Morgunblaðið - 30.05.1998, Page 39

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
LAUGARDAGUR 30. MAÍ 1998 39 #-
Hitasótt í hrossum -
varnir og framtíðarsýn
VEGNA nýrrar stöðu
sem komin er upp varð-
andi útbreiðslu á smit-
andi hitasótt í hrossum
hefur áherslum í vörn-
um gegn sjúkdómnum
verið breytt. I stað
varnarlína er nú aðalá-
herslan lögð á að
hrossaeigendur verji
sín hross hver á sínum
stað eins og aðstæður
gefa tilefni til og þeir
hafa möguleika á.
Einsýnt þykir að
veikin muni fara um allt
land með tímanum og
ræðst það af því að
smitefnið er mjög
lífseigt í umhverfinu, meðgöngu-
tíminn getur verið langur og smit-
leiðir eru lúmskar og að hluta til
óþekktar. Þessir þættir, að því við-
bættu að hrossastofninn virðist
mjög næmur fyrir smitefninu, hafa
orðið þess valdandi að ekki hefur
tekist að stöðva útbreiðslu veikinn-
ar. Þó veikin hafi borist hratt á
milli bæja í vetur virðist sem sú
smitleið (með fuglum eða vindi) sé
ekki eins öflug núna með vorinu,
jafnvel alveg horfín. Það gefur
auknar vonir um að hægt sé að
halda útbreiðslunni í skefjum fram
yfir Landsmót hestamanna nú í
sumar.
Varnaraðgerðir
Þó vel hafi vorað og tíðin sé góð
er enn full ástæða til að verja
hryssur sem eru komnar nærri
köstun fyrir veikinni og einnig er
mjög áríðandi að verja keppnis- og
sýningarhross sem stefnt er með á
Landsmót.
Mikilvægasta varnaraðgerðin er
að taka ekki við hrossum og reið-
tygjum úr sýktu umhverfi, sérstak-
lega frá svæðum þar sem stutt er
síðan veikindin gengu yfir. Athug-
anir okkar benda til að ólíklegt sé
að hestar beri með sér smitefni ef
meira en mánuður er liðinn frá því
að þeir voru veikir en einnig er
ljóst að smitefnið getur lifað mun
lengur í umhverfi hrossa. Því þarf
að hindra að óhreinindi berist úr
um þær aðgerðir meðal hesta-
manna og að þeir taki höndum
saman um að finna lausnir á þeim
vandamálum sem upp kunna að
koma. Hinsvegar verða menn að
vera því viðbúnir að veikin breiðist
út í kjölfar mótsins enda er ekki
ráðlegt að það dragist fram á
næsta vetur að veikin breiðist um
landið.
Horfur á útflutningi
Það hefur reynst erfítt að fá
samþykki viðskiptalanda okkar
fyrir útflutningi á hrossum á með-
an enn er óljóst hvað veldur veik-
inni. Yfirdýralæknir vinnur nú að
því að kynna fyrir dýralæknayfir-
völdum Evrópubandalagsins og
Bandaríkjanna tillögur að sérstök-
um varúðarráðstöfunum varðandi
þennan útflutning sem vonast er til
að nái fram að ganga.
Þar er gert ráð fyrir því að hægt
verði að flytja út heilbrigð hross frá
bæjum eða hesthúsum þar sem ekki
hefur orðið vart við smitsjúkdóm
þennan í a.m.k. einn mánuð. Þetta
getur bæði átt við staði sem veikin
hefur gengið yfir fyrir meira en
mánuði og einnig fyrir þá staði sem
veikinnar hefur ekki enn orðið vart.
Til frekara öryggis verða hrossin
höfð í 10 daga sóttkví á tilteknum
stöðum nærri útflutningshöfn undir
ströngu eftirliti dýralækna. Ekki er
gert ráð fyrir að hross sem fengið
hafa veikina og þau sem ekki hafa
fengið hana verði höfð saman í sótt-
kví eða flutningum.
