Morgunblaðið - 01.11.1997, Blaðsíða 36

36 LAUGARDAGUR 1. NÓVEMBER 1997
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Vaxandi höfn
Þó spádómar um fram-
tíðina séu erfiðir telur
NÚ LIGGUR fyrir
x áætlun um stækkun
Hafnarfj arðarhafnar
sem unnið hefur verið
að í hafnarstjórn síð-
ustu ár, lengst af undir
formennsku Valjg-erðar
Sigurðardóttur. I áætl-
uninni er gert ráð fyrir
uppfyllingu og nýjum
viðlegukanti vestur af
núverandi Suðurgarði
og byggingu nýs varn-
argarðs við enda vænt-
anlegrar uppfyllingar.
Þessar framkvæmdir
Js koma til með að auka
athafnasvæði hafnar-
innar um u.þ.b 200.000
fermetra sem er um 150% raun-
stækkun upplands. Hinn nýi viðlegu-
kantur mun verða 450 til 500 metra
langur fullbúinn og þegar við bæt-
ast 100 metrar á Háabakka hefur
viðlegupláss stærri skipa í Hafnar-
fjarðarhöfn aukist um allt að 90%.
Aðstaða til útgerðar og þjónustu við
skip verður þá allt önnur og betri
en nú er.
Flotkví á
framtíðarstað
I tillögunni er gert ráð fyrir að
flotkvíin verði færð af núverandi lægi
*•* sínu við Háabakka út að hinum vænt-
anlega vamargarði
vestan við nýjan við-
legukant. Þar verður
skapað framtíðarsvæði
sem bæta mun mjög
alla vinnuaðstöðu og
auka möguleika til við-
gerða og viðhaldsþjón-
ustu skipa í Hafnarfirði,
en slík þjónusta er afar
atvinnuskapandi og
skilar miklum peningum
inn í bæjarfélagið. Að-
staða til móttöku og
þjónustu við fiskiskip
innlend og erlend verður
einnig öll önnur og betri
en nú er oft þröngt um
pláss fyrir þau. Ekki er
gert ráð fyrir mikilli aukningu gáma-
flutninga en umferð hrávöra,
stykkjavöra, frystra afurða ogýmissa
annarra útflutningsvara mun aukast
samhliða stækkuninni auk olíuflutn-
inga sem farið hafa hraðvaxandi síð-
ustu ár.
Kostnaður innan
skynsamlegra marka
Hafnarframkvæmdir eru ávallt
mjög dýrar og svo er einnig með
þessa en áætlaður kostnaður er ná-
lægt 1.400 milljónum króna. Höfnin
getur lagt um 60 milljónir króna til
framkvæmda á ári auk þess sem til
Orri Björnsson að
Hafnarfjarðarhöfn sé
ört vaxandi með mikla
framtíðarmöguleika.
era talsverðir peningar í sjóði, því
ættu lántökur vegna framkvæmd-
anna að geta verið innan þolanlegra
marka. Þá má einnig hugsa sér að
breyta höfninni í hlutafélag og fá inn
aukið fjármagn af almennum mark-
aði með hlutaijárútboði. Fram-
kvæmdatíminn er áætlaður 10 ár
og stækkunin er talin duga í 10 til
15 ár, eftir það verða vonandi enn
mögleikar á aukinni umferð um
höfnina. Þá má stækka hana með
byggingu garðs út í Helgasker og
uppfyllingu þangað út sem gera
myndi Hafnarfjarðarhöfn kleift að
verða alþjóðleg umskipunar- og
geymsluhöfn með öllum þeim við-
skiptum sem því fylgja. Slíkir spá-
dómar um framtíðina eru þó ávallt
erfiðir en óhætt er að fullyrða að
Hafnarfjarðarhöfn er ört vaxandi
með miída framtíðarmöguleika sem
vert er að gefa gaum að.
Höfundur er formuður Stefnis
FUS.
Orri
Björnsson

ISLENSKT MAL
ORÐIÐ haf=sjór, útsær, á sér
mörg skyldyrði. Sífelldur öldu-
gangur veldur trúlega nafngift-
inni. Haf er það sem hefst og
hefur upp það sem á því flýtur.
Haf getur líka merkt það sem
menn reyna að hefja=steintak,
einnig í færeysku (hav). Þá var
til sögnin að hafa=eta spóna-
mat, og hafmatur var „eiginl.
matur sem menn hefja eða ausa
upp úr íláti í munn sér“. (Sjá
Ásg. Blöndal). Enn hófu menn
stundum á loft það veiðitæki sem
nefndist háfur. Hvalfiskurinn
höfrungur mun draga nafn sitt
af því hvemig hann hefur sig
upp og stökkur. Þessi sjókind
heitir líka hafurhvalur.
