Morgunblaðið - 07.03.1998, Blaðsíða 32
32 LAUGARDAGUR 7. MARZ 1998
FERÐAMAL
MORGUNBLAÐIÐ
SUMARIÐ 1996 var gerð
könnun meðal erlendra
ferðamanna á íslandi, undir
heitinu „Dear Visitors ‘96“.
Könnunin var m.a. styrkt af Rann-
sóknarráði íslands, Ferðamálasam-
tökum Islands og ferðamálasamtök-
um landsbyggðarkjördæmanna.
Svarendur í könnuninni voru 1740,
en þeir voru spurðir við brottför frá
landinu í Leifsstöð, eða á Seyðisfirði
ef þeir ferðuðust með Norrænu.
Með könnuninni var hægt að kort-
leggja dreifingu gesta um landið,
kanna ástæður þeirra fyrir íslands-
ferð, hvernig þeir ferðuðust, hvort
þeir nutu leiðsagnar, hvar þeir
gistu, hver útgjöld þeirra hefðu ver-
ið og hvert viðhorf þeirra til lands
og þjóðar væri. Jafnframt var gerð
könnunin „Góðir íslendingar ‘96“,
til að fá fram sömu upplýsingar frá
íslenskum ferðamönnum og hefur
verið unnið úr flestum þeirra upp-
lýsinga sem þar komu fram.
Mikilvægi gistinátta
Rögnvaldur Guðmundsson hefur
unnið úr niðurstöðum könnunarinn-
ar. Hann segir að í ljós hafi komið
að það gefi mjög villandi mynd að
einblína á fjölda erlendra ferða-
manna til íslands, miklu nær sé að
miða við gistinætur þeirra hér á
landi. „Þegar við lítum á gistinætur
sést að ferðaþjónusta hér á landi
horfir ef til vill of mikið til ferða-
manna frá Bandaríkjunum. Þeir
skila hlutfallslega mun minni fjár-
munum til landsins en gestir frá
Norðurlöndum og Mið-Evrópu og
koma í skemmri ferðir en aðrir
ferðamenn; gista að meðaltali í 7
nætur. Algengt er að þeir haldi sig
að mestu í Reykjavík, en skreppi í
dagsferðir, til dæmis til Þingvalla
eða Gullfoss og Geysis.“
Rögnvaldur segir að ein skýring-
in á þessu sé sú, að Bandaríkja-
menn eigi styttra sumarfrí en Evr-
ópubúar. „Þessu fáum við ekki
breytt. Bandaríkjamenn staldra
stutt við hér á landi af því að þeir
eiga bara tveggja vikna frí. Um
þriðjungur þeirra gistir skemur en
4 nætur. Þeir eyða að vísu mest
allra þjóða, um 20 þúsund krónum á
dag, sé flugfargjald meðtalið, en
aðrir ferðamenn, sem eyða allt nið-
ur í 10-14 þúsund krónum á dag,
vinna það upp og vel það með því að
vera lengur. Meðalaldur banda-
rískra ferðamanna er hærri en ann-
arra, þ.e. fólk þaðan er fremur kom-
ið í álnir og eyðir því meiru. Það er
hins vegar ekki sjálfgefið að líta á
dagseyðslu þeirra og draga þá
ályktun að þeir séu bestu ferða-
menn sem við fáum.“
Norðurlandabúar halda sig
einnig mikið í þéttbýli, en hins veg-
ar ferðast aðrar þjóðir meira um
landið. Bandaríkjamenn og Norður-
landabúar skila því miklu til ferða-
þjónustunnar í þéttbýli, en í dreif-
býli voru gestir frá Mið- og Suður-
Evrópu með um og yfir 60% gistin-
átta. Hagsmunir þéttbýlis og dreif-
býlis fara ekki saman að þessu leyti.
Dreifíng eftir ferðamáta
Þeir sem koma í hópferð til lands-
ins dvelja að meðaltali í 11,5 nætur
hér og fara mikið á sömu staðina, en
ferðist fólk á eigin vegum dreifist
það meira um landið. „Ferðamenn á
eigin vegum voru með yfir 70%
gistinátta ferðamanna á Vestfjörð-
um, svo dæmi sé tekið,“ segir hann.
