Morgunblaðið - 07.02.1998, Blaðsíða 34

34 LAUGARDAGUR 7. FEBRÚAR 1998
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Opið bréf til fram- __
kvæmdaslj órnar VSI
ÞAKKA sent bréf til mín vegna
stöðu verkfallsmála. Eg kýs að
svara því í Mbl.
Fyrirtæki mitt sagði sig úr Sam-
tökum fiskvinnslustöðva (SF) á síð-
asta ári. Astæður úrsagnar voru
aðallega þær að hagsmunir útgerð-
arinnar voru allt of oft að þvælast á
borðum SF. Skilaboð
um hagsmuni fisk-
vinnslu verða óskýr
þegar svo er.
I bréfi sem ég fékk
segir réttilega að sam-
tök útvegsmanna ann-
ist ekki kaup á fiski.
Það er rétt. Útvegs-
menn selja hins vegar
fisk. Þegar seljendur
fisks fara undan í
flæmingi við að ræða
bætt fyrirkomulag á
sölu á eigin vöru, er þá
ekki eitthvað orðið
skrýtið í hagsmuna-
gæslunni?
Fiskvinnslufyrir-
tæki á að geta greitt a.m.k. 70
kr./kg fyrir slægðan þorsk með
haus með meðalvigtinni 2-2,5 kg
og reksturinn skilað hagnaði. Það
sem raskar í reynd mest sam-
keppnisstöðu fiskvinnslu í landi er
það sama og nú er undirrót verk-
fallsins - kvótabraskið. Þeir sem
telja sig gæta hagsmuna fisk-
vinnslunnar eiga að gera það
Yrði kvótabraski hætt
telur Kristinn Péturs-
son, að verð á aflaheim-
ildum gæti lækkað, því
arðsemin af braskinu
myndi minnka.
hreint og beint án íhlutunar út-
gerðarsjónarmiða. Þegar formað-
ur LIÚ segist vera að gæta hags-
muna fiskvinnslunnar er kominn
tími til að vara sig. Fái ráðherrar
þjóðarinnar lélegar eða loðnar
upplýsingar um hagsmuni fisk-
vinnslu sem sjálfstæðrar iðngrein-
ar - án þess að það sé beint mein-
ingin - erum við tæplega að fara
rétt að. Mikilvægt er fyrir þjóðina
alla að hagsmuna fiskvinnslu sé
sérstaklega vel gætt. Á það skal
minnt að hagsmunir fiskvinnslu,
iðnaðar og þjónustugreina eru
samofnir og hafa verið skrifaðar
um það margar góðar ritgerðir
sem VSÍ hefur eflaust aðgang að.
Kvótabrask er það réttilega kall-
að þegar útgerðarfyrirtæki fénýtir
aflaheimildir til þess að raska
(svíkja?) gildandi samningsbundnu
fyrirkomulagi um skiptingu þeirra
verðmæta sem veiðiskip kemur
með að landi.
Kvótabrask er það nefnt þegar
fiskvinnsla með útgerð (í eigu sama
aðila) fénýtir aflaheimildir til þess
að þvinga niður fiskverð hjá þriðja
aðila (leiguliða) til þess að fá ódýr-
ari fisk til vinnslu en keppinautur
sem ekki á útgerð. Slík þvingun í
viðskiptum á grundvelli forréttinda
og einokunar er afskaplega hæpið
brask í dag með vísan í gildandi
samkeppnislög. Einnig gagnvart
ákvæðum stjómarskrár um at-
vinnuréttindi, eignarréttindi og
jafnréttisreglu, gagnvart eiganda
fiskvinnslu sem ekki rekur útgerð.
Vísast í álitsgerð Við-
ars Más Matthíasson-
ar um réttindi eiganda
fiskvinnsluhúsnæðis
(dagsett 15. des. ‘97).
Breytir það vart
nokkru hvort hann á
útgerð eða ekki þar
sem ekki finnast sérá-
kvæði í stjórnarskrá
lýðveldisins um út-
valda. Minna má á, að
stefna stjómvalda og
atvinnulífs er frjáls
samkeppni á grund-
velli jafnréttis. Sam-
keppni á jafnréttis-
grundvelli er sogð eiga
að tryggja að best
reknu fyrirtækin skili hagnaði.
Þannig á hagvöxtur að verða sem
mestur til bættra lífskjara allra
landsmanna en ekki bara fáma út-
valinna. Hef ég misskilið þetta?
