Morgunblaðið - 28.08.1998, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 28. ÁGÚST 1998 25
LISTIR
Safn í leit að sögu
MYJVDLIST
IÖNlasaln Íslamls
ÍSLENSK MYNDLIST Á 20. ÖLD.
VERK f EIGU SAFNSINS
Opið alla daga nema mánudaga frá
11:00 til 18:00. Aðgangur 300 kr. Til
6. september.
LISTASAFNI íslands hefur ver-
ið legið á hálsi fyrir að vera ekki
með sýningar á sumrin, þar sem
boðið er upp á yfirlit yfir
íslenska myndlist, sem er
m.a. ætlað ferðamönnum,
áhugasömum um menn-
ingu lands og þjóðar.
Reyndar hefur þetta ver-
ið vandamál meðal ís-
lenskra myndlistasafna,
að þau hafa ekki boðið
upp á varanlega uppheng-
ingu, sem hægt er að
ganga að sem vísu, á
þetta einnig við um Lista-
safn Reykjavíkur,
Nýlistasafnið og Ljós-
myndasafnið. Islensk
myndlistarsaga er al-
mennum borgurum alls
ekki aðgengileg. „íslensk
myndlist á 20. öld: Verk í
eigu safnsins“ kemur til
móts við þessa þörf.
Það er spurning frá
hvaða sjónarhorni eigi að
gagnrýna sýninguna. Gef-
ur hún réttmætt yfirlit yf-
ir myndlist aldarinnar?
Til að dæma um það þarf
einhverja viðmiðun, og
hvaða viðmiðun höfum við
aðra en listaverkaeign
Listasafns Islands?
Manni verður hugsað til
yfirskriftarinnar, sem er í
tveimur setningarhlutum,
með tvípunkt á milli. Þýð-
ir þessi tvípunktur nokk-
uð annað en að ef við vilj-
um átta okkur á myndlist
aldarinnar, þá liggur beinast við að
skoða verk í eigu safnsins? Því mið-
ur er lítið um aðrar viðmiðanir.
Fram á miðja öldina virðumst við
hafa nokkuð almennt viðurkennda
mynd af íslenskri list, og vegur
þrekvirki Björns Th. Björnssonar,
„íslenzk myndlist", þar þungt. En
eftir það tekur myndin að óskýrast,
sérstaklega síðasta aldarfjórðung-
inn. Ekki er laust við að sýningin á
Listasafninu endurspegli það
ástand.
Sýningin skiptist í megindráttum
í femt, enda eru salirnir fjórir. I
neðsta og stærsta salnum era verk
eftir framkvöðlana, þar sem lands-
lagsmálverkið og náttúrasýnin er
langmest áberandi. I minni salnum
era verk eftir fulltrúa abstraktlist-
arinnar, sem brýst fram á sjónar-
sviðið um og eftir 1950. Það kom
mér því talsvert á óvart að ég kom
ekki auga á eitt einasta málverk frá
sjötta áratugnum. Ein höggmynd
var eftir Gerði Helgadóttur frá 1952,
en að öðru leyti vantar myndir milli
1949 og 61. Það voru tvö vel þekkt
málverk eftir Svavar, íslandslag og
Gullfjöll, frá fimmta áratugnum, en
verk eftir Þorvald Skúlason, Krist-
ján Davíðsson, Karl Kvaran og fleiri
eru öll seinni tíma verk, frá áttunda
og níunda áratugnum. Það er nátt-
úrlega ekki hægt að hafa verk eftir
alla sem konu við sögu, en maður
saknar samt verka eftir menn sem
settu drjúgan svip á þennan tíma,
eins og Valtý Pétursson, Hjörleif
Sigurðsson og Hörð Ágústsson.
Aðrir sem koma fram um þetta leyti,
en era kannski ekki með íyrstu skip-
unum, era fjarverandi, t.d. Eiríkur
Smith, Hallsteinn Sigurðsson, og
síðast en ekki síst, Sverrir Haralds-
son. Sá salur gefur því tæpast rétta
mynd af þeim hræringum sem áttu
sér stað upp úr 1950.
