Morgunblaðið - 07.03.1998, Blaðsíða 34

34 LAUGARDAGUR 7. MARZ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Félagslega íbúðakerfið -
Aðalatriði og aukaatriði
MIKILVÆGT er í
þeirri umræðu sem nú
fer fram um breytingu
á félagslega íbúða-
kerfinu að greint sé á
milli aðal- og aukaat-
riða.
Á undanförnum ár-
um hefur aðstoð hins
opinbera færst í æ
ríkari mæli í gegnum
vaxtabótakerfið, sem
bæði er auðvelt í
framkvæmd og sveigj-
anlegra en það kerfi
sem stuðst hefur verið
við að hluta vegna fé-
lagslegra eignaríbúða.
Vaxtabótakerfið
veitir einnig aðstoð til
þeirra sem fá niðurgreidda vexti í
gegnum félagslega eignaríbúðakerf-
ið. Pannig fær fólk miðað við núver-
andi kerfi sambland af þessu
tvennu. Ekki liggja fyrir upplýsing-
ar um þá heildaraðstoð, sem fólkið
fær, þ.e. eigendur félagslegra
eignaríbúða. Upplýsingar um vaxta-
bætur til þess fólks, sem einnig fær
niðurgreidda
ekki tiltækar.
vexti, eru Ætla má að stór hluti
Haraldur L.
Haraldsson
Vaxtabætur og vaxta-
niðurgreiðslur
Til að gera sér frekari
grein íyrir núverandi fyr-
irkomulagi er rétt að
skoða bæði kerfin frekar.
Á árinu 1996 voru greidd-
ar vaxtabætur að upp-
hæð 3,3 milljarðar kr.
(1997 3,5 milljarðar kr.)
Samkvæmt upp- lýsing-
um frá embætti ríkis-
skattstjóra fengu 47.133
einstaklingar þessar
greiðslur, eða að meðal-
tali 70.034 kr. hver ein-
staklingur. (Árið 1997
fengu 48.946 einstaklingar þær, eða
að meðaltali 70.648 kr.) Þar sem ekki
liggja fyrir upplýsingar um fjölda
hjóna eða sambýlisfólk, sem fengu
vaxtabætur, eru þessir aðilar taldir
hér sem tveir einstaklingar. Þannig
voru vaxtabætur að meðaltali á
hjón/sambýlisfólk, sem fengu vaxta-
bætur á árinu 1996,140.068 kr.
þeirra sem fá félags-
lega aðstoð í formi
niðurgreiddra vaxta,
segir Haraldur L.
Haraldsson, fái einnig
vaxtabætur.
ISLEJVSKT MAL
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
934, þáttur
AF HVERJU segjum við aldrei
að einhver sé veginn og þung-
vægur fundinn? Það er svo al-
gengt að segja hið gagnstæða: að
vera veginn og léttvægur fund;
inn. Ekki var nú fróðlega spurt. I
Daníel 5 í Gamla testamentinu er
sagt frá samnefndum spámanni
sem var herleiddur frá Gyðinga-
landi til Babýlonar. Þar réð ríkj-
um drambsamur konungur sem
sumir nefna Belsazar, aðrir Balt-
hasar. Það nafn merkir: „Bal
(guð) verndi nafn þitt“. En el í
Daníel vísar hins vegar til guðs
þeirra í Gyðingalandi, sbr. Mika-
el, Elías, Raphael o.s.frv.
Balthasar konungur var að
veislu, þegar ókenndir fingur
tóku að rita torkennileg tákn á
salarþilin. Kunni þau enginn að
ráða, uns Daníel hinn herleiddi
var til kvaddur og heitið miklum
launum, sem hann að vísu hirti
lítt um. En letrið tjáði svo: „Guð
hefur talið ríkisár þín og leitt þau
til enda. Þú ert veginn á skálum
og léttvægur fundinn. Ríki þitt
er deilt og gefið Medum og Pers-
um.“
Hér var farið eftir texta Biblí-
unnar, útg. 1912, og leturbreyt-
ingin var gerð hér. Þetta rifjaðist
allt upp fyrir mér, þegar ég var
að lesa hina stórgóðu bók Rætur
málsins eftir Jón G. Friðjónsson
sem ég nefni í heiðurs skyni.
Þá rifjaðist líka upp fyrir mér
hið kraftmikla kvæði Benedikts
Sveinbjamarsonar Gröndals, það
sem við lærðum við móðurkné og
ber yfirskriftina Balthasar. Því
lýkur svo:
Veginnertuávogarskál,
vísir hár, og léttur fimdinn,
dyrum fyrir er dauðastundin,
drambið lækkað, töpuð sál.
Milli Persa og Meda er ríki
mærri skipt af drottins hönd;
þú ert ei spurður þér hvurt líki.
