Morgunblaðið - 01.11.1997, Blaðsíða 38

38 LAUGARDAGUR 1. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
SKOÐUN
Þroskaþjálfa-
útsölunni
er lokið
TRUNAÐARBRESTUR
GAGNVART BORGINNIOG
STARFSMANNAFÉLAGINU
Halldór Ragna
Björnsson Bergmann
ÞROSKAÞJÁLFAR
starfa að þjálfun, upp-
eldi og ummönnun fatl-
aðra á öllum aldri, þeir
eru eina fagstéttin á
^'•íslandi sem hefur sér-
menntað sig til þeirra
starfa. Markmið með
starfi þroskaþjálfans er
fyrst og fremst að gera
fötluðum kleift að taka
þátt í samfélaginu á
sínum forsendum hvort
sem eru sem ung böm
eða fullorðið fólk. Það
er í eðli starfsins að við
styrkjum skjólstæðinga
okkar til sjálfstæðis en
reynum að láta lítið
fyrir okkur fara. Markmið með vinnu
okkar er að við verðum óþörf og
hinn fatlaði geti komist af án okk-
^ar. Við höfum barist fyrir mannrétt-
indum fatlaðra frá því stéttin varð
til. Við þroskaþjálfar höfum í mörg-
um tilfellum unnið ötullega að breyt-
ingum í þágu fatlaðra þótt það hafí
kostað okkur atvinnuöryggið og oft
fært okkur erfiðari starfsvettvang.
Þroskaþjálfastarfið felur yfírleitt
líka í sér stjómun og leiðsögn til
annarra starfsmanna vegna þess að
mikill fjöldi þeirra starfsmanna sem
vinna í þessum málaflokki er ófag-
lært fólk.
^ Til að mega starfa sem þroska-
þjálfi þarftu að ljúka stúdentsprófi,
fara síðan í þriggja ára sérnám í
þroskaþjálfun, auðvitað á námslán-
um. Þegar þú hefur lokið námi
þarftu að sækja um og kaupa
starfsleyfi hjá heilbrigðisráðuneyt-
inu. Þegar þessu er lokið máttu
byija að starfa við þjálfun, uppeldi
og umönnun fatlaðra. Og bíddu svo
eftir fyrstu mánaðamótunum. Hafir
þú unnið fulla vinnu allan mánuðinn
þá færð þú heilar 74.770 krónur í
laun, það á reyndar eftir að taka
af þessu skatt og þú þarft auðvitað
að borga af námsláninu þínu líka
en þetta eru launin. Á undanförnum
áratug hafa laun þroskaþjálfa dreg-
ist aftur úr launum annarra fag-
stétta. Þroskaþjálfar hafa allan
þann tíma reynt að sporna gegn
þeirri þróun en án árangurs.
í september 1996 ákváðu þroska-
þjálfar að breyta fagfélagi sínu í
stéttarfélag og freista þess að fá
samningsréttinn í sínar hendur.
Þroskaþjálfar voru ekki á eitt sáttir
hvernig skyldi framkvæma þetta
en þeir voru einhuga um að ef þessi
stétt ætti að verða til frambúðar
yrði hún að sækja kjarabætur með
öllum þeim ráðum sem til þyrfti og
að því var unnið. Sjö vikum eftir
að félagið varð til var kröfugerð
þroskaþjálfa tilbúin og 4 vikum síð-
ar var fyrsti samningafundur
^ /Þroskjaþjálfafélags íslands með ríki
og Reykjavíkurborg.
Við fórum fram á 110.000 krón-
ur í byijunarlaun auk þess sem við
kröfðumst þess að ýmis sérmál
stéttarinnar væru lagfærð. Við viss-
um þá og við vitum nú að til þess
að ná þessu þyrfti að hækka byijun-
arlaun þroskaþjálfa um 47,5%. Við
vissum að við höfðum verið skilin
eftir varðandi launahækkanir borið
saman við aðrar fagstéttir, við lítum
svo á að vinnuveitendur okkar hafi
fengið störf okkar á útsölu öll þessi
ár en nú er þessari útsölu lokið og
vilji menn ekki kaupa þjónustuna á
réttu verði er hætt við að hún verði
tekin af söluskrá.
Þroskaþjálfar áttu aldrei von á
að kjarabarátta þeirra yrði auðveld,
en lengi framan af trúðum við því
að þetta unga stéttarfélag þyrfti
ekki að grípa til verkfallsvopnsins,
vopns sem vinnuveitendur okkar ríki
og Reykjavíkurborg
hafa svipt marga fé-
lagsmenn okkar. Að
leggja niður vinnu til
að knýja á um betri
kjör eru mannréttindi
sem launþegar á íslandi
hafa. Hópar sem starfa
við öryggisgæslu eða
lífsnauyðsynlega þjón-
ustu verða að sinna
neyðarþjónustu meðan
á verkfalli stendur.