Á efri hæðinni tekur síðan við
tímabilið frá og með sjöunda ára-
tugnum, sem skiptist milli tveggja
sala. Eg er einna ósáttastur við út-
komuna í efsta salnum, sem ber yfir-
skriftina „Sviptingar á sjöunda ára-
tugnum“. í fyrsta lagi þá er salurinn
ómögulegur, og þó er reynt að koma
eins miklu fyrir eins og hægt er,
enda af miklu að taka. I hinum söl-
unum þremur var greinilega reynt
að gæta jafnvægis og samræmis, en
hér er enga reglu að sjá. Súmmar-
arnir era á sínum stað, en hér höfum
við líka Erró og Gunnar Örn, Jó-
hann Eyfells og Björgu Þorsteins-
dóttur, Magnús Pálsson og Einar
Hákonarson. Fáeinir listamenn,
þeirra á meðal Hannes Lárusson,
Þorvaldur Þorsteinsson og Sólveig
Aðalsteinsdóttir, eru settir í þetta
samhengi sem eftirmáli við SÚM og
Flúxus hreyfingu sjöunda áratugar-
ins. Útkoman er ekki gæfuleg, gífur-
lega miklu er sleppt, samt eru þrjú
verk eftir Hrein Friðfinnsson og
fjögur eftir Sigurð Guðmundsson.
I hinum salnum á efri hæðinni er
sjónum beint að „Endurvakningu
málverksins á m'unda áratugnum".
Sá salur kemur öllu betur út, enda
nokkuð hefðbundin málverkaupp-
henging, sem hentar vel í þessum
sal. Ansi mikið er gert úr þessum
kafla í íslenskri list, en
það er kannski ekki
skrítið, því þegar sýning-
in er skoðuð í heild sinni,
þá sést að hún er að lang-
mestum hluta málverka-
sýning. Skúlptúr er mjög
fyrirferðariítill, útilista-
verk og rýmislist verða
alveg útundan. Maður
fær á tilfinninguna að
minnstu skúlptúrar
safnsins hafi verið dregn-
ir fram til að skyggja
ekki á málverkin.
Þegar myndlistarsýn-
ingar undangenginna
tveggja áratuga eru
bornar saman við sýning-
ar þar á undan er áber-
andi hvað listamenn hafa
lagt mikla áherslu á
tengsl verksins við rýmið
í kringum það, og gert
það að órjúfanlegum
þætti í heildaráhrifum
listaverksins. Þetta á
ekki aðeins við um rýmis-
verk, því margir málarar
hafa einnig tekið mið af
sýningarrýminu. Það er
einkum í efsta salnum
þar sem verkin era nán-
ast eins og hornrekur,
sem eiga alls ekkert
heima þarna. Dæmi um
þetta er stórt verk eftir
Hrein Friðfinnsson frá
1986, sem er rammað inn
í bogadregið útskot og háir gólflist-
arnir gætu allt eins verið hluti af
verkinu.
Hvaða safn sem er stendur
frammi fyrir miklum erfiðleikum við
að gefa yfirlit yfir list heillar aldar.
Húsnæðið gerir Listasafni íslands
það verk sérstaklega erfitt. Og þeg-
ar haft er í huga að safninu er ætlað
að vera viðmið framtíðarinnar fyrir
list fortíðarinnar, þá er ástæða til að
hafa áhyggjur. Maður spyi- sig að
því hvort gengið sé framhjá góðum
og mikilvægum verkum, vegna þess
að safnið sér ekki fram á að geta
hýst eða sýnt þau. En það er ekki
hægt að kenna húsnæðinu um allt
sem miður fer. Eg hef vissar efa-
semdir um þá tilraun að skapa sögu-
lega frásögn með því að raða inn í
salina fjóra eftir tímabilum. Það gef-
ur sýningunni stofnanalegt yfir-
bragð, eins og meiningin sé að upp-
fræða okkur um hina „opinberu" og
„viðurkenndu" söguskoðun. En eins
og sýningin stendur þá er frásögnin
gloppótt og þvinguð inn í húsnæðið.
