Morgunblaðið - 03.06.1998, Qupperneq 50

50 MIÐVIKUDAGUR 3. JÚNÍ1998
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Hin töpuðu
<• TILEFNI þessarar
greinar eru skrif nokk-
urra manna í vestfírsku
blöðin í vetur, viðtal við
veiðistjóra í Bænda-
blaðinu 5. maí sl., grein
hans í Morgunblaðinu
23. maí og það, að ný-
verið mun umhverfis-
ráðherra hafa auglýst
starf veiðistjóra laust til
umsóknar.
Það fer ekki hjá þvi,
að fólk um allt land er
4 mjög áhyggjufullt
vegna þess hvað mikið
ráð- og kjarkleysi hefur
einkennt embætti veiði-
stjóra undanfarin ár.
Nú ríður á, að vel takist til með
val á þeim manni sem til þess emb-
ættis verður skipaður. Það er kvíð-
vænlegt til þess að hugsa að ef til
vill verði ráðleysi þeirra sem eiga að
tryggja að jafnvægi haldist í náttúr-
unni til þess, að nær öllu fuglalífi
verði útrýmt í landinu, og verður þá
lítið eftirsóknarvert að heimsækja
Hornstrandir, Jökulsárgljúfur, Mý-
vatn og þá staði aðra, sem nú eru
eftirsóttir til útivistar.
í viðtali í Bændablaðinu 5. maí sl.
lýsir settur veiðistjóri því yfir að
„stríðið við minkinn sé tapað“ og
„líklegt er að hann sé að aðlagast
náttúrunni og að nú viti (leturbreyt-
ing mín) hann að það þarf ekki að
drepa 100 æðarunga í einu heldur
nægi að drepa fimm og koma svo
aftur“. Skyldi minkurinn hafa
fræðst um það í líffræðideild Há-
skóla Islands? Það væri ráð fyrir
settan veiðstjóra að
setja mink í hænsnabú
og vita hvort hann hef-
ur vit á því að hann þarf
ekki að drepa allar
hænurnar, að hann get-
ur bara fengið sér eina
og eina. Settur veiði-
stjóri segist lítið vita
um áhrif lax og silungs-
veiða minks á viðkomu
þeirra stofna, telur
jafnvel að veiðar minks
úr þeim stofnum sé
„hluti af eðlilegu af-
ráni“. Einnig telur sett-
ur veiðistjóri að „æðar-
fuglastofninn og flestir
fuglastofnar á Islandi
megi vel við afráni“. Þessi piltur
hefur ekki mikil kynni af villtri nátt-
úru á Islandi og veit ekki mikið um
þær breytingar sem orðið hafa á
fuglalífi á síðustu áratugum. Þrátt
fyrir að hafa að eigin sögn varið
varp á Sléttu frá fjögurra ára aldri!
Er von þó að manni detti sitt hvað í
hug? I fyrsta lagi getur afrán af
völdum minks aldrei verið eðlilegt, í
öðru lagi er alveg sama hvort fækk-
un í fuglastofnum er vegna þess að
þeir eru étnir af vörgum, eða þeir
sveltir í hel vegna sífeldrar truflun-
ar af völdum minks og annarra
kvikinda. Minkurinn er aðskotadýr í
íslensku dýralífi og er alltof hættu-
legur og afkastamikill í viðkvæmu
lífi, til að við megum viðurkenna
hann sem eðlilegan þátt í lífkeðj-
unni. Gera verður skilyrðislaust
þær kröfur til stjórnvalda að þau
láti nú þegar ganga svo frá öllum
Pétur
Guðmundsson
Mitsushiba Verdict qolfkylfur
á frábæru verði
(m
M/TSUSH/Bfí
Mikið úrval af
öðrum golfvörum
Járn kr. 2.200,-
Tré kr. 3.300,-
Graphite
Járn kr. 3.700,-
Tré kr. 5.200,-
Hringið og biðjið
um verðlista
-il/t
UTILIF
GLÆSIBÆ • S: 581 2922
Gular
melónur
Alltaf fertkt. Select
stríð
loðdýrabúum í landinu að þaðan
geti dýr aldrei sloppið, einnig að
þeir sem missa út dýr, verði látnir
greiða þann kostnað sem eyðing
þeirra eða handsömun kostar. Það
er, að þeir verði látnir bera ábyrgð
á bústofni sínum.
