Morgunblaðið - 25.11.1997, Blaðsíða 42

42 ÞRIÐJUDAGUR 25. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Veraldarhúsið
^LANDSMENN
greinir á um launa-
kjör, meira eða minna,
og stundum er sagt
að það sé ekki sama
að vera Jón eða séra
Jón þegar kemur að
landsins gæðum. Ég
þekki þó aðra mis-
munun verri en stétta
eða fjárhags. Og hana
afdrifaríka, ekki síður
en kjaramálin. Hún
veldur orðið pólitísku
vítundarley.si allra
landsmanna.
Á íslandi ríkir fá-
mennisstjórn yfir
háttum alls almenn-
ings. Stjórn sem hvorki réttlætist
af siðferði né þekkingu heldur
skaplyndi einu. Sú veraldarviska
hefur náð öllum tökum á þjóðinni
að auður sé upphaf alls vits og
hefur leitt tii valda manngerð sem
orðin er að fyrirmynd um hvað
mannlegt sé og við hæfi, - og er
þó síst af öllum hæf til þess að
vera slík fyrirmynd að athuguðu
máli. Hérlendis sem annars staðar
ræður manngerðin nokkurs konar
vnfraldarhúsi úr steinsteypu, orð-
um, hugmyndum, - skipulagi sem
teygir sig landa í milli, innanlands
leggur hún þræði sína um hálend-
ið, stíflar ár og myndar vötn á
grónum heiðum, er-
lendis myndar hún
efnahagsbandalög.
Hún endurreisir fort-
íðina í ljósi sömu hag-
fræði. Hún gerir sól-
arlandaferðir að
flakki milli herbergja.
Inni í veraldarhús-
inu eiga að ríkja óska-
skilyrði fyrir manns-
líkamann samkvæmt
fræðilegri niðurstöðu
okkar tíma um holl-
ustu. Þá er horft fram-
hjá því að líkaminn
hefur sjálfur komið sér
upp dómgreind á hvað
honum sé fyrir bestu
á þeim um það bil milljón árum
sem hann hefur verið í manns-
mynd. Verkfræði, sú efnislega,
fullkomnar náttúrufæðu manna,
fjörefnafóðrið á allsnægtaborðum
veraldarhússins. Líkaminn van-
þakkar veitingarnar með menning-
arsjúkdómum og prestar, verk-
fræðingar trúarinnar, veita áfalla-
hjálp.
Meðan þjóðfélagið var náttúr-
legt var alltaf von til þess að ein-
hveijir fyndu hjá sér hvöt til að
fara út úr húsi til að komast að
því hvort ekki væri einnig stætt
utandyra. Svo varð þjóðfélagið
borgaralegt og menn hættu að
gera ráð fyrir þessum möguleika.
Hættu jafnvel að líta á aðra skjái
en sjónvarps og ámóta miðla. í
staðinn komu aðferðir verkfræð-
innar til að greina í milli vits og
vitleysu, gagns og ógagns.
Eins og við er að búast hentar
mönnum misvel fyrirkomulagið.
Enn þá fæðist svipað hlutfall fólks
sem býr yfir upprunalegri þörf
fyrir að yfirgefa veraldarhúsið; í
það minnsta leggja eyra að vegg,
líta út um glugga eða rýna um
gáttir. Þetta fólk fæðist án borg-
aralegra einkenna og lifir í verald-
arhúsinu við meiri eða minni vanl-
íðan alla sína tíð. Hvorki hug-
myndir þess né tilfinningar njóta
sín heldur hefur því verið uppáíagt
að bera brosgrímu sem það hefur
lært að taka fyrir sína eigin
ásjónu. Velferðin, fullkomnunar-
áráttan sem í vaxandi mæli ein-
kennir íslenska þjóðfélagið,
stækkar jafnframt hóp þessa van-
haldna fólks.
Full nýting í hagfræðilegum
skilningi er það sem gildir. Þessi
átrúnaður sérþarfahóps, sem eitt
sinn var, er orðinn að skyldubundn-
um lifnaðarháttum allra lands-
manna. Þjóðfélag sem á sam-
kvæmt lögum að vera allra jafnt
er sniðið eftir þessari veraldarvisku
eins af hveijum tíu. Skólar, listir,
bankar, sjúkrahús.
Þorsteinn
Antonsson
Notaðu jólasmjör
og njóttu bragðsins
Samkvæmt þessu siðferði er
gamalt fólk markleysur. Vegna
sama siðferðis missa börn foreldra
sína í ævilanga þrælkun á galeið-
um markaðarins. Fyrir sama sið-
ferði læra unglingar að finna sjálfa
sig í fangelsum endalausra dráp-
sleikja tölvuheimsins. Það getur
auðvitað ekki talist þroskaskilyrði
fyrir aðra en þá sem fæddir eru
til slíks lífemis. Og þeir eru fáir
sem betur fer.
Ekki bara afbrigðilegt fólk á í
tilfinningastríði við þá mannasiði
sem nú ráða lögum og lofum held-
ur allir þeir sem ekki eru sölugikk-
ir að upplagi og skaplyndi.
