Morgunblaðið - 07.02.1998, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 7. FEBRÚAR 1998 49
ferðar. í sjoppunni í Skarði var
snaggaralegur maður að afgreiða
„gos í gosinu“. Sagðist vera bróðir
Dúnu í Hvammi og hreppstjóri
sveitarinnar. Kona sín, hún Dóra,
væri nú af sjálfu Sæmundarkyninu
eins og hann afi minn í
Tryggvaskála og væri ég því guð-
velkominn að Skarði dag og nótt,
hvenær sem væri ársins. Gekk það
eftir og nú var ég lagstur uppá
Landsveitina alla.
Sæmundarkynið eða Lækjar-
botnaættin sór sig í sveitina og
reyndist ættrækin í meira lagi.
Blásið var til ættarmóts og undir-
búningsfundur haldinn á Borginni.
Þá sá ég Kára frænda minn fyrst.
Kraftmikinn, hugumstóran, dríf-
andi og skemmtilegan. Nákvæm-
lega eins og Sæmundur í bankan-
um, Runólfur í Blossa og allar þess-
ar elskur, sem komu þessu öUu af
stað. 30 ár af ættarmótum eru
nefnilega vægast sagt meiriháttar.
Yngsti bróðir Kára, Haraldur hjá
SH, var uppeldisbróðir mömmu og
voru þau bræðrabörn. Þórður
sterki, faðir þeirra, lést frá öllum
barnahópnum sínum rúmlega fer-
tugur og var yngsta bamið Þórunn
skírt við kistu fóður síns, en Halli
sendur austur í Tryggvaskála.
Mamma þeirra, Katrín Pálsdóttir,
bað Reykjavíkurborg um styrk til
þess að taka kostgangara og fram-
fleyta barnahópnum sínum þannig.
Slíkt flokkaðist þó undir ölmusu og
hefði kostað hana kosningaréttinn.
Katrín stofnaði frekar nýjan flokk,
vann kosningarnar og var reyndar
farin að stjóma höfuðborginni sjálf
með nöfnum sínum nokkru seinna.
Kári var tekinn úr skóla og hjálp-
aði nú mömmu sinni við að koma
systkinum sínum til manns. Dreif
sig svo í rafvirkjanám seinna og
reyndar vélstjóranám líka og öðlað-
ist tvöföld réttindi. Átti svo meira
að segja fínustu bílana í Hafnar-
firði, þegar fjölskyldan bjó á Stekk.
Kári fékk Sverri Sæmundsson til
þess að taka saman niðjatal okkar
Lækbytninga og gaf rafhitun í
Skarðskirkju svo hægt var að
kaupa nýtt orgel. Síðan var kirkjan
máluð og hafin mikil skógrækt í
Skarðsfjalli í samvinnu við Land-
P'æðsluna. Alltaf hlýddu Lækbytn-
ingar kalli ættarlaukanna í þörf
störf, svo ekki sé minnst á öll ætt-
armótin. Það síðasta í sumar, þegar
600 manns mættu á Laugarlandi.
Kári hafði mikla unum af hestum
og hrossarækt, og ósjaldan sást bfll
koma með hestakerru í togi heim
að Skarði til fundar við Guðna
hreppstjóra um bestu stóðhesta
landsins fyrir hryssumar í
kerrunni.
Sá, sem þekkir sanna ást, verður
öðrum eftirlæti og fordæmi. Þórður
sterki og Katrín borgarfulltrúi
elskuðu barnahópinn sinn stóra af
öllu hjarta og þótt örlögin yrðu
mótdræg og Þórður létist á besta
aldri og þrjú barnanna í frum-
bemsku, þá tókst Katrínu að koma
hinum níu til manns og þroska.
Kára þótti undurvænt um foreldra
sína og hjálpaði móður sinni við
uppeldi systkinanna. Ást hans á
konu sinni og bömum var líka öll-
um augljós og oft undurrómantísk í
tjaldútilegu á ættarmótum í sveit-
inni sinni fögm. Allur niðjahópur-
inn dáði hann og fylgdi honum í hví-
vetna. Hann var foringinn og for-
dæmið, sem smitaði svo yfir til ætt-
mennanna.
Dulmagn sveitarinnar birtist í
mörgu, t.d. ættrækni og hláturmildi
í góðum hóp. Sveitin er líka vett-
vangur félagsskaparins við yndis-
lega ferfætlinga, þar sem ungur
drengur er kominn með hundinn
sinn út í hestagirðingu, þegar ör-
lögin era hörð og veröldin öll er
hranin yfir hann. Þá veit guð al-
máttugur að blíða snoppunnar og
tryggðin í hundsauganu er líka
upprisan og lífið.
