Morgunblaðið - 07.03.1998, Síða 37

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 7. MARZ 1998 37
ISSABON
leifð
ðar
Útflutningsráð undir stjóm Jóns
Asbergssonar framkvæmdastjóra
hefur haft það verkefni að hanna og
útbúa og reka íslenska sýningar-
svæðið sem verður tveir skálar, alls
650 fermetrar að stærð. Gestur Bárð-
arson verður framkvæmdastjóri skál-
ans en Ragnheiður Árnadóttir er
verkefnisstjóri hér á landi. Sérstök
menningarkynning í umsjón mennta-
málaráðuneytisins verður sett upp á
þjóðardegi Islands 27. júní og annast
Laufey Guðjónsdóttir þann þátt.
Talið er að um 15 milljónir manna
sæki sýninguna á þeim fjórum mán-
uðum sem hún stendur yfir. Sumir
koma oftar en einu sinni og er því
áætlað að heildaraðsókn verði nálægt
20 milljónum manna. Gert er ráð fyr-
ir að Portúgalir verði um 45% gesta,
Spánverjar 25% og 30% verði frá öðr-
um þjóðlöndum.
Sj ávardýrasafnið
Sjávardýrasafnið verður það
stærsta sinnar tegundir í Evrópu og
annað stærsta í heiminum. í safninu,
sem verður undir fimastóru gler-
þaki, verður stór tankur sem tekur
yfir 6 þúsund rúmmetra af vatni sem
er svipað magn og í fjórum keppn-
issundlaugum. Par verður mikill
fjöldi sjávarlífvera, þ.á m. hákarlar,
skjaldbökur og margar djúpsjávar-
tegundir. Út frá hverju
horni tanksins verða fjórir
aðrir smærri tankar sem
sýna vistkerfi Ishafsins,
kóralrifja í Indlandshafí,
strandlengju við rætur
Byggingar-
kostnaður um
260 mil(jarðar
Klettafjalla í Nýju Mexíkó og strand-
lengju Azoreyja í Atlantshafi. Sam-
tals verða 15 þúsund sjávardýr í
safninu af 200 mismunandi tegund-
um.
Safnið er á tveimur hæðum. A efri
hæðinni geta gestir séð dýra- og
gróðurlíf viðkomandi svæðis í því
landslagi sem einkennir það en á
neðri hæðinni sjávardýralífið.
Sjávardýrasafnið verður helsta
kennileiti heimssýningarinnar og er
talið að það verði eitt helsta aðdrátt-
arafl ferðamanna í Lissabon þegar
heimssýningin er afstaðin. Áætlað er
að ein milljón manna sæki safnið á ári
hverju.
Portúgalski skálinn, Fræðslu-
og Framtíðarskálinn
Portúgalski þjóðarskálinn er hann-
aður af portúgalska arkitektinum
Siza Vieira og innan hans verður Há-
tíðartorgið sem gestgjafarnir nota til
að taka á móti þjóðhöfðingjum og við
aðrar athafnir.
í Fræðsluskálanum kynnast sýn-
ingargestir með tónlist, hljóði og
mynd því hvemig kunnátta sjófar-
enda varð til og hvemig hún hefur
þróast í gegnum aldimar, hvenær
maðurinn fór að kanna hafdjúpin og
loks hvernig vitneskja kviknaði hjá
honum um nauðsyn þess að vernda
hafið. Fræðsluskálinn er á tveimur
hæðum og er skipt í sex hluta.
í Framtíðarskálanum verður
skyggnst inn í framtíð sjávar og ýmis
úrlausnarefni sem blasa við mann-
kyninu verða reifuð. Einnig mun
gestum gefast tækifæri til að skyggn-
ast inn í neðansjávarbyggðir, heim
hins óþekkta sem er þó svo mikilvæg-
ur vistfræðilegu jafnvægi jarðar.
Útópíuskálinn er sagður sá staður
sem gestir sækja til að flýja raun-
veruleikann; staður drauma, hug-
mynda og sagna sem tengjast hafinu.
Þar verður sýning sem byggir á frá-
sögn „fyrsta mannsins" sem leiðir
áhorfendur um völundarhús drauma
sinna í leit að fyrirmyndarríkinu. Til
að styðja við frásögnina verður beitt
nýjustu ljósa- og hljóðtækni ásamt
kvikmyndatækni í bland við hefð-
bundnaii leikhústækni. Skálinn tekur
allt að 15 þúsund manns og þar kynn-
ast gestir öðrum hliðum sjávar í
gegnum margmiðlunartækni.
