Morgunblaðið - 28.02.1998, Blaðsíða 36

36 LAUGARDAGUR 28. FEBRÚAR 1998
MORGUNBLAÐIÐ
+
MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 28. FEBRÚAR 1998 37
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
FRUMKVÆÐI
ÞINGNEFNDA
MIKILVÆGUR þáttur í starfi Alþingis er eftirlit með
framkvæmd laga og störfum stjórnsýslunnar. Tvær
sérstakar stofnanir sinna eftirlitshlutverki á vegum
þingsins, Ríkisendurskoðun og Umboðsmaður Alþingis.
Nefndir þingsins fjalla um öll lagafrumvörp og ályktanir,
skila áliti og bera fram breytingartillögur eftir atvikum.
Löng hefð er fyrir því, að í tengslum við þá vinnu boði
þingnefndir fulltrúa félaga, hagsmunasamtaka og starfs-
menn ráðuneyta og stofnana til skrafs og ráðagerða. Þá
berst nefndum fjöldi álitsgerða og ályktana um þingmál.
Hlutverk þingnefnda hefur verið að breytast í fram-
haldi af lögum um þingsköp frá 1991, sem sett voru í
tengslum við afnám deildarskiptingar Alþingis. Þingskap-
arlögin hafa að geyma það nýmæli, að nefndir geti tekið
upp mál að eigin frumkvæði og án þess að þeim sé vísað
til þeirra af þinginu. Örfá dæmi eru um það allra síðustu
árin, að þingnefndir hafa sjálfar tekið upp mál til umfjöll-
unar. Má þar nefna umfjöllun umhverfisnefndar um um-
hverfisáhrif álverksmiðjunnar í Hvalfirði. En segja má,
að þessi þáttur í störfum þingnefnda sé enn í mótun.
Dæmi um þetta frumkvæði er sú ákvörðun efnahags-
og viðskiptanefndar, að boða á sinn fund aðila er tengjast
ógildingu Samkeppnisstofnunar á kaupum Myllunnar-
Brauðs hf. á Samsölubakaríi. Auk forsvarsmanna þessara
fyrirtækja og Samkeppnisstofnunar eru boðaðir á fund
nefndarinnar fulltrúar stórmarkaða og Neytendasam-
taka. Vill nefndin fá milliliðalaust upplýsingar um stöðu
mála. Varaformaður nefndarinnar, Agúst Einarsson, seg-
ir nefndina ekki vera að leggja neinn dóm á atburðarás-
ina. En hún hafi komið að lagasetningunni um Samkeppn-
isstofnun á sínum tíma, sem ætlað sé að tryggja sam-
keppni og vernd neytenda. „Atburðarásin nú er sérstök,“
sagði Agúst, „vegna þess að kaupin virðast mynda einok-
unaraðstöðu gagnvart stórmörkuðum, en þrátt fyrir það
eru fjölmörg önnur fyrirtæki, sem framleiða og selja
brauð.“
Það hlýtur að vera af hinu góða, að þingnefndir fylgist
vel með lagaframkvæmd og leiti leiða til úrbóta sé hún
ekki í samræmi við ætlan Alþingis eða einhverjir ófyrir-
séðir annmarkar reynist á löggjöfinni. í þessu sambandi
er ástæða til að hvetja þingnefndir til að fá til umfjöllunar
reglugerðir, sem ráðherrum er heimilt að gefa út, til að
ganga úr skugga um, að þær séu í samræmi við lögin, sem
þær eiga að byggjast á. Dæmi eru um það, að svo hafi
ekki verið. Einstaka sinnum síðustu árin hafa drög að
reglugerðum fylgt lagafrumvörpum og því farið jafnhliða
til umfjöllunar í þingnefnd. Þau vinnubrögð eru til fyrir-
myndar.
