Morgunblaðið - 28.08.1998, Blaðsíða 12

12 FÖSTUDAGUR 28. ÁGÚST 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Umferðarslys
Færri hafa
látist á
Islandi en
í Danmörku
FRETTIR
Brynjólfur Mogensen segir góða skráningu slysa forsendu forvarnaraðgerða
Um 60 þúsund slys á ári
kosta yfír 20 milljarða
Morgunblaðið/Júlíus
Á NORRÆNU umferðaslysaþingi kom í gær fram að árlega lenda 60
þúsund manns í slysum og tapast við það 3.691 mannár.
FJÖLDI látinna í umferðinni á
hverja 100 þúsund íbúa er 8 á ís-
landi og svipaður í Noregi og Sví-
þjóð en heldur meiri eða 11 í Dan-
mörku og Finnlandi. Á Islandi eru
fjögur umferðarslys á hverja þús-
und íbúa en tvö á Norðurlöndunum
og skýrist munurinn e.t.v. af mis-
munandi skráningu. Þetta kom m.a.
fram í erindi Ragnars Árnasonar,
prófessors við Háskóla Islands, á
norrænu umferðarslysaþingi í gær.
Ragnar sagði að miðað við fjölgun
bíla og aukna umferð eða ekna kfló-
metra hefði umferðarslysum hlut-
fallslega fækkað hérlendis. Hann
sagði alvarlegum slysum hafa fækk-
að seint á síðasta áratug og ætti lög-
leiðing bílbeltanotkunar líklega stór-
an þátt í því.
Reiknaður hefur verið út kostnað-
ur við einstaka flokka umferðarslysa
og þannig kostar minniháttar slys
varlega áætlað 1,8 milljónir króna
en getur farið í 2,4 milljónir. Alvar-
leg slys kosta á bilinu 16,4 til 23,7
milljónir króna, mjög alvarleg slys
49,7 til 69,7 milljóna og banaslys 140
til 167,9 milljónir króna.
Heildarkostnaður vegna umferð-
arslysa er á bilinu 2,7 til 3,8% af
þjóðarframleiðslu sem áætla má að
sé þá á bilinu 15 til 18 milljarðar
króna. Sagði Ragnar hlutfallið hafa
farið eilítið lækkandi á síðustu 10 ár-
um úr 2,9 í 2,3% ef lægri tölur væru
notaðar en úr 4 í 3,2% ef miðað væri
við hærri áætlun.
GÓÐ skráning alh'a slysa er for-
senda þess að hægt sé að grípa til
forvarnaraðgerða og lækka kostnað
af völdum slysa sem í dag er talinn
yfn- 20 milljarðar króna, jafnvel á bil-
inu 20 til 30 milljarðar. Árlega lenda
um 60 þúsund manns í slysum og
3.691 mannár tapast.
Þetta kom fram í máli Brynjólfs
Mogensen, læknis á Sjúkrahúsi
Reykjavíkur, á norrænu umferðar-
slysaþingi í gær. Ólafur Ólafsson
landlæknir setti þingið og sagði það
nú í fyrsta sinn fjalla um slys í öllum
farartækjum en ekki aðeins bílslys.
Hann taldi dauðsfóllum af völdum
umferðarslysa hafa fækkað síðustu
árin en sagði alvarlegum meiðslum
fjölga. Landlæknir sagði hraða og
áfengi aðalorsök í flestum slysum.
Brynjólfur Mogensen sagði að
heilbrigðisráðuneytið hefði ákveðið
að nota skráningarkerfið Sögu frá
Gagnalind hf. við slysaskráningu á
heilsugæslustöðvum og sjúkrahúsum
og er gert ráð fyrir að það verði
komið í gagnið víðast hvar á næsta
ári. í viðtali við Morgunblaðið sagði
Brynjólfur að gera megi ráð fyrir að
skráningin nái til alls landsins árið
2000 og upp frá því verði hægt að
nota efniviðinn sem safnast til að
byggja á tillögur um forvarnir. Hann
segir landlæknisembættið og slysa-
vamaráð munu hafa forgöngu um
úrvinnslu þeirra upplýsinga og telur
brýnt að geta lækkað kostnað vegna
slysa, þó ekki væri nema um 1% sem
þýða myndi 200 til 300 milljónir á
ári. Kvaðst hann ekki í vafa um að
það væri mögulegt. Hann sagði og
fleiri aðila koma við sögu, m.a. Slysa-
varnafélagið og dómsmálaráðuneyt-
ið.
