Morgunblaðið - 07.03.1998, Side 40

y 40 LAUGARDAGUR 7. MARZ 1998
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Framandi í
tilgangslaus-
um heimi
Frelsið er tekið afMersol þegar þjóðfé-
lagið fer að skipta sér afhonum, aðrir
menn byrja að freista þess að móta
hann. Það gerir hann óhamingjusam-
an, en viss huggun er í því fólgin að
allir menn verða að lokum dœmdir,
dómararnir einnig.
S
tlendingurinn eftir
Albert Camus er
meðal þeirra skáld-
sagna sem orðið
hafa sígildar,
kannski vegna þess hve nútíma-
leg hún er. L’Étranger kom
fyrst út 1942 og í íslenskri þýð-
ingu Bjarna Benediktssonar frá
Hofteigi 1961. Nú hefur þýðing
Bjarna verið endurútgefin (ís-
lenski kiljuklúbburinn, 1997).
Eins og Bjami bendir sjálfur
á þýðir franski titillinn í raun
Hinn framandi: „Mersol er ekki
úr öðru landi,
VIÐHORF heldur stendur
Eftir Jóhann hann framandi
Hjálmarsson gagnvart kröfu
þjóðfélagsins
um sorg og tár og iðrun, kröfu
þess um sýnd og sjónarspil.
Hefur hann rétt til að sitja
ógrátinn við kistu móður sinn-
ar? Albert Camus segir já;
hann er allur á bandi Mersols -
og lesandinn sömuleiðis.“
Söguhetjan Mersol er fram-
andi vegna þess að hann er af-
skiptalaus, lætur sig ekki nema
að litlu leyti skipta það sem
snertir aðra menn djúpt. Láti
móður sinnar tekur hann fá-
lega, ásta nýtur hann án veru-
legrar ástríðu, hann lætur af-
skiptalaust þegar kona er barin
fyrir framan augun á honum og
hann verður manni að bana fyr-
ir einskæra tilviljun. Þegar
hann á þess kost að verja sjálf-
an sig til þess að lenda ekki
undir fallöxinni sýnir hann
furðulegt tómlæti.
Eftir að hafa tekið af skarið í
eitt skipti og látið fangaprest-
inn sem kominn er til að biðja
fyrir honum heyra það líður
honum betur en nokkru sinni.
Hann hugleiðir lífið og gleði
þess og frelsið og opnar hug
sinn fyrir „vingjarnlegu kæru-
leysi heimsins". Hann skynjar
að hann hafi þrátt fyrir allt ver-
ið hamingjusamur: „Til þess að
allt sé fullkomnað, til þess að ég
kenni miður til einsemdar
minnar er þess eins að óska að
margir komi til að horfa á af-
töku mína og heilsi mér með
hatursópum."
Menn hafa túlkað Útlending-
inn með ýmsum hætti og ekki
verið sammála eins og þýðand-
inn segir.
Að mínu viti deyr Mersol
ekki glaður heldur ímyndar sér
að hann sé glaður. Það er í sam-
ræmi við anda Camus að maður
verði að finna sér tilgang þrátt
fyrir allt í heimi fáránleikans,
vera, lifa. Hann hugsar sér Sís-
yfos hamingjusaman í bókinni
um hann, Sísyfosar-goðsögn-
inni. Mersol er því án þess að
vita það eins konar Sísyfos sem
stritar við að lifa af því að engin
önnur leið er til.
Frelsið er tekið af Mersol
þegar þjóðfélagið fer að skipta
sér af honum, aðrir menn byrja
að freista þess að móta hann.
Það gerir hann óhamingjusam-
an, en viss huggun er í því fólg-
in að allir menn verða að lokum
dæmdir, dómararnir einnig.
Verk Camus eru talin falla
undir hatt existensíalisma og
gera það vissulega flest þótt
hann mótmælti því. En eftir því
sem leið á stutta ævi hans varð
hugsunin um Guð ágengari,
guðleysi existensíalista hætti að
nægja honum.