STÓRMARKAÐUR
MEÐ RAFTÆKI
IDAG verður opnaður í Smáranum í Kópavogi nýr stór-
markaður með raftæki, ELKO. Stórmarkaður þessi er
að erlendri fyrirmynd, Elkjöb, stærstu verzlunarkeðju
Norðurlanda á sviði raftækja fyrir heimili. ELKO býðpr
að sögn lægra vöruverð en hingað til hefur þekkzt á ís-
landi og finni viðskiptavinur ELKO sömu vöruna ein-
hvers staðar annars staðar á lægra verði, býðst verzlunin
til að endurgreiða mismuninn.
íslenzkir neytendur hafa reynslu af því, að samkeppni
stórmarkaða í matvælasölu hefur leitt til lægra vöru-
verðs. Nú er slík samkeppni augljóslega að verða til í
sölu á raftækjum og mun það áreiðanlega leiða til um-
talsverðra verðlækkana á næstu vikum og mánuðum á
þessum vörum.
Stórmarkaðir almennt hafa stuðlað að lækkuðu vöru-
verði hér innanlands og því er fagnaðarefni, þegar þeir
færa út kvíarnar og hefja verzlun á nýjum sviðum. Vel
má vera, að slíkir verzlunarhættir eigi eftir að ryðja sér
til rúms á fleiri sviðum t.d. í verzlun með fatnað. Að vísu
má segja, að bæði Hagkaup og fleiri aðilar hafi stigið
skref í þá átt en þó tæpast í svo ríkum mæli að leitt hafi
til jafn almennra og mikilla verðlækkana og gera má ráð
fyrir á raftækjum.
I
n
a
ii
1
ERÐUST spænskir hægri-
menn sekir um alvarlega aðför
lýðræðinu fyrir þingkosn-
ingarnar á Spáni í marsmánuði
1996 eða var um að ræða eðli-
legt bandalag stjórnarandstöðuaflanna í
frjálsu ríki? Þessi spurning hefur komist
upp á homskákina í spænskri þjóðmála-
umræðu á undanfömum vikum eftir að
fymam ritstjóri spænska dagblaðsins
ABC skýrði frá því að hann hefði átt fundi
með ýmsum áhrifamönnum fyrir kosning-
arnar 1996 til að samræma herferð gegn
Felipe González, þáverandi forsætisráð-
herra og leiðtoga Sósíalistaflokksins
(PSOE). Gonzalez tapaði kosningunum
naumlega eftir að hafa gegnt embætti for-
sætisráðherra í tæp 14 ár og minnihluta-
stjóm Þjóðarflokksins tók við valda-
taumunum.
Mikla athygli vakti á Spáni er Luis María
Anson, fyrrum ritstjóri ABC og núverandi
forstjóri Televisa-fyrirtækisins, skýrði frá
því í viðtali við tímaritið Tiempo nú í febrú-
armánuði að hann hefði átt fundi með öðr-
um hægrisinnuðum fjölmiðlamönnum og
áhrifamönnum í spænsku fjármálalífi í því
skyni að binda enda á valdaferil González
og Sósíalistaflokksins, sem hafði verið við
völd á Spáni frá árinu 1982. í viðtali þessu
sagði Anson að þessir menn hefðu ekki séð
að unnt yrði að sigra González „með annars
konar vopnum" í kosningunum. Hefðu þeir
því komið saman til að samræma aðgerðir
gegn íákisstjóm sósíalista, sem stóð þá
mjög höllum fæti vegna fjölmargra alvai--
legra spillingarmála, sem upp höfðu komið í
valdatíð hennar. Anson sagði að þessir
menn hefðu ekki getað hugsað sér að
González gerðist öllu þaulsetnari í stól for-
sætisráðherra og hefði verið vísað til þess
að einræðisherrann Francisco Franco hefði
stjómað Spáni í 40 ár.
