Morgunblaðið - 25.11.1997, Blaðsíða 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 25. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Yamaichi, fjórða stærsta verðbréfafyrirtækið í Japan, leggur upp laupana
Stærsta gjaldþrotið frá
lokum seinna stríðs
Reuters
SHOHEI Nozawa, forstjóri Yamaichi-verðbréfafyrirtækisins, greinir
frá gjaldþroti þess á blaðamannafundi í Tókýó í gær.
Aibright um
íraksdeiluna
Atökunum
hvergi
nærri lokið
Washington, Paris, Baghdad. Reuters
VOPNAEFTIRLITSSVEIT Sam-
einuðu þjóðanna í írak sinnti í gær
reglubundnu vopnaeftirliti þriðja
daginn í röð.
Njósnavél Bandan'kjamanna, U-
2, sem Irakar hótuðu í upphafi deil-
unnar að skjóta niður, flaug áfalla-
laust yfir Mið-írak. Var það í þriðja
skipti sem vélinni er flogið yfir
landið á þeim þremur vikum sem
liðnar eru frá upphafi deilna íraks
og Sameinuðu þjóðanna (SÞ).
Samkvæmt upplýsingum hinnar
opinberu fréttastofu Iraks (INA)
mun vopnaeftirlitið hefja eftirlits-
ferðir sínar á því að heimsækja 16
staði auk þess sem þyrlum verður
flogið yfir ákveðin svæði. A næstu
dögum er hins vegar ekki talið að
flogið verði yfir umdeild svæði eða
farið inn í byggingar í einkaeign
Saddams Husseins Iraksforseta.
Ekki eftirlit í höll Saddams
Eftir að William Cohen, varnar-
málaráðherra Bandaríkjanna, lýsti
því yfir að vopnaeftirlitsmennirnir
ættu að hafa óheftan aðgang að öll-
um byggingum, þar á meðal höllum
Saddams, mæltust írösk stjórnvöld
til þess á sunnudag að vopnaeftir-
litsmennirnir flygju hvorki yfir
helg svæði þjóðarinnar né könnuðu
einkahallir forsetans. Cohen svar-
aði þvi til að ekki kæmi til greina að
Saddam lýsi 63 staði utan athafna-
svæðis eftirlitsins. Þá fullyrti
Cohen að átökunum um vopnaeftir-
lit SÞ væri hvergi nærri lokið.
Al-Jumhouaiya, dagblað írösku
stjórnarinnar, sakaði Bandaríkja-
menn um að kynda undir áfram-
haldandi ófriði þrátt fyrir að Iraks-
stjóm hafi leyft bandarískum
vopnaeftirlitsmönnum að snúa aft-
ur og komið öllum umdeildum
vopnum fyrir á sínum upprunalegu
stöðum.
Þá gagnrýndi yfirmaður íranska
heraflans áframhaldandi hemaðar-
uppbyggingu Bandaríkjamanna á
svæðinu í gær með þeim orðum að
hún væri bæði ólögmæt og órökrétt
og afhjúpaði drottnunargirni
Bandaríkjamanna. Sagði hann
Iransher vera á verði og reiðubúinn
til að verjast erlendum yfirgangi á
svæðinu.
Tókýó. Reuters.
GJALDÞROT Yamaichi Securities,
fjórða stærsta verðbréfafyrirtækis
Japans, sem lýst var yfir í gær, er
stærsta gjaldþrot í sögu Japans eft-
ir síðari heimsstyrjöld og þriðja
stóra gjaldþrotið í japanska fjár-
málaheiminum á einum mánuði.
Hinu aldargamla fyrirtæki, sem
hafði lengi átt í örðugleikum, fékk
náðarhöggið á stjórnarfundi
snemma í gærmorgun. Á blaða-
mannafundi í Tókýó greindi for-
stjórinn Shohei Nozawa tárvotum
augum frá niðurstöðunni eftir 45
mínútna langan fund stjómend-
anna. Sagði Nozawa skuldir fyrir-
tækisins vera yfir þrjár trilljónir
jena, eða um 1.700 billjónir króna.
Stærð gjaldþrotsins hefur valdið
ugg um að það muni hafa neikvæð
áhrif á fjármagnsmarkaði um allan
heim. Gengi verðbréfa á evrópskum
mörkuðum lækkaði um nokkur pró-
sentustig í gærmorgun og Wall
Street-vísitalan lækkaði lítillega
fyrst eftir opnun kauphallarinnar
síðdegis að íslenzkum tíma.
Viðbrögð markaðanna voru þó
ekki meiri en þessi einkum vegna
þess að dagurinn í gær var frídagur
í Japan og allir fjármálamarkaðir
þar lokaðir. Þess var því vænzt með
eftirvæntingu hver viðbrögð kaup-
hallarinnar í Tókýó myndu verða í
dag.