Á dönsku er sögnin at hæve,
og hún gerist tökusögn hjá okk-
ur um brauðbakstur, þegar
kakan hefar sig. Ef menn kom-
ast til valda og metorða, kallast
það upphefð, og fólk af því
standi hefðarmenn.
Útbúnaður til að hækka segl
hét hefill, og ölið, sem gerir
menn skrafhreifa, var í gamalli
gátu nefnt „orða upphefill".
(Þegar mikið var drukkið, gat
ölið líka verið „orða tefill". Menn
urðu það sem á vondu máli heit-
ir stúmm).
Af augljósum ástæðum heitir
alda á sjó hefring, og er þá
mál að vitna í vísu sem ættuð
mun vera af Ufsaströnd við
Eyjafjörð:
Bátinn flytur hefring hrein
heim að vararsteinum.
Grátin situr álka ein
úti á þarahleinum.
(Fersk., víxlhent, hályklað).
Þá er tími til kominn að beygja
sögnina að hefja. Hún er sterk
eftir 6. hljóðskiptaröð, og hefur
orðið j-hljóðvarp í fyrstu kenni-
mynd: hefja, hóf, hófum, hafið.
Viðtengingarháttur þátíðar er
þótt ég hæfi (af 3. km. með i-
hljóðvarpi, ef hægt er), og því
er rangt hjá fréttamanni að
segja: „áður en hann hefðist
handa“. Þama hefði hann átt að
segja hæfist handa, en maðurinn
hefur látið sögnina að hafa fipa
sig. Viðtengingarháttur þát. af
henni er hefði.
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
925. þáttur
★
Enska orðið timetable veldur
nú leiðinlegri fátækt f máli okk-
ar. Þrástagast er á hrárri þýð-
ingu „tímatafla“ í stað þess sem
heitir t.d. stundaskrá, stunda-
tafla og áætlun. Strætisvagnar
aka eftir ákveðinni áætlun, og
engin þörf er á því að breyta
henni í „tímatöflu".
í skólum er kennt eftir því
sem ýmist hefur heitið stunda-
tafla eða stundaskrá og hvort
tveggja dugað mæta vel í ára-
tugi. Á haustin semja menn
stundaskrá og vinna að gerð
stundatöflunnar. Slíkt getur ver-
ið mjög vandasamt, ef vel er
unnið, en engin þörf er á erlend-
um slettum um þá athöfn, eins
og þegar menn segjast hafa
„púslað saman tímatöflu“. Satt
að segja finnst mér erlenda
sögnin að „púsla“ ofnotuð til
mikilla muna.
★
Góð er sprettan á akri ís-
lenskra fræða. Mér hefur borist
í hendur ein kjörbókin enn: Is-
lensk gjaldmiðlaheiti. Útgef-
andi er Islensk málnefnd, en við
gerð bókarinnar fór fyrir próf.
Baldur Jónsson, en samráðs-
menn Anton Holt. Ólafur ísleifs-
son og Veturliði Óskarsson. Þarf
þá varla að spyija um ágæti
verksins. Sjá og skýrslu Isl.
málstöðvar um hin miklu og
þjóðnýtu störf sem þar eru
unnin.
★
Hlymrekur handan kvað:
Það var óþarfi Birni að brigsla,
þeim er bauð til kaups gjarðir og díxla;
einn í biðröð hann sat
allt frá birtingu að mat
og bauðst til að skrifa upp á víxla.
★
Nöldur og einn plús.
Eins og nærri má geta eru
viðmælendur fjölmiðlamanna oft
verr máli famir en þeir síðar-
nefndu. Hér fara á eftir smág-
lepsur úr vörpunum helgina
27.-28. sept. síðastliðinn:
1) Talað var um að „fækka
flugum“, en það reyndist ekki
herferð gegn skordýrum, heldur
hafði flugferðum verið fækkað.
Einhveijum kann að þykja „flug-
ferðum“ of langt, sem það ekki
er. En þá er því til að svara, að
af samhenginu myndi allt skilj-
ast rétt, oftast nær, þótt aðeins
væri sagt að ferðum hefði
fækkað.
2) Menn fljúga hver (hvor) á
annan, og verða þá til áflog.
En flugvélar fljúga ekki á neitt,
ef allt er með felldu og engin
slys verða. Menn fljúga til Indó-
nesíu, ef svo ber undir, en menn
fljúga ekki á þetta mikla eyríki
nema af mikilli slysni.
3) Hortitturinn „vakthaf-
andi“ hefur verið á undanhaldi,
en er ekki alveg dauður. Óþarfi
er að taka fram (svo ekki sé
meira sagt) að læknir á vakt
sé „vakthafandi“.