„Við hljótum að velta því fyrir okk-
ur hvort markaðssetning sé á
rangri leið og hvort ekki þurfi að
auka áherslu á að dreifa ferðamönn-
um betur um landið. Flugfarþegar á
eigin vegum dvelja hér um 12 nætur
en farþegar með Norrænu að með-
altali í 18 nætur og dreifast best
allra um landið. Það er stundum
sagt að farþegar með Norrænu
bruni strax burt frá Austfjörðum,
en það er ekki rétt þvi þeir voru
með um 30% gistinátta í Múlasýsl-
um. Jákvæð áhrif Norrænu-gesta
vekur þá spurningu hvort ekki er
grundvöllur fyrir rekstri íslenskrar
farþegaferju."
Menning, saga og íslenskir vinir
Sú niðurstaða Rögnvaldar vekur
athygli, að Bandaríkjamenn og
Norðurlandabúar hafa svipuð
Allir gestir
! Næturgestir
Hlutfall allra sumargesta árið 1996
Samtals 103.000 gestir
KORTIÐ sýnir ferðir erlendra sumargesta um ísiand árið 1996 og hve hátt hlutfall gisti á hverjum stað.
97% allra ferðamanna komu til Reykjavíkur og 86% gistu þar, en þðtt 53% svarenda færu um Borgarfjarð-
ar- og Mýrasýslu þá gistu þar aðeins 17%.
Auðlindir og
ferðaþj ónustan
✓
Islendingar þurfa að kortleggja auðlindir sínar í ferðaþjónustu, svo
hægt sé að skipuleggja hana til framtíðar. Rögnvaldur Guðmunds-
son, ferðamálafræðingur og verkefnisstjóri hjá Rannsóknaþjónustu
Háskóla Islands, segir í samtali við Ragnhildi Sverrisdóttur að lítil
fagleg umræða sé innan íslenskrar ferðaþjónustu.
áhugamál og gista á svipuðum stöð-
um. Þeir hafa einnig meiri áhuga á
menningu og sögu lands og þjóðar
en aðrir. „Ferðamenn frá þessum
löndum gista fremur á vandaðri
gististöðum. Norðurlandabúar eru
helmingur allra þeirra ferðalanga,
sem gista hjá vinum sínum hér á
landi, en næst koma Bandaríkja-
mennimir. Þetta skýrist líklega af
því, að Islendingar hafa gjarnan
sótt framhaldsmenntun sína til
þessara landa, þeir kynnast heima-
mönnum og bjóða þeim í heimsókn.
Um helmingur ferðamanna segir að
íslenskir kunningjar hafi kveikt hjá
þeim áhuga á íslandi. Þessi tengsl
við vini og kunningja koma einnig í
ljós þegar ferðamenn eru spurðir
hver hafi verið helsti hvati að ferð
þeirra hingað.
68% allra ferðalanga telja að
óbyggðir íslands hafi ráðið nokkru
um för þeirra og þar af telja 58%
óbyggðirnar hafa verið ráðandi
þátt. Tæpur helmingur Norður-
landabúanna í þessum hópi telur
óbyggðirnar hafa verið ráðandi og
það sama á við um Bandaríkja-
menn, en þessi tala fer í um 70% hjá
íbúum Benelux-landanna og Bret-
lands.“
Þarf að taka mið af ólíkum
þörfum ferðamanna
Ferðamenn segjast einnig hafa
fræðst um ísland af handbókum og
greinum í erlendum blöðum og
tímaritum. „Beinar auglýsingar
skila ekki endilega mestu og þessi
svör vekja spurningu um hvort ekki
ætti að leggja meiri áherslu á að fá
erlenda blaðamenn til landsins og
styðja útgáfu vandaðra ferðahand-
bóka um land og þjóð. Það væri líka
áhugavert að gera tilraun með
tvenns konar landkynningarbæk-
linga til að byrja með, annars vegar
Morgunblaðið/Þorkell
RÖGNVALDUR Guömundsson ferðamálafræðingur.
íyrir Bandaríkjamenn og Norður-
landabúa og hins vegar fyrir aðra
ferðalanga, því áhugamálin eru mis-
jöfn. Ferðamálaráð hefur lengi gef-
ið út einn bækling á mörgum tungu-
málum, en hann er ekki miðaður við
ólíkar þai-fir ferðamanna eftir
markaðssvæðum. Þá er auðveldara
en áður að vera með mismunandi
áherslur í landkynningu á Netinu."