I viðtalinu sagði Anson að nauðsynlegt
hefði reynst „að stofna ríkinu í hættu“ til
að binda enda á valdaferil González en út-
skýrði þau orð sín ekki nánar. Þau hafa á
hinn bóginn verið túlkuð á þann veg að að-
gerðum þessum gæti hafa lyktað með ein-
hvers konar valdaráni. Hafa verið settar
fram getgátur um að þessar hugmyndir
hafi beinst gegn sjálfu konungdæminu.
Anson bætti hins vegar við að ekki hefði
verið um „samsæri" að ræða heldur „að-
gerð til að áreita og fella stjórnina". Vita-
skuld hefði í þessu tilfelli verið um að ræða
aðgerð af hálfu stjórnarandstöðuflokksins
þ.e. Þjóðai'flokks Josés Marías Aznars, nú-
verandi forsætisráðherra Spánar.
Margt er óljóst um fundi þessa og An-
son hefur ekki látið uppi hversu margir
þeir voru og nákvæmlega hvernig þeir
komust á. Yfirlýsingar hans eru sömuleiðis
óljósar og á köflum misvísandi. Þetta hef-
ur ekki orðið til að lægja öldurnar og hafa
spænsk dagblöð haldið uppi harðri gagn-
rýni allt eftir því hvora fylkinguna þau
styðja í deilumáíi þessu.
Þjóðþekktur
andstæðingur sósialista
Anson er þjóðþekktur maður á Spáni.
Hann var sem ritstjóri einn ákafasti and-
stæðingur Sósíalistaflokksins og skrifaði á
ámm áður greinar um stjórnmál sem nú
þættu undarlegar sumar hverjar og fjöll-
uðu gjarnan um „hina sósíalísku hættu“ og
samsæristilhneigingar marxískra undir-
róðursafla. Anson hefur hins
vegar notið virðingar fyrir
framlag sitt til spænskrar fjöl-
miðlunar og menningar. Þannig
tók hann nýlega sæti í Hinni
konunglegu spænsku akademíu
(La Real Academia de la
Lengua Espanyola) sem er æðsta viður-
kenning sem menningarblys geta hlotið á
Spáni.
Samsæri eða rannsóknar-
blaðamennska?
Anson, sem var ritstjóri ABC, sem er til
hægri í spænskum stjórnmálum, sagði í
viðtalinu við Tiempo að fundirnir hefðu að
öllu jöfnu verið haldnir á skrifstofu hans.
Auk hans hefðu sótt þá þeir Pablo Sebasti-
án, ritstjóri E1 Independiente, José Luis
Guitérrez, ritstjóri Diaiio 16, Manuel
Martín Ferrand, forstjóri Antena 3-sjón-
varpsstöðvarinnar, Antonio Herrero, yfir-
maður útvarpssviðs Antena 3 og Pedro J.
Ramírez, ritstjóri stórblaðsins E1 Mundo.
Taka ber fram að allir þessir menn hafa
neitað því að nokkuð vafasamt hafi farið
fram á fundum þessum. Nokkrir þeiri’a
hafa látið að því liggja að Anson vilji af
einhverjum ástæðum, t.a.m. vegna heldur
dræms gengis sem ritstjóri ABC og for-
stjóri Televisa, upphefja sjálfan sig og láta
líta út fyrir að hann hafi verið þess megn-
ugur að koma stjórn Sósíalistaflokksins
Eðlilegt bandalag eða
samsæri gegn lýðræðinu?
Varð ekki
sigraður
„með öðrum
vopnum
frá. Dagblaðið E1 Mundo birti hinn 23.
febrúar sérlega harðorðan leiðara þar sem
blaðið neitaði því með öllu að hafa tekið
þátt í einhvers konar „samsæri" gegn
Felipe González. í þessari grein er látið að
því liggja að yfirlýsingar Ansons séu blá-
ber hugarburður. Blaðið hafi hins vegar á
þessum árum birt ítarlegar greinar um
hneykslismál þau sem Sósíalistaílokkurinn
var flæktur í. Þar hefði verið um að ræða
vandaða rannsóknarblaðamennsku, sem
blaðið hafi innt af hendi til að gegna skyld-
um sínum við iesendur. E1 Mundo neitar
því á hinn bóginn ekki að fundir þessir hafi
farið fram.