4) Sögnin að gefa er mjög
ofnotuð að hætti nágrannaþjóða
okkar. Éljaklakkar valda þrum-
um eða skruggum, en „gefa“
ekki þennan gauragang.
5) Nýr flugfloti þarfnast
mikils vinnuafls, en hann „kallar
ekki á“ eitt eða neitt.
Hins vegar skal það sagt
fréttamönnum eða náttúrufræð-
ingum til hróss að í hádegisfrétt-
um Ríkisútvarpsins 28. sept. var
þess getið að tegundir hefðu
bæst á fuglalistann hérlendis.
„Flóru“-tuggan var góðu heilli
látin ójórtruð.
★
Stynur jörð við stormsins óð
og stráin kveða dauð,
hlíðin er hljóð,
heiðin er auð.
- Blómgröf, blundandi kraftur,
við bíðum, það vorar þó aftur.
Kemur skær í skýjunum sólin,
skín í draumum um jólin.
Leiðir fuglinn í fór
og fleyið úr vör.
(Einar Benediktsson: Vetrarsólhvörf)
Auk þess fær Helgi E. Helga-
son stig fyrir orðið burðarhlut-
verk í sjónvarpsfréttum (20.
okt.) en það er handan við mörk-
in, þegar þáttarstjórnandi í Rík-
isútvarpinu notar „ókei“ í þrasi
sínu við hringjendur, sbr. skýra
Helstefna
til framtíðar
SÁ SEM hefði spáð
því fyrir nokkrum
árum að forsætisráð-
herra þjóðarinnar
myndi tala fyrir því í
fúlustu alvöru að eng-
inn einn aðili „ætti
nema“ 8% nýtingarrétt
í nytjastofnum á
fískimiðum landsins, -
sameign þjóðarinnar,
hefði örugglega verið
talinn alvarlega van-
heill á geði. Eins ef
hann hefði lýst því að
óveiddur fiskur í sjón-
um yrði bitbein hjóna
í skilnaðarmáli. Þar
yrði tekist á um fisk
sem er ekki einu sinni á hrognastigi
í dag, heldur um allan fisk sem
synda mun í sjónum við landið um
aldur og æfí.
Hver hefði trúað því þá að fjöldi
einstaklinga væri orðinn ríkari núna
árið 1997 en nokkrir menn hafa
áður orðið í íslandssögunni með því
að „eiga“ eitthvert ákveðið hlutfall
af nýtingarrétti af fískistofnum
landsins? Hver hefði trúað því að
stjórnmálamönnum lýðveldisins
hefði tekist að koma á slíkri hel-
stefnu eins og kvótakerfið er að
verða mörgum byggðum landsins?
Hver hefði trúað því að kjörnir full-
trúar fólksins í landinu myndu una
þeirri stórkostlegu og ómálefnalegu
mismunun sem kvótakerfíð er? Hvar
er dugur þessara manna? Hvar er
réttlætiskenndin? Hvar er almenn
skynsemi? Hvar er hollusta þeirra
við þá sem trúðu þeim fyrir hags-
munum sínum?
Ég kom nýlega á Flateyri þar sem
snjóflóðið féll fyrir tveimur árum
með skelfílegum afleiðingum og
heimsbyggðin fylgdist með. Hamfar-
imar létu engan ósnortinn. Fáir gera
sér þó kannski grein fyrir því að
kvótakerfíð hefur farið miklu verr
með þetta þorp en snjóflóðið. Fiski-
plássin allt umhverfís landið hafa
lent í hremmingum sem taka verstu
náttúruhamförum fram. Byggðin í
Vestmannaeyjum lifði eldgosið af.
Mun hún lifa kvótakerfíð af?
Úti um allt land era íbúar sjávar-
plássanna með vaxandi áhyggjur
af framtíð sinni og hyggja á brott-
flutning. Það sér enga framtíð þar
sem lífsbjörgin hefur verið afhent
fáeinum gæðingum til þess að
braska með að vild. Þar sem áður
þótti eftirsóknarvert að búa eru
hundruð manna að hafa sig á brott.
Fréttir herma að fimm hundruð
manns í Vestmannaeyjum séu að
flytja. Forsætisráðherra þjóðarinnar
segir þetta fólk aðeins þrá fjöl-
breyttara mannlíf en bjóðist í sjáv-
arpiássunum. Þess vegna séu pláss-
in sem áður einkenndust af bjart-
sýni og þrótti að leggjast af. Þess
vegna sé þetta fólk að selja húsin
sín, aleiguna, fyrir brot af því sem
þau kostuðu. Þess vegna sé þetta
fólk að yfirgefa átthaga sína, þar
sem frændur þess og vinir búa. Og
þetta er m.a. fólkið sem flutti til
Eyja eftir gosið, - flutti til Flateyr-
ar og Súðavíkur eftir flóðin. Ef þetta
er ekki að tala niður til þjóðarinnar
hvernig er það þá gert? Er þetta
ekki einnig í einkennilegri mótsögn
við fullyrðingar þess efnis að tækni
og samgöngur nútímans hafí þjapp-
að heiminum saman. Sjómannskon-
an sem stóð upp á fjölmennum fundi
Samtaka um þjóðareign á ísafirði á
dögunum flutti okkur skelfilega
framtíðarsýn ef ekkert verður að
gert. Hún sagði fundarmönnum frá
því að maður sinn hefði í 20 ár
unnið á aflaskipinu Guðbjörgu,
flaggskipi Isfirðinga, sem Samheiji
á Akureyri keypti með öllum kvóta.