Hagnaður af fyrirtækjarekstri sem
fenginn er eingöngu á grundvelli
mismununar og óréttis (kvóta-
brasks) hlýtur að draga úr hag-
vexti til lengri tíma litið, þar sem
það afskræmir heilbrigða. frjálsa
samkeppni. Misrétti og brask lítils
hluta útgerðarmanna er tæplega
farsælt - hvorki almennum aðildar-
félögum VSÍ eða þjóðinni - til
lengri tíma litið.
Stjómkerfi fiskveiða var sett á
til þess að stjóma fiskveiðum, en
ekki til að auka hagnað með braski
á grundvelli forréttinda og einok-
unar. Brask með veiðiheimildir
kyndir nú umræðuna rauðglóandi
um veiðileyfagjald. Enginn styður í
reynd veiðileyfagjald dyggilegar
en þeir sem vilja viðhalda þessu
ógeðfellda brasld í skjóli forrétt-
inda. Viðhalda þannig neikvæðri
umræðu um útgerðarmenn og
grafa eigin gröf hægt og hljótt.
Varpa ég því þeirri spumingu fram
hvort viririlega séu til einhverjir
svo skammtímablindir að þeir vilji
ekki auka veiðiheimildir í þorski
því þá lækki verð á veiðiheimildum.
Möguleikar á meiri gróða af kvóta-
braski væm í uppnámi ef viður-
kennt yrði að veiðiþol þorskstofns-
ins væri 50-70% meira en gefið er
upp í dag ...? íhlutun útgerðar-
manna í málefni Hafró með „gjöf ‘
á rannsóknarskipi og „viðurkenn-
ingum“ er ógeðfelld íhlutun í mál-
efni stofnunarinnar. Flest þarf nú
að ráðskast með!
Að leiguverð á veiðiheimildum
skuli vera hærra en hægt er að
greiða fyrir slægðan fisk úr sjó lýs-
ir vel hverslags öngstræti við emm
fastir í. Að engin umræða fari fram
um það er út af fyrir sig rannsókn-
arefni. Spákaupmennska byggð á
braski virðist ráða ferðinni.
Yrði kvótabraski með öllu hætt
myndi varf nokkuð annað gerast
en að verð á aflaheimildum myndi
lækka, þar sem arðsemin af brask-
inu myndi minnka. Ekkert annað
myndi gerast sem skiptir máli.
Þetta á einnig við um að fisk-
vinnslu með útgerð yrði bannað
með öllu að fénýta aflaheimildir til
þess að hafa áhrif á fiskverð. Enda
stenst slíkt tæplega samkeppnislög
eða jafnréttisákvæði stjómarskrár.
Slíkt brask og mismunun eyðilegg-
ur möguleika best reknu fisk-
vinnslufyrirtækja til þess að
stunda með hagnaði heilbrigða
frjálsa samkeppni á jafnréttis-
gnmdvelli. Verði haldið svona
áfram mun fiskvinnsla staðna og
fiskverð lækka síðar. Bátar gætu
áfram leigt aflaheimildir eins og
þeir vildu, þó bannað yrði að fénýta
aflaheimildir til þess að níðast á
sjómönnum og fiskvinnslu án út-
gerðar. Um þetta snýst þetta verk-
fall 95%. Ætlar hinn þögli meiri-
hluti útgerðarmanna að láta örfáa
braskara og yfirgang forystu-
manna eyðileggja mannorð útgerð-
armanna meira en þegar er orðið?
í núverandi fiskveiðistjórnkerfi
er að öllum líkindum fleygt a.m.k.
70 þúsund tonnum af afla í sjóinn
aftur. Þar fara forgörðum verð-
mæti fyrir allt að 10 milljarða á ári.
Vaxandi sjófrysting veldur því að
tugir þúsunda tonna fara forgörð-
um af hausum, beingörðum og inn-
yflum (m.a. lifur og hrogn). Þessi
verðmæti myndu nýtast í landi til
verðmætasköpunar. Bara flutning-
urinn nemur þúsundum tonna fyrir
utan verðmætin. Atvinnurekstri
landvinnslu (og iðnaðar) er teflt j
tvísýnu með þessari þróun. VSI
getur tæplega verið skoðanalaust
og ábyrgðarlaust í svona mikil-
vægu málefni með því að vera í
strútsmerkinu. Það eru fleiri hags-
munasamtök í VSI en nokkrir út-
gerðarmenn með þrönga sérhags-
muni. Fjöldi útgerðarmanna sem
ég þekki eru valinkunnir heiðurs-
menn sem vilja ekki sjá þetta
brask. Þau verðmæti sem fara for-
görðum í verkfallinu eru bara brot
af þeim verðmætum sem árlega
glatast í núverandi stjórnkerfi fisk-
veiða og skal þá ekki gert lítið úr
tjóni af verkfallinu. Væru sóknar-
dagar í stað aflamarks þá yrði tæp-
lega nokkru hent nema einhverju
verðlausu. Þá mætti auka afla-
heimildir strax um sama magn og
hent er í dag. Sjálfvirkt togararall
væri þá orðið allt árið og mæling á
stærð fiskistofna því stanslaus alla
daga. Breyting á stærð fiskistofna
kæmi þá fyrr í ljós og hægt að
fjölga eða fækka sóknardögum
miklu fyiT og stjórnkerfið yrði
hagkvæmara. Sóknardaga mætti
framselja. Eða millifæra. Það er
ekkert hagkvæmt við það að rass-
skellast um allan sjó í leit að ein-
hverju öðru en þorski með tilheyr-
andi olíusóun og tímasóun eins og
stór hluti togaraflotans hefur þurft
að gera undanfarin ár. Það eru allir
alltaf að forðast þorsk á fullri ferð
og reyna að veiða „eitthvað annað“.