„Sjálfsagðar aðgerðir"
I viðtölum sem Anson hefur veitt eftir
að málið komst í hámæli hefur hann breytt
nokkuð framburði sínum. Nú gerir hann
greinarmun á fundum sem hann átti með
stjómendum annarra fjölmiðla og sjálfri
herferðinni gegn stjórn González. Hann
segir að á fyrmefndu fundunum hafi aldrei
neinn fulltrúa Þjóðarflokksins verið við-
staddur. Þar hafi menn einfaldlega komið
saman til að fordæma þá „spillingu, vald-
níðslu og glæpamennsku" sem stjóm sósí-
alista hefði gerst sek um. González hafi
ekki tapað kosningum sökum þessa þrýst-
ings heldur vegna þeirrar stefnuskrár sem
Þjóðarflokkurinn hafi boðið fram og vakið
hafi „nýja von“ á meðal Spánverja. Sér-
lega „hæfur og yfirvegaður“ leiðtogi
flokksins, þ.e. José María Aznar, hafi náð
að vinna traust þjóðarinnar auk þess sem
ríkisstjórnin hafi gerst sek um margvísleg
mistök fyrir kosningarnar 1996. „Aðgerð-
ir“ stjórnai’flokksins hafi verið sjálfsagðar
í frjálsu lýðræðisríki og viðteknar í öðrum
löndum.
Áður hafði Anson sagt að „aðgerðirnar"
hefðu beinst að González persónulega.
Stefnt hefði verið að því að draga athygl-
ina að spillingarmálunum og gera forsæt-
isráðherrann persónulega ábyrgan fyrir
þeim með samræmdum áherslum í frétta-
flutningi. González naut og nýtur enn gíf-
urlegra vinsælda og þessir fulltrúar
hægriaflanna sem komu saman á skrif-
stofu Ansons komust, að hans sögn, að
þeirri niðurstöðu að beina yrði herferðinni
að persónu forsætisráðherrans því ella
yi’ði hann ekki sigraður.
Hlutur fjölmiðla lofaður
Hvað svo sem Anson segir nú um ástæð-
ur þess að Sósíalistaflokkurinn tapaði
kosningunum 1996 virðist blaðið sem hann
stýrði ekki hafa verið í vafa um hlut sinn
og fjölmiðlanna þegar niðurstaða kosning-
--------- anna lá fyrir. í grein sem birtist
í ABC 20. mars 1996, 17 dögum
eftir kosningamar, er hlutur
blaðsins, COPE-útvarpsstöðv-
ai’innar sem katólska kirkjan
rekur og E1 Mundo í sigrinum á
González gerður að sérstöku
umfjöllunarefni. Segir þar orðrétt að þessi
blöð hafi verið „á meðal helstu orsakavald-
anna í ósigri González". Fullyrt er að
„González hefði sigrað í þessum þingkosn-
ingum líkt og hann gerði 1993“ hefðu fjöl-
miðlar þessir ekki komið til skjalanna.
Vert er að vekja athygli á að nafn forsæt-
isráðherrans var nefnt sérstaklega en ekki
flokksins.
Ekki verður annað séð en ritstjórar E1
Mundo hafi verið á sama máh. I leiðara
blaðsins daginn eftir ósigur sósíalista sagði
m.a.: „Ekki leikur nokkur vafi á að sigur-
inn er sigur Aznars og PP. En sigurinn er
ekki aðeins þeirra. Það er alkunna að óger-
legt hefði verið að vekja þau viðbrögð í
þjóðfélaginu sem skiluðu þeirri niðurstöðu
sem fékkst í gær ef ekki hefði komið til
framlag tiltekinna fjölmiðla, sem komið
hafa á framfæri upplýsingum um forkast-
anleg vinnubrögð ríkisstjómar González."