Eg votta eftirlifandi eiginkonu
mína dýpstu samúð, sem og börn-
unum og barnabörnunum, ættingj-
um og vinum öllum. Guð ástar og
gleði leggi Kára frænda minn sér
að hjarta.
Guðlaugur Tryggvi Karlsson.
Alltaf fjölgar tryggum og
traustum vinum mínum, utan fjöl-
skyldunnar, sem hverfa mér sjón-
um af þessu tilverustigi, yfir móð-
una miklu og nú síðast Kári Þórð-
arson. Það fer að verða hálf ein-
manalegt hérna megin grafar, ef
þessi þróun heldur áfram.
Liðin eru hartnær 45 ár síðan
leiðir okkar Kára lágu saman,
kynntist honum fyrst fyrir tilstilli
bróður míns Árna, en þeir voru um
árabil samherjar (makkerar) í
Bridgefélagi Hafnarfjarðar. En
eftir að Kári var skipaður rafveitu-
stjóri á Suðumesjum og flutti með
fjölskyldu sína til Keflavíkur og
settist að á Kirkjuvegi 5 þar í bæ,
efldist vinátta okkar hratt og ör-
ugglega. Brátt urðum við heima-
gangar hvor hjá öðrum, ef svo má
að orði komast.
Kári hafði mörg áhugamál og
var einn af frumkvöðlum Hitaveitu
Suðurnesja, en í tómstundum hafði
hann yndi af að fletta spilum og
segja má, að þau hafi átt drýgstan
þátt í að treysta og viðhalda okkar
löngu vináttu. Tveir einir gátum
við áður fyrr setið tímunum saman
og spilað piquet, allt að átta til tíu
tíma í lotu, en er við gerðumst
„gamlir“, fannst okkur nóg að sitja
við þessa skemmtun okkar í eina
til tvær stundir í senn. Elskulegar
eiginkonur okkar sýndu okkur ein-
stakt umburðarlyndi á þessum
stundum og veittu vel í mat og
drykkjum.
Skaphöfn Kára var einstök,
hann stóð fast á skoðunum sínum
um menn og málefni, en átti erfitt
með að kyngja því, ef hann hafði á
röngu að standa, sem að mínu mati
kom ekki oft fyrir. Við ræddum
eiginlega aldrei um æskudaga okk-
ar og var sem hann vildi gleyma
allri fátæktinni, sem hann ólst upp
við og vera má að þess vegna hafi
hann haft vilja og metnað til að
slíkt henti ekki hans eigin fjöl-
skyldu síðar á ævinni. Með dugn-
aði og útsjónarsemi, tókst honum
að búa sinni fjölskyldu annað og
betra hlutskipti en það, sem hann
sjálfur ólst upp við í æsku. Þau
Knstín og Kári eignuðust átta
böm, sem öll fengu góða menntun
og komust vel til manns. Kristín
studdi alla tíð vel við bakið á
manni sínum og lét alltaf að vilja
hans í einu og öllu, eftir því sem ég
best veit.
Síðustu árin átti vinur minn við
erfið veikindi að stríða, fótamein,
sem erfitt var að ráða bót á. Hann
var ýmist heima eða á sjúkrahúsi
og reyndi ég að heimsækja hann
eins oft og kostur var. Virtist
hann lifna allur við er ég birtist og
er hann var heima við, tókum við
að hans ósk gjarnan í spil, þótt
hann væri svo máttfarinn, að hann
gat vart haldið á spilunum með
góðu móti. Einnig heimsótti ég
hann oft í sjúkrahúsið, en í stað
þess að taka í spil þar, ræddum
við saman og gerði ég allt hvað ég
gat, til að hughreysta hann og
stappa í hann stálinu, þótt það
bæri ekki tilætlaðan árangur, er
fram í sótti. En er ég kom til hans
tveim dögum fyrir andlátið, gat ég
ekki setið við rúm hans nema í tíu
mínútur, hafði þá á tilfinningunni,
að „lokaspretturinn“ væri hafinn
og treysti mér ekki til að horfa
upp á, hvernig fyrir honum var
komið.
Margt og mikið væri hægt að
rita um Kára Þórðarson, en vegna
rúmleysis í blaðinu, verða þessi fá-
tæklegu orð mín að duga. Meðan
ég enn stend uppréttur, mun ég
ætíð eiga margar góðar minningar
um samverustundir okkar, sem
alla tíð vora friðsamar og
skemmtilegar.