Stjórnvöld til aðstoðar
Stjómvöld og seðlabanki Japans
reyndu líka allt hvað þau gátu til að
hamla neikvæðum afleiðingum
gjaldþrotsins. Yasuo Matsushita,
aðalbankastjóri japanska seðla-
bankans, sagði að bankinn hefði
ákveðið að framlengja sérstök lán
sem hann hefði veitt í því skyni að
vemda inneignir viðskiptavina
Yamaichi, sem er áætlað að séu um
24 trilljónir jena, um 13.300 billjónir
króna.
Ryutaro Hashimoto, forsætisráð-
herra Japans, lýsti því yfir er hann
var í þann mund að stíga um borð í
flugvél sem flutti hann á leiðtoga-
fund APEC, samtaka um efnahags-
samstarf Asíu- og Kyrrahafsríkja í
Vancouver í Kanada, að hann hafi
gefið fjármálaráðherranum fyrir-
mæli um að grípa til hvers konar
ráðstafana sem hann teldi þurfa til
að „viðhalda stöðugleika í fjármála-
heiminum".
Eigi var þó örgrannt um að kaup-
hallarspámenn um allan heim óttuð-
ust að Japan væri nú orðið nýjasti
hlekkurinn í keðju áfalla sem riðið
hafa yfir efnahag ríkja Suðaustur-
Asíu að undanfórnu, nú síðast ná-
grannaríki Japans Suður-Kóreu,
sem samkvæmt tölum yfir þjóðar-
framleiðslu er ellefta stærsta efna-
hagsveldi heims.
Talsmaður Hashimotos sagði
heiminn ekki hafa neina ástæðu til
að tapa trausti sínu á japanskan
efnahag. „Eg held að grunnstoðir
japansks efnahags séu enn traust-
ar,“ sagði talsmaðurinn, Hiroshi
Hashimoto.
Fleiri gjaldþrota að vænta?
Gjaldþrot Yamaichi er þriðja
stóra gjaldþrotið í japönsku fjár-
málalífi á einum mánuði. Það kemur
í kjölfar gjaldþrots verðbréfamiðl-
unarinnar Sanyo Securities og
bankans Hokkaido Takoshoku, sem
var tíundi stærsti banki Japans.
Endalok Yamaichi urðu á aldaraf-
mælisári þess, en þetta var ekki í
fyrsta sinn sem fyrirtækið hafði lent
í kröppum dansi. Það hékk á blá-
þræði árið 1965, þegar mikið verð-
fall varð á verðbréfamarkaðnum og
sögusagnir um fjárhagserfiðleika
fyrirtækisins ollu því að hræðsla
greip um sig meðal fjárfesta sem
drógu fé sitt út úr fyrirtækinu.
Þar til nýlega hikuðu japönsk
stjómvöld ekki við að segja að
stofnanir á borð við Yamaichi og
Hokkaido Takoshoku-bankann
væru „of stór til að lenda í þroti“.
Gjaldþrot af stærðargráðu Yama-
ichi vekur upp spurningar um hvort
fleiri stórra gjaldþrota sé að vænta
meðal banka, trygginga- og verð-
bréfaíyrirtækja í Japan, sem hafa
veikzt vegna fallandi verðlags á
fasteignum og verðbréfum undan-
farin sjö ár og slæmra heimta á
skuldum af þeim sökum.
Endalok Yamaichi hófust sl.
föstudag, þegar fyrirtækinu reynd-
ist nær ómögulegt að halda áfram
starfsemi eftir að alþjóðlegu mats-
skrifstofurnar Moody’s og Standard
& Poors færðu mat sitt á skulda-
stöðu þess niður í lakasta flokk.
Hlutabréfamarkaðir höfðu þegar
afskrifað fyrirtækið, en verð á
hlutabréfum þess var komið niður í
65 jen í síðustu viku, úr 525 jenum í
upphafi þessa árs. Hæst fór hluta-
bréfaverð í Yamaichi í 3.130 jen árið
1987.
Fór illa út úr kreppu
á fasteignamarkaði
Yamaichi fór sérstaklega illa út
úr kreppu tíunda áratugarins í Jap-
an, sem fylgdi í kjölfar mikils
þenslutímabils. Fyrirtækið tapaði
miklum fjölda smærri fjárfesta þeg-
ar verðbréfavísitalan fór að lækka
verulega, en á fáum árum hefur hún
lækkað úr 39.000 stigum, sem var
hámark, niður í kring um 16.500
stig, þar sem hún er nú. Samtímis
þessu hefur hrun á fasteignamark-
aðnum valdið því að íyrirtækið
neyddist til að afskrifa fjölda fast-
eignalána.
Upphafið að endalokunum var
síðan spillingarhneyksli, sem kom
fram í dagsljósið sl. sumar. Oll fjög-
ur stærstu verðbréfafyrirtæki
Japans flæktust í málið, en sex hátt-
settir stjórnendur Yamaichi voru
handteknir, þar á meðal forstjórinn
fyrrverandi. Núverandi forstjóri tók
við í ágúst sl. Þetta hneyksli skaðaði
ímynd fyrirtækisins verulega og
fjöldi fjárfesta sniðgekk viðskipti
við það í kjölfarið. Þannig var
Yamaichi rekið með töluverðu tapi á
fyrstu þremur ársfjórðungum þessa
árs.