En við starfsmenn á
heimilum fatlaðra höf-
um verið svipt þessum
mannréttindum. Öll
starfsemi þessara
heimila er óbreytt, við
skipuleggjum ekki neyðarvaktir, við
erum bara öll sem eitt svipt þeim
rétti að leggja niður vinnu vegna
kjaradeilna. Störf þroskaþjálfa eru
Þroskaþjálfar vona að
samninganefnd ríkis og
Reykjavíkur fari að
komast út úr prósentu-
hugsunarhætti, segir
Kristrún Siguijóns-
dóttir, og líti þess í
stað á krónutölur í
launatöflum.
svo mikilvæg að rúmlega helmingur
félagsmanna getur ekki lagt niður
vinnu í verkfalli en þau eru ekki
svo mikilvæg að hægt sé að færa
laun stéttarinnar til samræmis við
laun annarra sambærilegra stétta.
Það var ekki auðvelt skref að
boða til verkfalls, við vitum betur
en allir aðrir að verkfall þroska-
þjálfa Iamar ekki þjóðfélagið, það
hefur fyrst og fremst áhrif á þann
hóp fólks sem við höfum tekið að
okkur að þjónusta. Samt sem áður
tóku þroskaþjálfar ákvörðun um
það og í atkvæðagreiðslunni kom í
ljós að þroskaþjálfar stóðu samein-
aðir, bæði þeir sem njóta þeirra
mannréttinda að leggja niður vinnu
til að sækja kjarabætur og þeir sem
sviptir hafa verið þessum mannrétt-
indum. Enginn þroskaþjálfi greiddi
atkvæði gegn verkfallsboðun.
En það voru heldur ekki aðrir
kostir í stöðunni, vilji ríkis og
Reykjavíkurborgar til að semja um
sambærileg kjör við okkur og aðrar
stéttir er enginn og nú þegar örfáir
dagar eru til boðaðs verkfalls hafa
þeir enn ekki möguleika á að setja
fram launatölur sem eru í samræmi
við það sem samið hefur verið um
undanfarið. Ríkið býr sig undir
verkfall þroskaþjálfa og þar eru
menn að reyna að finna út hveijir
eiga að fá launin sín 1. nóvember
en boðað verkall þroskaþjálfa hefst
ekki fyrr en 3. nóvember.
Við skulum vona að þegar þeirri
vinnu er lokið finni samninganefnd
ríkis og Reykjavíkurborgar sér tíma
til að endurskoða afstöðu sína og
komast út úr þessum gamla pró-
sentuhugsunarhætti og Iíti þess í
stað á krónutölur í launatöflum. Það
eru jú krónur sem fara inn á banka-
reikninga þroskaþjálfa um hver
mánaðamót en ekki prósentur og
það eru líka krónur sem við notum
til að kaupa mjólk og brauð en
ekki prósentur.
Höfundur er formaður
samninganefndar
Þorskaþjálfafélags Islands.
HINN 14. október sl. gekk
dómur í máli Verkamannafé-
lagsins Dagsbrúnar og
Verkakvennafélagsins
Framsóknar gegn Reykja-
víkurborg og Starfsmanna-
félagi Reykjavíkurborgar í
svonefndu skólaliðamáli.
Dóminum hafa verið gerð
talsverð skil í Morgunblaðinu
og meðal annars fjallað um
hann í forystugrein í blaðinu
laugardaginn 25. október sl.
Niðurstaða meirihluta dóms-
ins, þriggja dómenda af
fimm, er í sjálfu sér einföld.
Talið var að um nýtt starf
væri að ræða sem enginn
kjarasamningur hefði verið
fyrir hendi um þar til Reykjavíkur-
borg og starfsmannafélagið sömdu
um það með kjarasamningi 15. júlí
1997. Þar með væri ekki brotið
gegn forgangsréttarákvæðum gild-
andi kjarasamninga Dagsbrúnar og
Framsóknar. í kjölfar dómsins lýstu
Dagsbrún og Framsókn yfir trúnað-
arbresti gagnvart Reykjavíkurborg
og starfsmannafélaginu og kröfðust
meðal annars kjaraviðræðna um
starf skólaliða. Miðstjórn ASÍ sam-
þykkti ályktun þar sem framganga
Reykjavíkurborgar og starfsmanna-
félagsins var fordæmd. Full ástæða
er til að gera grein fyrir þeim ástæð-
um sem liggja að baki þessum
harkalegu viðbrögðum og svara
grein Sjafnar Ingólfsdóttur um mál-
ið.