Er forsætisráðherrann
„strengjabrúða"?
Ráðherrar í ríkisstjórn Aznars og helstu
talsmenn Þjóðarflokksins hafa fram til
Fyrrum ritstjóri spænska dagblaðsins ABC hefur skýrt frá því að hægrisinn-
aðir áhrifamenn í spænska fjölmiðla- og fjármálaheiminum hafi bundist sam-
tökum um að fella ríkisstjórn Felipe González í þingkosningunum 1996. Nú-
verandi ráðamenn á Spáni hafa verið bendlaðir við samblástur þennan sem
- -f ———---------------------------
margir leggja að jöfnu við samsæri. Asgeir Sverrisson segir frá yfírlýsingum
ritstjórans og þeim miklu viðbrögðum sem þær hafa kallað fram á Spáni.
FELIPE González (t.h.) óskar leiðtoga Þjóðarflokksins, José Marfa Aznar, til hamingju eftir að hann hafði verið skipaður
forsætisráðherra Spánar, 4. maí 1996.
þessa neitað að tjá sig efnislega um full-
yrðingar Ansons og lýst yfir því að málið
sé flokknum með öllu óviðkomandi. Leið-
togar Sósíalistaflokksins hafa krafist við-
bragða og skýringa og hið sama hefur
helsta dagblað Spánar, E1 País, sem löng-
um hefur verið hliðhollt Sósíalistaflokkn-
um, gert í leiðurum sínum. Afstaða Sósí-
alistaflokksins er sú að ekki komi til álita
að draga í efa sigur Þjóðarflokksins 1996
en almenningur eigi heimtingu á að vita
hvað gerðist, hvort fulltrúar flokksins hafi
tekið þátt í fundum þessum og hvort og þá
hvemig þeh’ hafi launað fjölmiðlunum
stuðninginn. Þá hafa sósíalistar hvatt Azn-
ar forsætisráðherra til að birta yfirlýsingu
um hlut sinn og flokksins sem hann stýrir.
Sá grunur muni ella skjóta rótum í þjóðfé-
laginu að forsætisráðherrann sé „aðeins
strengjabrúða" í höndum þessara manna.
Aðstoðarforsætisráðherra bendlaður
við „samsærismennina"
Anson hefur engai’ upplýsingar gefið
um hlut Þjóðarflokksins í herferð þessari
en sagt að augljóslega hafi verið um að
ræða „aðgerðir af hálfu stjórnarandstöðu-
flokksins." Anson hefur verið ki’afinn um
nöfn þeirra fulltrúa Þjóðarflokksins sem
þátt tóku í fundunum en við því hefur hann
ekki orðið.
Hins vegar hefur sósíalistinn Juan Car-
los Rodríguez Ibarra, forseti sjálfsstjórn-
arinnar í Extremadura, fullyrt að
Francisco Álvarez Cascos, annar tveggja
núverandi aðstoðarforsætisráðheri’a Spán-
ar, hafi verið viðstaddur a.m.k. einn slíkan
fund fjölmiðla- og fjármálamannanna hinn
4. júlí 1995. Þá skýrði sósíalistinn José
Bono, forseti sjálfsstjórnarinnar í Castilla-
La Mancha, frá því í síðustu viku að Ál-
varez Cascos hefði átt fund með ritstjóra
E1 Mundo fyrir kosningarnar. Bono hefur
krafist þess að Álvarez Cascos upplýsi
hvað fram fór á þessum fundum. Því hefur
aðstoðarforsætisráðherrann neitað. „Allt
hefur sinn tíma. Þegar rétta stundin renn-
ur upp mun ég tala. Nú er ekki rétta
stundin. Eg vísa til yfirlýsinga flokks
míns,“ sagði Álvarez Cascos þegar þessar
fullyrðingar voru bornar undir hann.