Gunnar J. Árnason
VERK eftir Hrein Friðfinnsson, frá 1986, sem komið hef-
ur verið fyrir í útskoti í einum sal Listasafns Islands.
Wanda Horowitz látin
WANDA Toscanini Horowitz lést
hinn 21. ágúst síðastliðinn, níræð
að aldri. Hún var dóttir hljómsveit-
arstjórans Arturo Toscanini (1867-
1957) og gekk í hjónaband með pí-
anóleikaranum Vladimir Horowitz
árið 1933.
Sagt er að Wanda hafi frá upp-
hafi annast eiginmann sinn að nán-
ast öllu leyti. Hún undirbjó hann
fyrir tónleikaferðalög, sá um far-
angur, áætlanir, aðbúnað á hótel-
um og að hann fengi uppáhalds
matinn sinn hvar sem hann fór.
Segja má að hún hafi verið
tengiliður píanósnillingsins við um-
heiminn.
Þegar Vladimir féll frá 5. nóvem-
ber 1989 vottaði tónlistarmaðurinn
Leonard Bernstein Wöndu samúð
sína með eftirfarandi orðum. „Ég
votta þér innilega samúð mína en
líka dýpstu virðingu, fyrir þér og
fórnfýsi þinni fyrir stórkostlegan
mann. Eins og oft er með snillinga
var hann ekki gallalaus. Þú vernd-
aðir hann og annaðist í andlegum
kreppum og í gegnum mörg erfið
tímabil sem öðrum er ómögulegt
að skilja. En aftur og aftur tókst
þér að færa hann til okkar aftur,
endurnærðan, endurnýjaðan og
betri en nokkru sinni áður.“
í viðtali sem tekið var skömmu
fyrir dauða Vladimirs sagði kona
hans: „Ég fylgdi honum í gegnum
mikla erfiðleika. Hann lék ekki op-
inberlega í 12 ár og í öll þau ár
tönnlaðist hann á því að hann
mundi ekki leika framar. Og ég
þagði. Ég sagði aldrei, „Ó, jú, þú
verður að leika.“ Ég reyndi aldrei
að beita hann þrýstingi."
Wanda var þekkt fyrir skap sitt
og eitt sinn rauk hún upp við blaða-
mann sem spurði hana út í sam-
bandið við fóður og eiginmann. „Ég
vil ekki heyra á þá minnst. Faðir
minn gerði mig að taugahrúgu og
maðurinn minn gerði mig vitlausa."
Þó Wanda harðneitaði að hafa
lifað í skugga mikilmennanna við-
urkenndi hún í viðtali, skömmu áð-
ur en Vladimir dó, að hafa átt sínar
óskir og þrár. „Nei, ég lifi ekki í
skugga þeirra. Fólk veit hver ég
er. Ég er sjálfstæður persónuleiki.
En núna, á þessari stundu í lífi
mínu, vildi ég að ég hefði gert eitt-
hvað fyrir sjálfa mig.“
Súrefiilsvörur
karin
Herzog
• vinna gegn
öldrunureinkennum
• enduruppbyggja húðina
• vinna á appelsínuhúð
<>g sliti
• vinua á unglingabóluin
• viðbalda lerskleika
húðarinnar
Ferskir vindar í
umhirðu húðar
Ráðgjöf og kynning
í Háaleitisapóteki
í dag kl. 14-18
Kynningarafsláttur
S— Blöndunartæki
Moraterm sígild og stílhrein.
Með Moraterm er alltaf kjörhiti
í sturtunni og öryggi og þægindi
í fyrirrúmi.
Mora sænsk gæðavara.
Heildsöludreiflng:
Smiðjuvegi 11. Kópavogi
Sími 564 1088, fax 564 1089
Fæst í bvaainaavöruverslunum um land allt.
Vísbending
með spurningu 2.
á nibl.is
Edda Heiðrún Backman
syngur lagió.
Glæsilegar
dragtir með
vestum

hj&QýGnftthiMi
Engjateigi 5, sími 581 2141.
Opið virka daga
frákl. 10.00-18.30,
laugardaga frá kl. 10.00-15.00
HUCKE