Morgunblaðið - 07.02.1998, Blaðsíða 36

36 LAUGARDAGUR 7. FEBRÚAR 1998
MORGUNBLAÐIÐ

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
SAMI RETTUR
FYRIR ALLA
HÆSTIRÉTTUR hefur kveðið upp þann dóm að ís-
lenska ríkinu hafí ekki verið heimilt að synja ríkis-
starfsmanni um að fá greidd laun í mánaðarlöngu fæðing-
arorlofí er hann tók haustið 1995. Eiginkona mannsins var
einnig ríkisstarfsmaður og í umsókn hans um greiðslur í
fæðingarorlofí kom fram að hún hygðist afsala sér rétti til
fæðingarorlofsgreiðslna þennan mánuð.
I úrskurði Hæstaréttar segir að sú ákvörðun ríkisins að
hafna beiðni mannsins samrýmist ekki þeirri grein stjórn-
arskrárinnar, þar sem segir að konur og karlar skuli njóta
jafns réttar í hvívetna. Þá stríði ákvörðunin gegn ákvæðum
jafnréttislaga um að greiða skuli körlum og konum jöfn
laun og að þau skuli njóta sömu kjara í hvívetna.
Friðrik Sophusson fjármálaráðherra segir í Morgun-
blaðinu í gær að dómur Hæstaréttar virðist einungis ná til
karla í störfum hjá ríkinu, sem jafnframt séu kvæntir ríkis-
starfsmönnum. Svo virðist sem réttur karlsins sé afleiddur
af rétti konunnar. „Þessi staða knýr auðvitað á um það að
réttur foreldra til fæðingarorlofs sé samræmdur burtséð
frá því hver er vinnuveitandinn. Slík samræming hefur
nokkrum sinnum verið reynd en aldrei skilað árangri,“
segir fjármálaráðherra ennfremur.
Niðurstaða Hæstaréttar sýnir glögglega fram á hversu
brýnt er orðið að samræma reglur um fæðingarorlof.
Akveðið skref var tekið í lok síðasta árs er tekin var
ákvörðun um að karlar ættu rétt á tveggja vikna fæðingar-
orlofí. Það fær hins vegar ekki staðist til lengdar að réttur
hjóna til að skipta hinu lögbundna sex mánaða fæðingaror-
lofí á milli sín skuli ráðast af því hvort konan sé ríkisstarfs-
maður eða ekki.
Vilji menn tryggja jafnfrétti í reynd hlýtur réttur karla
til fæðingarorlofs að vera almennur og óháður starfí eigin-
konu. Það verður vart búið við það til lengdar að ríkis-
starfsmenn í hjónabandi skuli eiga annan rétt og meiri í
þessum efnum en hjón á hinum almenna vinnumarkaði eða
fólk í „blönduðu“ hjónabandi, þar sem annað hjóna starfar
hjá ríkinu en hitt hjá einkafyrirtæki.
Úrskurðurinn hlýtur að auki að vekja upp þá spurningu
hvort rök Hæstaréttar nái ekki jafnframt til þeirra tilvika,
þar sem fyrirtæki hafa samið við starfsfólk um að konur fái
greidd laun í fæðingarorlofí. Dómsniðurstaðan hlýtur að
varða veginn til þess, að greiðslur í fæðingarorlofi verði
óháðar kyni starfsmanns. Auðvitað er langeðlilegast að
greiðslur af þessu tagi verði samræmdar á öllum vinnu-
markaðnum og þá án þess að dregið verði úr þeim rétti
sem þegar er íýrir hendi.
SAMEINING
í FLÓA
KOSIÐ VERÐUR í dag um sameiningu fjögurra sveit-
arfélaga í vestanverðum Flóanum, Selfoss, Eyrar-
bakkahrepps, Stokkseyrarhrepps og Sandvíkurhrepps. A
þessu svæði búa nær 5.500 manns og samþykki íbúarnir
sameininguna verður nýja sveitarfélagið sjöunda stærsta
sveitarfélag landsins og það þriðja stærsta á landsbyggð-
inni. Augljóst er, að stærra og öflugra sveitarfélag getur
veitt íbúunum miklu betri þjónustu en þau geta hvert í sínu
lagi, enda er það aðalforsendan fyrir sameiningu.