Þannig ræð ég orðin vönd.“
Feigur jöfur hélt sitt heit,
huldi Dam'el tignarklæði;
konungsdrambsins ógnar æði
ei hinn næsta morgun leit.
Sðmu nótt var vísir veginn,
veltist blóð um gullna rönd;
(jósin dóu, lögð og slegin,
lygi ei ritar drottins hönd.
Aðeins tveir íslendingar hétu
spámannsnafninu Daníel 1703, og
það varð ekki tiltakanlega al-
gengt fyrr en hin síðustu ár, eða
eftir 1980. Árið 1982 voru 24
sveinar skírðir Daníel og 1985
ekki færri en 37. Þá var nafnið í
20. sæti á skímarlista sveina. En
svo brá við síðast liðið ár, að Dan-
íel var komið í þriðja sæti aðal-
nafna (fyrra nafns, fyrsta nafns)
piltbarna á eftir Aron og Jón, og
hefðu það einhvern tíma þótt tíð-
indi um nafnið Aron.
★
Jón Þórarinsson tónskáld
hringdi til mín og minntist á
málgalla sem angrar okkur báða.
Á stuttum tíma, að við ætlum,
hafa mjög margir tekið upp á því
að beygja karlkynsnafnorðið
grátur eins og hlátur. Menn
segja þá til dæmis að stutt sé á
milli hláturs og ?gráturs. Jón
kannaði þetta mál og fann
ískyggilega mörg dæmi meðal
yngra fólks.
Umsjónarmanni þykir því rétt
að ítreka: Hlátur beygist eins og
aldur: hlátur, hiátur, hlátri, hlát-
urs. Með öðmm orðum: r-ið er
stofnlægt. Grátur beygist hins
vegar eins og faldur: grátur,
grát, gráti, gráts. Þarna er r-ið
ekki stofnlægt. Það er því stutt á
milli hláturs og gráts.
Umsjónarmaður þakkar Jóni
Þórarinssyni sleitulausa varð-
stöðu um móðurmálið. Hennar er
full þörf.
★
Sveinberg Laxdal í Túnsbergi
hefur miklar áhyggjur af mörgu
sem miður fer í fjölmiðlum, en að-
alerindi hans var að fá nákvæm-
lega höfð þau orð sem lögð eru í
munn Snorra goða Þorgrímssyni,
þegar jarðeldur stefndi á bæ Þór-
odds goða í Ölfusi, fóður Skafta,
þegar kristin trú var boðuð á
sjálfu alþingi.
Þessi ummæli hafa verið höfð á
fleiri vegu en einn, en í þeirri út-
gáfu Kristni sögu, sem ég hef
fyrir framan mig núna (frá 1946),
stendur:
„Um hvað reiddust goðin, þá er
hér brann hraunið, er nú stönd-
um vér á.“ Þess má kannski geta,
að mörgum öldum seinna tróð
maður sér inn á mælendaskrá í
veislu og mælti: „Fyrst ég hef
verið beðinn að segja hér nokkur
vel valin orð, vil ég taka mér í
munn orð hins vitra manns, þau
er mælti á alþingi forðum Jón
Arason, sá er drekkt var í Goða-
fossi: „Hverju reiddust goðin,
þegar hér brann undir oss.“„
★
Viðtengingarháttur getur verið
svolítið varasamur. Oft er hann
hafður til þess að tákna það sem
er skilyrðisbundið, en ekki ævin-
lega. Eg held við finnum undir
eins að eitthvað er athugavert við
að segja: ?ef hann komi á morg-
un. Þama notum við framsögu-
hátt: ef hann kemur á morgun.
Sama á við um aðrar sagnir. Þess
vegna segjum við: Ef þetta er á
sínum stað, ekki ?ef þetta sé á
sínum stað. Við gætum kannski
orðað þetta svo, að í skilyrðis-
setningum, tengdum með ef, væri
ekki notaður viðtengingarháttur í
nútíð, heldur framsöguháttur.
Mér dettur þetta í hug vegna
orða sem mér voru hermd eftir
viðmælanda í útvarpi: „ef það sé
talva á heimilinu". Þetta var ekki
gott, því að ofan á viðtengingar-
háttinn bætist að maðurinn sagði
?talva, ekki tölva. Nýyrði Sigurð-
ar Nordals er tölva, en ekki
?talva, svo sem eðlilegt er, því að
v hafði tilhneigingu til þess að
breyta a í ö.
En út af viðtengingarhættinum
kemur svo hin sígilda vísa, sem
eignuð er Drífu Viðar:
Ef að sé og ef að mundi
átta fætur á emurn hundi.
Ef að mundi og ef að sé
átta fætur á einu fé.
*
Hlymrekur handan kvað:
Um Ferdínand fæ ég þá vissu
að hann forðist að gera alla skyssu;
hann fer ekki víða
til að fá sér hið blíða
og er bar’ úti um eina trissu.