Sósíalistaflokkurinn hefur löngum hald-
ið því fram að hægrimenn á Spáni hafi
gert með sér eins konar samsæri fyrir
kosningarnar 1996. Yfirlýsingar Ansons
hafa því ekki komið þeim á óvart. Á meðal
þein-a manna sem Felipe González hafði
sjálfur nefnt að borið hefðu ábyrgð á her-
ferðinni, áður en Anson kom fram opinber-
lega, var Francisco Álvarez Cascos, einn
nánasti samstarfsmaður Aznars forsætis-
ráðherra og einn valdamesti maður Spán-
ar nú um stundir.
Hófstillt viðbrögð
González hefur lítt tjáð sig um málið,
sagt að Anson hafi af einhverjum ástæðum
séð ástæðu til að koma heiðarlega fram
þótt enn hafi hann ekki skýrt þessa herför
til að grafa undan ríkisstjórninni til fulln-
ustu. Til hennar hafi þó greinilega verið
blásið til að hafa áhrif á framgang lýðræð-
isins. González segir að hann hafi sjálfur
vitað af og vakið athygli á þessum sam-
blæstri en menn hafi ekki verið tilbúnir að
trúa honum.
Á síðustu dögum hefur komið fram að
Sósíalistaflokkurinn hyggst ekki fylgja
málinu eftir af fullum þunga. Er það nokk-
urt fráhvarf frá fyrstu viðbrögðum leið-
toga flokksins, sem einkenndust af mikilli
hörku. Þannig sagði Joaqíun Almunía, sem
tók við embætti leiðtoga Sósíalistaflokks-
ins í fyrra af González, að þetta „samsæri“
hægri manna mætti með réttu nefna „hall-
arbyltingu." Hermt er að skoðanakannan-
ir sem flokkurinn hefur látið gera sýni að
mál þetta sé ekki ofarlega í huga almenn-
ings. Þótt skýringa hafi verið krafist og
þrýstingi beitt hafa ráðamenn Sósíalista-
flokksins sýnilega komist að þeirri niður-
stöðu að viturlegra sé að sýna hófsemi og
stilla flokknum upp sem aflinu er standi
vörð um lýðræðið í landinu. Joaquín
Almunía hefur sagt að flokkurinn hyggist
ekki „festa sig í stjómmálum hins liðna.“
Hann hefur og látið þau orð falla að sósí-
alistar hafi tapað kosningunum 1996 vegna
spillingarmálanna en ekki „vegna samsær-
isins.“
Hatur á „kerfinu“
Mai-gir ráðamenn í röðum sósíalista eru
hins vegar sannfærðir um hægrimenn hafi
gerst sekir um raunverulegt samsæri fyrir
kosningarnar. Þeir hafi talið gjörsamlega
nauðsynlegt hagsmuna sinna vegna að
knýja fram grundvallarbreytingar á Spáni
og hafi verið tilbúnir til að hundsa reglur
lýðræðisins í því skyni.
Bent hefur verið á að árið 1994, ári eftir
síðasta sigur González, komu út tvær bæk-
ur annálaðra hægrimanna þar sem því var
haldið fram að rétthugsandi menn þyrftu
að vera tilbúnir að berjast fyrir grundvall-
arbreytingum á Spáni m.a. á sjálfu stjórn-
kerfinu. Mario nokkur Conde, þekktur
bankamaður, sem settur hafði verið af sem
yfirmaður Banesto-bankans og hefur nú
verið dæmdur fyrir fjárdrátt og skjalafals,
hélt því fram í bók sem hann ritaði þá og
nefnist „Kerfið“ (E1 Sistema) að slíkar
breytingar væru nauðsynlegar. I bók sinni
neitaði Conde að kannast við mistök sín og
spillingu en fullyrti aftur á móti að hann
hefði orðið „fómarlamb kerfisins“ sem
rétthugsandi mönnum bæri að berjast
gegn því það leitaðist við „að hefta hið
raunverulega frelsi.“
Annar þekktur hægrimaður og dálka-
höfundur, Antonio García Trevijano, gekk
lengra í bók sinni „E1 discurso de la
República.“ Hann lýsti yfir því að stjórn-
málastéttin á Spáni væri „óhæf valda-
klíka." Tækist ekki að koma á nauðsynleg-
um umbótum sköpuðust forsendur fyrir
mun rótttækari aðgerðum til að koma
valdastéttinni frá.