Tíu manna sameiningarnefnd frá sveitarfélögunum fjór-
um kannaði kost og löst sameiningar og var niðurstaðan
sú, að hún væri í alla staði hagkvæm. Nýtt, sameinað sveit-
arfélag verður fjárhagslega öflugt og með getu til að ráðast
í framkvæmdir. Fjárhagsstaða núverandi sveitarfélaga er
ójöfn, Selfoss og Sandvíkurhreppur búa við góðan fjárhag,
en Stokkseyrarhreppur og Eyrarbakkahreppur hafa átt í
erfiðleikum vegna fjárfestinga í atvinnurekstri fyrr á ár-
um.
Sameiningarnefndin er bjartsýn á niðurstöðu kosning-
anna í dag, en vitað er um talsverða andstöðu, þótt á mis-
munandi forsendum sé. Nokkurrar óánægju gætir um þá
fjóra valkosti, sem íbúum eru gefnir um nafn á nýja sveit-
arfélaginu, Arborg, Árbyggð, Flóinn eða Flóabyggð.
Astæðulaust er að láta nafngiftina ráða afstöðu til samein-
ingar, því íbúarnir geta knúið fram atkvæðagreiðslu síðar
um nafnið geti þeir ekki sætt sig við niðurstöðuna.
Höfuðmálið fyrir íbúa þessara sveitarfélaga er það, að
svæðið verði fýsilegt til búsetu og þeir geti fengið þá þjón-
ustu, sem gerð er krafa til nú á dögum.
K
ÁRI Stefánsson er 48 ára
og var prófessor við Har-
vard-háskóla í Bandaríkj-
unum þegar hann ákvað
að stofna fyrirtæki hér á landi.
Hann útvegaði 12 milljónir dala, um
850 milljónir króna, hjá erlendum
áhættufjárfestum og 22. nóvember
1996 tók Islensk erfðagreining til
starfa. Starfsmenn voru þá 20, núna
Fleiri starfsmenn
og stærra hús
í framhaldi af þessum stóra
samningi verður starfsfólki Is-
lenskrar erfðagreiningar fjölgað á
næstu mánuðum og fyrirtækið ætl-
ar að stækka við sig á Lynghálsi 1,
þar sem það er til húsa.
Ákveðið hefur verið að bjóða út
hlutafé í Islenskri erfðagreiningu,
en ekki er búið að skilgreina ná-
kvæmlega hve mikil hlutafjáraukn-
ingin verður. Fyrirtækið fundaði
með hópi íslenskra fagfjárfesta í
september í íyrra, en að sögn Kára
og Hannesar hófust samningavið-
ræður við Hoffmann-LaRoche um
svipað leyti. „Þær tóku allan okkar
tíma, svo að hlutafjáraukningu var
frestað. Fjárfestar sýndu fyrirtæk-
inu mikinn áhuga, en við töldum
ekki skynsamlegt að ráðast í hluta-
fjáraukningu strax. Núna stöndum
við enn betur að vígi en síðastliðið
haust, svo biðin kom sér ekki illa.“
Ætlunin er að íslenskir fjárfestar
og frumkvöðlar fyrirtæk-
isins muni eiga 52% hlut í
fyrirtækinu og erlendir
fjárfestar 48%. Kári og
Hannes segjast vonast til
að fyrirtækið fari á al-
þjóðlegan hlutabréfamarkað með
tímanum. „Við höfum helst horft til
London og New York, þar sem
LJOÐAGERI
LYNGHALS
eru þeir um hundrað og næsta
haust verða þeir að líkindum um
200.
Ör vöxtur fyrirtækisins strax í
byrjun leiddi til þess að Kári sagði
stöðu sinni við Harvard upp í apríl á
síðasta ári. Það þótti mörgum hið
mesta glapræði, enda leitun að
betra starfí fyrir læknismenntaðan
mann sem vann að rannsóknum.
Kári segir hins vegar að það sé
miklu meira spennandi að vinna við
sömu rannsóknir og skapa verð-
mæti um leið, sem tryggi grundvöll
frekari rannsókna.