Þó ekki komi í ljós fyrr en um
miðjan júní hvort tillögur þessar
verði samþykktar eru hrossarækt-
endur og útflytjendur hvattir til að
undirbúa sig með því að halda
hrossum sem ekki hafa veikst að-
skildum frá hinum sem hafa veikst.
Þannig ætti á hverjum tíma að
vera hægt að flytja út hross frá
stórum hluta landsins með örugg-
um hætti og þótt þessi svæði yrðu
háð breytingum samfara útbreiðslu
sjúkdómsins ættu allir að geta séð
fram á betri tíð með blóm í haga.
Höfundur er dýralæknir hrossasjúk-
dóma.
ríður
sdóttir
sýkta umhverfinu og
gæta ítrasta hreinlæt-
is þegar farið er úr
sýktu umhverfi yfír í
ósýkt. Reiðfatnað
nægir að þvo í þvotta-
vél en skófatnað þarf
að þvo vel og úða síðan
með sótthreinsiefninu
Virkon eða sambæri-
legu sótthreinsiefni.
A hestamótum og
öðrum hestasamkom-
um sem nauðsynlegar
eru til undirbúnings
Landsmóti skal forð-
ast að hross úr sýktu
og ósýktu umhverfi
komi saman. Nauð-
synlegt er að mæla hross fyrir
keppni ef minnsti grunur leikur á
að hrossið sé smitað. Ástæða getur
verið til að fjölga mótum og sýn-
ingum á „ósýktum svæðum“ og á
svæðum þar sem veikin er að
Við teljum vel
framkvæmanlegt að
halda Landsmót, segir
Sigríður Björnsdóttir,
við þær aðstæður
er nú ríkja.
ganga yfir til að minnka hættuna á
að smitberar komist í návígi við
stóra hrossahópa og veikin breiðist
út í kjölfarið.
Landsmót verður haldið
Reynslan sýnir að nokkur tími
líður frá því smitefni berst á nýjan
stað þar til veikindin taka að breið-
ast út í miklum mæli. Því teljum
við vel framkvæmanlegt að halda
Landsmót við þær aðstæður sem
nú ríkja. Reynt verður að aðskilja
þau hross sem ekki hafa fengið
veikina frá hinum eins og hægt er
og ráðstafanir verða gerðar til að
halda smitmagninu í lágmarki á
meðan á mótinu stendur. Mikil-
vægt er að víðtæk samstaða náist
Sigríður
Björnsdóttir
Til hvers?
ÞAÐ ER reyklausi
dagurinn í dag. Dagur-
inn sem allir reykinga-
menn fara í baklás. Ann-
aðhvort fyllumst við
reiði og storkum öllum
reykleysingjunum sem
eru að „bögga“ okkur.
Eða þá að við reynum að
sigla snyrtilega fram hjá
öllu því sem getur gert
okkur meðvituð um
þennan dag. Af hverju?
Allir reykingamenn vita
að reykingar eyðileggja
heilsu okkar hægt og
bítandi, en örugglega.
Allir vita að það kostar
okkur offjár!
Enginn reykingamað-
ur getur lifað með það stöðugt í vit-
und sinni, hvað hann er að gera sjálf-
um sér, hann mundi ekki afbera það.
Þess vegna er okkur svona nauðsyn-
legt að reykja ómeðvitað. Við tökum
bara eftir því á augnablikum þegar
okkur er bent á að við megum ekki
reykja hvai’ sem er, þegar við fáum
hóstakast, þegar pakkinn er að verða
búinn og langt liðið á kvöldið, þegar
við eigum ekki fyrir næsta pakka og
svo framvegis, og svo framvegis.
Reyklausi dagurinn er svona dagur
þai- sem reykingamenn verða stans-
laust að forða vitund sinni frá því að
standa frammi fyrir þessari hrylli-
legu staðreynd, ég reyki! Og við
forðum okkur með því að vera nán-
ast ekki til eða þá að
pumpa upp særða rétt-
lætiskennd, bítum frá
okkur og við lifum dag-
inn af!