Bækur þessara tveggja manna
eru sumsé hafðar til marks um
að áhrifamiklir menn á hægri
vængnum á Spáni hafi á þessum
tíma verið nánast örvæntingar-
fullir og tilbúnir að ganga mjög
langt til að koma á þeim breyt-
ingum sem þeir töldu nauðsynlegar og þá
til að tryggja hagsmuni sína. Rifjað heáir
verið upp að ritstjórar E1 Mundo, ABC og
Diario 16 voru viðstaddir þegar bók Gracía
Trevijano var kynnt í útgáfuteiti.
Skipulagði Conde aðförina?
Raunai’ hefur Mario Conde verið bendl-
aður við þá ákvörðun ritstjóranna að stilla
saman strengi sína gegn Felipe González
en Conde var á sínum tíma hluthafi í E1
Mundo og svarinn hatursmaður forsætis-
ráðhen-ans.
Dagblaðið E1 País kvaðst í síðustu viku
hafa fyrir því heimildir að Anson hefði
skýrt tveimur íyrrum ráðherrum Sósí-
alistaflokksins frá því að Conde hefði verið
„heilinn á bakvið" aðförina að González.
Mun Anson hafa greint þeim José
Barrionuevo og José Luis Corcuera, sem
báðir gegndu embætti innanríkisráðherra
í stjórnartíð sósíalista, frá þessu er þeir
komu saman á veitingastað í Madrid í apr-
íl í fyrra. Conde hafi skipulagt samblástur-
inn árið 1994. Hann hafi þá verið búinn að
öðlast sannfæringu íyrir því að stjórn-
málastéttin á Spáni væri „ófær um að
stjórna landinu" og þar ríkti ekki raun-
verulegt lýðræði. Conde hafi sjálfur verið
þeirrar skoðunar að leysa þyrfti upp
flokkakerfið á Spáni líkt og gerst hafði á
Italíu og því hafi ráðabrugg hans ekki að-
eins miðað að því að koma Sósíalista-
flokknum frá völdum. Lokatakmarkið
hefði verið ný stjórnarskrá og hefði Anson
sjálfur lesið slíkt plagg sem Antonio
García Trevijano hefði samið. Þessar hug-
myndir Conde kunna því að tengjast þeim
orðum Ansons að nauðsjmlegt hafi reynst
að „stofna ríkinu í hættu“ sem getið var
hér að ofan.
Lýðræðisástin
Leggja ber áherslu á að fullyrðingar
Luis María Anson hafa vakið svo sterk
viðbrögð á Spáni vegna þess að mjög
margir telja að þessir menn hafi gerst sek-
ir um ólýðræðislegt athæfi. Hægi’imenn
hafi blásið til herferðarinnar gegn Gonzá-
lez til að þvinga fram niðurstöðu þeim hag-
fellda í kosningunum. Ekki eru nema rétt
rúm 20 ár frá því að valdaskeiði einræðis-
herrans Francisco Francos lauk og full-
yrða má að Spánverjum hefur tekist sér-
lega vel að festa lýðræðið í sessi eftir þetta
erfiða tímabil í sögu þjóðarinnar.