Hannes Smárason er hægi’i hönd
Kára og gekk til liðs við hann í byrj-
un síðasta árs. Hann er þrítugur,
lauk verkfræðinámi við Massachu-
setts Institute of Technology og síð-
an framhaldsnámi til MSc-gráðu í
stjórnunarfræði. Hannes starfaði
hjá bandaríska ráðgjafarfyrirtæk-
inu McKinsey & Company áður en
hann flutti heim.
Svissneska lyfjafyrirtækið Hoff-
mann-LaRoche er tilbúið að greiða
15 milljarða á næstu 5 árum fyrir
rannsóknarstarf Islenskrar erfða-
greiningar. Samstarf fyrirtækjanna
lýtur að rannsóknum á tólf sjúk-
dómum, fjórum hjartasjúkdómum,
fjórum á sviði geðrænna og tauga-
sjúkdóma og fjórum ónæmissjúk-
dómum. íslensk erfðagreining fær
jafnframt hlutdeild í tekjum af sölu
þeirra lyfja og greiningaraðferða
sem fundin verða upp. „Þetta er
eins konar verktakasamningur. Við
vinnum náið með þeim og fáum
hluta umsaminnar upphæðar til að
fjármagna rannsóknir okkar og
hluta þegar ákveðnum áföngum er
lokið,“ segja Kári og Hannes og ef-
ast ekki um að áætlanir fyrirtækis-
ins gangi eftir. „Lyfjafyrirtækið var
líka sannfært um að við gætum
staðið við okkar hlut, annars hefði
þessi samningur aldrei náðst.“
Fyrirtækið íslensk
erfðagreining hefurað-
eins starfað í rúma 14
mánuði, en þegar náð
umtalsverðum árangri.
Fyrir viku tókust millj-
arða samningar við er-
lendan lyfjaframleið-
anda sem jafnast á við
„einn skammt af góðær-
isloðnu“ svo vísað sé til
forsætisráðherra. í við-
tali við Ragnhildi Sverr-
isdóttur segja Kári
Stefánsson, forstjóri
fyrirtækisins, og Hann-
es Smárason, fram-
kvæmdastjóri fjármála-
og þróunarsviðs, að
fyrirtækið eigi enn eftir
að eflast.
íslenskur
meirihluti
fyrst í stað
mest reynsla hefur fengist á við-
skipti með hlutabréf í líftækniiðn-
aði. Við viljum halda meirihlutanum
núna íslenskum, á meðan við byggj-
um fyrirtækið upp, en ef fyrirtækið
fer á hlutabréfamarkað verður ekki
hægt að ráða eignarhaldi. Það er
ástæðulaust að líta eingöngu til
þess fjármagns sem þegar er í um-
ferð hér á landi, heldur reyna að fá
aukið fjármagn til landsins. Með því
að fara á hlutabréfamarkað dregst
fyrirtækið vonandi inn í hringiðu al-
HANNES Smárason, framkvæmdast
Ienskrar erfðagreiningar, og Kári S
þjóðlegra viðskipta. Við getum þá
bent á þetta íslenska íýrirtæki, sem
er byggt upp af íslendingum og al-
íslenskt í eðli sínu. Hafi erlendir
fjárfestar, sem leita fjárfestinga um
allan heim, áhuga á Islenskri erfða-
greiningu, þá skilar eignaraðild
þeirra fjármagni tO landsins. Svo
hljótum við jaíhframt að velta fyrir
okkur að skrá fyriríækið á markaði
hér.“
Þegar stai-fsfólki íslenskrar
erfðagreiningar hefur verið fjölgað
getur fyrirtækið enn bætt við sig
verkefnum. „Samningurinn við
Hoffmann-LaRoche skapar mikla
vinnu, en við eigum í viðræðum við
ýmis önnur fyrirtæki. Áhugi lyfja-
fyrirtækja á íslenskri erfðagrein-
ingu var ekki lítill fyrir samninginn
við Hoffmann-LaRoche, en hann
hefur margfaldast núna. Það á
nefnilega við um stóru lyfjafyrir-
tækin: „Þegar ein beljan mígur ..."