Að lokum votta ég aðstandend-
um Kára mína dýpstu samúð og
þakka þeim fyrir mikinn og góðan
hlýhug í minn garð, sér í lagi
Kristínu, sem umgekkst mig ávallt
sem einn af fjölskyldumeðlimun-
um. Megi vinur minn hvíla í friði
um ókomin ár og aldir.
Sigurgeir Þorvaldsson,
Keflavík.
+ Helga Óskars-
dóttir var fædd
á Heijólfsstöðum í
Laxárdal í Skaga-
firði 22. janúar
1901. Hún andaðist
á Dvalarheimili
aldraðra á Sauðár-
króki 27. janúar
síðastliðinn. For-
eldrar hennar voru
hjónin Sigríður
Hallgrímsdóttir og
Óskar Þorsteinsson
er síðast bjuggu í
Kjartansstaðakoti á
Langholti. Helga
var næstelst ellefu systkina sem
til aldurs komust, en þau voru:
Laufey, f. 2. júlí 1898, húsfreyja
á Snæfellsnesi, látin. Steingrím-
ur, f. 1. maí 1903, lengstum
bóndi á Páfastöðum á Lang-
holti, látinn. Petrea, f. 30. júní
1904, húsfreyja á Hóli í Sæ-
mundarhlíð. Sigurður, f. 6. júlí
1905, bóndi í Krossanesi í Vall-
hólmi, látinn. Ingibjörg, f. 20.
desember 1906, látin. Margrét,
f. 1. júlí 1908, látin. Vilhjálmur,
f. 18. október 1910, síðast bú-
settur á Sauðárkróki. Skafti, f.
12. september 1912, bóndi á
Kjartansstöðum á Langholti,
látinn. Ármann, f. 1. janúar
1914, bóndi á Kjartansstöðum.
Guttormur, f. 29. desember
1916, fyrrum gjaldkeri KS á
Sauðárkróki. Uppeldisbróðir
Helgu er Ragnar Örn, f. 7. októ-
ber 1921, húsasmiður í Reykja-
vík. Helga stundaði nám við
Kvennaskólann á Blönduósi í
tvo vetur. Um aðra skólagöngu
var ekki að ræða.
Svo ótal margt kemur upp hug-
ann þegar rifja á upp samskipti sem
ná jafn langt aftur og minni mitt
hrekkur til. Hún amma mín var
alltaf til staðar og mér þótti svo
ósköp vænt um hana. Sem lítill
ömmustrákur í sveit velti ég þessu
ekkert fyrir mér, ég var ömmu
minni stundum erfiður og fannst
hún hafa ýmsar áhyggjur af mér og
athafnasemi minni sem vora mesti
óþarfi. Hún vildi alltaf að ég væri
með húfu á hausnum. Ég vildi aldrei
vera með húfu. Samt vissi ég að hún
hafði misst lítinn dreng úr heila-
himnubólgu. En strákurinn ég, velti
samhenginu þarna á milli ekkert
fýrir sér og skildi það ekki. Löngu
síðar, þegar ég var sjálfur orðinn
faðir, skildi ég samhengið mætavel
og sé eftir því að hafa ekki sett húf-
una á mig oftar.
I minningunni um ömmu mína
verður alltaf sumar og líklega hefur
hún amma haft meiri áhrif á uppeldi
mitt en ég get gert mér grein fýrir í
fljótu bragði. Allt voru það góð
áhrif. Amma kenndi mér bænir sem
reyndust haldbesta vörnin gegn
myrkfælninni sem fylgdi mér fram á
unglingsár. Ég sé fyrir mér mynd af
ömmu að mjólka hana Gránu sína í
blárósóttan bolla og rétta litlum
dreng spenvolga mjólkina. Þetta var
ekki einstakt tilfelli, ekki smökkun
borgarbarnsins á sveitamjólk með
tilheyrandi grettum, heldur hluti af
daglegu bauki okkar ömmu minnar
sumar eftir sumar á áranum milli
1960 og 70.
Amma var fædd um aldamótin og
bjó í Skagafirði alla tíð. Hún var
húsmóðir, móðir og amma á ramm-
íslenska vísu alla sína löngu ævi og
rækti það hlutverk eins og svo
margar aðrar konur af sömu kyn-
slóð, hávaðalaust. Hún var mann-
eskja sem bar ekki áhyggjur sínar á
torg og aldrei varð ég var við að
henni yrði skapbrátt eða lægi illt orð
til nokkurs manns. Tilfinningalegt
ríkidæmi sitt kaus hún að sýna í
væntumþykju sinni og stöðugri vak-
andi umsjón með börnum sínum,
bamabörnum og ekki síst barna-
barnabörnum.
