Morgunblaðið - 02.12.1997, Blaðsíða 38

'38 ÞRIÐJUDAGUR 2. DESEMBER 1997
MENNTUN
MORGUNBLAÐIÐ
NÁMIÐ er gert að leik og markmiðið er að efla áhuga barnanna á að læra og viðhalda tungunni. Þóra Haf-
steinsdóttir, Arna Hallsdóttir, Lára Jónsdóttir, Laufey Jónsdóttir og Árni Eymundsson ásamt nemendum.
Hvernig læra börn
íslensku í Hollandi?
Ni
‘EMENDUR eru 16 í
tveimur bekkjardeildum í
íslenska barnaskólanum í
Utreckt 1 Hollandi og
kennslutímarnir þrír á tveggja vikna
fresti. „Hugmyndin kviknaði á
þorrablóti hjá okkur fyrir þremur
árum,“ segir Þóra Hafsteinsdóttir,
formaður skólastjómar. Strax á
mánudeginum á eftir var hafínn und-
irbúningur sem síðan leiddi til þess
að fundur var haldinn í júnímánuði
1995 sem varð stofnfundur skólans
og kennsla hófst um haustið með 15
''niemendum í tveimur bekkjardeild-
um.
Talið er að um 300 „Islendingar"
búi í Hollandi um þessar mundir en
þeim hefur farið fjölgandi á undan-
fórnum árum og samsetning hópsins
breyst, sérstaklega eftir að íslenskir
læknar fóru að leita til Hollands í
framhaldsnám og vinnu.
Áður var stærsti hluti hópsins
listastúdentar sem færstir voru með
börn með sér. Með læknunum var
kominn umtalsverður hópur af fjöl-
skyldufólki og sömuleiðis hafa skrif-
stofur skipafélaganna verið í sókn og
þangað hafa komið íslenskir starfs-
menn sem sest hafa að í landinu með
sínar fjölskyldur.
& Að gefa bömunum val
„Þegar fólk er búið að vera hér í
nokkurn tíma og bömin farin að tala
hollenskuna eins og sitt móðurmál
kemur upp þörfín á að halda við
þessum íslenska menningararfi,“
segir Þóra. „Það er mikilvægt að
styðja við íslenskuna hjá börnunum
til að þau geti seinna meir valið
hvort að þau vilji setjast að á Islandi
eða hér í Hollandi."
Þóra tekur dæmi af fósturdóttur
sinni sem flutti til Hollands 9 ára og
er núna orðin með þeim hæstu í sín-
um bekk í hollensku þótt hún hafi
staðnað í íslenskunni um tíma. En
hún eins og svo mörg af íslensku
læknabörnunum er alíslensk og
‘'heyrir á hverjum degi íslenskuna
heima fyrir.
Árni Eymundsson, gjaldkeri í ís-
lenskuskólanun, á hollenska konu og
dóttir þeirra hefur alist upp í
Hollandi. Þar eru aðstæður talsvert
erfíðari: „Þegar hún var lítil þýddi
ekkert að nefna það að læra íslensku
og ég var þá ekkert að neyða hana til
þess en lét hana stundum heyra ís-
lenskuna. Þegar hún var 7 ára var
svo þemaverkefni í skólanum hennar
um löndin nær og fjær og bekkurinn
hennar tók fyrir Island og þá allt í
einu reis stoltið upp hjá henni, að
þetta var eitthvað sem hún átti og
við mamma hennar gátum lagt þar
eitthvað til málanna."
Minnimáttarkennd landans
íslensku krakkarnir í Hollandi eru
yfirleitt alltaf einir af sínu málsvæði í
sínum bekk og jafnvel í sínum skóla.
p Oft verður því talsverð minnimáttar-
kennd hjá þeim gagnvart íslenskunni
*
„I grænni lautu þar
geymi ég hringinn ...
„ómar út á Weter-
ingstraat í borginni
Utrecht í Hollandi,
sungið á ástkæra, yl-
hýra máli okkar Frón-
búa. Bjarni Harðarson
fór í íslenskan barna-
skóla og hlustaði á
íslenskar sögur, vísur
og málfræðikennslu
og sá ritgerðir skrifað-
ar á íslenska tungu.
Ljósmynd/Bjarni Harðarson
LAUFEY Jónsdóttir kennir
börnunum stafina.
og velflestir foreldranna sem blaða-
maður ræddi við könnuðust við að
eftir nokkurn tíma vildu þau alls
ekki vera ávörpuð öðruvísi en á hol-
lenskunni þegar hinir krakkarnir
heyrðu til.
