Morgunblaðið - 01.11.1997, Blaðsíða 24

24 LAUGARDAGUR 1. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
ERLEIMT
KVIKMYNDAHÁTÍÐ
Nánast öllum óskum
Jiangs fullnægt
New York, Washingfton. Reuters,
The Daily Telegraph.
JÓLIN komu snemma hjá Jiang
Zemin, forseta Kína, þegar Bill
Clinton Bandaríkjaforseti gaf honum
því sem næst allt sem hann óskaði
sér á sögulegum fundi þeirra í vik-
unni, að sögn fréttaskýrenda í gær.
Fyrsti leiðtogafundur Bandaríkj-
anna og Kína í átta ár var haldinn
í Washington á miðvikudag og Clint-
on tilkynnti þá að hann hygðist
heimila sölu á kjarnakljúfum og
búnaði í kjamorkuver til Kína eftir
að Kínverjar lofuðu að aðstoða ekki
ríki eins og íran við smíði kjama-
vopna og annarra gjöreyðingar-
vopna. Kínveijar höfðu sóst eftir
þessum viðskiptum í mörg ár og
talið er að þau muni nema 60 millj-
örðum dala, andvirði
4.300 milljarða króna,
til ársins 2020.
„Heimsókn Jiangs
til Bandaríkjanna hef-
ur þegar borið árang-
ur,“ sagði Qian Qic-
hen, utanríkisráðherra
Kína, við fréttamenn.
„Við teljum öraggt að
þessi heimsókn heppn-
ist fullkomlega."
Kínverskur stjóm-
arerindreki í Banda-
ríkjunum sagði að
Jiang væri „í sjöunda
himni“ yfír fundinum
og viðtökunum sem
hann fékk í Hvita hús-
inu.
Kínverjar kaupa
50 Boeing-þotur
Jiang fékk m.a. lof-
orð um að Bandaríkja-
stjóm hygðist ekki
styðja tilraunir Tæ-
vana til að fá aðild að
Sameinuðu þjóðunum
að nýju. Stjórn Tæ-
vans átti sæti í Sam-
einuðu þjóðunum sem fulltrúi Kína
til ársins 1971 þegar samskipti
Bandaríkjanna og kommúnista-
stjórnarinnar í Peking bötnuðu.
Bandaríkjastjórn áréttaði enn-
fremur að hún myndi ekki styðja
hugsanlega sjálfstæðisyfírlýsingu
Tævana. Stjórnin í Peking lítur á
Tævan sem uppreisnarhérað, sakar
Tævana um að stefna að því að lýsa
yfír sjálfstæði og hefur hótað árás
á eyjuna verði það gert. Tævanska
stjómin kveðst hins vegar vilja að
Tævan sameinist kínverska megin-
landinu, þó ekki fyrr en komið verði
á lýðræði í Kína.
Jiang samþykkti einnig samning
um kaup á 50 Boeing-þotum fyrir 3
milljarða dala, andvirði rúmra 200
milljarða króna, og er þetta stærsti
samningur sem Kínveijar hafa
nokkra sinni gert um flugvélakaup.
Stefnan ræðst einkum af
viðskiptahagsmunum
Fréttaskýrendur segja að samn-
ingarnir við Kínveija séu til marks
um að viðskiptahagsmunir banda-
rískra stórfyrirtækja séu nú helsta
aflið sem móti stefnu bandarísku
stjórnarinnar gagnvart kommúnista-
stjórninni í Kína.
Kínaforseti himinlif-
andi yfir mótttökun-
um í Bandaríkjunum
Ýmsir bandarískir þingmenn hafa
gagnrýnt þá ákvörðun Clintons að
heimila sölu á kjarnaofnunum til
Kína og tortryggja loforð Kínveija
um að veita ekki írönum aðstoð við
smíði gjöreyðingarvopna. Ákvörðun
forsetans gladdi hins vegar fyrirtæki
eins og Westinghouse, sem framleið-
ir kjamaofna og sér nú fram á mjög
arðbær viðskipti við Kína.
