnar
í Svíþjóð. Notaður er sá mælikvarði
hvort fyrirkomulagið mismuni erlend:
um og innlendum framleiðendum. í
fyrsta lagi skoðar dómstóllinn í því
sambandi hvemig val á áfengistegund-
um fer fram. Samkvæmt samningi
milli sænska ríkisins og Systembolaget
skal valið byggjast á gæðum vörunn-
ar, hugsanlegum heilsuspillandi áhrif-
um, eftispum neytenda og viðskipta-
legum eða siðferðilegum sjónarmiðum.
Þetta eru að mati dómstólsins hlutlæg
viðmið óháð uppruna tegundanna.
Áhersla er lögð á að framleiðendur
geti komið vöm sinni á framfæri þótt
Systembolaget kjósi að hafa hana ekki
á lager. Ennfremur eigi framleiðendur
rétt á því að ákvarðanir sem þá varða
séu rökstuddar og skjóta má þeim til
óháðrar úrskurðarnefndar.
I öðra lagi tekur dómstóliinn á því
hvernig sölu- og dreifingarkerfið er
uppbyggt. Fram kemur að vínbúðir eru
ekki á hverju horni í Svíþjóð en þó í
velflestum sveitarfélögum landsins.
Telur dómstóllinn að þótt fjöldi búð-
anna sé takmarkaður þá sé ekki svo
langt gengið að neytendur eigi erfitt
með að sjá sér fyrir nægilegu magni
af áfengi. Er þess getið í þvf sam-
bandi að Systembolaget hafi áform um
að koma upp útsölu í þeim sveitarfélög-
um sem enn era búðarlaus þegar árið
1998.
í þriðja lagi rannsakar dómstóllinn
hvemig framleiðendur geti komið nýrri
vöra á framfæri. Fram kemur að ekki
sé í málinu deilt um gildi banns
sænskra laga við áfengisauglýsingum.
Hins vegar liggi fyrir að ritað auglýs-
ingaefni megi vera á sölustöðum
áfengis og fjalla má um allar áfengis-
tegundir í blaðagreinum. Samkvæmt
samningi sínum við sænska ríkið beri
Systembolaget að kynna nýjar vörar
fyrir neytendum og sé það gert með
mánaðarlegu fréttabréfi og upplýsing-
um til víngagnrýnenda fjölmiðlanna.
Dómur EFTA-dómstólsins
Sú spuming vaknar auðvitað við
þennan dóm hvort hann hafí þýðingu
hér á landi þar sem ríkiseinkasala
áfengis er einnig við lýði. 30. gr. Róm-
arsáttmálans um bann við magntak-
mörkunum innflutnings og 36. gr. um
að ríkiseinkasölur skuli ekki mismuna
viðskiptavinum eftir þjóðemi eiga sér
fullkomna samsvörun í 11. og 16. gr.
EES-samningsins. Dómstóll Evrópu-
sambandsins var því að skýra réttar-
reglur sem gilda hér á landi. Jafnvel
þótt niðurstaðan sé sú að ríkiseinka-
sala standist í sjálfu sér þá er ljóst að
það er vegna þess að Svíar hafa séð
til þess að Systembolaget starfar með
þeim hætti að ekki sé hætta á óhæfi-
legri mismunun. Það era því þessi skil-
yrði sem era lærdómsrík þegar hugað
er að því hvort áfengissala hérlendis
myndi einnig standast þessar kröfur.
Hins vegar verður að hafa í huga að
EFTA-dómstóllinn fj'allaði um svipað
álitaefni í ráðgefandi áliti frá 27. júní
1997. Þar skýrði EFTA-dómstóllinn
þær reglur EES-samningsins sem fyrr
var getið að beiðni héraðsdóms Óslóar
vegna dómsmáls sem reis út af þeirri
mismunun norska áfengissölukerfisins
að ríkiseinokun er á sölu bjórs sem er
sterkari en 4,75% en ekki bjórs sem
er veikari. Þegar þessir dómar eru
bornir saman verður ekki betur séð en
í báðum séu mjög svipaðar kröfur gerð-
ar til ríkiseinkasölunnar um að hún
virki eins og eftirlíking af markaðnum,
eins og það er orðað í dómi EFTA-dóm-
stólsins. Til dæmis kemur fram það
sjónarmið hjá EFTA-dómstólnum að
útilokað sé að koma nýrri erlendri vöra
á markað á jafnréttisgrandvelli án
þess að mega kynna hana.
