Morgunblaðið - 01.11.1997, Blaðsíða 30

30 LAUGARDAGUR 1. NÓVEMBER 1997
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Vanþekking o.fl.
EINAR Guðfinns-
son, þingmaður, ritar
grein í Morgunblaðið
28. október sl. undir
fyrirsögninni „Góðar
eru gjafír þínar“.
Greinin er skrifuð af
fullkominni vanþekk-
ingu, enda sjálfsagt af
öðrum hvötum runnin
en þeim sérstaklega að
bera sannleikanum
vitni.
Illt er að elta ólar
við óhróðursmenn um
málefni sem varða
banka vegna trúnaðar
við viðskiptavini sem
starfsmenn eru bundn-
ir af. Það eru þó engin eiðrof, þótt
ég minni Einar á, að honum er vel
kunnugt um gjafatregðu Lands-
bankans. Nema hann kalli það
gjafapólitík, þegar banki horfir að-
gerðarlítið árum saman á óhæfa
rekstrarmenn fyrirtækja sólunda
lánsfé bankans?
Óþarft er að rifja upp hremming-
ar Landsbankans vegna þrota Sam-
bands ísl. samvinnufélaga. Þó tókst
miklu betur til um úrlausn þeirra
mála en á horfðist um hríð, m.a.
hvað varðar Samskip.
Banki kemst oft í erfiða aðstöðu
þegar hann neyðist til að reka fyrir-
tæki, sem hann eignast vegna
þrotamála. Að ekki sé talað um
stórfyrirtæki eins og Samskip, sem
þar að auki átti í harðri
samkeppni við stóran
og gamalgróinn við-
skiptavin Landsbank-
ans, í þessu falli Eim-
skip. Þá liggur bankan-
um lífið á að komast
frá slíkum rekstri.
Eins og komið var
fyrir Samskipum virt-
ist í upphafi sem
Landsbankinn hefði
tapað öllu sínu lánsfé.
Þá komu til skjalanna
fullhugar og öflug fyr-
irtæki, sem keyptu nýtt
hlutafé 5 Samskipum
að íjárhæð 700 milljón-
ir kr.
Fór fyrir þeim Ólafur Ólafsson,
núverandi forstjóri fyrirtækisins,
ásamt álitlegu þýzku skipafélagi.
Að beztu manna yfir-
sýn, segir Sverrir Her-
mannsson, hefur bank-
inn komist vel frá Sam-
skipum hf.
Það var í júlímánuði 1994 að
Reginn hf., eignarhaldsfélag Lands-
bankans, náði samkomulagi við
fyrrgreinda aðila. Við inngöngu
þessara nýju hluthafa var stofnað
til nýs hlutaflokks í félaginu, B-
flokks, og skyldu hinir nýju hluthaf-
ar njóta forgangs til arðs í 10 ár.
Á þessum tíma var eigið fé Sam-
skipa hf. neikvætt og má því segja
að allt hlutafé eldri hluthafa, þ.m.t.
Regins hf., hafi verið tapað. Engu
að síður samdi Reginn hf. um að
halda eftir hlutafé að nafnverði kr.
165 millj. í A-flokki hlutabréfa í
félaginu, en hlutabréf í þeim flokki
áttu að vera án arðs í 10 ár. Sam-
ið var um að nýju hluthafarnir hefðu
forkaupsrétt að hlutabréfum Regins
hf. í A-flokki. Reginn hf. taldi að
með þessu væru hagsmunir Lands-
banka íslands sem eiganda hluta-
bréfanna og lánadrottins Samskipa
hf., eins vel tryggðir og unnt var á
þessum tíma.
Af framangreindu má öllum aug-
ljóst vera að hlutabréf Landsbank-
ans á A-flokki voru minna virði en
B-flokks bréfin. Hvað sem líður
þvættingi þingmannsins um verð á
örfáum bréfum á Opna tilboðsmark-
aðnum og „gjöf“ Landsbankans
sem nemi hundruðum milljóna, þyk-
ir bankinn hafa komizt vel frá Sam-
skipum hf. að beztu manna yfirsýn.
Miðað við forsögu málsins verður
að telja sölu bréfanna að fjárhæð
kr. 165 millj. fundið fé.
Betur að víðar væri sömu sögu
að segja nú um stundir, þegar
óhamingju Vestfirðinga verður
óþarflega margt að vopni.
Höfundur er bankastjóri.