Margir kauphallarsérfræðingar
voru þó hissa á því hve fljótt dauða-
stríð hins stóra og rótgróna fyrir-
tækis tók af. Sumir benda á að hinir
miskunnarlausu fjármálamarkaðir
hafi sífellt meiri áhrif á það hverjir
lifa af og hverjir lendi undir. Áður
fyrr hafi stærstu aðilamir í jap-
anska fjármálaheiminum jafnan
notið samtryggingar, sem þar að
auki var baktryggð af ríkissjóði. „í
þessu tilviki leitaði markaðurinn
uppi veikburða fjármálastofnun og
gekk frá henni. Og samtrygginga-
kerfið gat ekki bjargað henni,“
sagði sérfræðingur hjá Asíudeild
fj ármálaráðgj afarfyrirtækisins
Dresdner Kleinwort Benson. Eins
er víst að kerfið mun ekki finna öll-
um hinum 7.000 starfsmönnum fyr-
irtækisins nýja vinnu.
Reuters
Sómölum komið til
bjargar í flóðum
BJÖRGUNARMENN komust
um helgina á bátum til 10.000
Sómala sem urðu innlyksa á
afskekktum svæðum af völd-
um flóða sem hafa kostað
1.300 manns lífið á síðustu
vikum í suður- og miðhluta
Sómalíu. Björgunarsveitirnar
náðu m.a. í hóp manna sem
hafði dvalið á tveggja km
löngum flóðgarði í áfján daga.
Tugþúsundir hektara af rækt-
arlandi hafa eyðilagst í flóð-
unum og um 250.000 manns
hafa misst heimili sín. Ungur
Sómali bjargar hér kettlingi
af þaki húss í þorpi á flóða-
svæðunum.
Systurflokkarnir CDU og CSU búa sig undir kosningar
Waigel
MUnchen. Reuters.
ÞÝZKU systurflokkarnir CDU,
flokkur Helmuts Kohls kanzlara,
og CSU, flokkur Theos Waigels
fjármálaráðherra, leystu um helg-
ina nokkuð af þeim ágreiningi sem
blossað hafði upp milli flokkanna í
sumar og sneru bökum saman út á
við í því skyni að treysta stöðu sína
í upphafi kosningabaráttunnar fyr-
ir þingkosningarnar næsta haust,
en versta útkoma Waigels í innan-
flokksatkvæðagreiðslu til þessa
sýndi að staða hans er völt.
í því skyni að treysta böndin
fyrir kosningabaráttuna komu for-
ystumenn flokkanna beggja saman
í Múnchen um helgina, þar sem
CSU hélt flokksþing sitt. í ávarpi
sínu á þinginu lýsti Kohl því yfir að
ríkisstjórnarsamstarf CDU, CSU
og frjálsra demókrata, FDP, verði
að halda áfram á næsta kjörtíma-
bili.
Flokksmenn Waigels sendu
honum ótvíræða áminningu með
því að staðfesta hann í embætti
flokksformanns með færri atkvæð-
fær áminningu
um en nokkru sinni
fyrr á niu ára for-
mannsferli hans, eða
83,5%.
Þýzkir stjómmála-
skýrendur sögðu að
hnignandi stuðningur
við Waigel, sem fékk
95% atkvæða flokks-
manna fyrir tveimur
árum, væri til marks
um að CSU vildi halda
þeim möguleika opnum
að skorast undan sam-
stöðu með Helmut
Kohl og flokki hans ef
það kynni að henta
CSU í tengslum við
kosningar til þings
Bæjaralands, sem fara
fram 13. september,
tveimur vikum fyrir sambands-
þingkosningamar.
Stoiber bíður færis
Maðurinn á bakvið þessi áform
er Edmund Stoiber, forsætisráð-
herra Bæjaralands og
keppinautur Waigels
um forystuna í CSU,
sem hefur reynzt Kohl
og Waigel óþægur ljár
í þúfu með gagnrýni
sinni á stefnu Bonn-
stjórnarinnar varð-
andi Efnahags- og
myntbandalag Evr-
ópu, EMU.
„Enginn ætti að of-
meta samstöðu Stoib-
ers með kanzlaranum
og fjármálaráðherran-
um,“ skrifaði tíild am
Sonntag í leiðara. „Ef
minnsta hætta skyldi
verða á því að Kohl,
samsteypustjórnin í
Bonn eða stefna henn-
ar gæti skemmt fyrir útkomu
CSU í kosningunum til þings
Bæjaralands mun Stoiber mis-
kunnarlaust segja sig úr lögum
við Helmut Kohl og ríkisstjórn
hans.“
HELMUT Kohl
ávarpar flokksþing
CSU í Munchen.