Þátttaka Islands í heimssýningum
Að sögn Sverris Hauks hefur ís-
land tvisvar áður tekið þátt í heims-
sýningum. 1939 voru íslendingar
þátttakendur í heimssýningunni í
New York sem haldin var dagana 30.
apríl til 31. október en þá voru liðin
150 ár frá embættistöku fyrsta for-
seta Bandaríkjanna. Þátttökuþjóðir
voru 62. íslendingar fengu til umráða
og innréttuðu um 1.000 fermetra sýn-
ingarskála. Vestur-íslendingar lögðu
mikið af mörkum fyrir undirbúning
íslensku sýningarinnar, þar á meðal
Vilhjálmur Stefánsson landkönnuður.
„Þessi þátttaka var veigamikill liður í
því að kynna Island sem sjálfstætt
ríki þjóða í meðal fyrir lýðveldisstofn-
unina 1944,“ sagði Sverrir Haukur.
Meginþættir í sýningu Islands
voru kynning á menningu þjóðarinn-
ar að fornu og nýju, þar á meðal sigl-
ingar og landafundir forfeðranna,
stjórnskipulag, bókmenntir fornar og
nýjar, listir, menningarlíf og ísland
sem ferðamannaland. Jafnframt var
íslenskum atvinnuvegum og útflutn-
ingsvörum gerð sértök skil. Talið er
að tvær milljónir manna hafi skoðað
íslensku sýningunni á meðan hún
stóð yfir. Framkvæmdastjórn sýning-
arinnar var skipuð Vilhjálmþ Þór
framkvæmdastjóra, Haraldi Árna-
syni kaupmanni og Ragnari E. Kvar-
an landkynni.
Þá tók ísland þátt í heimssýning-
unni í Montreal árið 1967. Hún var
haldin í tilefni þess að 100 ár voru lið-
in frá stofnun Kanada. Þátttökuþjóðir
voru 70. Norðurlöndin komu sér sam-
an um að setja upp sameiginlegan
sýningarskála og var svæði Islands
um 115 fermetrar að stærð, en önnur
Norðurlönd höfðu 450 fermetra svæði
hvert fyrir sig. Sameiginlegt sýning-
--------- arrými var 700 fermetrar
og var þar sýnt hvað væri
sameiginlegt með frænd-
þjóðum á Norðurlöndum.
_________ Þar var fjallað um sameig-
inlegan menningararf land-
anna og náttúru, norrænt samstarf og
upplýsingar veittar um yiðskipti og
ferðamál. Jafnframt tók ísland þátt í
rekstri sameiginlegs veitingahúss
Norðuriandanna.
Meginþættir í sýningu íslands
snerust um eldfjallalandið fsland,
jarðvarmann og hvernig íslendingar
hafa notfært sér hann. Gunnar J.
Friðriksson iðnrekandi var fram-
kvæmdastjóri sýningarinnar og Elín
Pálmadóttir blaðamaður sá um dag-
legan rekstur. Skarphéðinn Jóhanns-
son arkitekt hannaði íslenska svæðið
en Sigurður Þórarinsson jarðfræð-
ingur og Rafn Hafnfjörð ljósmyndari
sáu um val á kynningarefni.
Tveir takast á
Reuters
KOSNINGASLAGURINN hefur snúist upp í nokkurs konar „forsetakosn-
ingar“ á milli Uffe Ellemann-Jensen, formanns Venstre, t.v., og Poul Nyr-
up Rasmussen, formanns jafnaðarmanna og forsætisráðherra.
Dönsku kosningarnar
mótast af átökum Poul
Nyrup Rasmussen for-
sætisráðherra og Uffe
Ellemann-Jensen leið-
toga stjórnarandstöð-
unnar eins og Sigrún
Davíðsdóttir rekur hér
á eftir.
Forsetakosningar" kalla
danskir fjölmiðlar uppgjörið
milli Poul Nyrup Rasmussen
forsætisráðherra og leiðtoga
Jafnaðarmanna og Uffe Ellemann-
Jensen formanns Venstre og leiðtoga
stjórnarandstöðunnar. Báðir hafna
þessu, en hafa á hinn bóginn ögn
gaman af, því hvað kemur stjórn-
málamönnum betur í kosningabar-
áttu en athygli? Þeir eru fulltrúar
andstæðra fylkinga í dönskum stjóm-
málum, eru ólíkir og það fer heldur
ekki sérlega vel á með þeim utan
sviðsljóssins.
Ólíkur uppruni mótar
andstæðingana
Uffe Ellemann-Jensen er sá eldri
og reyndari, fæddur 1941 inn í
bænda- og stjórnmálamannafjöl-
skyldu. Faðir hans sat um árabil á
þingi fyrir Venstre og var þekktur
fyrir hressilegar athugasemdir líkt
og sonurinn. Hann ber með sér ör-
yggi þess er hefur alist upp við traust
félagsleg kjör og það hefur enn
styrkst í sjónvarpsfréttamennsku og
áratuga stjórnmálabaráttu, meðal
annars á tíu ára ferli sem utanríkis-
ráðherra. Hann lagði stund á hag-
fræði, svo tölur vefjast ekki fyrir hon-
um og hann á ekki í vandræðum með
að deila út verkefnum í stað þess að
gína yfir öllu sjálfur. Hann kann að
meta góðan mat, drykk og pípuna.