Ungur vinur minn var
að byrja að reykja nú
nýverið og æ-ið mitt
þegar ég frétti það, var
ekki neitt venjulegt æ af
því að núna veit ég hvað
er að gerast hjá þessum
unga manni. Eg byrjaði
sjálfur 13 ára og öll árin
sem ég reykti reyndi ég
bara einu sinni að hætta
og það „á hnefunum".
Þegar það mistókst vissi
ég að ég mundi aldrei
geta hætt, ég væri
dæmdur til að reykja til eilífðar. Það
var ekki fyrr en eftir 35 ára reyking-
ar, sem ég var svo lánsamur að
kynnast aðferð Bretans Allens
Carrs, „The Easyway to stop smok-
ing“ og á þriðja morgni eftir að ég
hætti með aðferð hans, vissi ég að ég
þyrfti aldrei aftur að reykja. Eg var
laus úr 35 ára helvíti. Núna veit ég af
hverju ég byrjaði að reykja. Af sömu
ástæðu og þessi ungi vinur minn. Við
þurftum ekki að byrja að reykja, en
við tveir, eins og allir aðrir reykinga-
menn, byrjum á þessum fj..da ein-
ungis til þess að verða meiri menn,
töffarai’ eða heimsvön manneskja í
augum jafnaldra okkar.
Við höfum ekki hugmynd um að
Pétur
Einarsson
fyi-sta sígarettan gerir okkur að
hlekkjuðum þrælum það sem eftir er
ævinnar. Við verðum að reykja 20 til
40 sígarettur á dag, það sem eftir er.
Við erum dottin í djöfullegustu
gildru sem maðurinn og náttúran
hafa smíðað í sameiningu. Það tók
mig tvær vikur að kæfa hóstakastið
sem ég fékk þegar ég andaði reykn-
um ofan í ómenguð lungu mín. Og ég
þurfti að gera það í laumi, því að það
er ekkert töff að reykja og hósta af
því. Þeir sem ekki ráða við að kæfa
hóstann sleppa og þurfa ekki að eyða
ævinni í þetta.
Þegar við reykjum fyrstu sígarett-
una, „bara að prófa þetta“ veit ekk-
Reykingar eyðileggja
heilsu fólks hægt
og bítandi, segir Pétur
________Einarsson._____________
En örugglega.
ert okkar að aftan í henni eru fastar
um hálf milljón sígarettur. Það eru
um 40 þúsund metrar af sígarettum.
Ekkert okkar veit að þessi fyrsta sí-
garetta kostar okkur um það bil 10
milljónir króna um ævina og heils-
una líka. Fyrstu árin eru reyking-
arnar ekkert að trufla heilsu okkar,
en það er ótrúlaga fljótt sem við för-
um að missa þrek og þrep fyrir þrep
étur sígarettan getu okkar, án þess
að við tökum eftir því, af því að það
gerist svo hægt. Þegar við loks byrj-
um að taka eftir því erum við orðin
snillingar í því að blekkja okkur
sjálf, snillingar í því að afstýra því,
að þessi hryllingur þrengi sér inn í
Að reykja eða
ekki reykja
ÞAÐ er kannski borin
von að reykingamenn
opni augun og lesi þetta
greinarkom einmitt
vegna þess að nú er
reyklausi dagurinn;
dagur sem reykinga-
menn hata. Fjölmiðlar
uppfullir af fróðleik um
skaðsemi reykinga, en
hann forðast reykinga-
menn. Reykingar eru
hættulegar, þær drepa,
fómarlömb liggja í valn-
um og tóbaksframleið-
endur baða sig upp úr
gróðanum. Ffldarnir
láta blekkjast og telja
sér trú um að þeir geti
ekki lifað án þess að
sjúga banvænt eitrið, vitandi um af-
leiðingarnar og þann ama sem aðrir
hafa af menguninni, ólyktinni, sóða-
skapnum og sjálfsniðurlægingunni;
því hvað er verra í heimi en þurfa
vera ofurseldur meðaumkvun með-
bræðra sinna?