Eg skil ekki þessa blindu og þver-
móðsku. Afturhaldssemi og ímynd-
aðir eða þröngir sérhagsmunir
virðast því miður koma í veg fyi'ir
að eðlileg umræða eigi sér stað um
lagfæringar. Enginn má hafa skoð-
un nema formaður LIU leggi
blessun sína yfir hana! Viðkomandi
er þá hundeltur með öllum ráðum.
Sjávarútvegsráðherra landsins er
mikill vandi á höndum. Ekki efast
ég um vilja hans og annarra ráð-
herra til þess að gera sitt besta
fyrir land og þjóð.
Bréf mitt endurspeglar hags-
muni fiskverkunar án útgerðar. Eg
veit að ég gæti hagsmuna margra
annarra í leiðinni. Það veldur mér
gleði og ánægju. Frjáls samkeppni
á grundvelli jafnréttis lengi lifi!
Höfundur er fiskverkandi á
Bakkafirði.
ÍSLENSKT MAL
GOTT bréf hef ég þegið frá
Lúxemborg og birti það eins og
það leggur sig. Höfundur er Run-
ólfur Sigurðsson:
„Kæri Gísli.
Sennilega lesa fáir Moggann
betur en Islendingar erlendis og
á það einnig við um gömul blöð.
Mig minnir að fárast hafi verið í
þættinum um orðið aðili. í les-
endabéfi í Mogganum frá í októ-
ber sl. er kvartað yfir lélegri
fréttamennsku á Stöð 2 vegna
einhvers trúarrugls, og er í því
sambandi nefnt orðið aðildaraðili
sem mér finnst öllu verra.
Nú, í Mogganum 31.12. skiptu
svo og svo mörg verðbréf um
hendur, en hafa verðbréf hendur?
Á leið minni frá Islandi leit ég
á auglýsingaskjá í Leifsstöð. Þar
stendur LEIFSTÖÐ.
Undajifarið hef ég heyrt ung-
linga á íslandi segja: spáðu í því.
Annars er hér allt gott að
frétta, nema hvað hún Þórunn
mín hefur áhyggjur af þolmynd-
inni, sbr. „það var sagt mér“, sem
heyrist æ oftar, auk þess sem
hún telur að viðtengingarháttur-
inn sé ýmist ónotaður eða ofnot-
aður, t.d. „ef þetta sé erfitt".
Ættum við kannski að láta
tunguna fljóta og finna sinn far-
veg líkt og peningamennirnir
segja um aurana?
Kveðja frá Moseldal.
P.s. Er rétt að segja: Ég sakna
þess að sjá hann ekki? Eins:
Hvað er orðið af gamla góða ís-
lenska orðinu vinnukona, sem
auk þess að fara vel í munni felur
í sér verklýsingu? Hvers vegna
hefur franska orðskrípið „Au pa-
ir“, sem fer illa í munni og enginn
skilur, fest sig í sessi hjá okkur.“
Umsjónarmanni þykir vænt
um, þegar íslendingar erlendis
láta sér annt um móðurmálið.
Skal nú reynt að víkja að flestum
efnisatriðum í bréfi Runólfs, en
þó ekki alltaf í sömu röð og hjá
honum:
a) Um orðið aðili vísa ég til dæm-
is til síðasta þáttar (938).
b) Auðvitað er kauðalegt að tala
um að verðbréf skipti um hendur.
Líklega erlend áhrif.
c) Stöðin mun heita Leifsstöð
(eignarfallssamsetning), og þá
skal fara rétt með nafnið.