Forsögu málsins má rekja allt
aftur til ársins 1994 er Reykjavíkur-
borg og starfmannafélagið hófu
endurskoðun á starfsheitum og
skipulagi ýmissa starfa, meðal ann:
ars í grunnskólum borgarinnar. í
maí 1995 var samin stafslýsing fyr-
ir starfsmenn skóla sem síðar varð
nánast efnislega óbreytt fyrirmynd
að starfslýsingu skólaliða. Þar var
lýst störfum sem félagskonur í
Framsókn höfðu samið um allt frá
árinu 1942, það er við ræstingar, í
mötuneytum, við kaffiumsjón og
fleira. Hvorki Framsókn né félags-
konum þess, sem unnu nefnd störf,
var gefínn kostur á að taka þátt í
þessari endurskoðun. í samninga-
viðræðum um nýja kjarasamninga,
sem undirritaðir voru 25. mars
1997, setti Reykjavíkurborg fram
kröfu um að forgangsréttarákvæð-
um fyrri samninga yrði breytt á þá
lund að forgangsréttur Dagsbrúnar
og Framsóknar gilti ekki gagnvart
þeim mönnum sem væru félagar í
félagi sem starfaði á grundvelli kja-
rasamninga opinberra starfsmanna,
sem starfsmannafélagið gerir. Þess-
ari kröfu var eindregið hafnað og
voru kjarasamningar undirritaðir
með óbreyttu forgangsréttarákvæði
félagsmanna Dagsbrúnar og Fram-
sóknar. Þess skal og getið, að Fræð-
usluráð Reykjavíkur samþykkti á
fundi sínum 11. mars 1997 að gera
tilraun í þremur skólum um dag-
ræstingu og kanna möguleika á því
að auka fjölbreytni og sveigjanleika
í störfum þess fólks sem unnið hafi
við ræstingu þannig að það myndi
einnig eftir þörfum sinna gang-
brautarvörslu, fara í sendiferðir,
annast innkaup, hafa umsjón með
nemendum í frímínútum, á göngum
og aðstoða nemendur í leik og starfi
og fleira. Dagsbrún og Framsókn
voru grunlaus um ástæður fyrir
kröfu Reykjavíkurborgar um breytt
forgangsréttarákvæði og höfðu ekki
hugmynd um samþykkt fræðsluráðs
og þá undirbúningsvinnu sem unnin
hafði verið bak við tjöldin af borg-
inni og starfsmahnafélaginu. Félög-
unum varð ekki ljós tilgangur með
kjarakröfu Reykjavíkurborgar fyrr
en í lok maí 1997, um tveimur
mánuðum eftir undirskrift nýs kja-
Sextán félagskonur
Framsóknar misstu
starf sitt með tilheyr-
andi erfiðieikum fyrir
fjölskyldur þeirra, segja
þau Ragna Bergmann
off Halldór Björnsson.
Vegna skólaliðakerfis-
ins munu nær 400
Framsóknarkonur
hverfa úr félaginu og
margar missa vinnuna.
Það mun ekki g anga
átakalaust fyrir sig.
rasamnings. Þá barst Framsókn
afrit af bréfi starfsmannahalds
Reykjavíkurborgar til starfsmanna-
félagsins þar sem tilkynnt var um
þá ákvörðun Reykjavíkurborgar að
leggja niður störf við tímamælda
ræstingu í þremur skólum og fella
forgangsréttarstörf verkakvenna í
Framsókn undir nýtt starf svo-
nefndra skólaliða. í bréfinu var síð-
an óskað eftir viðræðum við starfs-
mannafélagið um kjarasamning
vegna starfsins. Reykjavíkurborg
gaf Dagsbrún og Framsókn engan
kost á kjarasamningsviðræðum og
virti þannig að vettugi ákvæði í gild-
andi kjarasamningi sem skuldbindur
borgina til viðræðna við félögin um
ný störf sem upp kunna á koma á
samningstímabilinu. Segir orðrétt í
samningsákvæðinu:
„Komi á samningstímanum til
nýjar starfsgreinar, sem ekki er
gert ráð fyrir í gildandi kjarasamn-
ingi eða ekki eiga sér greinilega
hliðstæðu í gildandi kauptöxtum,
skulu teknar upp samningaviðræður
um kaup og kjör verkamanna í
starfsgreininni.“
Nýr kjarasamningur gerður
Nýr kjarasamningur var sem fyrr
segir gerður 15. júlí sl. Þennan
kjarasamning gerði starfsmannafé-
lagið meðal annars fyrir hönd 33
félagskvenna Framsóknar, sem
starfað höfðu við ræstingar í þessum
þremur skólum, án umboðs frá þeim
og án nokkurs samráðs við þær eða
stéttarfélag þeirra um kaup og kjör
samkvæmt samningnum. Áð gefnu
tilefni skal tekið fram, að af 58
starfsmönnum þessara þriggja
skóla, sem gegndu þeim störfum
síðastliðið skólaár sem skólaliðar
sinna nú, voru 33 félagsmenn Fram-
sóknar en 25 í starfsmannafélaginu.