Westinghouse, Boeing og nokkur
önnur bandarísk stórfyrirtæki, Gen-
JIANG Zemin, forseti Kína, skrifar nafn sitt í gestabók-
ina í Sjálfstæðissalnum í Fíladelfíu, þar sem sjálfstæðis-
yfirlýsing Bandaríkjanna var undirrituð.
eral Electric, AT&T, United Tech-
nologies og Caterpillar, veittu and-
virði 500 milljóna króna í stuðning
við stjómmálamenn, sem eru hlynnt-
ir bættum samskiptum við Kína, í
kosningabaráttunni á síðasta ári.
Bandaríska alríkislögreglan FBI
segist hafa sannanir fyrir því að
kínverskir stjórnarerindrekar hafi
reynt að hafa áhrif á kosningarnar
og demókratar hafa skilað andvirði
rúmra 200 milljóna króna vegna
ólöglegra eða grunsamlegra fram-
laga í kosningasjóði þeirra, en megn-
ið af því fé kom frá kaupsýslumönn-
um, sem taldir era tengjast kín-
versku stjórninni.
Þessi framlög eru þó smámunir
miðað við þær miklu fjárhæðir sem
bandarísk fyrirtæki hafa eytt til að
veija viðskiptahagsmuni sína í Kína
með því að tryggja bætt samskipti
ríkjanna.
Fyrirtækin hafa m.a. ráðið þijá
fyrrverandi utanríkisráðherra, Alex-
ander Haig, George Shultz og Cyras
Vance, til að reka áróður fýrir vin-
samlegum samskiptum við Kínveija.
Disney, sem vill fjárfesta í skemmti-
garði í Shanghai, hefur einnig ráðið
Henry Kissinger, fyrrverandi utan-
ríkisráðherra, til að reka slíkan áróð-
ur í Washington og friða Kínveija
vegna kvikmyndar Martins Scor-
sese, Kundun, sem fjallar um kúgun
Kínveija á Tíbetum.
„Taka við hlutverki Rússlands
sem hitt stórveldið"
Fundur Clintons og Jiangs er
fyrsti leiðtogafundur Bandaríkjanna
og Kína frá blóðsúthellingunum í
Peking árið 1989, þegar kínverski
herinn réðst til atlögu gegn lýðræð-
issinnum, og frá falli kommúnista-
stjórnarinnar í Sovétríkjunum.
Fréttaskýrendur segja að fundurinn
sé til marks um að Kína hafí tekið
við hlutverki Rússlands í utanríkis-
stefnu Bandaríkjastjórnar, sem leggi
nú megináherslu á að
bæta samskiptin við
fjölmennustu þjóð
heims og verðandi
efnahagsrisa.
Síðustu vikurnar
fyrir fundinn fór orka
æðstu embættismanna
Clintons að mestu í að
undirbúa heimsóknina.
„Það er mikilvægasta
úrlausnarefni okkar í
utanríkismálum að
tryggja tiltölulega vin-
samlegt Kína á næstu
öld,“ sagði einn emb-
ættismannanna.
Kínveijar lögðu
mikla áherslu á að kín-
verska forsetanum
yrði sýnd sama virðing
og leiðtogar Sovétríkj-
anna nutu þegar þeir
heimsóttu Bandaríkja-
menn á tímum kalda
stríðsins. Clinton og
ráðgjafar hans gerðu
sitt besta til að verða
við þeim óskum með
viðhafnarmóttökuat-
höfn í Hvíta húsinu,
opinberum veislum, ferðum til sögu-
frægra staða og samkomulagi um
að komið yrði á beinu símasam-
bandi milli forsetanna tveggja líkt
og milli leiðtoga Bandaríkjanna og
Sovétríkjanna í kalda stríðinu.
„Þeir eru að taka við hlutverki
Rússlands sem hitt stórveldið," sagði
einn fréttaskýrendanna og bætti við
að Clinton hefði sett sig í sömu stell-
ingar og forverar hans í forsetaemb-
ættinu þegar þeir tóku á móti Ieið-
togum Sovétríkjanna þegar kalda
stríðið stóð sem hæst. „Bæði hvað
varðar Sovétmenn og nú Kínveija
þurfti bandaríski forsetinn að sýna
bandarísku þjóðinni fram á að hann
væri harður í hom að taka, einkum
í deilunni um mannréttindamál.