★
„í maí og júní 1992 keypti
ákærði tvö hross í tvennu lagi.“
(Hæstaréttardómar 1997, bls.
1265.)
í töflu 1 eru framangreindar upp-
lýsingar teknar saman vegna ársins
1996:
ársskýrslu Húsnæðisstofnunar ríkis-
ins það ár kemur fram að hlutdeild
Byggingasjóðs verkamanna í rekstr-
arkostnaði Húsnæðisstofnunai' ríkis-
ins var 138,2 millj. kr. Á árinu voru
niðurgreiddir vextir vegna félags-
legra eignar- og leiguíbúða 1.320
millj. kr. Rekstrarkostnaðurinn er
því um 10,5%, sem hlutfall af vaxta-
niðurgreiðslunni.
Samkvæmt upplýsingum frá
Byggingasjóði verkamanna voru 838
millj. kr. af framangreindum 1.320
TAFLA 1.
Fjárhagsl. stuðningur
Fjöldi styrkþega
Meðaltal stykþega
Styrkv. til hjóna/samb.f.
Byggingasj. verkam.
838 millj.
5.764 lántakendur
145.385 kr. pr. lánt.
145.385 kr.
Vaxtabætur
3.301 millj.
47.133 einstaklingar
70.034 kr. pr. einstkal.
140.068 kr
Samkvæmt upplýsingum frá Hús-
næðisstofnun ríkisins var fjöldi lán-
takenda vegna félagslegra eignarí-
búða um áramótin 1996/1997 5.764.
Hjón og sambýlisfólk eru talin sem
einn lántakandi. Til samanburðar
fengu 47.133 einstaklingar vaxtabæt-
ur á árinu 1996, sbr. framanritað.
Vextir vegna félagslegra eignarí-
búða voru niðurgreiddir um 838 millj.
kr., eða 145.385 kr. að meðaltali á
hvern lántakanda árið 1996. Þetta er
sá fjárhagslegi stuðningur sem
Byggingasjóður verkamanna veitti á
árinu vegna félagslegra eignaríbúða.
TAFLA 2.
Sýnir skiptingu vaxtabóta á milli tekjuhópa 1994-1996.
Tekjub. Vaxtab. Hlutf. Vaxtab. Hlutf. Vaxt. Hlutf.
þús. 1994 skipt. 1995 skipt. 1996 skipt.
0-2.000 1.379.515.800 50,5% 1.523.197.300 50,4% 1.608.378.900 48,7%
2.000-3.000 782.114.900 28,4% 854.432.800 28,3% 912.229.300 27,6%
3.000-4.000 401.741.200 14,6% 432.329.200 14,3% 505.333.300 15,3
4.000.> 192.996.600 7% 213.001.000 7% 274.990.200 8,3%
Samt. 2.756.368.500 100% 3.022.960.300 100% 3.300.931.700 100%
Heimild:Þjóðhagsstofnun
Eins og tafla 2 sýnir eru um 50%
af vaxtabótum greiddar til einstak-
linga eða hjóna/sambýlisfólks með
tekjur undir 2 millj. kr. Þetta er að
hluta til sama fólkið og fær niður-
gi-eidda vexti í gegnum félagslega
eignaríbúðakerfið.
Ætla má af þessu að stór hluti
þeirra, sem fá félagslega aðstoð í
formi niðurgreiddra vaxta, fái einnig
vaxtabætur. Þannig er stuðningur
eins og fram kom hér að framan til
sama einstaklings orðinn með tvenn-
um hætti, annars vegar niðurgreidd-
ir vextir og hins vegar vaxtabætur.
Vekja ber athygli á því að þeir
sem voru með 2 millj. kr. í tekjur á
árinu 1996 fengu samtals í vaxtabæt-
ur um 1,6 milljarða kr. Til saman-
burðar voru niðurgreiddir vextir hjá
Byggingasjóði verkamanna vegna
félagslegra eignaríbúða um helmingi
lægri upphæð, eða 838 millj. kr.
Þannig má ljóst vera að vaxtabóta-
kerfið er nú þegar að veita mun
meiri fjárhagslegan stuðning til lág-
tekjufólks en veittur er með niður-
greiddum vöxtum i gegnum Bygg-
ingasjóð verkamanna og með minni
tilkostnaði.
Rekstrarkostnaður hvors kerfís
í framhaldi af framanrituðu er
eðlilegt að skoða hver var rekstrar-
kostnaðurinn við að greiða niður
vexti um 838 millj. kr. í félagslega
eignaríbúðakerfinu á árinu 1996 og
við greiðslu vaxtabóta að upphæð 3,3
milljarðar kr. sama ár.