Það er ekki sjálfsagt mál að öll
samkeppni sé af hinu góða. Milli
auðhyggju og mannlegra þarfa rík-
ir núorðið samkeppni. Það er slæmt
Sú veraldarviska hefur
náð tökum á þjóðunum,
segir Þorsteinn Ant-
onsson, að auður sé
upphaf alls vits.
og ber að breyta því! Menn hafa
alltaf greinst í tvo andstæða hópa
eftir upplagi sínu og náttúruþörf-
um og hefur þá hvorum sýnst sitt
um hvaðeina vegna þess helst að
manngerðirnar eru ólíkar. Ef þess-
ir hópar hafa nokkurn veginn jöfn
áhrif er samfélag þeirra heilbrigt.
Heitin sem vísuðu mönnum á leið,
hvar væri að finna sér líka, voru
vinstri og hægri, eða samkeppnis-
og samvinnusinnar.
Menn sáu merkin, kynntust að-
ferðunum og fundu sig í öðrum
hvorum hópnum. Nú hafa sam-
keppnissjónarmið orðið hin ríkjandi
hvar sem er svo að samvinnu-
hneigt fólk nýtur sín ekki við þær
aðstæður. Það öðlast jafnvel ekki
merkingu í eigin hópi. Markleysan
er hlutskipti þeirra sem ekki vilja
taka samkeppnissjónarmið fram
yfir önnur. Þeir lenda í sérþarfa-
hópi, undir einu eða öðru for-
merki, þar sem málin snúast um
lífsstíl og ekkert annað. Skilyrði
til að hafa áhrif á samfélagsheild-
ina eru engin. Annaðhvort er um
að ræða hóp áhugamanna um eig-
ið ágæti, eða þurftarmannaklíkur
á opinberu framfæri fyrir þá
ástæðu eina að það skal verða allra
trú að burðarbitar þjóðfélagsins
séu hagfræðinnar.
Tilfinningakuldi er það sem gild-
ir. Markaðsgerræði þeirra tilfinn-
ingaköldu.
Slíkt fólk nýtur sín við aðstæð-
ur sem engin ástæða er til að
ætla að séu hinar einu réttu þótt
sé stefna allra stjórnvalda Islend-
inga á undanförnum árum og ára-
tugum að sú trú skuli tekin. Hinn
tilfinningakaldi, haldinn óseðjandi
þörf fyrir örvun, er orðinn fyrir-
mynd þjóðarinnar um lífsstíl og
lifnaðarhætti. Ofbeldisendaleysur
myndmiðlanna eru slíku fólki
stöðugt áminning um að það er
til, en ofbjóða aftur á móti okkur
hinum sem engrar ágengni þörfn-
umst slíku til staðfestingar.
Skemmtistaðir, sem keyra allar
nautnir í botn, þjóna þeim köldu.
Hveijum er skemmt við öskur?
Þeim sem ekki getur hrærst nema
samkvæmt fræðilegum upplýsing-
um um hvað hann sé. Slíkur mað-
ur væntir þess að öskrað verði á
hann viðstöðulaust uns eitthvað
nýtt hrærist með honum og hann
sannfærist um að honum sé
skemmt eins og hinum.
Hefurðu nautn af góðmeti ef því
er troðið niður í kverkar þér? Við
hin sem óskum þess að aðrar þarf-
ir en auglýsingaheimsins séu tekn-
ar alvarlega höfum það ekki.
Alveg óskilgreind yfirstétt ræð-
ur veraldarhúsinu og nú er leiðin
til valda þessi að líkjast henni sem
mest hvað sem upplagi manns líð-
ur. Þeim ósnortnu. Þeim með vél-
rænu vitsmunina.
Er ekki eitthvað ótímabundið
og lögmálskennt við þessa þróun
mála til vélgengni frá þeirri óreiðu
sem einkenndi þjóðlífið fyrir ekki
mörgum árum þegar andstæður
lágu ljósar fyrir? Þróunin minnir
mig á framgang þjóðmála í Þýska-
landi á árunum fyrir stríð sem
leiddi Hitler til valda. Formsins
menn sem aðhyllast eina hugsun
aðeins hafa alltaf verið hug-
myndasmiðir tilfinningakaldra
manna. í bakgrunni ólga dulspeki-
órar sem kenna má við nýöld nú
eins og í tíð nasista við galdramál
fornnorrænna seiðskratta. Þetta
er sama tóbakið hvaða nafni sem
nefnist.
Og ekki í húsum hæft.
Höfundur er rithöfundur.
] ffiocgi f| ísa

> 3
l' í\ u nii t
\W. s
t. TL
Stórhöfða 17, við Gulllnbrú, sími 567 4844
Rcroprint®
STIMPILKLUKKUR
Sala og þjónusta
Otto B. Arnar ehf.
ÁRMÚLA 29 • 108 REYKJAVÍK
SÍMI 588 4699 • FAX 588 4696
\at^'bcTL
Tilboð 20% afsláttur
Verð frá kr. 2.450.
Sníðum þær í gluggann þinn.
1
Z-BRAUTIR OG GLUGGATJOLD,
f FAXAFENI 14, SÍMI 533 5333.