Nú nýverið átti ég leið um
Langanesströnd og kom þá við á
Miðfjarðamesi. Indriði Þóroddsson,
bóndi þar, hefur verið grenjaskytta
í Skeggjastaðahreppi í 23 ár. Hann
sagði mér að fyrstu árin sem hann
var við grenjavinnslu á heiðunum
þar vestur af, hefði verið eins og
heiðarnar vöknuðu upp úr lágnætt-
Embætti veiðistjóra
verður að gegna mað-
ur, segir Pétur Guð-
mundsson, sem þekkir
og skilur aðstæður
bænda og þess fólks,
sem berst við flugvarg,
tófu og mink.
inu, þá hefði allt farið á flug og heið-
arnar fyllst af mófuglasöng, og að
fuglinn hefði alltaf sagt til um lág-
fótu og hún því ekki komið að óvör-
um. En ég verð að segja það, að
mér brá þegar Indriði bætti því við
að nú væri heiðin þögnuð, það teld-
ist til undantekninga að það heyrð-
ist í mófugli nú síðustu ár. í ein-
feldni minni datt mér ekki í hug að
svo væri komið á því gósenlandi fyr-
ir mófugl, sem heiðarnar á Norð-
austurlandi eru. A sama máli er
Guðbrandur Sverrisson á Bassa-
stöðum í Steingrímsfirði, en hann
hefur séð um refa- og minkavinnslu
á þeim slóðum í 22 ár. Guðbrandur
telur reyndar að breyting hafi orðið
á atferli minkahögna yfir sumartím-
ann, nú leiti hann meir upp um heið-
ar og sé ekki eins bundinn við vatn
eins og áður var talið, og er með þá
tilgátu að það sé vegna þess, að
minna sé að hafa í lækjum og vötn-
um en áður var. Þetta eru aðeins
tvær staðfestingar af mörgum
þessa efnis, og sýna að mjög brýnt
er, að hvergi verði látið deigan síga,
og ekki látið í minni pokann fyrir
mink eða öðrum vargi.
Vegna þess að á litlum rannsókn-
um vísindamanna er að byggja
verður að taka til greina það sem
glöggir og athugulir menn hafa
fram að færa. Oft á tíðum hafa
grenjaskyttur haldið dagbók og eru
þær upplýsingar sem þar er að
finna ekki ómerkari en önnur gögn
til að öðlast þerkkingu á náttúrunni.
Settur veiðistjóri telur í Mbl. 23.
maí sl. að „stórefla verði rannsóknir
á áhrifum friðunar refa og minka á
annað dýralíf1. Það væri þá rétt að
friða mink við Mývatn, það er engin
hætta á að það sjáist ekki fljótt hvað
gerist. Ég held aftur á móti að við
þurfum ekki að rannsaka áhrif frið-
unar minks á annað dýralíf, það er
held ég öllum Ijóst, nema ef til vill
settum veiðistjóra og þeim sem vilja
friða hrafn og svartbak, að slík frið-
un leiðir aðeins af sér helför villtrar
íslenskrar dýrafánu.
Líffræðingar sem ættu að vera til
vamar, hafa það helst fyrir sér, að
það sé ekki sannað að refur og
minkur valdi skaða í lífríkinu, afrán
þeirra sé jafnvel eðlilegt, og því
ekki ástæða til aðgerða. Ef til vill
eru líffræðingar að verja atvinnu
sína, því að ef málin eru tekin föst-
um tökum og vandamálið leyst, þá
verður kannski eitthvað minna fyrir
þá að gera í bili. Hitt er alveg víst
að lífi fugla og fiska hefur hrakað
síðan minkur slapp fyrst úr búrum
hér á landi og er það næg sönnun
þess, að hann á ekkert erindi í ís-
lenskt dýralíf.