V axtaniðurgreiðslur
Ekki liggja fyrir nýrri tölur um
rekstrarkostnað en frá árinu 1996. í
millj. kr. vaxtaniðurgreiðslum vegna
félagslegra eignaríbúða, sem
gerir 63,5% af heildarniðurgreiðsl-
unni. Þessi hluti er hinn eiginlegi
fjárhagslegi stuðningur félagslega
eignaríbúðakerfisins við íbúðarkaup-
endur.
Ef gert er ráð fyrir að rekstrar-
kostnaður Byggingasjóðs verka-
manna skiptist á milli lánaflokka í
sömu hlutföllum og vaxtaniður-
greiðslurnar hefur rekstrarkostnað-
urinn við að greiða niður þessar 838
millj. kr. verið 87,8 millj. kr. á árinu
1996, eða eins og áður sem hlutfall af
niðurgreiðslunni um 10,5%. Ekki er
hægt að álykta annað en að hér sé
um óeðlilega háan kostnað að ræða,
sem betur væri varið sem beinn
stuðningur við íbúðakaupendur.
Auk þessa fellur til nokkur kostn-
aður hjá sveitai’félögum vegna rekst-
urs húsnæðisnefnda og því sem þeim
fylgir.
Vaxtabætur
Eins og fram kemur hér að fram-
,an voru greiddir út um 3,3 milljarðar
kr. 1 vaxtabætur á árinu 1996. Ut-
reikningur vaxtabóta fer að mestu
fram á vélrænan hátt í gegnum
skattakerfið. Ekki liggja fyrir tölur
um kostnaðarauka í skattakerfinu
vegna útreiknings á vaxtabótum, en
ætla verður að um óverulegan við-
bótai’kostnað í skattkerfinu sé að
ræða. Að lokum má geta þess, að
samkvæmt ríkisreikningi 1996 nam
rekstrarkostnaður allra skattstofa á
landinu það ár 505 millj. kr.
Höfundur er hagfræðingur.
Samþykkt stjórnar Sýslumannafélags Islands
Ómaklega vegið að
dómsmálaráðherra
STJÓRN Sýslumannafélags íslands
hefur sent frá sér eftirfarandi sam-
þykkt þar sem meðal annars segir, að
stjórnin telji ómaklega hafa verið
vegið að vilja dómsmálaráðherra til
réttarbóta innan löggæslu og ákæru-
valds. Þorsteinn Pálsson dómsmála-
ráðherra hafi unnið markvisst að
slíkum breytingum.
Samþykkt stjórnar Sýslumannafé-
lags íslands fer hér á eftfr í heild: ,Á
undanförnum árum hafa verið gerðar
víðtækar breytingar á réttarvörslu-
kerfi landsins. Aðdragandi breyting-
anna er allnokkur en segja má að
vinna við þær hafi hafíst á árinu 1987
með samningum frumvarps til laga
um aðskilnað dómsvalds og umboðs-
valds í héraði. Breytingum þessum er
enn ekki lokið en nú þegar hafa verið
lögfestar viðamiklar breytingar sem
allar horfa til verulegrar réttarbótar
jafnt á sviði réttarfars, dómstóla,
fangelsismála, ákæruvalds og lög-
gæslu.
Alþingi hefur á undanförnum árum
markað löggjafarstefnuna. Dóms-
málaráðherrar, núverandi og fyrr-
verandi, hafa unnið að breytingunum
með það fyrir augum að bæta og efla
réttarvörslukerfi landsins og réttar-
öryggi borgaranna.
Til samræmis við löggjafarstefn-
una hafa á síðustu misserum átt sér
stað umfangsmiklar breytingar á lög-
gæslu- og ákærumálum. Allar miða
þessar breytingar að því að styrkja
löggæslu og ákæruvald með það að
markmiði að auka skilvirkni þessara
þátta réttarvörslukerfisins ásamt því
að efla réttaröryggi borgaranna.
Að þessum breytingum hefur
dómsmálaráðherra Þorsteinn Páls-
son unnið markvisst.
Nýverið hafa komið upp mál á
fyrri árum sem hafa orðið til þess að
ásetningur dómsmálaráðhera til end-
urbóta í löggæslunni hefur verið
dreginn í efa og hann legið undir
ámæli vegna trúnaðar síns við lög-
regluna. Án þess að lagt sé efnislegt
mat á þau mál er helst hafa verið til
umfjöllunar er ljóst að framganga
dómsmálaráðherra núverandi og
fyrrverandi hefur fyrst og fremst
miðað að því að efla og styrkja þenn-
an þátt réttarvörslukerfisins.
Með þetta í huga og þá gagnrýni
sem dómsmálaráðherra hefur sætt
vegna starfa lögreglunnar þykir
stjórn Sýslumannafélags Islands
ómaklega vegið að vilja dómsmála-
ráðherra til réttarbóta innan lög-
gæslu og ákæruvalds."