í framhaldi af þessum dómum hljóta
að koma til skoðunar reglur og fram-
kvæmd ríkiseinkasölu áfengis hér á
Iandi. Þannig verður að efast um að
ákvæði 10. gr. áfengislaga nr. 82/1969
um að ekki séu áfengissölur í sveitarfé-
lögum með færri en 1.000 íbúa, auk
fleiri skilyrða, standist kröfur Evrópu-
réttarins um skilvirkt dreifingarkerfi
sem nái til allra landsmanna. Banni
við áfengisauglýsingum er væntanlega
ekki haggað með þessum dómum en
þó má ekki ganga svo langt að ekki
megi fjalla um áfengi í blaðagreinum
eins og 16. gr. a áfengislaganna gefur
tilefni til að ætla, sbr. ummæli dóm-
stóls Evrópusambandsins um að Sy-
stembolaget kynni nýjar vörur í frétta-
bréfi og komi upplýsingum til víngagn-
rýnenda flölmiðla.
Þá er athyglisvert að gerðar era
kröfur um að framleiðendur áfengis
geti skotið ákvörðunum ríkiseinkasöl-
unnar sem þá varða um að hafa ekki
vörana á boðstólum til úrskurðamefnd-
ar. Spurning er hvort ekki þurfi að
koma slíku kerfi á fót hérlendis því
þótt menn eigi væntanlega aðgang að
dómstólum með kröfur sínar er þar
vart um nægilega skilvirka réttarvemd
að ræða á þessu sviði.
„Það sem mér þykir merkilegast
við þennan úrskurð er að hann
er ekki reistur á heilbrigðisrök-
um, heldur er um að ræða túlkun
á grein í Rómarsáttmálanum, sem
er einnig að finna í EES-sáttmá-
lanum, sem heimilar ríkiseinka-
sölur, svo framarlega sem starf-
semi þeirra byggist á viðskipta-
sjónarmiðum, hún mismuni ekki
eftir þjóðerni eða hindri fijálst
flæði vöru á milli aðildarríkja,"
segir Jónas Fr. Jónsson, aðstoðar-
framkvæmdastjóri Verslunarráðs
Islands.
„Dómstóllinn kemst að þeirri
niðurstöðu að einkasölukerfið í
Svíþjóð hindri ekki frjálsa flæðið
og mismuni ekki eftir þjóðerni.
Þar af leiðandi þarf hann ekki
að ræða þá spurningu sem kæmi
upp ef einkasalan stæði í vegi
fyrir þessu sem er hvort að rétt-
læta mætti hindrunina með heil-
brigðisrökum. Þetta virðast
margir hafa misskilið." Þá telur
Jónas úrskurðinn merkilegan fyr-
ir þær sakir að halda mætti að
einkasölurnar hindruðu markaðs-
aðgang en dómstóllinn telji svo
ekki vera.
„Evrópurétturinn er hlutlaus
hvað rekstrarformið varðar, það
er eftirlátið einstökum ríkjum að
ákveða. Því blasir við sú pólitíska
spurning hvort það sé skynsam-
legt að hið opinbera reki áfengis-
einkasölu?“ segir Jónas.
Jónas nefnir nokkur dæmi úr
sænsku einkasölunni sem dómur-
inn telur skilyrði þess að við-
skiptasjónarmið séu í gildi en séu
fyrir hendi hér á landi. „Hægt
er að áfrýja til hlutlausrar nefnd-
ar ákvörðunum um val á þeim
tegundum sem í boði eru. Hér er
ekki fyrir hendi slík áfrýjunar-
leið.
Þá eiga þau sveitarfélög sem
vilja áfengisútsölu rétt á slíku.
Búist er við að á næsta ári hafi
hvert sveitarfélag í Svíþjóð
áfengisverslun. Eigi að heimfæra
þetta upp á Islandi ætti að tryggja
hveijum kaupstað áfengisútsölu.
Ætlar ríkið að taka að sér að
setja upp fleiri verslanir?
