Morgunblaðið - 25.11.1997, Blaðsíða 20

20 ÞRIÐJUDAGUR 25. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
Álagssjúk-
domar við
skrifstofustörf
HÚSGAGNAGERÐIN GKS hefur
gefíð út upplýsingarit um heilsu-
vernd við skrifstofustörf. Þar er
farið yfír ýmsa kvilla sem geta
komið upp vegna langvarandi setu
við vinnu og ráð til að draga úr
þeim. Sérstaklega er fjallað um
álag á augu, háls, herðar, hendur,
handleggi, bak, fætur og fótleggi.
I fréttatilkynningu frá fyrirtæk-
inu segir að talið sé að álagssjúk-
dómar séu algengasta ástæða fjar-
vista frá vinnustað. Ein orsökin er
röng líkamsbeiting starfsmanna,
röng hönnun skrifstofubúnaðar og
vinnuaðstöðu.
Nytt
>
Avaxtahlunkar
í krakkapakka
GULIR og grænir ávaxtahlunkar
frá Kjörís eru nú komnir á markað
í hinum svokölluðu krakkapökkum,
sex stykki í pakka.
I fréttatilkynningu frá Kjörís
segir að gulu og grænu ávaxta-
hlunkarnir hafí strax orðið svo vin-
sælir þegar þeir voru settir á
markað í lausasölu í sumar að
ákveðið hafí verið að setja þá í
krakkapakka. í krakkapakkalínu
Kjöríss eru nú þegar grænn hlunk-
ur og ananashlunkur, apaís,
froskaís og gíraffaís.
________NEYTENPUR____
Umræða um mark-
fæði skammt á veg
komin hér á landi
MARKFÆÐI er nýyrði í íslensku
máli, en það er hugtak sem notað
er yfír fæðu sem markaðssett er
undir ýmsum heitum í öðrum
tungumálum, en oftast þó með til-
vísun til enska heitisins „Funct-
ional foods“. Önnur slík heiti eru
„Medical foods,“ „Nutraceuticals"
og „Nutrional foods“. Sameiginlegt
flestum þessum heitum er að þau
eru ekki skilgreind í matvælalög-
gjöfínni og því eru þau aðallega
notuð í markaðssetningu.
Orðið markfæði höfðar til þess
að varan er markaðssett með tilliti
til heilsufarslegra þátta og jafnvel
fyrir tiltekna þjóðfélagshópa. Slíkri
markaðssetningu tengjast orð eins
og markmið og markhópur og því
er heitið markfæði lýsandi, jafnvel
þó að það sé enn óljóst fyrir marga,
þar sem það er nýtt og nákvæma
skilgreiningu eða afmörkun skort-
ir. Þetta kom m.a. fram í erindi
sem Jón Gíslason, forstöðumaður
matvæla- og heilbrigðissviðs Holl-
ustuvemdar ríkisins, hélt nýlega á
ráðstefnu Matvæla- og næringar-
fræðingafélags Islands.
Framleiðsla og sala á markfæði
er upprunnin í Japan og voru
fyrstu vörumar sem þar voru sam-
þykktar á grundvelli nýrrar lög-
gjafar hrísgrjón meðhöndluð með
hvata til að draga úr óþoli og
mjólkurvara sem innihalda lítið af
fosfati og ætluð er fyrir fólk með
skerta nýmastarfsemi. Auk þess
hafa þar verið leyfðir gosdrykkir
og borðsætuefni með kolvetnasam-
böndum sem eiga að auka vöxt bi-
fidusgerla í þörmum og pylsur með
sojapróteini sem eiga að sögn að
draga úr frásogi kólesteróls.
AB-mjólk og lýsi dæmi
um markfæði
Af íslenskum vömm sem talist
gætu til markfæðis nefnir Jón AB-
og ABT-mjólk, fjönnjólk, lýsi og
ýmis önnur vítamínbætt matvæli.
Hann segir engan vafa leika á að
íslensk matvælafyrirtæki hafi
áhuga á að ná til neytenda með
framleiðslu og dreifingu vörateg-
unda þar sem höfðað er til heilsu-
farslegra þátta og ráðandi viðhorfa
í manneldisfræðslu. Umræða um
þessi mál sé þó skammt á veg kom-
in og einnig setji matvælalöggjöfin
skorður varðandi markaðssetningu
markfæðis.