Lög um vemd, friðun og veiðar á
villtum fuglum og villtum spendýr-
um, og reglugerðir þar að lútandi
gefa mér vitandi, hvergi kost á því að
það sé gefist upp fyrir mink og ref,
og því spuming um það hvort veiði-
stjóri sem það gerir ætti ekki að
finna sér annað starf. Allar vanga-
veltur líffræðinga um hættu á út-
rýmingu hrafns og svartbaks eru
beinlínis hlægilegar í eyrum okkar
dreifbýlismanna sem höfum ógrynni
af þessum kvikindum fyrir augum,
étandi unga og egg öll vor og sumur,
og ræna æðarfugl æti sínu. En það
er ótrúlega algeng sjón að sjá, að
mávar vaki yfir æðarfugli og hirði af
honum ætið þegar hann kemur úr
kafinu. Ég verð líka var við vargfugl
í þéttbýli, hrafn er nær daglegur
gestur á ljósastaur í nágrenni við
mig í Kópavogi á vetuma. Ef til vill
er það eini hrafninn á suðvestur-
hominu? Mig minnir að ég hafi lesið
í blöðum fréttir af ófóram grillara,
þar sem svartbakur hafi rænt grill-
kjöti af svölum húsa í þéttbýli.
Það er beinlínis stórhættulegt
öllu lífríki í landinu ef menn með
slíkar skoðanir fá að ráðskast með
embætti veiðistjóra um ókomna tíð.
Það verður að finna áhrifaríkari að-
ferðir en nú tíðkast til að vinna á
minknum ef við ætlum ekki að láta
hann gereyða öllu fuglalífi. Það ætti
meðal annars að vera verkefni veiði-
stjóra. Ég hef áður vakið máls á
nauðsyn þess, og ítreka það hér að
brýna nauðsyn ber til, að allt sé
gert, til þess að koma í veg fyrir
stórkostlegt umhverfisslys.
Svo er einn þátturinn eftir, og lík-
lega ekki sá sem minnst er um vert.
En það er sú stefna margra sveitar-
stjórna að láta gera tilboð í refa og
minkaeyðingu. I mörgum tilfellum
vita sveitarstjórnarmenn ekkert um
hvað málið snýst og skeyta ekkert
um reynslu manna, kunnáttu eða af-
köst. Gran hef ég um að þetta sé að-
allega vandamál þar sem dreifbýli
hefur sameinast þéttbýli og fulltrú-
ar sveitanna lent í minnihluta, þó
þarf það ekki að vera einhlítt.
Það má ef til vill benda settum
veiðistjóra á, að þegar hann leggur
reglustiku á kort til að finna
styttstu vegalengd á milli tveggja
staða þegar mæld er sú vegalengd
sem refir fara, að hann væri trú-
verðugri ef hann tæki krókinn inn
fyrir fjarðarbotna og mældi það
sem er stysta mögulega leið refsins,
menn trúa þvi ógjarna að hann
syndi yfir breiða firði. Til dæmis
Súgandafjörð, Önundarfjörð og
Dýrafjörð, þegar farið er úr Gelti
við norðanverðan Súganda og að
Svalvogum við sunnanverðan Dýra-
fjörð. En refur merktur við Gölt
hefur veiðst við Svalvoga.
Að lokum vil ég benda umhverfis-
ráðherra á, að embætti veiðistjóra
er þess eðlis, að því verður að gegna
maður sem þekkir og skilur aðstæð-
ur bænda og þess fólks, sem berst
við varga- flugvarg tófu og mink, til
þess að vernda hlunnindi sín - varp
og veiði, og vill að eðlilegt Iífríki fái
að dafna.
Höfundur er æðarbóndi í Ófeigs-
fírði.
Hver hjúkrar geðsjúkum
á A-2 SHR eftir l.júlí?