I skáldsögunni Fallinu (1956)
er getum að þvi leitt muni ég
rétt að eftirmáli um nútíma-
manninn verði eitthvað á þessa
leið: „Hann las dagblöð og
drýgði hór.“
Nú gæti þetta kannski hljóð-
að svona: „Hann las dagblöð,
horfði á sjónvarp og flakkaði
um á alnetinu.“
Það verður að telja athyglis-
vert og ef til vill mótsagnakennt
að Albert Camus gat skrifað allt
að því „reyfaralega" um háal-
varleg efni með heimspekilegum
niðurstöðum. Útlendingurinn
minnir um margt á spennusögu
og sama er að segja um Fallið.
Báðar eru þessar bækur mjög
læsilegar og meðal best skrif-
uðu skáldsagna seinni tíma.
Mersol verður kannski ekki
minnst sem skáldsagnapersónu
heldur íyrir það hvað hver og
einn lesandi finnur af sjálfum
sér í honum. Einnig mætti
segja: af hugsuðinum og rithöf-
undinum Albert Camus í hon-
um.
Útlendingurinn er heimspeki-
leg skáldsaga.
I upphafi Goðsagnarinnar um
Sísyfos stendur: „Það er aðeins
til eitt raunverulegt heimspeki-
legt vandamál: sjálfsmorðið."
Bókinni lýkur á fyn-nefndum
orðum: „Maður verður að hugsa
sér Sísyfos hamingjusaman.11
Sísyfos er sífellt upptekinn við
að velta steini upp á bjargbrún.
Þegar hann er að ná takmarki
sínu rennur steinninn niður og
þá er að byrja aftur að velta
honum upp.
Albert Camus lenti í útistöð-
um við Jean-Paul Sartre, m.a.
vegna þess hve Camus gagn-
rýndi Sovétríkin snemma. Sar-
tre hefur verið talinn meiri ex-
istensíalisti en Camus sem var
fæddur og uppalinn í Alsír,
dæmigerður Miðjarðarhafsmað-
ur að margra áliti, haldinn
óslökkvandi lífsþorsta en um
leið sligaður af hugsuninni um
dauðann. Camus var af spænsk-
um ættum og er sagður hafa
kunnað sérstaklega vel við sig á
Spáni þar sem hann er dýrkað-
ur fyrir bækur sínar og afstöðu
til lífsins.
Hrossa-
innflúensa
NÚ ER svo komið
að okkar hrausti
hrossastofn hefur
sýkst af áður óþekkt-
um vírus hér á landi.
Ekki hefur enn tekist
að greina hvaða vírus
hér er á ferðinni en lík-
legt er talið að hann
hafí borist til landsins
frá Svíþjóð. Lengi vel
voru sögusagnir einu
fréttirnar sem fólk
fékk af þessari inflú-
ensu, en nú hafa
fréttastofur tekið við
sér og birta reglulega
fréttir af útbreiðslu
flensunnar. Þann 3.3.
birti hestasíða Mbl. nokkuð ítar-
legar greinar um hvernig flensan
breiddist út í upphafi. Þar kemur
fram að hestar hafi verið sýktir
hinn 8. febrúar í Hestamiðstöðinni
Dal og þá hafi Sigurborg Daða-
dóttir dýralæknir komið og greint
hestana með fóðureitrun (Hvann-
eyrarveiki), enda sýndu hrossin
sömu einkenni og hross með fóður-
eitrun. Síðan gerir viðkomandi
dýralæknir tvenn afdrifarík mis-
tök. I fyrsta lagi ber hann með sér
veikina til Hafnarfjarðar, þar sem
hann er með hesthús. I öðru lagi
mælist hann til þess að hross frá
sama bæ og rúllurnar komu, sem
hestarnir í Dal voru fóðraðir á, sé
sent til síns heima og annað hross
fengið í staðinn. Þetta gerði hann
að sögn til að kanna hvort hrossin
á þessum bæ hefðu í sér mótefni
gegn fóðureitruninni sem dýra-
læknirinn hélt að hrossin hefðu
verið með. Arangurinn varð sá að
veiran breiddist út í hross í Olfus-
inu þaðan sem rúllurnar voru. Vel
að merkja: það var ekki vitað með
vissu að um fóðureitrun væri að
ræða.
Að mínu viti hefði verið mun
skynsamlegra að senda sýni af
heyinu til rannsóknar. Með því
móti hefði verið hægt að útiloka að
um fóðureitrun væri að ræða.