Brynjólfur segir nauðsynlegt að
skrá allt í sambandi við slys, hvar,
hvenær, við hvaða aðstæður, hvaða
farartæki eða annað komi við sögu,
hverjir áverkar séu og hversu marg-
ir slasist. Einnig sé nauðsynlegt að
fylgja sjúklingum eftir. Hann segir
að út úr sjúkrasögunni verði síðan
dregnar upplýsingar um einstaka
hópa sem verða fyrir slysum og unn-
ið með þá en ekki einstök nöfn.
Brynjólfur sagði að þessi slysaskrán-
ing væri í vissum skilningi miðlægur
gagnagrunnur. Kvaðst hann vona að
alþingismenn tækju tillit til þessa
starfs þegar rætt yrði um gagna-
grunnsfrumvarp og einkaleyfí á Al-
þingi í haust. Ekki mætti hindra for-
varnarstarf með því að koma í veg
fyrir að hægt yrði að nota slysa-
skráninguna.
Olle Bunketorp frá Svíþjóð lýsti
kerfi slysaskráningar sem yfii'völd
ákváðu að koma upp þar í landi árið
1996. Vandinn væri að læknar og
hjúkrunarfræðingar hefðu vart
tíma til að sinna slíkri skráningu og
eftirliti og því hefðu verið þjálfaðir
sérstakir starfsmenn til þess. Hann
sagði banaslys kosta rúmar 12
milljónir sænskra króna, ef menn
hlytu alvarlega áverka væri kostn-
aðurinn 5,4 milljónir og fyrir minni
háttar áverka hefði verið reiknaður
út um 230 þúsund króna kostnaður.
Hann sagði kostnað við skráning-
una vera kringum 30 milljónir og
myndi hann því borga sig upp. Gaf
hann sér þá forsendu að fækka
mætti minni háttar slysum um 100,
alvarlegum um 10 og banaslysum
um eitt en samanlagður sparnaður
af því gæti numið um 90 milljónum
króna.
Þá ræddi Thomas Lekander, frá
sænsku vegagerðinni, um tölur um
banaslys. Sagði hann mismunandi
upplýsingar fást frá þeim sem
skráðu slys. Opinberar tölur um
banaslys í umferðinni árið 1996 væru
537, 527 væru skráð af heilbrigðis-
kerfínu og hjá tryggingafélögum
hefðu það ár verið skráð 487 dauðs-
föll í umferðinni. Hann sagði mis-
muninn skýrast að nokkru í mismun-
andi forsendum skráningaraðilanna
og að brýnt væri að samræma skrán-
ingu.
Hagfræðistofnun Háskóla Islands reiknar út kostnað vegna sjóslysa við Island
Kostnaður er talinn 3,2
til 4,3 milljarðar á ári
KOSTNAÐUR vegna sjóslysa við
ísland er talinn vera milli 3,2 og 4,3
milljarðar króna. Er það milli 0,6
og 0,8% af þjóðarframleiðslunni í
fyrra. Þessar tölur kynnti Marta
Skúladóttir, frá Hagfræðistofnun
Háskóla Islands, á norræna um-
ferðarslysaþinginu í gær.
Marta sagði erfitt að reikna út
kostnað við slys á sjó þar sem svo
margir þættir hefðu áhrif á hann.
Hún skipti kostnaðinum í tvennt,
annars vegar væri um að ræða
kostnað einstaklinganna og hins
vegar þjóðfélagsins en þar er um
að ræða forvarnir, læknismeðferð,
skaðabætur og bætur frá almanna-
tryggingum. Þjóðfélagslegi kostn-
aðurinn er hærri, um það bil 2,3
milljarðar en kostnaður einstak-
linga um 1,5 milljarðar. Af þjóðfé-
lagslega kostnaðinum eru trygg-
ingabætur stærsti liðurinn eða um
73%. Marta sagði brýnt að leita
leiða til að lækka kostnað vegna
sjóslysa.