Clinton stillti sér vandlega upp með
Jiang, var broslaus og alvarlegur,
með sama háttalag og allir forset-
arnir í kalda stríðinu þurftu að
sýna.“
Gagnrýnin á mannréttindabrot
kínversku stjórnarinnar fór þó fyr-
ir ofan garð og neðan hjá kínversk-
um fjölmiðlum, sem sögðu aðeins
frá vinarþelinu sem Kínveijum var
sýnt og lýstu heimsókninni sem
miklum sigri fyrir kínverska forset-
ann.
Reuters
Rýmkaðar reglur ESB um veiði í Norðursjó
Danir harma ákvörðun ESB
TALSMENN dansks sjávarútvegs
eru æfir vegna úrskurðar sjávarút-
vegsráðherra Evrópusambandsins,
ESB, um nýjar og rýmri reglur um
veiði í Norðursjó. Telja þeir regl-
urnar ganga gegn dönskum hags-
munum en Danir voru þeir einu
sem mótmæltu þeim, að því er
segir í Aftenposten.
Danir telja að nýju reglurnar
um veiði í Norðursjó kunni að koma
í veg fyrir að fiskistofnarnir þar
verði í jafnvægi. Þær kveða m.a.
á um minni lágmarksstærð rauð-
sprettu og að veiðar með botn-
trolli era leyfðar á stærra svæði
en áður. Telja Danir að í fyrstunni
muni það fyrst og fremst vera
Hollendingar sem notfæri sér
þetta.
Reglurnar ganga í gildi eftir tvö
ár. Hefur Kent Kirk, fyrrverandi
sjávarútvegsráðherra, krafist þess
að dönsk stjórnvöld geri ESB
grein fyrir því að rauðsprettu-
stofninn þoli ekki frekari veiði en
nú sé.
Kirk segir að með þessu sé
stefna Dana í sjávarútvegsmálum
sl. fimmtán ár að engu höfð og
formaður samtaka sjávarútvegsins
í Danmörku, Bent Rulle, segir
ákvörðun ESB vera hörmulega.
Guð kyssti
Georgiu
KVIKMYNDIR
Háskölabíó
GEORGIA ★ ★ ★
Leikstjóri Ulu Grosbard. Handrits-
höfundur Barbara Turner. Kvik-
myndatökustjóri John Kiesser. Tón-
list Steven Soles. Aðalleikendur
Jennifer Jason Leigh, Mare Winning-
ham, Ted Levine, John C. Reilly,
John Doe, Max Perlish. Bandarísk.
1995.
SYSTURNAR Sadie (Jennifer Ja-
son Leigh) og Georgia (Mare Winn-
ingham) era jafn ólíkar og dagur
og nótt. Það breytir engu þótt þær
starfí báðar sem söngkonur, þar era
þær hvor við sinn enda metorðastig-
ans. Georgia fræg og vinsæl dægur-
lagasöngkona og lagasmiður sem
býr með fjölskyldu sinni í vellysting-
um á ættaróðalinu í Washington-
fylki. Þess á milli treður hún upp
vítt og breitt um Bandaríkin fyrir
fullu húsi. Flott og fín hefur hún
undirtökin á tilverunni. Á meðan
gutlar Sadie á botninum. Full, dóp-
uð, eða hvorttveggja gaular hún með
afleitum hljómsveitum á hverri
drykkjubúlunni á fætur annarri.
Sérstætt samband þessara ólíku
systra er umfjöllunarefni handrits-
höfundarins Barböra Turner, sem
reyndar er móðir Jennifer Jason
Leigh (faðir hennar var leikarinn Vic
Morrow). Það er blandað ást og hatri.