Amma hélt andlegu og líkamlegu
þreki sínu vel fram yfir nírætt og
settist ekki að á Dvalarheimili aldr-
Árið 1925 giftist
Helga Margeiri
Jónssyni, f. 15.
október 1889, d. 1.
mars 1943, kenn-
ara og bónda á Ög-
mundarstöðum í
Skagafirði. For-
eldrar hans voru
Jón Björnsson
bóndi á Ögmundar-
stöðum og Kristín
Steinsdóttir. Helga
og Margeir eignuð-
ust fimm börn. Þau
eru: Hróðmar,
bóndi á Ögmundar-
stöðum og fyrrum skólastjóri í
Staðarhreppi, kvæntur Asdisi
Björnsdóttur. Jón Helgi, sem
lést árið 1932 á fjórða ári. Mar-
grét Eybjörg, félagsráðgjafi og
deildarsfjóri, gift Siguijóni
Björnssyni prófessor. Jón Krist-
vin, sagnfræðingur og skjala-
vörður á Þjóðskjalasafni ís-
lands. Sigríður, húsfreyja í
Reykjavík, gift Þorsteini Sig-
urðssyni blikksmið. Sonur Mar-
geirs af fyrra hjónabandi og
uppeldissonur Helgu var Frið-
rik Lúther, skólastjóri á Sauð-
árkróki. Hann er nú látinn. Eft-
irlifandi kona hans er Alda Ell-
ertsdóttir.
Helga hélt áfram búskap á Ög-
mundarstöðum eftir lát manns
síns uns sonur hennar og
tengdadóttir tóku við búi.
Helga tók mikinn þátt í starfi
Kvenfélags Staðarhrepps og
var heiðursfélagi þess.
Utför Helgu verður gerð frá
Reynistaðakirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 14.
aðra á Sauðárkróki fýrr en líkamlegt
þrek hennar leyfði ekki annað fyrir
fáeinum árum. Hún hélt andlegu
þreki og hafði fótavist nánast fram á
síðasta dag. Innst inni trúði ég því að
hún yrði elsta kona á íslandi. Sjálf
talaði hún um að þetta væri orðinn
hár aldur og kannski alveg nægileg
jarðvist. Ég bið ömmu mína að hvíla
í friði og ganga á guðs vegum.
Hávar Sigurjónsson.
í dag verður amma mín elskuleg
til grafar borin. Hún hafði lifað í níu-
tíu og sjö ár þegar hún hvarf frá
okkur á friðsælan og átakalausan
hátt. Ég veit að nú hefur hún sam-
einast foreldram sínum, eiginmanni
og litla syninum sem hún missti.
Amma mín fæddist ári eftir alda-
mótin og hafði lifað ólíka tíma. Hún
hafði alltaf sérstakt dálæti á þeim
stað, Hamarsgerði í Lýtingsstaða-
hreppi, þar sem bernskuheimili
hennar var. Síðast nú í sumar fór ég
um þær slóðir og spjallaði um það
við ömmu. Þá var staðurinn og um-
hverfið svo lifandi í minningunni að
hún gat sagt mér sögur af sér og
systkinum sínum og lýst umhverfinu
ljóslifandi. Það er erfitt fýrir nú-
tímafólk að gera sér í hugarlund
hvemig var að alast upp í lítilli torf-
baðstofu með tíu systkinum. Þrátt
fyrir lítil efni er ég viss um bernska
ömmu minnar var hamingjusöm.
Þannig talaði hún oft um uppvaxtar-
árin og foreldrana sem henni þótti
afar vænt um. I minningu ömmu
minnar var samband þeirra ástríkt
og það hefur bætt upp þröngan kost.
Amma mín var alla ævi sína ákaf-
lega nægjusöm kona og gerði litlar
kröfur fýrir sjálfa sig. Hún var mjög
trygglynd og henni lá aldrei illt orð
til nokkurs manns. Ég trúi því að
þessar dyggðir hafi verið í hávegum
hafðar á bernskuheimilinu.
Líf hennar mótaðist af hlutverk-
inu sem móðir og amma. Þess fékk
ég ríkulega notið. Þegar ég var
þriggja ára gömul kom hún alla leið
til Danmerkur til þess að gæta mín.
Við rifjuðum oft upp þá sæludaga,
sem hún mundi reyndar betur eftir
en ég. Löngu seinna þegar hún var
orðin áttræð heimsótti hún mig til
MINNINGAR
HELGA
ÓSKARSDÓTTIR
Danmerkur. Fleiri utanlandsferðir
fór hún ekki um ævina. Þær urðu
aftur á móti margar ferðirnar sem
ég fór í Skagafjörðinn til þess að
dvelja hjá henni sumarlangt. Mínar
bestu bernskuminningar eru einmitt
frá sveitadvölinni hjá ömmu minni.