Á geðdeild Sjúkra-
húss Reykjavíkur vist-
ast bráðveikir einstak-
lingar, einstaklingar
sem oft geta verið
hættulegir sjálfum sér
og/eða öðram. Innlagnir
á deildina eiga sér oft
stað í kjölfar alvarlegr-
ar sjálfsvígstilraunar
eða ofbeldishegðunar
tilkominni vegna
sturlunarástands sem
rekja má til alvarlegra
geðsjúkdóma. Fyrir
kemur að sjúklingar
koma í lögregluiylgd og
þurfa mjög sérhæfða
meðferð, í formi mikilla
lyfjagjafa og strangrar gæslu, sem
hjúkranarfræðingar sjá um að
framfylgja og skipuleggja. Til deild-
arinnar sækja einnig fjölmargir
þjónustu í formi lyfjagjafa og stuðn-
ingsviðtala til hjúkranarfræðinga.
Ef til uppsagna hjúkranarfræð-
inga deildar A-2 kemur, þá er allt
útlit fyrir að ekki verði hægt að
veita þá þjónustu sem bráðnauðsyn-
leg er til hjálpar ofangreindum ein-
staklingum og fjölskyldum þeirra.
Ekki verður hægt að taka á móti
þeim sjúklingum sem á bráðainn-
lögn þurfa að halda og geðheilsu
fjölda einstaklinga gæti hrakað
vegna þess að þeir fá ekki sína
stuðningsþjónustu. Utskrifa þarf
einstaklinga sem alls ekki geta ver-
ið einir eða séð um sig sjálfir og
þurfa þá aðstandendur
að axla þá ábyrgð að
hjúkra þeim. Án efa
mun ástandið hafa
mikla röskun í för með
sér fyrir fjölskyldur
geðsjúkra, sem oftar en
ekki era illa farnar til-
finningalega vegna
veikinda ástvina sinna
og alls ekki í stakk bún-
ar til að axla þá ábyrgð
og álag sem fylgir
hjúkran þeirra.
Ekki má gleyma því
að sumir skjólstæðing-
ar eiga í fá eða engin
hús að venda. Af ofan-
sögðu má því ljóst vera,
að lokun bráðageðdeildar gæti haft
hinar alvarlegustu afleiðingar í fór
með sér, ekki aðeins fyrir hinn geð-
sjúka, heldur einnig fyrir samfélag-
ið í heild.
Ef til uppsagna hjúkrunarfræð-
inga kemur, verður aðeins einn
hjúkrunarfræðingur í hálfri stöðu
við störf á deild A-2, en í starfi nú
eru aðeins 9 hjúkranarfræðingar og
sumir í hlutavinnu, en stöðugildi era
alls 15,6. Ekki hefur tekist að
manna þær stöður sem á vantar
m.a. vegna þeirra lélegu launakjara
sem í boði era fyrir hið mikla álag
og ábyrgð sem fylgir starfinu, þó
svo að vinna með geðsjúkum geti
verið mjög þroskandi og gefandi.
Hjúkranarfræðingar era einfald-
lega búnir að fá nóg af þeirri van-
virðingu sem störfum þeirra er
sýnd með þeim launakjörum sem
boðið er upp á. Sem dæmi má nefna
að hjúkranarfræðingur sem sinnir
geðsjúkum á deild A-2 Sjúkrahúss
Reykjavíkur hefur um 100.000 kr. í
grunnlaun á mánuði þegar vakt-
stjóri í verslun getur haft 150.000
kr. í byrjunarlaun.
Mikil hætta er á, ef ekki fæst
Ef til uppsagna
hjúkrunarfræðinga
deildar A-2 kemur,
segir Guðrún Guð-
mundsdóttir, er útlit
fyrir að ekki verði hægt
að veita nauðsynlega
þjónustu.
lausn í kjaramálum hjúkrunarfræð-
inga fyrir 1. júlí næstkomandi, að
þeim hjúkrunarfræðingum fjölgi
sem ekki snúa aftur til starfa við
stofnunina. Margir hafa þegar
ákveðið að láta sínar uppsagnir
standa og era á leið utan eða hafa
ákveðið að hverfa til annarra starfa,
þar sem betri launakjör era í boði.
Höfundur er hjúkrunardeildarstjóri
á geðdeild A-2 Sjúkrahúsi Reykja-
vfkur.
Guðrún
Guðmundsdóttir