„Nú eram við að ræða almennt
um að reyna að móta stefnu um
vítamínbætingu matvæla. Auk þess
er til skoðunar hvort ætti að taka
upp einhverskonar gæðamerki sem
hægt væri að nota til að draga
fram næringarfræðilega eiginleika
vöra. Til þess að geta notað svona
merki myndu vörurnar þurfa að
uppfylla ákveðin skilyrði varðandi
fituinnihald, trefjainnihald eða
annað slíkt. Væntanlega yrði sett
fram í reglugerð hvaða vörar
mættu nota þetta merki, sem þá
yrði ákveðinn lykill fyrir neytend-
ur, þannig að tryggt væri að þeir
væra að velja vöru sem telst hluti
af heilsusamlegu mataræði. Þetta
hefur t.d. verið gert í Svíþjóð í
þónokkurn tíma og var nýlega tek-
ið upp í Danmörku," segir Jón.
Hann nefnir dæmi um sænskt
hrökkbrauð sem fæst í verslunum
hér á landi, en á umbúðunum er
mynd af litlu grænu skráargati,
sem er sænski gæðastimpillinn.
Enn sem komið er þjóni hann þó
litlum tilgangi hér þar sem íslensk-
ir neytendur viti almennt ekki fyrir
hvað skráargatið stendur.
Ólíkar merkingar markfæðis
og nýfæðis
Á ráðstefnunni var einnig rætt
um svokallað nýfæði, en það tekur
til nýrra fæðutegunda eða efnis-
þátta í matvælum, í þeim skilningi
að nýfæðið hefur ekki verið notað
áður eða aðeins notað í takmörkuð-
um mæli sem fæða fyrir fólk, en
þannig teljast t.d. erfðabreytt mat-
væli til nýfæðis.
Jón segir það geta verið athygl-
isvert að bera saman merkingu og
markaðssetningu markfæðis og ný-
fæðis. Framleiðendur markfæðis
Jólaland
HINN árlegi jólamarkaður versl-
unarinnar Magasín í Húsgagna-
höllinni, Jólaland, var opnaður um
síðustu mánaðamót.
I fréttatilkynningu frá fyrirtæk-
inu segir að þar fáist mikið og fjöl-
breytt úrval af jólavöram á lágu
verði, sem og úrval af húsbúnaði,
bökunarvöram, gjafavöra, leik-
fóngum o.fl. Þar segir ennfremur
að viðskiptavinir séu þegar farnir
vilji fá tækifæri til að merkja og
auglýsa vörana og draga þannig að
henni athygli neytenda vegna sér-
stakra heilsufarslegra þátta. Hins
vegar geti stjórnvöld tekið ákvörð-
un um að banna merkinguna þar
sem erfítt geti verið að sanna að
varan hafi tilætluð áhrif. Hvað
varðar nýfæði getur merking orðið
til þess að tilteknir hópar vilji ekki
kaupa vörana. Framleiðendur vilji
þá síður merkja hana og því verði
stjórnvöld að taka um það ákvörð-
un hvort réttmætt sé að fyrirskipa
merkingu vörannar.
Fullyrðingar um heilsufar
eða næringarfræði
Jón bendir á að þó svo að oft sé
talað um merldngarreglur, þá gildi
þær reglur einnig um auglýsingu og
kynningu og þai' með markaðssetn-
ingu í víðum skilningi. Hann vitnar
til könnunar sem gerð var meðal
matvælafyrirtækja í Bandaríkjun-
um, en þar kom fram að reglur
stjórnvalda væra einn helsti þrösk-
uldur fyrir sölu markfæðis. „Ef slík
könnun væri gerð hér á landi eða í
öðram Evrópuríkjum er ekki vafí á
að niðurstaðan yrði á sama veg, því
þar eins og hér er bannað að
merkja, auglýsa eða kynna matvör-
ur með notkun heilsufarslegra full-
yrðinga („health claims“),“ segir í
erindi Jóns. Matvælafyrirtæki eiga
aftur á móti möguleika á að mark-
aðssetja vörar með svokölluðum
næringarfræðilegum fullyrðingum
(„nutrional claims“). Sem dæmi um
slíkar fullyrðingar nefnir hann orð
eins og „fituskert,“ „trefjaríkt" og
„lítið salt,“ en hins vegar er ekki
hægt að ganga lengra og segja að
neysla vörannar verji fólk gegn
sjúkdómum.