Uppáhaldstómstundagamanið eru
fiskveiðar, samanber laxveiðin á ís-
landi.
Poul Nyrup Rasmussen er fæddur
í Esbjerg 1943 í verkamannafjöl-
skyldu, þar sem aldrei var til meira
en hið brýnasta. Alvara, samvisku-
semi og skyldurækni hafa einkennt
Nyrup alla tíð og hann hefur tilhneig-
ingu til að treysta sjálfum sér best og
lætur illa að nýta starfskrafta ann-
arra. Honum fannst öruggast að
verða verkfræðingur, en skipti yfir í
hagfræði og var hagfræðingur tengd-
ur verkalýðshreyfingunni þar til hann
fór á þing 1988. Það fer litlum sögum
af tómstundalífi Nyrups og reyndar
erfitt að hugsa sér hann annars stað-
ar en við skrifborðið, því þó hann
meti stundir í hópi gamalla vina þá
eru þær fáar.
Stöðugt einkalíf
- Þriðja eiginkonan
Uffe Ellemann-Jensen kvæntist á
unga aldri starfsystur sinni Alice
Vestergaard fréttamanni, núverandi
fréttastjóra TV2. Það hefur vísast
ekki alltaf verið auðvelt fyrir frétta-
stjórann að vera gift einu vinsælasta
fréttaefni danskra fjölmiðla og verði
eiginmaðurinn forsætisráðherra mun
henni vart sætt áfram. Hún er ekki
áberandi í fjölmiðlum, en fylgir
manni sínum í kosningabai’áttunni.
Eiginkonan, bömin fjögur og makar
þeirra, kjötbolluklúbburinn eins og
hann kallar þau, eru traustustu ráð-
gjafar fjölskylduföðurins og ergir
fjölmiðlaráðgjafa flokksins með því
að taka aðeins mark á klúbbnum um
framkomu og klæðnað.
Lone Dybkjær, fyrrum ráðherra í
hægristjóm Poul Sehlúters og núver-
andi Evrópuþingmaður Róttæka
vinstriflokksins, samstjórnarflokks
jafnaðarmanna, er þriðja kona Nyr-
ups. Þau opinberuðu samband sitt í
ágúst 1992, hálfu ári áður en Nyrup
varð forsætisráðherra, en giftu sig
1994.
Dybkjær leiðist ekki sviðsljósið og
það liggur í loftinu að henni finnist
hjónabandið framahindrun og eins
veldur hjónabandið flokknum erfið-
leikum. Dybkjær hefur oft fengið
óblíða meðferð í dönskum fjölmiðlum
fyrir stjórnsemi og frekju. Af eðlileg-
um ástæðum fylgir hún ekki eigin-
manninum á kosningafundi, en eng-
inn er í vafa um að hún er einn helsti
ráðgjafi hans bak við tjöldin. Nymp
átti dóttur í fyrsta hjónabandi, en
hún fyrirfór sér fyrir nokkrum árum.
Skopskyn - Fyrirlestrartónn
Oll framkoma Ellemann-Jensen og
Nyrups er eins ólík og hugsast getur.
Ellemann-Jensen er snöggur upp á
lagið, fljótur að svara fyrir sig og hef-
ur skopskyn af bestu dönsku tegund.
Fjölmiðlaframkoma hans einkennist
af öryggi og fagmennsku, um leið og
skopskynið gerir honum kleift að
bregðast skemmtilega og auðveldlega
við óvæntum uppákomum. Öryggi og
ögrandi tilsvör eru stundum meira en
landsmenn hans geta umborið. Til að
slíta sér ekki út í augum kjósenda
hefur hann farið með veggjum und-
anfarin ár, en í haust fór hann að láta
meira bera á sér og þá með landsfóð-
urlegra og blíðara yfirbragð, svo Ijóst
væri að hann gæti staðið sig sem for-
sætisráðherra og ekki aðeins sem
ögrandi andstöðuleiðtogi. Hann er þó
enn hann sjálfur og framkoma hans
virðist falla kjósendum vel í geð.