Einnig átti að taka blóðsýni úr
hrossunum og senda til rannsókn-
ar. Með þessu móti hefði gríðar-
legum hagsmunum verið bjargað.
Fyrir þi'emur árum kom upp
grunur um að smitandi inflúensa
hefði stungið sér niður í hesthúsi í
Víðidal. Dýralæknir-
inn sem annaðist
hrossin brást hárrétt
við og voru hrossin
strax sett í sóttkví og
þess vandlega gætt að
enginn hefði samneyti
við viðkomandi hross.
Þessu var mjög vel
fylgt eftir af þáver-
andi yfirdýralækni,
Brynjólfi Sandholt.
Réttum upplýsingum
var strax komið til
réttra aðila og allir
lögðust á eitt til að
flensan breiddist ekki
út.
Þetta er rifjað upp
hér vegna þess að nú virðist yfir-
dýralæknir gjörsamlega hafa
brugðist hlutverki sínu. Flensan
breiðist út sem aldrei fyrr, þó svo
að yfirdýralæknir hafi gefið út þá
undarlegu yfirlýsingu að tekist hafi
Þegar smitsjúkdómur
sem þessi kemur upp,
segir Gunnar Már
Gunnarsson, verður
að taka skjótt á
málum og ákveðið.
að stöðva útbreiðslu hennar, eins
og Ríkisútvarpið greindi frá fyrir
skömmu. Hvaða vissu hafði yfir-
dýralæknir fyrir því að vírusinn
hefði hætt að breiðast út? Ná-
kvæmlega enga. Slík yfirlýsing
þjónar engum tilgangi og er miklu
verri en engin, því að hún gerir
menn aðeins værukæra í umgengni
sinni við sýkt hross. Enda hefur
komið á daginn að flensan er nú
komin norður yfir heiðar til Akur-
eyrar fyrir utan öll þau tilfelli sem
greinst hafa hér á suðvesturhorn-
inu.
Hvað er í húfí?
Smitsjúkdómur sem þessi getur
haft gríðarlega mikil áhrif og mjög
víða. Nú þegar hafa flutningar með
hross algerlega lagst niður svo og
hafa járninga- og tamningamenn
Gunnar Már
Gunnarsson
hætt að fara milli húsa við vinnu
sína. Einnig hefur verslun með
hestavörur dregist mikið saman á
suðvesturhorninu eftir að flensan
gaus upp. En áhrifanna á eftir að
gæta miklu víðar. Utflutningur
hrossa, sem hefur verið í stöðugum
vexti undanfarin ár, hefur nú verið
stöðvaður. Öllum samkomum
hestamanna hefur verið frestað um
sinn.
En hver verða áhrifin til lengri
tíma litið? A sumri komanda er fyr-
irhugað að halda landsmót hesta-
manna á Melgerðismelum í Eyja-
firði. Eins og flestir hestamenn
vita er þetta uppskeruhátíð hesta-
manna sem dregur að sér gríðar-
legan fjölda áhorfenda, innlendi-a
sem erlendra. Haldi svo fram sem
horfir með útbreiðslu flensunnar er
hætt við að flauta verði landsmótið
af. Slíkt hefði í för með sér mikið
tekjutap fyrir alla þá sem málið
varðar, svo sem mótshaldara, flug-
félög og ferðaskrifstofur, svo og
alla þá sem vinna við ferðaþjón-
ustu.
Þá ber einnig að hugsa til þeirra
fjölmörgu sem bjóða upp á hesta-
ferðir um hálendið og víðar. Þeir
sem sækja slíkar ferðir eru einkum
ferðamenn, og hefur þeim fjölgað
með hverju árinu sem hafa farið í
slíkar ferðir. Enda hefur gríðar-
legri vinnu og fjármunum verið
varið í að kynna þessar ferðir er-
lendis. Einnig ber þess að geta að
fái stóðhestur þessa veirusýkingu
getur hann orðið ófrjór næstu tvo
mánuði á eftir, þetta gæti því haft
slæmar afleiðingar fyrir ræktend-
ur.
Eflaust eru fleiri sem gætu beðið
skaða af ef flensan heldur áfram að
grassera.