Áð siðustu má nefna markaðs-
kynningu á áfengi. Nýjar tegund-
ir eru kynntar í áfengisverslunum
og í fjölmiðlum í Svíþjóð. Það er
ekki gert hér á landi og þyrfti
að skoða.“
Jónas væntir þess að dómurinn
hafi fordæmisgildi hér á landi þar
sem uppfylla megi áðurnefnd
skilyrði sem dómurinn telji nauð-
synleg. Verslunarráð muni fylgja
því fast eftir. Eftir sem áður silji
menn uppi með spurninguna
hvort það sé hlutverk ríkisins að
reka verslanir? Verslunarráðið
telji óskynsamlegt að ríkið stundi
verslunarrekstur með áfengi og
eigi að losa sig út úr þessum
rekstri.
FRAMLEIÐSLA kindakjöts
dróst saman um 1.178 tonn
á sex ára tímabilinu 1991
til 1996 eða um 12,7%.
Reiknað á föstu verðlagi fengu bænd-
ur tæplega 1,5 milljörðum kr. minna
í sinn hlut á árinu 1996 samanborið
við árið 1991. Til viðbótar þessari
framleiðsluskerðingu var raunlækkun
afurðaverðs til sauðfjárbænda 11,2%
á sama tímabili. Heildartekjur fram-
leiðenda sauðfjárafurða drógust sam-
an um tæp 30% frá 1991.
Afkoma sauðfjárbænda hefur farið
versnandi ár frá ári frá árinu 1992
og hélt áfram að versna á síðasta
ári. Þó hefur heldur hægt á afkomur-
ýrnuninni, sem talið er geta bent til
þess að botninum hafi verið náð á
árinu 1996. Þessar upplýsingar koma
fram í nýrri skýrslu Hagþjónustu land-
búnaðarins um þróun sauðfjárbúskap-
ar 1991-1996, sem unnin var að ósk
Egils Jónssonar stjómarfomanns
Byggðastofnunar.
I annarri nýrri skýrslu þróunarsviðs
Byggðastofnunar, um stöðu sauðfjár-
ræktarinnar, sem unnin var fyrir
stjórn stofnunarinnar, kemur fram að
markaðshlutdeild kindakjöts féll úr
67% á árinu 1983 í 42% á árinu 1996,
sem er tæplega 4 þúsund tonna sam-
dráttur.
„Lítil framleiðni og takmörkuð
verðmætasköpun er verulegt vanda-
mál í sauðfjárrækt. Á landssvæðum
þar sem sauðfjárrækt vegur þyngst
fækkaði íbúum úr 6.438 í 5.945 eða
7,6% frá 1991-1996. Gert er ráð fyr-
ir að fólki hafi fækkað um 8% til við-
bótar eftir 5 ár ef svo fer fram sem
horfir," segir í skýrslu Byggðastofn-
unar.
Kindakjötsframleiðslu hætt á
364 hreinum sauðfjárbúum
Fram kemur í úttekt Byggðastofn-
unar að kindakjötsframleiðslu var
hætt á 364 hreinum sauðfjárbúum á
tímabilinu 1991-1996 en þrátt fyrir
fækkun sauðfjárbænda hafa bú fárið
minnkandi. Á verðlagsárinu
1994/1995 voru tæp 90% hreinna
sauðfjárbúa orðin undir 300 ærgiid-
um. Þá er vísað til upplýsinga um að
einn af hverjum þremur sauðfjár-
bændum telji líklegt að búskapur legg-
ist a.f þegar hann hættir búskap.
Á árinu 1991 skiluðu sauðljárbúin
að meðaltali 1.190.000 kr í hagnað
fyrir laun en á árinu 1996 var hagn- 1
aðurinn kominn niður í 638.000 kr.
og hafði þannig dregist saman um
552.000 kr. eða um 46,4%. Launa-
greiðslugeta búanna féll á sama tíma-
bili úr 1.354.000 kr. í 880.000 kr.
Af 1.568 sauðfjárbændum höfðu 613
litlar eða engar launatekjur utan bús
á árinu 1994. Meðaltekjur þeirra skv.
útreikningum á framlegð búrekstrar-
ins tih launa vora að meðaltali 664
þúsund kr. á því ári.