Islenskuskólinn hefur breytt
miklu í þessum efnum. Krakkarnir
hitta aðra sem eru í sömu stöðu og
öðlast ákveðið stolt við það. Þau
segja líka öll að það sé öðruvísi að
leika sér við íslenska krakka heldur
en hollenska og það verður fljótlega
eftirsóknarveit að komast í Is-
lenskuskólann. Eitt skemmtilegasta
dæmið um þessa íslensku samstöðu
og samkennd eru samtök unglinga
sem hafa lokið námi í skólanum og
stofnuðu í sumar með sér óformlegt
félag sem heitir ekki minna en Ung-
lingaráð Islands.
Það er leikur að læra ...
Bakgrunnur nemenda í skólanum
er misjafn, sumir koma með tals-
verða íslenskukunnáttu en aðrir eru
lakar á vegi staddh, sumir hafa búið
alla ævi í Hollandi en aðrir eru ný-
fluttir heiman af Islandi.
„Fyrsta árið var erfíðast að vinna
með þennan mismun,“ segh Lára
Jónsdótth kennari sem kennh í eldri
hópnum. Fyrsta árið setti skólinn
sér allt of strangar kröfur um yfir-
ferð námsefnis og til þess að mæta
því að sumh réðu ekki eins vel við
yfirferðina var farið að útdeila léttari
verkefnum til þeirra.
Þær Lára og Laufey Jónsdótth,
kennari yngri hópsins, segja að sú
aðferð hafí reynst slæm og fljótlega
var ákveðið að létta námsefnið og
samræma það þannig að allir í hópn-
um eru í reynd að leysa það sama
þrátt fyrir að vera komnh mislangt í
íslenskunni.
Námið er gert að leik og megin-
markmiðið er að örva og efla áhuga
barnanna á að læra og viðhalda
tungunni. Málfræðinámið byggist
þannig mikið á ýmsum leikjum með
orð, börnin leysa krossgátur og svo
mætti lengi telja.
Það er líka margt að varast í
kennslunni, til dæmis eru mörg
börnin í yngri hópnum að byrja að
læra stafina á hollenska vísu og það
getur orðið mjög ruglandi fyrh þau
ef að þau eiga á sama tíma að læra
að þessh stafir hafi allt aðra merk-
ingu á íslenskunni.
Þá hefur íslenskuskólinn fundið
sér vinaskóla heima á Islandi og
börnin skrifa pennavinum þar bréf í
tímunum. Skólai'nir eru Ketilstaða-
skóli í Mýrdal, sem er af svipaðri
stærð og Utrecht-skólinn, og Grunn-
skóli Breiðdalshrepps á Breiðdals-
vík.
Skemmtilegt þróunarstarf
Strax við undirbúning Islensku-
skólans fyrh þremur árum var haft
samband við menntamálaráðuneytið
um faglegan og fjárhagslegan stuðn-
ing. Skólinn fær árlega 100 þúsund
íslenskar krónur í styrk og það
ásamt skólagjaldi sem er um 2.000
krónur á barn á hverri önn sleppur
fyrh launum og húsaleigu en lítið
meha en það.
Árni Eymundsson, gjaldkeri skól-
ans, segir að þessi fjárstuðningur frá
ríkinu sé alger forsenda þess að
skólastarfið geti haldið áfram og
hann megi ekki minni vera. En hvað
um faglegan stuðning?
Þrátt fyrh að skólahald sem þetta
sé þekkt meðal þjóða um víða veröld
er ekki til nein íslensk fyrirmynd eða
íslensk leiðsögn um það hvernig
skuli farið að, hvað skuli kennt eða
hvað gert.
Á Norðurlöndum hafa íslensku-
kennarar tekið saman rit sem heitir
Skrudda og eru í því helstu markmið
íslenskunámsins en aðstæðui’ á
Norðurlöndum eru talsvert aðrar
heldur en í Hollandi því að þar er ís-
lenskukennska víða styrkt af þar-
lendum yfirvöldum. „Við höfum mest
orðið að þreifa okkur áfram sjálf,“
segja þau Lára, Þóra, Laufey og
Árni og virðast líka bærilega sátt við
skemmtilegt og krefjandi verkefni í
þágu íslenskrar tungu.
Tungumála-
kunnáttan er
vegabréfíð
Færni í erlendum tungumálum verður æ
þýðingarmeiri fyrir Islendinga, en sefur
skólakerfið á verðinum? Gunnar Hersveinn
nam hugmyndir Margrétar Jónsdóttur
um breytta stefnu í takt við nútíðina. Hún segir
það alþjóðlega kröfu að fólk tali erlend
tungumál sómasamlega.
