Morgunblaðið - 07.03.1998, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
FERÐAMAL
LAUGARDAGUR 7. MARZ 1998 33
um hópunum var meirihluti (54%)
fylgjandi gjaldtöku, ef hún skilaði
sér í endurbótum á svæðinu. „Sjálf-
ur er ég hlynntari því að leitað verði
eftir frjálsum framlögum ferða-
manna. Það væri miklu ódýrara en
að koma upp innheimtu. Ef settur
væri upp áberandi en smekklegur
söfnunarkassi, með upplýsingum
um í hvað peningarnir renna, þá tel
ég að ýmsir létu smápeninga af
hendi rakna af virðingu fyrir staðn-
um. Ef hver gestur sem kemur að
Geysi gæfi 50 krónur fengjust 7!/2 til
10 milljónir á ári og munar um
minna. Með því móti mætti stór-
auka fræðslu og upplýsingar til
ferðamanna, sem mikill skortur er
á. Þetta mætti til dæmis einnig gera
við Dimmuborgir. Mörgum er mjög
illa við þá hugmynd að þurfa að
greiða fyrir aðgang að náttúruperl-
um, en þetta mætti vissuléga
reyna.“
Þar sem margir ferðamenn lýsa
áhuga á að kynnast menningu og
sögu þjóðarinnar telur Rögnvaldur
brýnt að stórbæta fræðslu og upp-
lýsingar á því sviði. „Hér á landi eru
ýmis menningar- og sögusvæði, sem
útlendingar fara gjarnan um án
þess að gista þar. Borgarfjörður,
Húnaþing og Skagafjörður eru
dæmi um slík svæði. Þar er sagan
við hvert fótmál, en ferðalangar
staldra lítið við. Víða um land er
einnig mikið verk óunnið við að
merkja staði.“
Kortlagning auðlinda forsenda
uppbyggingar
Rögnvaldur segir að kortleggja
þui’fi auðlindir íslendinga í ferða-
þjónustunni, svo hægt sé að vinna
skipulega að frekari uppbyggingu
hennar. „Við þurfum að eiga greið-
ari aðgang að upplýsingum um hvar
fornminjar er að fínna, hvar fom-
sögurnar okkar gerðust, hvar
helstu skáld þjóðarinnar bjuggu og
fleira í þeim dúr. Til að kortleggja
þessar menningarauðlindir okkar
og auðlindir í náttúrunni þarf sam-
starf fræðimanna á ýmsum sviðum,
enda er þetta mjög þverfaglegt við-
fangsefni. Öll umræða um framtíð-
arskipulag ferðaþjónustunnar verð-
ur mjög máttlaus án slíkrar kort-
lagningar. Það er til dæmis ekki
hægt að segja endalaust að það
megi ekki skipuleggja hálendið, ef
rökin eru þau ein að enn eigi eftir
að kanna til hlítar hvaða verðmæti
felast þar fýrir ferðaþjónustuna.
Þessa vinnu verður að ráðast í af
krafti og framsýni."
Rögnvaldur segir að mikið af
þessum upplýsingum sé þegar til,
en þær þurfi að samræma og bæta í
eyðurnar. „Við getum hæglega
byrjað á einu eða tveimur svæðum
til að öðlast reynslu og yfirfært svo
aðferðafræðina á önnur svæði. Ég
tel mjög mikilvægt að ýmsir sér-
fræðingar, til dæmis ferðamála-
fræðingai', náttúrufræðingar, sagn-
fræðingar, jarðfræðingar, fornleifa-
fræðingar og aðrir starfi að þessu
verkefni, því um leið eykst skilning-
ur þeirra á ferðaþjónustunni."