Sennilegt er að reykingamenn
hunsi þessa grein og til hvers ætti ég
þá að eyða tíma mínum og dýrmæt-
um dálksentímetmm í að koma ein-
hverri vitglóm í aðframkomna reyk-
ingamenn sem fyrir löngu hafa gefist
upp á að „reyna að hætta“ og halda
að þeir séu tilneyddir að eyða því
sem eftir er ævinnar í að reykja? Jú,
ég hreinlega verð. Eg var sjálfur
óforbetranlegur reykingamaður og
eyddi tuttugu og fimm áram í þenn-
an þrældóm. Eg hafði fullkominn
ímugust á reyklausa deginum.
Keypti jafnvel tvo pakka þann dag
og reykti þá báða. Þess vegna veit ég
að þið, kæra reykingamenn, munuð
ekki hætta að reykja á reyklausa
daginn. Ég vildi ekki láta aðra segja
mér hvenær ég ætti að hætta, það
var eitthvað sem ég hugðist gera á
„eigin forsendum“ „einhvemtíma
síðar“ þegar ég yrði „tilbúinn“ og
„rétti tíminn“ kæmi. En rétti tíminn
kom aldrei og allar tilraunir á „mín-
um forsendum" brugðust. Ég var
byrjaður aftur innan þriggja mánaða
og trúði því að ég gæti aldrei hætt.
Þá fannst mér best í stöðunni að
sætta mig við að ég yrði að reykja
þar til ég dræpist. Maður drepst
hvort sem er einhverntíma og úr ein-
vitund okkar og neyði okkur til að
standa nakin frammi fyrir spurning-
unni TIL HVERS er ég að þessu?
Þarf ég virkilega að gera þetta?
Dópisti sem verður að fá sitt
nikótín daglega í 20 til 40 skömmt-
um, getur ekki horfst í augu við það
að vera án þess, og þá er betra að
loka vitund sinni fyrir þessu og halda
bara áfram að reykja ómeðvitað. Ég
var svona reykingamaður, og þessi
ungi vinur minn á eftir að vera fastur
í þessari gildi-u og blekkja sjálfan sig
um það að sígarettan geri hann töff,
þangað til að veruleikinn byrjar að
þrengja sér inn í vitund hans og
hann fær aldrei frið, fyrr en hann
kveikir sér ekki í næstu sígarettu.
Þegar mér hafði tekist að losna úr
gildrunni, tók það mig tvær vikur að
vinna úr reiðinni. Ég hafði í öll þessi
ár látið stjórnast af óttanum við það
að ég gæti aldrei losnað. Að það
væra svo hryllileg fráhvarfseinkenni
þegar maður hætti. Og svo var þetta
bara enginn vandi! Það var erfiðast
að sætta sig við að ég hafði eingöngu
reykt til þess að forðast þennan ótta,
sem svo var bara lævís blekking
gildrunnar.
Til hvers reykti ég? Ég reykti fyr-
ir ímyndaðan ótta um að ég gæti
aldrei hætt! Það var dálítið niður-
lægjandi að þurfa að kyngja því. En
það hefði þó verið enn meira niður-
lægjandi að halda þessu áfram.
Það kemur fijótt að því að þessi
ungi vinur minn kemst í hóp þeirra,
sem innst inni vilja hætta, en þora
ekki að horfast í augu við það, vegna
óttans. Þá vil ég að þú vitir, ungi vin-
ur, þú verður aldrei of forfallinn, því
það er enginn vandi að hætta.
Höfundur er leikari.
hverju verður maður að
drepast.
En lífið snýst ekki um
það hvemig maður
drepst, heldur hvernig
maður lifii’ og þar kom
að mér tókst að hætta.