Ekki leitað
eftir styrkjum
I grein í bandaríska fréttatíma-
ritinu Time í september á síðasta
ári var fjallað um Islenska erfða-
greiningu. Greinarhöfundur fjallaði
um fjárfestingar í líftækni, sem
hann sagði hafa aukist að undan-
fórnu, eftir að stjórnvöld hafi, seint
og um síðir, gert sér grein fyrir
þeim hagnaði sem af slíkri starf-
semi mætti hafa. í nokkrum löndum
séu nú boðnir styrkir, skattaívilnan-
________ ir og reglugerðarbreyt-
ingar gerðar tO þess að
auðvelda þetta starf.
Hannes og Kári segja
aðspurðir, að þetta sé
ekki raunin hér á landi.
verið að ræða, enda höfum við ekki
sóst eftir henni.“
Hannes segir að stjómvöld ættu
að fliuga að styðja fyrirtæki sem
starfa á nýjum sviðum. „Ivflnanir
geta verið með ýmsu móti. Irar hafa
greitt fýrirtækjum ákveðinn styrk
fyrir hvern hámenntaðan starfs-
mann sem flytur tfl landsins, líkt og
margir okkar starfsmanna hafa
gert gagngert til að starfa hjá Is-
lenskri erfðagreiningu. Ástralir
bjóða þeim, sem fjárfesta í nýjum
iðnaði, að fá mótframlag á fjárfest-
ingu sína frá viðkomandi fylki.
Þetta eru einfaldar aðferðir, en
miklu áhrifaríkari en að veita illa
stöddum fyrirtækjum styrki; íyrir-
tækjum sem sum hver hafa fyrir
löngu sannað að þau geta ekki stað-
ið undir sér.“
Islensk erfðagreining hefur ekki
leitað eftir stuðningi af þessu tagi,
en Hannes segir að stjómvöld ættu
að átta sig á við hvað íslensk fyrh-
tæki eigi að etja í keppni við erlend
fyrirtæki um að laða tfl sín fjár-
festa.
Flytja inn fólk
Kári segir að fyrirtækið hafi þó
fengið mjög góða aðhlynningu frá
fólki innan stjórnkerfisins og nefnir
til dæmis Ólaf Ragnar Grímsson
forseta, Davíð Oddsson forsætisráð-
herra, Finn Ingólfsson iðnaðarráð-
herra og Halldór Kristjánsson
ráðuneytisstjóra iðnaðarráðuneytis-
ins, Ingibjörgu Pálmadóttur heil-
brigðisráðherra og Geir H. Haarde
formann þingflokks Sjálfstæðis-
flokksins. „Þetta fólk hefur veitt
okkur mikinn móralskan stuðning
og aðstoð við að leysa ýmsar póli-
tískar flækjur. Um fjárhagslega
fyrirgreiðslu hefur hins vegar ekki
íslensk erfðagreining ræður ekki
eingöngu í rúnir erfðaefnis, heldur
fæst einnig við innflutning. Fyrir-
tækið flytur inn fólk, vel menntaða
Islendinga sem margir hefðu ekki
snúið heim nema vegna atvinnutil-
boðs frá fyrirtækinu. „Við höfum
fengið marga góða starfsmenn frá
útlöndum, en einnig innanlands.
Fyrirtækið skapar þannig mikla at-
vinnu og ástæða er tO að benda á að
stærsti hluti greiðslu frá Hoffmann-
LaRoche fer í launagreiðslur, þetta
starfsfólk greiðir auðvitað sína
skatta og launin fara í neyslu.“
Starfsfólkið mun njóta góðs af
velgengni fyrirtækisins með öðmm
hætti en beinum launagreiðslum,
því ákveðið hefur verið að bjóða því
kauprétt á hlutabréfum í íyrirtæk-
inu. Islensk erfðagreining lánar
starfsfólkinu fyrir andvirði bréf-
anna og það lán þarf ekki að greiða
til baka fyrr en starfsfólkið selur
hlutabréfin á ný.
Þetta fyrirkomulag tíðkast víða
erlendis, tO dæmis í Bandaríkjun-
um. „Það skapar auðvitað mikla
samheldni á vinnustaðnum. Um leið
sjá menn skýrar en ella hvernig