Eigið fé rýrnaði
um 1,7 milljarða
Höfuðstóll búanna rýmaði að með-
altali um 1.748.000 kr. eða um 30,5%
á umræddu tímabili. Eigið fé búanna
dróst þannig saman að jafnaði um
nálægt 300.000 kr. á hveiju ári, að
því er fram kemur í úttekt Hagþjón-
ustu landbúnaðarins.
„Meðaltekjur sauðíjárbænda eru
það lágar að þeir ganga á eignir sín-
ar, jafnvel þó að þeir hafi töluverðar
tekjur utan bús,“ segir í skýrslu
Byggðastofnunar og í úttekt Hagþjón-
ustunnar segir að sauðfjárbændur
haldi búum sínum í rekstri með því
að draga úr eigin neyslu, ganga á
eigur sínar og auka skuldir.
„Áhrif þeirra breytinga sem gerðar
voru í núgildandi búvörusamningi um
framleiðslu sauðfjárafurða sem undir-
ritaður var í október 1995 (og tók
gildi hinn 1. september 1996) eru
vart eða ekki merkjanleg enn sem.
komið er. Aðlögun búgreinarinnar að
breyttum aðstæðum er, eðli málsins
samkvæmt, fremur hæg. Þess vegna
verður að reikna með að a.m.k. tvö
ár verði að líða áður en áhrifa samn-
ingsins gætir að fullu,“ segir í skýrslu
Hagþjónustunnar.
I niðurstöðum sömu skýrslu segir
að eigi sauðfjárræktin að lifa sem sjálf-
stæð búgrein sé nauðsynlegt að full-
nýta aukna möguleika sem era í sjón-
máli á erlendum mörkuðum, stækka
búin, hagræða í vinnslunni, auka vöra-
þróun og stuðla að meiri fullvinnslu
afurða. I skýrslu Byggðastofnunar er
velt upp spumingum um áframhald-
andi opinberan stuðning við sauðfjár-
ræktina og þar segir m.a.: „Samfélag-
ið greiðir veralegar upphæðir til stuðn-"
ings sauðfjárræktar í formi bein-
greiðslna. Áuk þess era lagðir á háir
innflutningstollar sem miða að því að
hindra verðsamkeppni frá innfluttri
matvöra. Ljóst er eftir langa reynslu
að þessar aðgerðir hafa hvorki bætt
stöðu sauðfjárbænda né samkeppnis-
stöðu atvinnugreinarinnar í heild.“
Evrópudómstóllinn úrskurðar að einkasala sænska ríkisins á áfengi bijóti ekki í bága við lög ESB
Breytingar aðeins á valdi
sænskra stj órnmálamanna
ÁFENGISEINKASALA sænska ríkis-
ins stríðir ekki gegn lögum Evrópu-
sambandsins en Svíar verða að rýmka
reglur um kaup af innflytjendum
áfengis. Þessi er í stuttu máli niður-
staða Evrópudómstólsins í Lúxem-
borg, sem feildi í gær dóm í máli lands-
réttarins í Landskrona í Svíþjóð gegn
kaupmanninum Harry Franzén, sem
seldi léttvín og bjór í verslun sinni.
Ljóst er að sænska kerfinu verður
ekki breytt utanfrá, heldur aðeins með
pólitískri stefnubreytingu á heimavelii.
Þetta er það mat, sem flestir er tjáðu
sig um dóminn í sænskum fjölmiðlum
í gær lögðu á afleiðingar hans en skoð-
anakannanir undanfarið hafa sýnt
vaxandi stuðning sænsks almennings
við fijálsa sölu áfengis. Því er ljóst
að niðurstaðan er mörgum Svíum von-
brigði.
Innflutningsreglur
verði rýmkaðar
Að mati dómara Evrópudómstólsins
mismuna reglur áfengiseinkasölunnar
sænsku um val á áfengistegundum
ekki framleiðendum. Og þrátt fyrir að
fjöldi áfengisútsala sé takmarkaður,
komi það ekki í veg fyrir að almenning-
ur geti nálgast áfengi.
Hins vegar gerir dómstóllinn kröfu
um að sænsku reglunum um það hveij-
ir megi flytja inn áfengi verði breytt.