Samblástur áhrifamanna á hægri vængn-
um þykir því mörgum skýrt dæmi um að
lýðræðisástin risti ekki djúpt í ákveðnum
þjóðfélagshópum. Slíkar ásakanir hafa oft-
ar en ekki tilvísun til Francisco Francos
og katólsku kirkjunnar sem studdi einræð-
isheiTann en þessum öflum er Þjóðar-
flokkurinn sögulega tengdur. Alvara máls-
ins felist í því að gnmsemdir hafi vaknað ’ "
um að menn sem nú gegna æðstu embætt-
um í samfélaginu hafi verið tilbúnir að
grípa til samræmdra aðgerða í krafti að-
gangs síns að áhrifamiklum fjölmiðlum til
að hafa mótandi áhrif á afstöðu og við-
brögð kjósenda.
í forystugrein dagblaðsins El País hinn
22. þessa mánaðar sagði m.a. að yfirlýsingar
Ansons kæmu ekki á óvart því lengi hefði
verið vitað að efnt hefði verið til slíks sam-
blásturs fyrir kosningamar 1996. Fengur sé
á hinn bóginn að þessum upplýsingum því
þær varpi ljósi á hvemig menn þessir hugs- 't"~
uðu á þessum tíma og hvemig þeim reynd-
ist auðvelt að réttlæta ákvarðanir sínar.
Þeim hafi þótt markmið sín háleit: „að forða
Spánveijum fi’á þeim tilhneigingu sinni að
kjósa mann sem ekki verðskuldaði þennan
stuðning", eins og sagði í forystugreininni.
Ogerlegt sé að ímynda sér að fjölmiðlamenn
komi saman í þessu skyni í þróuðu lýðræðis-
i-íki. Verði þetta því einnig að teljast áfall
íyrir spænska blaðamennsku sem byggi
trúnaðartraust sitt á því að vera sjálfstætt
afl í þjóðfélaginu.
Fjármagnið og
fjölmiðlamir
Þótt Sósíalistaflokkurinn hafi sýnilega
ákveðið á síðustu dögum að sýna fulla still-
ingu í máli þessu mun það ekki daga uppi. r
Eftir standa fullyrðingar sem ekki hafa
verið hraktar þess efnis að áhrifamiklir
fjölmiðlamenn á hægri vængnum hafi
blásið til samræmdrai’ herferðar gegn sitj-
andi forsætisráðherra til að koma honum
frá. Nákvæmlega hvernig núverandi ráða-
menn á Spáni, sem þá voru í stjórnarand-
stöðu, tengdust þessum samblæstri liggur
ekki fýrir en orð Ansons er ekki
unnt að skilja á annan veg en
þann að Þjóðarflokksmenn hafi
komið þar nærri með einum eða
öðrum hætti. Reynist það rétt
að Mario Conde hafi komið þar
nálægt mun málið verða enn al-
varlegra.
Niðurstöðum kosninganna verður ekki
breytt en upplýsingar um aðförina að
González kunna að hafa mikil áhrif í fram-
tíðinni og munu vafalaust verða til þess að
auka enn á þá umræðu sem fram hefur
farið á Spáni um tengsl fjölmiðla, fjár-
magns og stjórnmálamanna. Hafa and-
stæðingar Þjóðai-flokksins t.a.m. vænt
Aznar forsætisráðherra og undirsáta hans
um að hygla með lagabreytingum ákveðn-
um fjölmiðlum sem séu ríkistjórninni
þóknanlegir eða tengist beinlínis hags-
munum ráðandi afla innan flokksins. Þá
hafi bæði útvarp og þó sérstaklega ríkis-
sjónvarpið á Spáni mátt þola milrinn þrýst-
ing af hálfu núverandi ráðamanna.
Líkt og í Bandaríkjunum þar sem Hill-
ary Clinton forsetafrú hefur lýst yfir því
að hægrimenn hafi blásið til ófrægingar-
herferðar gegn eiginmanni hennar, má því
ætla að kröfur magnist á Spáni um að
gi’ipið verði til ráðstafana til að tryggja að
stjórnmálaöfl víki ekki frá grundvallar-
reglum lýðræðisskipulagsins í krafti fjár- t
magns og aðgangs að fjölmiðlum.
Örvænting
sögð hafa ríkt
í röðum
hægrimanna