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
939. þáttur
Annað mál er hitt, að stofn-
samsetningin „Leifstöð“ er mál-
fræðilega gild.
d) Hóti betra er að spá í eitthvað
en spá í einhverju.
e) Þolmyndin „það var sagt mér“
er ekki röng, þó fallegra væri að
segja mér var sagt. Þetta bygg-
ist á því að sögnin að segja stýrir
bæði þolfalli (það) og þágufalli
(mér). Aftur á móti er rangt að
segja: „það var barið mig“, vegna
þess að berja stýrir í þessu sam-
bandi aðeins þolfalli. Rétt væri:
Eg var barinn.
f) Áhyggjur Þórunnar vegna við-
tengingarháttarins eru hins veg-
ar fullkomlega réttmætar. Hann
lætur mjög undan síga, og væri
óskaplegt tjón, ef hann hyrfi.
Takið eftir hvað orðmyndin hyrfi
er falleg. Hitt er líka rétt, að við-
tengingarháttur á ekki heima í
„ef-setningum“ í nútíð, „ef hann
sé“, fyrir ef hann er.
g) „Ég sakna þess að sjá hann
ekki“ er ekki gott. Betra væri:
Mér leiðist (þykir vont) að sjá
hann ekki.
h) Orðið vinnukona hefur ekki
þótt fínt og vísar auk þess til
gamalla samfélagshátta. Heitið
er á lesendur að finna eitthvað
nýtt og gott í staðinn fyrir „Au
pair“.
i) Við eigum ekki að láta „tung-
una fljóta“. Á henni má ekki
verða gengisfall. En hvernig væri
annars að láta próf. Jón G. Frið-
jónsson svara spurningunni, eins
og hann gerir í Lesbók 3. janúar:
„Tungumál breytast í tímans
rás og málkennd og málvenja
ræður hvaða breytingar ná að
festa rætur. Sjálfum finnst mér
rétt að sýna íhaldssemi í málfars-
legum efnum. Óþarft er að taka
öllum breytingum tveim höndum.
Besti kosturinn er þó að mínu
mati sá að reyna að skýra breyt-
ingarnar og tefla fram dæmum,
málnotendur kveða síðan upp
sinn dóm.“
★
I framhaldi af því sem sagði í
þætti 937, er þessa að geta:
I Flugorðasafni (ritstjóri
Jónína Margrét Guðnadóttir) er
að finna orðið flugrekandi (flt.
flugrekendur) og nýyrði eftir
Þórð Örn Sigurðsson, flugvernd
(e. aviation security), en það er
skilgreint: „varúðarráðstafanir,
einkum á flugvöllum, í því skyni
að vernda almenningsflug gegn
ólögmætum afskiptum, svo sem
flugránum og sprengjuhótun-
um.“
Þá er þar m.a. að finna annað
nýyrði Þ.Ö.S., minna þekkt, flug-
vallarvirkt (e. facilitation), skil-
greint: „Hvers kyns þjónusta
sem viðkemur afgreiðslu flugvéla
og farþega á flugvöllum, einkum
millilandaflugvöllum, s.s. viðgerð-
ir og áfylling eldsneytis, tollaf-
greiðsla, vegabréfaskoðun
o.s./rv.“
Áburð og ljós og aðra virkt/
enginn til þeirra sparði, sagði
skáldið.
★
Einhver vitlausasta bók um
Island er eftir Dithmar Blefken
nokkurn, sem sagðist hafa verið
hér 1563. Islendingar launuðu
honum því, að yrkja um hann níð.
Þetta er ein vísan:
Dithmar dári réttur,
Dithmar lyga pyttur,
Dithmar dreggja pottur,
Dithmar frjósi og svitni,
Dithmar drussi sléttur,
Dithmar innan slitni,
Dithmar drafni og rotni,
Dithmar eigi rythmum.
(Höfi ókunnur; dróttkvætt.)
★
Salómon sunnan sendir:
Þeir kölluðu ‘ann klaufa á dröfn,
en Kolbeinn minn paufar við Sjöfn
uppiálandi,
þótt illt þar af standi, -
og í annarra Raufarhöfn.
★
Skilríkir menn höfðu skrifað í
minnisbók: „Viðmælandi í útvarpi
kl. 7.36 30. jan. 1998 sagði: Guð
varð að senda sérstakan aðila ...“
Umsjónarmaður hafði hingað til
trúað að Kristur slyppi við að
verða aðili, en engu virðist að
treysta í þessu efni.
Áuk þess sást umsjónarmanni
yfir tvær villur í næstsíðasta
þætti. Skakksettum varð „stakk-
settum" í vísu sr. Jóns á Bægisá,
og vegna galla í handriti varð
sögnin að rypta að „reypta“.
Beðist er velvirðingar á þessu.
Kristinn Pétursson