Svíar hafa borið því við að takmarka
verði fjölda innflytjenda, sem nú eru
um 200, því að annars verði hann
óviðráðanlegur og geymslu- og sölu-
rými verslananna sé takmarkað. Á það
fellst dómstóllinn ekki.
Þetta þýðir m.a. að innflutnings-
leyfi, sem hingað til hafa kostað 25
þúsund sænskar krónur, um 250.000
ísl. kr., verða að öllum líkindum af-
numin.
Það var árið 1994 sem sænski kaup-
maðurinn Harry Franzén fékk nóg af
því að þurfa að panta áfengi í pósti
eða aka 40 km leið að næstu áfengi-
seinkasölu. Hann bauð yfirvöldum
birginn og hóf að selja léttvín og bjór
í verslun sinni. Lögreglan stöðvaði
söluna og dómstóll í Landskrona höfð-
aði mál á hendur Franzén, sem hélt
þvi fram að einkaréttur sænska ríkis-
ins til sölu á áfengi stæðist ekki lög
Evrópusambandsins, sem Svíar gengu
í 1995.
Kaupmaðurinn varð nánast að þjóð-
hetju í augum margra Svía og réttur-
inn í Landskrona ákvað að skjóta
málinu til Evrópudómstólsins, sem nú
hefur fellt dóm sinn. Dómsmálayfir-
völd hafa ákveðið að taka málið gegn
Franzén upp að nýju. Sjálfur telur
Franzén að unnist hafi áfangasigur
og segist munu halda baráttu sinni
áfram.
Frjálsleg túlkun
Eftir mjög harða röksemdafærslu
Danans Michael Elmers, aðallögfræð-
ings Evrópudómstólsins, í vor gegn
sænsku einkasölunni kemur dómurinn
á óvart.
Munurinn á mati Elmers og dómn-
um í gær er í grófum dráttum sá að
Elmer hélt sig mjög nákvæmlega við
lagabókstafinn, meðan túlkun dóm-
stólsins er allfijálsleg.
Það hefur vakið athygli að franski
dómarinn studdi mjög kröftuglega við
sænska málstaðinn. Sá stuðningur
hefur verið túlkaður sem svo að þar
sem Frakkar viðhaldi ýmiss konar rík-
iseinkarekstri hafi þeir með þessum
dómi séð sér hag í því að land fengi
að halda sérreglum sínum á þessu
sviði.
Þar sem dómar dómstólsins hafa
hingað til einkennst af sömu bókstafs-
trú og mat Elmers velta ýmsir því
fyrir sér hvort dómurinn sé tákn um
pólitískari og um leið mýkri afstöðu í
framtíðinni. Það eru engar gleðifregn-
ir fyrir þá sem treysta á ESB til að
uppræta ríkisafskipti og aðra ósiði í
efnahags- og viðskiptalífinu.
í útvarpsumræðum í Svíþjóð í gær
var bent á að dómstóllinn hefði ekki
tekið tillit til hvort áfengiseinkasalan
væri brot á 30. grein Rómarsáttmál-
ans um fijálsa hreyfingu vöru um
Evrópu. Því væri hugsanlegt að ein-
hveijir aðilar, til dæmis vínútflytjend-
ur, tækju málið aftur upp á evrópskum
vettvangi og létu reyna á einmitt þessa
grein sáttmálans.
Morgvnbladið/Sigurður Aðalsteinsson
Haustrún-
ingur að
hefjast
Jökuldal. Morgunblaðið.
BÆNDUR eru þessa dagana að
hefja haustrúning á sauðfé sínu.
Mikils er um vart að taka ullina
af fénu áður en húsagulka og hey-
moð mengar ullina því þá verður
hún ekki nógu gott hráefni til
vinnslu og fellur í mati og bóndinn
fær ekki þá fjármuni fyrir ullina
sem annars væri. Um þessar
mundir er verið að taka fyrsta féð
á hús svo sem ásetningslömb og
veturgamalt. Það er einnig besta ^
og mýksta ullin af yngsta fénu og
þessvegna er enn mikilvægara að
ná henni hreinni og áður en hey
fer að setjast í hana við fóðr-
unina. Á myndinni sést Lilja Ola-
dóttir, bóndi í Merki, rýja ullarm-
ikla og vel hvíta ásetningsgimbur
af Reykhólastofni.