Nyrup hefur átt í stöðugu basli
með framkomu sína. í vinahópi er
hann léttur og kátur, en í sviðsljósinu
stirðnar hann upp og talar í fyrir-
lestrar- fremur en samtalstón. Gár-
ungarnir segja hann hafa verið í með-
höndlun hjá svo mörgum fjölmiðla-
ráðgjöfum að hann hafi gleymt hvað
honum sé tamt. Athugasemdir hans
hljóma þaulæfðar, en ekki eins og
sniðugar hugdettur. Framan af var
hann frægur fyrir löng og óljós svör,
en með árunum hefur hann tamið sér
skýrari talanda og öðlast meira ör-
yggi-
Hæfileikar írambjóðendanna til að
bregðast við hinu óvænta hafa verið
þandir til hins ýtrasta í kosningabar-
áttunni af ungum stuðningsmönnum
Róttæka vinsti-iflokksins, sem hafa
brugðið á það ráð ungra breskra
íhaldsmanna í síðustu kosningabar-
áttu að sveima i kringum frambjóð-
endurna í gervi kjúklinga og gefa
með því til kynna hugleysi til að
takast á við brýn málefni, en orðið
„kjúklingur" (chicken) þýðir einnig
gunga. Meðan Nyrup hefur þótt
þetta áberandi óþægilegt og aðstoð-
armenn hans gert tilraun til að henda
kjúklingnum út, þá eys Ellemann-
Jensen kjúklinginn bröndurum, sér
og öðrum til skemmtunar.
Ólíkur kosningastíll
Kosningabarátta andstæðinganna
hefur verið ólík. Nyrup hefur oftast
daginn með stuttum blaðamanna-
fundi. í byrjun heimsótti hann vinnu-
staði og stofnanir umkringdur fjöl-
miðlafólki, sem hafði á orði að honum
væri alls ósýnt um að ræða við fólk
og heimsóknimar ætlaðar til að fóðra
fjölmiðla með góðu myndefni. Hann
þótti stæla Clinton, án þess að hafa
hæfileika Bandaríkjaforseta til að
tala við fólk. Nú segir hann að sér
hafi farið fram í mannlegum sam-
skiptum. Með honum í ferðum eru
tveir fjölmiðlaráðgjafar, en hann
styðst einnig við hina stóru flokksvél
Jafnaðarmanna. Nyrup kemur keyr-
andi í dökka ráðherrabílnum og eng-
inn er í vafa um að hér er valdsmaður
á ferð.
Stefna Uffe Ellemann-Jensen er að
ræða við kjósendur í alvöru. Hann
ferðast um landið í gamalli rútu,
merktri honum, er Simon Spies
ferðakóngur átti. I henni er herbergi
fyrir fjölmiðlafólk, sem getur bókað
sig í ferðirnar. Rútan er merkt Ven-
stre, svo ferðir hans fara ekki fram-
hjá neinum. Hugmyndina að rútu-
ferðinni fékk Ellemann-Jensen frá
kosningabaráttu Paddy Ashdown
leiðtoga Frjálslyndra demóki’ata í
Bretlandi. Auk þess notar hann net-
fréttabréf, sem hann sendir venju-
lega út vikulega, en nú annan hvem
dag til að koma skoðunum sínum á
framfæri.
Val kjósenda: Skattalækkanir
eða óbreytt ástand
Samkvæmt skoðanakönnun Politik-
en vilja 44 prósent kjósenda Nyrup
sem forsætisráðherra en aðeins 35
prósent Ellemann-Jensen. Nyrup er
vinsælli hjá kvenfólkinu og eldra fólki,
en karlmenn og yngra fólk kjósa
fremur Ellemann-Jensen. Vinsældir
Nyrups endurspeglast þó ekki í heild-
arfylgi fiokkanna, því Jafnaðarmenn
stefna í að tapa þingsætum og hægri
vængurinn gæti hlotið meirihluta.
En kosningar snúast ekki aðeins
um persónur, heldur einnig um mál-
efni. Nýjasta örþrifaráð Nyrups er að
vara kjósendur við Evrópuglýju
Ellemann-Jensen, sem sé ógnun við
dönsku Maastricht-undantekningarn-
ar. Ellemann-Jensen og flokkur hans
lofa afkastameira ríkiskerfi og
skattalækkunum, þó fyrri hægri
stjórn hafi hækkað skatta. Andstæð-
ingarnir segja lækkunarloforðin
ófjármögnuð.
Samkvæmt Nyrup er Venstre fyrir
þá sem hugsa aðeins um sjálfa sig, en
flokkur hans fyrir þá, sem einnig
hugsi um aðra. Reynslan sýnir þó
annað. Sérfræðingar benda nefnilega
á að félagslegur jöfnuður, sem Danir
meta mikils, óx á tíu ára valdatíma
hægri stjórnar síðasta áratugs, með-
an hann hefur minnkað á fimm ára
valdatíma jafnaðai-manna. Það gæti
því vafist fyrir kjósendum bæði að
meta reynsluna og loforð frambjóð-
endanna.