Á slysaþinginu í gær var einnig
rætt um mannlega þáttinn í sjó-
slysum, hversu sjómennska væri
hættuleg, hvernig kæruleysi ætti
oft þátt í sjóslysum og fjallað um
tíðni drukknana í skemmtisigling-
um við Danmörku. Þar drukknuðu
349 á fimm ára tímabili 1989 til
1993 og af þeim voru aðeins 11%
með björgunarvesti. Er talið að
helmingur þeirra sem ekki notuðu
vesti og jafnvel fleiri hefðu komist
af ef þeir hefðu gert það.
Kostnaði haldið niðri
með hentifánaútgerð
Þá var rætt um skráningu skipa,
hvort hentifánaskip væru síður ör-
ugg en skip sem eru öðruvísi
skráð, hvort þau uppfylltu síður
reglur um björgunar- og fjar-
skiptabúnað, aðbúnað áhafnar og
fleira og hvort hörð samkeppni í
flutningum ýtti undir að útgerðir
skráðu skip sín undir hentifána til
að halda rekstrarkostnaði niðri,
m.a. með ódýrum vinnukrafti.
Borgþór Kjærnested, eftirlitsfull-
trúi Alþjóðasambands flutninga-
verkamanna, minnti á Estonia-
slysið þegar 850 manns drukkn-
uðu í september 1994. Sagði hann
sænskt fyrirtæki og eistneskt
hafa sameinast um rekstur á
eignarhaldsfélagi um skipið sem
skráð hefði verið á Kýpur en gert
út frá Eistlandi. Eftir það hefði
svo til öllum Svíum í áhöfn skips-
ins verið sagt upp en þeir voru í
miklum meirihluta og Eistar
ráðnir í þeirra stað. Hann sagði
áður hafa komið upp hugmynd
um að Eistar ynnu við hlið Svía
til að öðlast reynslu en útgerðin
hafnað því. Hann sagði yfirlýsing-
ar samdar og skrifað undir reglur
og samninga en langan tíma tæki
að koma þeim í gagnið.
Borgþór sagði þróunina þá, að
reglur vinnumarkaðarins væru á
undanhaldi og Norðurlöndunum
hefði t.d. mistekist að ná saman um
norræna stefnu í siglingamálum.
Noregur hefði komið upp alþjóð-
legri skipaskráningu sem þýddi að
sjómenn þeirra væru settir í land
og ráðið fólk frá þróunarlöndum í
þeirra stað á launum sem enginn á
Vesturlöndum gæti keppt við.
Sagði hann öryggi sjófarenda
næstum því vera lúxus þrátt fýrir
allar alþjóðlegar samþykktir.
Norrænir lög-
menn funda í
Stykkishólmi
LÖGGJÖF um peningaþvætti er
meðal þess sem forystumenn nor-
rænu lögmannafélaganna ræða
um á fundi sínum í dag, en þá
hefst árlegur fundur fram-
kvæmdastjóra, formanna og vara-
formanna félaganna, sem haldinn
er í Stykkishólmi að þessu sinni.
Alls sextán lögmenn, þrír frá
hverju hinna Norðurlandanna, en
fjórir frá íslandi taka þátt í fund-
inum, sem lýkur síðdegis í dag.
Óformleg samstarf
um Iangt skeið
Að sögn Jakobs R. Möller, for-
manns Lögmannafélags Islands,
hafa hin noirænu lögmannafélög-
in verið í óformlegu samstarfi
meira og minna alla þessa öld, en
Lögmannafélag íslands hefur
tekið þátt í því samstarfí undan-
farna áratugi. Öll noirænu lög-
mannafélögin eru síðan meðlimir í
ráði evrópsku lögmannafélag-
anna.
Að sögn Jakobs verða fímm að-
alviðfangsefni m.a. til umfjöllunar
á fundinum í dag. Þar á meðal eru
ný íslensk lög um lögmenn og
peningaþvætti, en verið er að
herða löggjöf um peningaþvætti
alls staðar í Evrópu og þar á með-
al hér. Að sögn Jakobs verður
væntanlega lagt fram frumvarp
þess efnis í haust.
Morgunblaðið/Ingvar Guðmundsson
Bílvelta í Mosfellsbæ
FÓÐURBÍLL valt á hliðina á hringtorgi á veginum í ingum lögreglunnar urðu engin slys á fólki og ekki
gegnum Mosfellsbæ kl. 11 í gær. Samkvæmt upplýs- lá fyrir hvort Ijón hefði orðið á farmi.
0
l
1
0
0
3
i
I
I
|
I
I
(
I
I
1
[