Sverrir
Hermannsson
Heimspeki og
smábátaútgerð
UNDARLEGA rek-
ur ólíka hluti á eina
Qöru í huga manns.
Fyrst ber þangað ferð
norður eftir Stranda-
sýslu í fögru veðri
síðastliðið sumar, allt
til Norðurfjarðar og
þaðan norður af í Mun-
aðarnes við sunnan-
verðan Ingólfsfjörð
með sýn yfir í Ófeigs-
fjörð og norður til
Drangafjalla. Um-
hverfið er tignarlegt.
Mannlífinu kynnist
ókunnugur ferðamað-
ur ekki, en skynjar
kyrrð og jafnvægi.
Næst heyrir skrifarinn lesna fyrir
sig vandaða grein ungs manns, sem
birtist í Morgunblaðinu. Hann hefur
róið til fiskjar frá Norðurfirði sér
og sínum til framfærslu og hefur
að vonum áhyggjur af ráðagerðum
um að leggja smábátaútgerð nánast
af, fyrir þá undarlegu sök, að þess-
ir smábátar hafa verið of fengsæl-
ir. Næst rekur á fjöruna einhveija
vélhljóma yfirlýsingu sjávarútvegs-
ráðherra á fundi smábátaeigenda
um, að þeim bjóðist ekkert betra á
yfirstandandi fiskveiðiári en rúm-
lega 20 sóknardagar, úr því að þeir
ekki völdu kvótann. Enn rekur á
BÍLSKÚRSHURÐIR
fjöruna pistil Ólafs
Hannibalssonar í um-
ræðuþætti á laugar-
dagsmorgni á rás 1,
þar sem hann gerði
grein fyrir því hvernig
þáverandi ráðagerðir,
en nú orðnar gerðir
sjávarútvegsráðherra
leggi niður milli 4 og
500 smáfyrirtæki í
þessari grein um allt
land og með ófyrirsjá-
anlegum afleiðingum
fyrir þær byggðir, sem
í hlut eiga. Loks rekur
á þessar sömu fjörur
að hlusta á upptökur
hljóðbókasafns
Blindrafélagsins á Pælingum Páls
Skúlasonar, prófessors og núver-
andi háskólarektors, um heimspeki
Sigurðar Nordals. Þegar litið er í
sjónhendingu yfir þennan reka á
fjörur hugans, verður með öllu
Það er skoðun mín, seg-
ir Jón Sigurðsson, að
sj ávarútvegsráðherra
eigi að veita smábáta-
eigendum álíka marga
úthaldsdaga og í fyrra.
óskiljanlegt, hvemig stjórnmálafor-
ystunni í þessu landi þykir meira
um vert að halda dauðahaldi í ein-
hveijar fótboltareglur, sem settar
voru í fyrra um aðferð við ákvörðun
sóknardaga smábáta, þegar ljóst
er, að aðferðin fór úr böndunum
af því að mat á stofnstærð þorsks-
ins og þekking á fiskgengd er ekki
betri en hún er. Komið er á daginn
í Barentshafi, að aðferðafræði fiski-
fræðinga hefur þar vanmetið stór-
lega fískstofn í uppsveiflu, en of-
metið að sama skapi í niðursveiflu.
Það á að styðjast við þekkingu fiski-
fræðinga og reiknimeistara þeirra
eins og kostur er, en skekkjumörk-
in í þekkingu þeirra eru of stór til
að taka mark á tölum þeirra einum.
Þess vegna er það skoðun mín, sem
þetta skrifa, að sjávarútvegsráð-
herra eigi að sýna það sjálfstæði
og áræði í sínum gerðum, að slá
striki yfir það, sem þessir smábátar
veiddu of mikið síðasta fiskveiðiár
og veita þeim utan dagskrár álíka
marga úthaldsdaga og í fyrra.
Óréttlætið í því væri minna en mik-
ið af því, sem almenningur í þessu
landi sér þessi misseri í núgildandi
fískveiðistjórnunarkerfi að öðru
leyti. Og þurfí að breyta lögum í
þessu skyni, hefur einhvem tíma
verið gert annað eins til að bjarga
hag einhverra í hinum dreifðu
byggðum landsins. Nóg eiga þær
undir högg að sækja um þessar
mundir.