Einnig má ætla að vægi forgangs-
réttarstarfa Framsóknar í starfi
skólaliða sé langt yfir 50%. Um-
ræddur kjarasamningur við starfs-
mannafélagið, ef kjarasamn-
ing skyldi kalla, er um það
bil hálf blaðsíða. Þar er að-
eins kveðið á um um launa-
flokka, námskeið og vinnu-
skyldu. Með samningnum var
varpað fyrir róða ítarlegum
samningum sem Framsókn
hefur gert við Reykjavíkur-
borg um framkvæmd ræst-
inga og markmið, vinnuað-
stöðu og aðbúnað, tækjabún-
að, menntun, afkastahvetj-
andi kerfi, lausn ágreinings-
mála og margt fleira. Með
aðgerðum sínum ákvað borg-
in einhliða við hvaða stéttar-
félag hún vildi semja og gerði
félagskonum Framsóknar, að
þeim forspurðum, að breyta stétt-
arfélagsaðild sinni. Þær áttu ekkert
val. Þannig hefur borgin og starfs-
mannafélag þess bæði vanvirt fé-
lagafrelsi nefndra félagskvenna og
samningsrétt stéttarfélags þeirra,
sem eru grundvallarmannréttindi.
Það er ekki á valdi atvinnurekenda
að ákvarða félags- og samningsað-
ild starfsmanna sinna og þeim er
að lögum óheimilt að hafa áhrif á
afstöðu þeirra eða afskipti af stétt-
arfélögum. Með þessum hætti
þvingaði borgin fram kjarakröfu
sem henni hafði mistekist að ná
fram við gerð kjarasamninga og fór
þannig á bak við Dagsbrún og
Framsókn. Þáttur starfsmannafé-
lagsins í málinu er einsdæmi í sam-
skiptum stéttarfélaga og gagnvart
einstaklingum sem samið er fyrir.
Fátæklegur kjarasamningur
Reykjavíkurborgar og starfsmanna-
félagsins sýnir glöggt, að það er
ekki umhyggja fyrir starfskjörum
skólaliða sem ræður för. Starfs-
mannafélagið er einfaldlega með
atbeina Reykajvíkurborgar að reyna
að bæta sér upp verulega fækkun
félagsmanna á undanförnum árum.
40% kauplækkun
í kjölfar kjarasamningsins voru
17 af nefndum 33 félagskonum
Framsóknar endurráðnar við skól-
ana þijá sem skólaliðar efnislega á
grundvelli starfslýsingar sem
Reykjavíkurborg og starfsmannafé-
lagið höfðu ráðgast um bak við tjöld-
in og samþykkt vorið 1995. Þær
teljast nú félagsmenn starfsmanna-
félagsins án þess að hafa óskað eft-
ir að gerast félagar þess. Nýr kjara-
samningur og breytt starfsfyrir-
komulag leiddi til allt að 40% kaup-
lækkunar. Og það sem verra var,
16 félagskonur Framsóknar misstu
starf sitt með tilheyrandi erfiðleik-
um fyrir fjölskyldur þeirra. Þær
gátu ekki sem konur, vegna heimil-
isaðstæðna og skorts á dagvistun
ráðið sig sem skólaliðar í dagvinnu,
en ræstingastörfin höfðu áður verið
unnin utan hefðbundins vinnutíma.
Borgin lofaði þessum konum vinnu
við tímamælda ræstingu í öðrum
skólum, en við þau fyrirheit hefur
ekki verið staðið. í þessu samhengi
er rétt að benda á, að forsvarsmenn
borgarinnar hafa lýst því yfir, að
skólaliðakerfið muni verða látið ná
til allra grunnskóla borgarinnar,
takist vel til með tilraunina í vetur.
Það mun hafa í för með sér að hart-
nær 400 félagskonur Framsóknar
munu hverfa úr félaginu og stór
hluti þeirra missa atvinnu sína. Það
sér hver heilvita maður að það mun
ekki ganga átakalaust fyrir sig.
Framkomu borgarinnar
mótmælt
Dagsbrún og Framsókn hafa
ítrekað mótmælt framkomu borgar-
innar og starfsmannafélagsins í
þessu máli og óskað eftir viðræðum
um friðsamlega lausn þess, en hvor-
ugum varð haggað og ætlast til að
Kristrún
Sigurjónsdóttir