Nú væri svo komið að maður tienn-
ar réri frá Þýskalandi, en þaðan er
Guðbjörgin gerð út af þýsku fyrir-
tæki í eigu Samheija. Mannskapur-
inn um borð vissi þó
ekki hvort hann væri í
vinnu hjá þýska fyrir-
tækinu eða Samheija
og fengi ekkert um það
að vita. Sjómennirnir
vita ekki hvort sjó-
mannaafslátturinn
gildir, hvort íslenskar
tryggingar gilda.
Kannski eins gott að
vera ekki með einhveija
helv... hnýsni!
Ég ætla að taka þá
áhættu að vera talinn
galinn og spá því ef
ekkert verður að gert
að allar fiskveiðiheim-
ildir landsins verði
komnar í eigu einhvers alþjóðlegs
aðila á næstu tveimur áratugum.
Alveg eins og kvótinn hoppaði fyrst
frá_ minni plássum á Vestfjörðum
til ísafjarðar til þess að hoppa þaðan
aftur til iðnaðarbæjarins Ákureyrar
muni hann halda áfram að færa sig
þangað sem matadorarnir ráða ríkj-
um. Væntanleg lög forsætisráð-
herra sem banna einum aðila að
eiga meira en 8% af veiðiheimildum
verða auðveldlega sniðgengin. Sama
ættin getur vel átt ranu af fyrirtækj-
Núverandi fiskveiði-
stjóm er helstefna, segir
Valdimar Jóhannes-
son. Rússnesk rúlletta
með afkomu
þjóðarinnar.
um, Samheija, Útheija, Framheija,
Bakheija, Granda, Stranda, Branda,
Vinnslustöðina og Stoppustöðina í
sínu nafni, eiginkonu, sonar, dóttur,
föður og móður. Einn og sami ís-
lenski matadorinn gæti átt allan
nýtingarrétt fiskistofnanna, sam-
eignar þjóðarinnar. Það væri þá
ekki stórt skref að selja grundvallar-
lífsbjörg þjóðarinnar fyrir 3-500
milljarða króna til erlends aðila í
gegnum fyrirtækjaflækju sem þegar
er kominn vísir að.
í sjálfu sér myndi litlu máli skipta
hér hvort eigandi fiskimiðanna væri
einn eða fleiri matadorar, erlendir
eða innlendir. Eigandi sem sæti t.d.
í stórhýsi við Atlantshafsströnd
Marokkó myndi fyrst og fremst vilja
hámarksarð og lágmarksfyrirhöfn.
Ryksugutogarar myndu skafa hér
inn í hvern fjörð með reglulegu bili
eins og borgaði sig best fyrir eigand-
ann.
Lýðurinn í landi, sem þijóskaðist
við að koma sér í burtu eða hefði
ekki forsendur til þess, gæti ef til
vill dansað vikivaka fyrir erlenda
ferðamenn á sumrin. Núverandi
fiskveiðistjórn er helstefna, rúss-
nesk rúlletta með afkomu þjóðarinn-
ar. Ofangreind spá er ekkert geð-
veikari miðað við núverandi aðstæð-
ur en núverandi ástand er miðað
við aðstæður snemma á níunda ára-
tugnum.
Fiskimiðin eru sameign þjóðar-
innar, sem á kröfu til að endur-
heimta yfírráð sín yfir þeim. Frelsi,
réttlæti ogjafnrétti allratil atvinnu,
búsetu, menntunar og velsældar
eiga að vera hornsteinar íslensks
samfélags en ekki höft, forréttindi,
ójöfnuður og rangiæti eins og kvóta-
kerfið hefur verið að innieiða með
vaxandi þunga.
íslendingar geta aldrei unað slíku
til langframa. Söfnum liði. Göngum
öll til liðs við Samtök um þjóðar-
eign. Gula línan, í síma 580 8000,
skrifar niður liðsmenn, sem eru
farnir að nálgast annað þúsundið.
Höfundur er framkvæmdnstjóri
Samtiika um þjóðarcign.
Valdiniar
Jóhannesson