Og vitiði hvað? Það var
„enginn vandi“. Hlægi-
lega auðvelt! Vendi-
punkturinn? Það var
ekki ótti við krabbamein
eða aðra reykingasjúk-
dóma. Ekki þrýstingur
af hálfu samfélagsins,
eða fjölskyldunnar sem
var að kafna í reyknum
og ekki vegna pening-
anna sem brunnu upp á
þessum árum. Þetta
vissi ég allt fyrir, en ekkert af því
fékk mig til að hætta reykingum.
Það var þegar ég vissi HVERS
VEGNA EG REYKTI. Þetta kann
að hljóma undarlega, en þetta er lyk-
illinn að því að geta hætt reykingum.
Ekki vegna þess að reykingar séu
„slæmur ávani“ og ekki vegna þess
að vitundin um að maður gæti drep-
ist einn góðan veðurdag verði til
þess að við fáum „vitrun“ og drepum
í, í eitt skipti fyrir öll.
Nú skora ég á ykkur, kæru reyk-
ingamenn, að svara þessari spurn-
ingu fyrir sjálfa ykkur: Hvers vegna
Lífíð snýst ekki um það
hvernig maður drepst,
segir Valgeir Skag-
fjörð, heldur hvernig
maður lifir.
reykið þið? Ég get svarað fyrir mig.
Ég reykti vegna þess að ég var eit-
urlyfjafíkill. Nikótín er eiturlyf sem
gerir okkur að fíklum strax við
fyrsta smók. Þetta vitið þið og þetta
veit ég líka. Nikótín er öflugt eiturlyf
og ef ekkert nikótín væri í sígarett-
unni þá væri enginn ofurseldur
þeirri vitleysu að troða slíkum staut
upp í sig, kveikja í honum og anda
banvænum reyknum ofan í lungun.
Þið sem takið inn nikótín í magni
sem svarar tuttugu sígarettum á
dag, eruð eiturlyfjaneytendur.
Nikótín er iöglegt eiturlyf og ótrú-
legt að ekki skuli litið til þess þegar
rætt er um fíkniefnavanda unglinga
nú til dags.
Að einhverjum skyldi hugkvæm-
ast að lækna eiturlyfjaneytanda með
því að selja honum sama eiturlyfið í
öðru formi er snilldarbragð. Skilaboð
til reykingamanna eru að þeir reyki
vegna þess að þeir „vöndu sig á það“.
Þegar ég skildi loks hvers vegna ég
reykti, þá upplifði ég ólýsanlega
gleðitilfinningu. Rétt eins og þegar
barni tekst að raða saman flóknu
púsluspili á eigin spýtur. Það var
auðveldara en mig óraði fyrir. Ég
skildi að ég var nikótínfíkill og að
losna við nikótínið var fyrsta skrefið
í áttina að frelsi frá tuttugu og fimm
ára þrældómi. Eftirleikurinn var
auðveldur. Ég sá gegnum blekking-
arnar, bæði mínar eigin gagnvart
sjálfum mér og öðrum og þær sem
hinir beita í því augnamiði að halda
reykingamönnum ánetjuðum.
Ég þurfti hjálp og hana fékk ég
þegar ég kynntist Allen Carr og að-
ferð þeirri sem hann þróaði til að
hætta reykingum. Hann er einn
fremsti sérfræðingur í að hjálpa fólki
til að hætta reykingum. Ég skildi að:
ferð hans og tileinkaði mér hana. í
dag er ég hamingjusamlega reyklaus
og þess fullviss að ekkert í heiminum
fær mig til að kveikja í sígarettu
framar. Kæru reykingamenn, þegar
neyðin er stærst þá er hjálpin næst.
Viðurkennið breyskleika ykkar og
snúið ykkur í átt til gleðinnar og
frelsisins sem felst í að lifa lífinu
reyklaus. Það er enginn vandi að
hætta!
Höfundur er leikari og fyrrv. reyk-
ingamaður.
Valgeir
Skagfjörð
V
i
4
4.
1
f