I upphafi skyldi
endinn skoða
Þegar smitsjúkdómur sem þessi
kemur upp verður að taka á málum
skjótt og ákveðið. Það á að af-
marka sýkta svæðið strax og grun-
ur um smit kemur fram. Og það á
að uppfræða alla þá er málið varð-
ar jafnt og þétt með öllum þeim
upplýsingum sem að gagni geta
komið. Með slíku er hægt að koma
í veg fyrir að alls konar gróusögur
fari á kreik. Þegar fjölmiðlar eiga
jafngreiða leið að öllum sem málið
varða er sjálfsagt að yfirdýralækn-
ir komi sjálfur fram í fjölmiðlum
strax og veiran finnst og uppfræði
menn um hvað um er að ræða og
jafnframt hvernig menn eigi að
bregðast við.
Höfundur er meðlimur í Félagi
tamningamanna.
Túlkun Orra
og Illuga
SAMTÖK iðnaðarins
fengu Robert Rowt-
hom, prófessor í hag-
fræði við Cambridge-
háskóla, til að skoða
hvað hafi markað þró-
un greinarinnar á und-
angengnum áratugum
og hvernig mætti
tryggja að greinin
fengi vaxið hér og dafn-
að í framtíðinni. I starfi
sínu miðlaði Robert af
áratuga reynslu sinn í
fræðimennsku og fag-
legi-i ráðgjöf sem hann
hefur m.a. veitt alþjóð-
legum stofnunum, rík-
isstjói-num og samtökum iðnrek-
enda víðsvegar um heim. Þetta
gerðu samtökin í þeirri viðleitni að
auka málefnalega umræðu um upp-
byggingu iðnaðar hér á landi.
Niðurstöður og tillögur Roberts
liggja fyrir í ítarlegri skýrslu um
málið og kynnti hann þær á Iðn-
þingi 20. febrúar síðastliðinn. Fjöl-
miðlar hafa gert málflutningi Ro-
berts góð skil. Morgunblaðið er
þeirra á meðal og hef-
ur blaðið þæði birt við-
tal við Robert á mið-
opnu og tekið tillögur
hans til umfjöllunar í
leiðara. Af því tilefni
hafa Orri Hauksson og
Illugi Gunnarsson
skrifað saman tvær
greinar í blaðið. Ekki
tel ég þess virði að fara
um þær mörgum orð-
um og læt því nægja að
taka eitt lýsandi dæmi.
Orri og Illugi
mistúlka og klippa úr
samhengi eftirfarandi
setningarbút: ,hafa nei-
kvæð áhrif á útgerðarfyrirtæki og
tiltekna útgerðarbæi". Robert er að
lýsa því hvaða áhrif það hefði ef rík-
issjóður tæki veiðiheimildir af nú-
verandi handhöfum án tillits til þess
hvort og að hve miklu leyti þeim
væri bættur skaðinn eða hver ráð-
stöfun ríkissjóðs yrði á tekjum af
leigu þessara veiðiheimilda. Robert
er ekki að lýsa heildaráhrifum veiði-
gjaldsins. Hann er einungis að lýsa
Ingólfur Bender
Orri og Illugi mistúlka
og klippa úr samhengi,
segir Ingdlfur Bender,
eftirfarandi setningar-
bút: „hafa neikvæð
áhrif á útgerðarfyrir-
tæki og tiltekna út-
gerðarbæi“.
því hvað verður ef tekjur núverandi
handhafa dragast saman. Robert er
ekki að fjalla um áhrif þess ef skatt-
ar á einstaklinga eða fyrirtæki yrðu
lækkaðir á móti eða tekjum af
gjaldtökunni varið á annan hátt.
Orri og Illugi gera honum það hins
vegar upp og segja að hann hafi
sennilega komist að niðurstöðu
sinni á grundvelli þess að sjómenn,
fiskverkafólk og aðrir beri ,skað-
ann“ og að skattfé sé í mestum mæli
varið á suðvesturhorninu. Þetta er
röng túlkun hjá þeim félögum.
Ég hvet þá sem hafa áhuga á við-
fangsefninu til að verða sér úti um
skýrslu Roberts og kynna sér hvað
hann segir, en láta ekki nægja að
treysta á túlkun Ori'a og Illuga.
Höfundur er hagfræðingur Sam-
taka idnadarins.