Viðbótarrök fyrir þessari gerð
eru svo í heimspekinni, sem rak á
fjörur í huga skrifarans. Þótt ekki
væru tök á samanburði gagna, varð
í huga skrifarans athyglisverður
samhljómur milli hugsunar greinar-
skrifarans unga úr Norðurfirði og
heimspekilegrar hugsunar Sigurðar
heitins Nordal um íslenska menn-
ingu. Sókn manna á smábátum frá
útræðum allt í kring um landið á
mið, sem kynslóðirnar hafa miðlað
mann fram af manni, hefur um ald-
ir verið órofinn og verðmætur hluti
íslenskrar menningar. Þessi þáttur
íslenskrar menningar hefur um ald-
irnar að heilmiklu leyti haldið lífinu
í þessari þjóð, hvorki meira né
minna. Að fleygja þessari grein
menningarinnar á ruslahaug eins
og nú er verið að gera er sambæri-
legt við að nota handrit í skóbætur
eða annað verra. Þeir, sem að þess-
ari gerð standa, eru beðnir um að
gera svo vel að hugsa sitt ráð, áður
en þeir fremja slíkan menningar-
glæp, hvað sem sjónarmiðum
þröngsýnna hagsmunasamtaka líð-
ur.
Höfundur er fyrrverandi
framkvæmdastjóri.
Jón
Sigurðsson
Allra heil-
agra messa
í DAG, 1. nóvember,
er allra heilagra
messa. I þetta sinn er
fitjað upp á nýmæli í
starfi kirkjunnar í
Reykjavíkurprófast-
dæmum með því að
sérstök dagskrá verður
í Fossvogskirkju í til-
efni dagsins á morgun,
sunnudag, eins og nán-
ar er sagt frá á öðrum
stað hér í blaðinu.
Þennan dag er þess
sérstaklega vænst að
þau sem eiga leiðis að
vitja í grafreitnum í
Fossvogi, eða annars-
staðar, noti daginn til
sérstakrar heimsóknar þangað.
Víða meðal systurkirknanna er
allra heilagra messa sérstakur dagur
í þessu skyni. í rómversk-kaþólskri
kirkju eru reyndar dagamir tveir:
Allra heilagra messa 1. nóvember
og allra sálna messa 2. nóvember,
en þeir hafa víða meðal annarra
kirkna runnið saman í einn hátíðis-
dag. Eins og nöfn daganna bera
með sér er fyrri daginn minnst allra
heilagra en hinn síðari allra látinna.
Eins og um margt annað sem okkar
lútherska kirkjudeild tók í arf, gátu
verið skiptar skoðanir um gildi hinna
heilögu í lífi kirkjunnar sem og um
minningu látinna og fyrirbæn fyrir
þeim. Þannig er til prestastefnusam-
þykkt sem Guðbrandur Hólabiskup
Þorláksson, að fyrirmynd ýmissa sið-
bótarmanna stóð fyrir, skömmu eft-
ir að hann kom til embættis síns
um 1570, þess efnis að fyrirbæn
fyrir framliðnum sé bönnuð. Þetta
bann gilti víða allt fram á okkar
daga. Það olli mörgum verulegum
erfíðleikum, því að hvað er eðlilegra
en að biðja Guð að taka vel á móti
þeim sem okkur eru kær, og biðja
þess að þau megi fínna hvfld og frið
og fögnuð í ríki hans. Enda var for-
sendan fyrir banninu önnur, þótt
þetta yrði afleiðingin. Saga dagsins
er afar löng. Fyrsti vísir hans er
minningardagur um píslarvottana
sem fyrst er getið um miðja 4. öld.
Um miðja 8. öld var ákveðið í Róm
að helga einn dag minningu allra
hinna heilögu. Það var svo írska
kirkjan sem valdi daginn 1. nóvem-
ber, um svipað leyti og talið er að
hinir írsku Papar hafí dvalið hér á
landi. Þessi dagur er þvi jafngamall
elstu byggð á Islandi, ef satt er frá
sagt.
Allra sálna messa er mun yngri.
Sá siður að aðstandendur heimsæki
leiði ástvina sinna og prýði þau með
blómum og kertaljósum tengdist
upphaflega þeim degi. Hérlendis
hefur þessi siður á síðari árum nær
eingöngu birst í ljósaskreytingum
um jólin.
Þessir dagar geta vakið ýmsar
spumingar. Ef sú trú sem lútherskt
þjóðkirkjufólk játar gerir ekki ráð
fyrir meðalgöngu heilagra manna
og kvenna í málefnum sínum og
heitir ekki á þau, á þá samt að
minnast hinna heilögu með sérstök-
um degi? Ef sömu aðilar gera ekki
ráð fyrir því að hægt sé með bænar-
gjörð að hafa áhrif á líðan fólks
að lífi loknu, á þá samt að biðja
fyrir þeim? Ef „moldin hverfur aftur
til jarðarinnar, en andinn til Guðs
sem gaf hann“, hversvegna þá að
dvelja við legstaðinn og fegra hann?