Rögnvaldur kveðst vonast til að
könnun sín nýtist til að breyta
áherslum í ferðaþjónustu. Hann
hefur þegar unnið skýrslur fyrir
nokkra landshluta og er að ljúka
vinnu við aðra.
„Ýmsir landshlutar eru að velta
fyrir sér stefnumótun í ferðaþjón-
ustu og geta nýtt þessar niðurstöð-
ur við þá vinnu. Eg held að málin
hljóti að komast á rekspöl núna, því
við sameiningu æ fleiri sveitarfé-
laga hafa þau fengið það bolmagn
sem þau þurfa til að ráðast í úrbæt-
ur. Ahuginn er vaxandi og það er
býsna margt hægt að gera. Eitt lítið
og ódýrt atríði er til dæmis að halda
dagsnámskeið fyrir alla þá sem
veita ferðamönnum þjónustu, hvort
sem er á gististöðum, veitingahús-
um eða vegasjoppum, svo þeir fái
örlitla fræðslu um þarfir ferða-
manna. Eins er mikilvægt að ein-
stakir staðir og svæði kynni gestum
sérkenni sín.“
Gistinætur á hálendinu
margfalt fleiri en talið var
í könnun Rögnvaldar kom fram,
að gistinætur á hálendinu eru nær
þrefalt fleiri en reiknað hefur verið
með. „Um 45% erlendra gesta á ís-
landi sumarið 1996 fóru upp á há-
lendi íslands og 28% gistu þar. Nær
helmingi fleiri gistu á vesturhálend-
inu en því austanverðu og nær 80%
gistinátta voru í vesturhlutanum. í
tillögum að skipulagi hálendisins til
ársins 2015 er reiknað með að
gistinætur allra ferðalanga á há-
lendinu séu nú um 70-80 þúsund á
ári og áætlað er að gistinætur út-
lendinga þar, miðað við 6% aukn-
ingu á ári, verði orðnar 130 þúsund
árið 2015. Miðað við svörin í könn-
uninni voru gistinætur útlendinga
hins vegar um 117 þúsund árið 1996
og Hagstpfa Islands áætlar
gistinætur íslendinga á hálendinu
tæplega 80 þúsund árið 1996. Margt
bendir því til þess að gistinætur á
hálendinu hafi verið um um 200
þúsund árið 1996. Skýringin á þessu
misræmi er líklega sú, að skráning
á gistingu í skálum og á tjaldstæð-
um er takmörkuð og að auki gista
nokkuð margir á víðavangi í
óbyggðum, þ.e. utan skipulagðra
dvalarstaða. Um 15% gistinátta á
hálendinu reyndust til dæmis vera
utan tjaldstæða."
í könnuninni var spurt um af-
stöðu ferðalanga til hálendisins og
kom í ljós að útlendingar voru flest-
ir á móti því að vegir yrðu bættir og
kjósa sem minnstar breytingar á
hálendinu. Þeir vilja gjarnan að þar
séu upplýsingaskilti, fjallaskálai',
tjaldstæði, óuppbyggðir malarvegir,
brýr og áningarstaðir, en eru lítt
hrifnir af virkjunum (8%), há-
spennu- eða símalínum (15%), mal-
bikuðum vegum og hótelum eða
gistiheimilum á fjöllum. íslenskir
ferðalangar, sem spurðir voru að
því sama, gátu fremur sætt sig við
virkjanir (34%) og línur (25%), en
lögðu mesta áherslu á fjallaskála,
brýr, fræðsluskilti og tjaldstæði.
Hótel eða gistiheimili áttu minnstu
fylgi að fagna.
„Erlendir gestir kvarta nokkuð
undan að geta hvergi keypt matvæli
á ferðum um óbyggðir. Þeir ferðast
oft allt öðruvísi en Islendingar, sem
bruna frekar um á bfium. Útlend-
ingamir em kannski á göngu dög-
um saman og þeh' telja lágmarks-
þjónustu að geta keypt mat. í ferða-
þjónustunni er að þessu leyti gengið
út frá forsendum Islendinga, ekki
erlendra gesta.“
Borga ef féð renriur
til endurbóta
í könnun sem Rögnvaldur vann
fyrir sveitarfélög í uppsveitum Ár-
nessýslu sumarið 1996 voru útlendir
og innlendir ferðamenn spurðir
hvort þeir væru tilbúnir til að
greiða fyrir aðgang að Geysi. í báð-