Magasíns
að fjölmenna á jólamarkaðinn til að
gera góð kaup meðan birgðir end-
ist. Undirbúningur jólanna sé kom-
inn á fullt hjá þeim sem hafi vaðið
fyrir neðan sig og vilji ekki brenna
inni með undirbúninginn nokkram
dögum fyrir jól.
Vitnað er í viðskiptavin sem
sagði að betra væri að hafa jóla-
undirbúninginn of snemma en jólin
of seint.
Skátar
selja gervi-
jólatré
SALA er hafin á hinu svokallaða
„sígræna jólatré" í Skátahúsinu við
Snorrabraut. Sígræna jólatréð er
mjög eðlileg eftirlíking norðmanns-
þins, að sögn Þorsteins Sigurðs-
sonar, framkvæmdastjóra Banda-
lags íslenskra skáta, sem stendur
fyrir sölunni.
Boðið er upp á níu stærðir trjáa,
allt frá 90 upp í 370 sentimetra á
hæð. Þorsteinn segir skátana einu
söluaðila gervijólatrjáa hér á landi
sem bjóði tíu ái’a ábyrgð á
jólatrjánum. Þá séu þau eldtraust
og vandaður stálfótur fylgi með.
Gervijólatré á 30-40% heimila
hér á landi
I fréttatilkynningu frá skátunum
segir að talið sé að nú orðið séu
gervijólatré á 30-40% heimila hér
á landi og að hlutfallið fari enn vax-
andi. Þeir telja ástæður sívaxandi
vinsælda gervijólatrjáa fjölmargar.
Verulega vönduð gervijólatré séu
það eðlileg að vart sé hægt að sjá
mun á þeim og náttúralegum
jólatrjám. Fólk sé laust við alla þá
fyrirhöfn sem fylgi náttúralegu
trjánum, eins og að geyma þau á
köldum stað, höggva til legginn,
vökva þau, ryksuga upp nálarnar
og losa sig við það eftir hátíðarnar.
Auk þess virðist sem sífellt fleiri
hafi ofnæmi fyrir gróðri og því geti
gervitrén komið sér vel á mörgum
heimilum, skóium, sjúkrastofnun-
um og dagheimilum.
-----------------
Leiðrétting
FYRIR misskilning var Harald G.
Haralds titlaður innkaupastjóri hjá
Fálkanum í umfjöllun um skrán-
ingu reiðhjóla á neytendasíðu
Morgunblaðsins á laugardag. Rétt
er að Harald er innkaupastjóri hjá
Erninum og er hér með beðist vel-
virðingar á þessum mistökum.
Þá skal einnig tekið fram að hjá
Fálkanum er stellnúmer og nafn
kaupanda reiðhjóls nú aðeins skráð
á nótu ef kaupandinn óskar þess
sérstaklega, jafnvel þó að það hafi
verið reglan áður fyrr.
Aukafyrirhöfn að lyfta hjólinu
og lesa númer
Að sögn Einars Guðjónssonar,
vörastjóra hjá Fálkanum, er það
aukafyrirhöfn fyi'ir starfsmenn
verslunarinnar að lyfta upp hjólinu
til þess að lesa af því númerið, auk
þess sem það sé ekki krafa af hálfu
tryggingafélaganna að eigendur
stolinna hjóla framvísi stellnúmeri
þegar bætur era greiddar.
Otrúlegt
tilboð!
Kanínupels
19.900,-
Slæður &
töskur á
frábæru
verði
með ekta
bláref í
kraga
Kr. áður 45.000.-
Kr. nú 36.000,-
ctrt,
Heimaföt
Kr. áður 14.500.-
Kr.nú
Pelsar
ur pelsefm
Kr. áður 32.600,-
verslunarhúsið •
Kr. nú 25.600,-
Dalvegi 2 • Sími 564 2000