Þessu er til að svara að Asborgar-
játningin, eitt játningarita þjóð-
kirkjunnar, tekur sérstaklega fram
(21. gr.) eftirfarandi: „Halda má
uppi minningu dýrlinganna til þess
að vér breytum eftir trú þeirra og
góðum verkum samkvæmt köllun-
inni ... En ritningin kennir ekki að
ákalla eigi dýrlinga eða leita full-
tingis þeirra, því að hún setur oss
Krist einan fyrir sjónir sem meðal-
gangara, friðþægingu,
æðsta prest og fyrir-
biðjanda." Að minnast
þeirra sem skarað hafa
framúr sem fyrirmynd-
ir heilags lífernis er því
góður siður og víðtæk-
ari en tekur til dýrð-
linganna. Frelsarinn
Jesús Kristur er æðsta
fyrirmyndin. Að mega
fylgja honum í lífí og
dauða og í gegn um
dauðann til upprisunn-
ar til þess að mega
dvelja hjá honum í ei-
lífu ríki hans er æðsta
löngun trúarinnar. Það
er því sjálfsagt og eðli-
legt að fela hin látnu í faðm hans
í fyrirbæn.
Eins og fyrr segir renna tveir
hátíðisdagar saman í einn. Minning
hinna heilögu er um leið minning
allra þeirra sem gengnir eru á und-
an okkur heim til Guðs. Með því
fær spurningin um hin heilögu nýja
vídd. Hver eru hin heilögu? Eru það
heilagur Þorlákur, heilög Barbara,
Það er góður siður,
segír Kristján Valur
Ingólfsson, að helga
einn dag að hausti
þakklætinu fyrir þau öll
sem gengin eru á undan
okkur.
heilagur Benedikt og heilagur
Frans, og önnur þau sem tekin
hafa verið í dýrðlingatölu?
Vissulega. En ekki aðeins þau.
Heilagt er allt það sem frátekið er
fyrir Guð. Hver sá sem eignast
hefur hlutdeild í veru Jesú Krists
og vilja hans, og gekk í skóla hans
og spor hans er heilagur hluttak-
andi í dýrð hans. „Þér eruð heilagur
lýður,“ segir Guð, og var að horfa
yfir hópinn sinn allan, - ekki bara
lista um þau sem voru tekin í dýrð-
lingatölu. Hin eiginlegu heilögu, eru
ekki frábrugðin öðrum mönnum,
en líf þeirra og trú þeirra hefur
veitt öðrum fyrirmynd og vísast
munu þau fara fyrir í hópi þeirra
sem syngja hinn himneska lofsöng
við hástól Guðs. Mannvirðingar að
jarðneskum hætti eru þó engar í
þeim kór. Því leyfist okkur að sjá
þar fyrir okkur hvern þann sem við
þekkjum og unnum og farinn er
heim, hvort sem það er öldungur
með langan farsælan æviferil eða
ómálga barn, sem jafnvel þekkti
aldrei þetta líf. Við höfum falið þau
í Guðs voldugu og heilögu hönd.
Þessvegna er víða sá siður í kirkj-
unni að minnast á allra heilagra
messu allra þeirra sem látist hafa
frá því að síðast var haldin sama
messa. Hún gerir það í þeirri trú
að þau öll sem frátekin eru og helg-
uð Guði hér á jörðu megi teljast til
hinna heilögu, þegar Guð helgar
þau sjálfur. Það er því góður siður
að helga einn dag á hausti þakklæt-
inu fyrir þau öll sem gengin eru á
undan okkur. Þegar við leggjum
blóm á leiði og kveikjum þar ljós
þá berum við þakklæti okkar fram
fyrir Guð. Þegar siðurinn var tekinn
upp fyrir þúsund árum kallaði fólk-
ið þetta páskahátíð að hausti. Þann-
ig minntist það þess sem er kjarni
þessara daga: Kristur er upprisinn.
Hann hefur afmáð dauðann. „Sigr-
arinn dauðans sanni“ gerir alla hluti
nýja, er hann kemur við endi ald-
anna í mætti og dýrð.
Höfundur er rektor í Skálholti.
Kristján Valur
Ingólfsson