Manni skilst að metnaðurinn hafí
verið meiri hjá Sadie til að byija
með, engu að síður varð það hlut-
skipti Georgiu að slá í gegn. Enda
viðkvæði föður þeirra að Guð hafi
kysst Georgiu. Ekki ólíklegt það. Því
þrátt fyrir allar sínar tilraunir að ná
til eyma áheyrenda er Sadie vægast
sagt takmörkuð söngkona sem flýtur
í eiturmenguðu alkóhóli, gjörsamlega
vonlaus um að ná nokkumtíma landi.
Leigh virðist sækjast í að leika vafa-
samar, allt að því fráhrindandi kon-
ur. Hún gerði menningarvitanum og
rithöfundinum Dorothy Parker góð
skil í D.P. and the Vicious Circle, hér
nær hún engu síðri tökum á hlut-
verki mislukkuðu systurinnar enda
stendur það henni mikið nær hvað
snertir aldur, tíma og skapgerð.
Sadie hennar er bijóstumkennlegur
lítilmagni en þó með illútskýranlega
reisn og sjálfstraust í öllum vesal-
dómnum. Kemur hvergi smeyk til
dyranna í sínum afdönkuðu hippa-
klæðum, gæfuleysið fallandi að síð-
um, einsog skáldið komst að orði.
Það er upplifun að sjá hvernig Leigh
tekst að láta hana halda hlut sínum
á sviðinu á móti sinni veraldarvönu
og hæfileikaríku systur í einu af
mörgum eftirminnilegum atriðum
myndarinnar.
Georgia vakti athygli og umtal á
sínum tíma vestan hafs og Mare
Winningham var tilnefnd til Oskars-
verðlaunanna fyrir bestan leik í
aukahlutverki fyrir túlkun sína á
Georgiu. Mare er stórkostleg sem
hin guðsgjöfum prýdda stóra systir
og góð söngkona í ofanálag. Þessar
ágætu leikkonur skapa sterkar og
trúverðugar andstæður, leikgleðin
streymir frá þeim báðum. Það kemur
ekki á óvart hvað Leigh snertir en
til þessa hefur Mare verið þekktust
fyrir þátt sinn í „Brat-genginu“, sem
á sínum tíma var allsráðandi í ungl-
ingamyndum Hollywood. Hér er hún
óravegu frá ljóta andarunganum
sem ekki náði í Rob Lowe og hans
líka í myndum níunda áratugarins.
Ted Levine, John C. Reilly, John
Doe og Max Perlish skila allir vel
minni hlutverkum í þessari forvitni-
legu kvennamynd sem er besta verk
UIu karlsins Grosbards í áratugi.
Sæbjörn Valdimarsson
Leitin mikla að
afvötnunmni
KVIKMYNDIR
Iláskólabíó
Á SNÚRUNNI
„GRIDLOCK’D“ ★ ★ Vi
BANDARÍSKI leikstjórinn og
handritshöfundurinn Vondie Curtis
Hall hefur búið til litla, snaggara-
lega og skemmtilega svarta kómed-
íu, Á snúrunni, um tvo vini, hvítan
mann og þeldökkan, sem hafa dóp-
að sig árum saman en hafa nú
knýjandi þörf fyrir að komast í af-
vötnun. íðilfögur söngkonan í
þriggja manna bandinu þeirra ligg-
ur á gjörgæslu eftir of stóran dóp-
skammt og þeir heita því að þurrka
sig upp hvað sem það kostar. En
það er mun auðveldara að verða sér
úti um dóp en afvötnun í New York
og þeir lenda í því að vera vísað
frá einu möppudýrinu til annars
með lögguna á hælunum og dóp-
kóng hverfisins reiðubúinn að
skjóta þá um leið og til þeirra næst.
Á snúrunni var síðasta mynd rapp-
arans Tupac Shakur en samleikur
hans og Tim Roth í hlutverki vin-
anna er ákaflega skemmtilegur og
hin fáránlega aðstaða sem þeir eru
í býður uppá geggjaða gamansemi
sem höfundurinn Curtis Hall gerir
ágætlega skil. Shakur er brattur
og Roth nýtur sín virkilega í hlut-
verki ræfilsins og aukapersónurnar
lífga uppá myndina.
Árnaldur Indriðason

l
)
í
I
I
I
\
\
t
1
í
\
;
I
i