Fé til að kosta grunnvinnu og
rannsóknir af þessu tagi liggur ekki
á lausu, að sögn Rögnvaldar. „A
meðan stefnumótun er losaraleg
fæst lítið fé í þetta, enda gera menn
sér ekki nægjanlega grein fyrir að
þessi vinna skilar arði þótt síðar
verði. Það vakti til dæmis athygli að
í stjórn Nýsköpunarsjóðs atvinnu-
lífsins er enginn fulltrúi ferðaþjón-
ustunnar. Það hlýtur að vera mjög
mikilvægt að nýir sjóðir af þessu
tagi komi að uppbyggingu allra
mikilvægustu atvinnugreina í land-
ínu. Sífellt er talað um bjarta fram-
tíð ferðaþjónustunnar; í henni felist
vaxtarbroddur í atvinnulífi lands-
manna. A sama tíma eru mörg fyr-
irtæki í ferðaþjónustu á brauðfót-
um. Þessi atvinnugrein er sjálf-
sprottin, hún þarf aukinn stuðning
og faglega uppbyggingu. Við getum
ekki lengur byggt heila atvinnu-
gi-ein á fáeinum, ki'aftmiklum eld-
hugum hér og þar á landinu."
Lítil samstaða í ferðaþjónustu
Skortur á samstöðu innan ferða-
þjónustunnar er vandi, að mati
Rögnvaldar. „Ferðamálaráð hefur
það hlutverk að kynna landið, en
ALGENGT er að Bandaríkjamenn haldi sig að mestu í Reykjavík, en skreppi þaðan í dagsferðir.
Þeir og Norðurlandabúar gista því sfður úti á landi en aðrir ferðamenn.
GESTIR frá Suður-Evrópu ferðast víðsvegar um landið og gista þar miklu fremur en Bandaríkjamenn.
Ástæður íslandsferðar - eftir markaðssvæðum
Norður- lönd Mið- Evrópa Bene- lux Bret- land Suður- Evrópa Norður- Ameríka Allir
íslensk náttúra 89% 96% 95% 83% 96% 81% 91%
Óbyggðir íslands 59% 66% 86% 77% 71% 55% 68%
Ró og friður 27% 55% 66% 59% 59% 39% 52%
Hreint vatn og loft 34% 53% 51% 50% 57% 48% 50%
Menning og siðir 36% 32% 27% 43% 35% 51% 36%
Norræn saga 44% 28% 18% 26% 22% 47% 30%
Bjartar nætur 9% 27% 20% 28% 22% 35% 23%
Reykjavíkursvæðið 30% 17% 23% 25% 9% 51% 23%
Öryggi 8% 24% 14% 21% 22% 26% 20%
Heimsókn 22% 10% 8% 13% 6% 26% 13%
Ákveðnir viðburðir 14% 7% 6% 5% 5% 8% 7%
Áætluð heildarútgjöld erlendra
sumargesta 1996
eftir markaðssvæðum
6.000
milljón kr.
5.000
ERLENDIR ferðamenn gefa upp
ýmsar ástæður fyrir íslandsferð,
íslenska náttúru og óbyggðir
landsins, þeir sækjast eftir friði og
ró, hreinu vatni og lofti svo fátt
eitt sé talið.
Staðgreitt
Fyrirfram
Norður- Mið- Bene-
lönd Evrópa lux

1080 I
Bret- land

i
1 1030 420 740
Aðrir
HVER dagur íslandsferðar kostar
Bandaríkjamenn að jafnaði 20 þús-
und krónur, gesti frá Norðurlönd-
um og Bretlandi ríflega 15 þúsund
krónur og gesti frá Mið-Evrópu,
Benelúx-löndunum og Suður-Evr-
ópu 13-14 þúsund krónur. Dæmið
snýst við þegar litið er á heildarút-
gjöldin, sökum þess að gestir frá
Norður-Ameríku dvelja hér helm-
ingi skemur en gestir frá Mið-Evr-
ópu, Benelúx-löndunum og Suður-
Evrópu.
hér starfa t.d. einnig landshluta-
samtök í ferðaþjónustu og þau
vinna saman innan Ferðamálasam-
taka Islands. Þessir aðilar vinna
nær ekkert saman að heildarmark-
aðssetningu á landinu annars vegar
og einstökum landshlutum hins veg-
ar. Við höfum ekki enn komið á
gæðaflokkun gististaða, þótt tillög-
ur þar að lútandi séu nú að líta
dagsins ljós. Alvarlegur annmarki á
þeim tillögum virðist mér vera að
ekki er gert ráð fyrir flokkun gisti-
staða sem eru minni en 8 herbergi.
Þetta útilokar fjölmarga gististaði
bænda og heimagistingu í þéttbýli.