ISLENSK börn ættu að byrja
að læra ensku 7 ára gömul,
tungumálakennarar í fram-
haldsskólum að efla sjálfs-
mynd sína, Háskólinn að bjóða upp
á eins árs allsherjar tungumála-
nám og fólk ætti að fara á endur-
menntunarnámskeið í tungumálum
vegna þess að umburðarlyndi
gagnvart illa talandi fer þverrandi
- þetta er skoðun Margrétar Jóns-
dóttur, lektors í spænsku við Há-
skóla Islands, og áhugamanns um
endurskoðun tungumálakennslu á
öllum menntastigum.
„Það er líkt og það sé ekki nógu
fínt að vera bara tungumálakenn-
ari og því er sjálfsmyndin orðin
neikvæð," segir Margrét, „og
tungumál hafa farið halloka í bar-
áttu framhaldsskólakennara fyrir
fógum sínum og í sumum skólum
eru ekki einu sinni kenndar jafn-
margar einingar í þriðja máli og
nemendur eiga rétt á. Hins vegar
liggur ljóst fyrir að
landamæri milli þjóða
hafa minna gildi en áður
og að vinnumarkaðurinn
er alþjóðlegur." Utskrif-
aðir nemendur eru nú
spurðir um tungumálakunnáttu
þegar þeir sækja um störf.
Börnum kennt tungumál með
söng og Ieikjum
Margrét telur hæfileika barna í
grunnskólum vanmetna því rann-
sóknir og dæmi sýna að þau eiga
mjög auðvelt með að tileinka sér
nýtt tungumál. Hún mælir með að
kennsla í ensku hefjist í sjö ára
bekk. „Nota má aðferðir til að
kenna börnum nýtt tungumál án
þess að það bitni á íslenskunni eða
lestrarnámi," segir hún, „þær fel-
ast í því að börnin tileinki sér nýja
málið með hlustun, leik og söng.“
Hún segir lykilatriðið í þessu
vera að börnin eru ekki orðin sér of
meðvitandi og feimin. Þau eru til
dæmis ekki hrædd um að gys sé
gert að þeim fyrir framburðinn og
hugsun þeiiTa er ekki orðin of bók-
leg. Þess má geta að foreldrar
barna í bekk 7 ára sonar Margrét-
ar slógu saman í tungumála-
kennslu handa þeim. Kennari kem-
ur einu sinni í viku í Melaskóla og
kennir þeim ensku.
Gæðaeftirlit í
framhaldsskólum
Margrét telur að tungumála-
kennarar í háskólanum skilgreini
sig oft innan annarra faga eins og
bókmennta eða málvísinda. Hún
telur brýnt að tungu-
málakennarar á öllum
skólastigum haldi sterku
sambandi við landið sem
tungumál þeirra tilheyr-
ir og fari þangað reglu-
lega til að afla efnis. „Það virkar
eins og vítamínsprauta," segir hún.
Hún vill líka koma á ytra aðhaldi
með tungumálakennslunni, því
núna fylgist enginn með hvernig
kennslan fer fram, hvorki góðir né
lélegir kennarar fái umbun eða
skammir. „Þegar ég kenndi
spænsku í Bandaríkjunum gat ég
alltaf átt von á því að kennsla mín
yrði tekin út, því það var fylgst
Ófælni barna
auðveldar
þeim námið
Á hvaða bili hafa einkunnir |i—i piltar
þínar í íslensku verið í vetur? 'Iwstúlkur
Um 10
Kynjamunur mældur
í tungumálum
GREINILEGUR munur á tungu-
málaeinkunnum kynjanna kom í
Ijós í könnun Rannsóknarstofnun-
ar uppeldis- og menntamála sem
gerð var á liðnu skólaári. Nemend-
ur voru spurðir á hvaða bili skóla-
einkunnir þeirra hefðu verið í ís-
lensku, ensku og dönsku og sögð-
ust stúlkurnar iðulega vera með
betri einkunnir.
I íslensku var til dæmis fjórð-
ungur telpna með einkunn á bilinu
9-10 borið saman bið 11%
drengja. Kynjamunurinn var líka
umtalsverður í dönsku. Tæplega
17% stelpna hafa verið með ein-
kunnina 5 eða lægra í dönsku en
yfir 38% stráka. 13,6% stráka ná 9
eða hærra í dönsku en 29%
stelpna.
Munurinn er ekki eins greinileg-
ur í ensku, til dæmis voru tæplega
18% stráka með 5 eða lægra á móti
liðlega 10% stelpna.