Á vorin hlakkaði ég alltaf mikið til
að komast í sveitina. Á Ögmundar-
stöðum var á þessum áram margt
fólk og margir krakkar á sumrin.
Þar var margt brallað og leikið sér.
Sveitastörfin vora mannfrek og erfið
á þessum áram og við krakkarnir
tókum þátt í þeim. Það var dýrmæt
reynsla að framlag okkar skipti máli
og ég hef alla ævi búið að mörgu
sem mér var kennt á þessum áram.
Amma dekraði við mig á sinn hátt
með umhyggju sinni og vemd. Dek-
ur hennar var öðravísi en nú-
tímakrakkar búa við. Hún keypti sér
ekki frið með gjöfum eða sælgæti.
Það var fólgið í návist hennar, hlýju
faðmlagi, hlustun og þátttöku 1 lífi
mínu. Af þessu gat hún gefið enda-
laust. Amma kenndi mér bænir og
vers þegar ég var hjá henni á sumr-
in. Hún miðlaði mér af trú sinni og
trausti á Jesú Krist. Mér hefur alltaf
fundist ég eiga henni barnatrúna að
þakka.
Þegar ég var lítil var mesta til-
hlökkunin að fá jólapakkann frá
ömmu. Nokkur ár í röð sendi hún
okkur systkinunum flónelsnáttfót
sem hún saumaði á okkur. Það var
sérstök lykt af þeim sem minnti á
ömmu og okkur þótti góð. Þetta var
lykt af tólgarsápu sem hún bjó til og
notaði alla tíð. Þó hún væri ekki
íhaldssöm sá hún enga ástæðu til að
hætta gömlum siðum ef þeir vora
góðir. Kannski var það sápunni að
þakka að hún hafði alla ævi tandur-
hreina og dúnmjúka húð þótt hún
hefði aldrei komist í snertingu við
nútíma snyrtivörar og krem.
Hún hafði mikla ánægju af börn-
um og þau vora miklu fleiri en ég,
barnabörnin sem fengu að njóta ást-
ríkis hennar. Á seinni árum bættust
langömmubörnin í hópinn og langa-
langömmubörnin. Hún þreyttist
aldrei á því að fá börnin í heimsókn,
heyra fréttir af þeim og skoða
myndir af þeim. Okkur þótti öllum
ákaflega vænt um hana og minning-
in um góða, ástríka ömmu mun lifa
með okkur alla tíð. Jafnvel yngstu
börnin sem kynntust henni íýrst
þegar hún var orðin háöldruð eiga
minningu um blíða og örláta
langömmu.
Blessuð sé minning hennar.
Helga Siguijónsdóttir.
Helga dáin! - Minningarnar frá
Ögmundarstöðum streyma fram frá
þeim sumram sem ég var þar í sveit.
Fyrst með móður minni árs gamall
og síðan var ég þai' allt til 12 ára ald-
urs. Þannig var Helga mér sem önn-
ur móðir, „sveitamamman mín“.
Með sínum blíðu orðum gat hún
alltaf bent á rétta leið og hún hafði
lag á að stjórna, án þess að mikið
bæri á, allt var gert með góðvild og
virðingu. Hún var alltaf vinur
manns, hafði alltaf tíma, ef eitthvað
lá manni á hjarta og mér finnst
sumrin með henni í Skagafirði alveg
yndislegur tími. Það var alltaf nóg
að gera frá morgni til kvölds. Ég var
viss um að einhver fýlgdist með og
passaði upp á þó ég væri úti á túni
eða niður á engjum. Ég fann líka
umhyggju hennar fyrir börnum sín-
um og hvernig hún fylgdist með
þeim, hugsaði um þau og talaði um
þau við mig.
Stundum þegar við voram inni
fann ég þennan kærleika hennar
sem ég veit að kemur bara frá
hreinu hjarta, mikilli Guðstrú, auð-
mýkt og virðingu fyrir öllu sem lifir.
Dæmi um það var að ég fékk að fara
með Siggu frænku út í „gamla bæ“
að skoða fugl, líklega vængbrotna
lóu, sem hún hafði sett á spelkur og
búið um í kassa.
Ég þakka Helgu af heilum hug
fyrir sumrin á Ógmundarstöðum.
Hún var mikill Skagfirðingur í besta
skilningi þess orðs.
Ég vil votta frændfólki mínu og
aðstandendum hennar samúð mína
og virðingu.
Guð blessi ykkur öll.
Kristján Óskarsson.