Hérna era gististaðir reknir undir
heitinu hótel án þess að geta staðið
undir nafngiftinni. Þetta á til dæmis
við um ýmte „sumarhótel" á lands-
byggðinni. Utlendingar líta ekki á
þau sem hótel í þeim skilningi sem
lagður er í það orð erlendis, þar sem
herbergjum fylgir ekki bað.“
Rögnvaldur segir að hið sama
eigi við um tjaldstæði. „Ferðamenn
þurfa að greiða sama gjald á tjald-
stæðum, sem bjóða upp á mjög mis-
jafna þjónustu. Það er mjög alvar-
legur brestur í ferðaþjónustunni að
menn innan hennar skuli ekki hafa
komið sér saman um flokkun gisti-
staða. Þetta á að vísu ekki við um
Félag ferðaþjónustu bænda.
Bændagistingin hefur síðan þróast
yfir í að bjóða upp á fjölbreyttari
gistimöguleika. Nú er sjaldgæfara
að gist sé í rámi í íbúðarhúsi bænd-
anna, heldur hafa þeir einnig reist
sveitahótel, gistiheimili og smáhýsi
á jörðum sínum.“
Islenskir leiðsögumenn fá ágæta
einkunn hjá erlendum ferðamönn-
um, en erlendir leiðsögumenn þykja
þó standa sig ívið betm'. „Utlend-
ingar vilja helst fá upplýsingar um
náttúruna og staðina sem þeir ferð-
ast til, en í öðra sæti er löngun
þeirra til að fræðast um daglegt líf
Islendinga. Þeim þætti hefur ferða-
þjónustan ekki sinnt sem skyldi.“
Bæta þarf starf
upplýsingamiðstöðva
Kröfum markaðarins er heldur
ekki sinnt að því er varðar upplýs-
ingamiðstöðvar víða um land. „Upp-
lýsingamiðstöðvarnar dreifa bæk-
lingum og selja minjagripi, en það
er miklu sjaldgæfara að þar sé
hægt að bóka bílaleigubíla, gistingu
og fleira í þeim dúr. Flestir íslensku
ferðamannanna, sem spurðir voru,
vildu hafa minjagripasölu í upplýs-
ingamiðstöðvunum, en aðeins þriðj-
ungur útlendinganna. Þeim finnst
þessir munir of dýrir miðað við
gæði en vilja gjarnan fá ýmsa bók-
unarþjónustu í miðstöðvunum. Við
þurfum líka að samræma þjónustu
upplýsingamiðstöðvanna."
Rögnvaldur hefur ýmislegt fleira
við faglegt starf innan ferðaþjónust-
unnar að athuga. Hann telur að
minna hafi komið út úr stefnumót-
unarvinnu samgönguráðuneytisins
en vonir stóðu til þrátt fyrir tveggja
ára starf og telur til dæmis skjóta
skökku við að í vinnuhópi, sem skip-
aður var til að fjalla um rannsóknir
og menntun í ferðaþjónustunni, hafi
enginn ferðamálafræðingur átt sæti
þrátt fyrir óskir þar um. „Stað-
reyndin er sú að fagleg umræða í
greininni hefur verið í lágmarki, en
ýmis merki eru um vakningu í þess-
um efnum. Framtíðin er björt ef
menn bera gæfu til þess að standa
saman.“
Heimamenn íyóta góðs
af upplýsingum
Rögnvaldur Guðmundsson, sem
jafnframt rekur fyrirtækið „Rann-
sóknir og ráðgjöf ferðaþjónustunn-
ar, Iýkur á næstu vikum við skýrslu
um Islendinga á ferð um Island
sumarið 1996, skýrsla um erlenda
og innlenda gesti á hálendinu liggur
fyrir og einnig skýrslur um Suðui'-
land, Norðurland eystra og Vest-
firði. Skýi'slur um Vesturland,
Norðurland vestra og Austurland
eru væntanlegar í þessum mánuði.
Heimamenn í hverjum landshluta
styrkja þá vinnu og fá í staðinn 30
eintök af skýrslunni. Þær upplýs-
ingar, sem þar leynast, vonast
Rögnvaldur til að þeir geti nýtt til
uppbyggingar ferðaþjónustu í sinni
heimabyggð.